پروژه ملي مسكن مهر و آسيب هاي اجرايي
دست واسطه ها را قـطـع كنيم - بخش پاياني

حسن آقايي
مهندسي و بن مايه فيزيكي پروژه مسكن مهر به گونه اي طراحي شده است كه انبوه متقاضيان، گروه هاي چندنفره و حتي مالك يك بنا با بافت فرسوده و هر كس به هر نوع كه مايل است مي تواند در قالب طرح مسكن مهر و برخورداري از تسهيلات صاحب خانه شود.
تأمين مسكن، تأمين امنيت رواني، اقتصادي و تمركز فكري هر انسان است. سال ها خانه به دوشي را حداقل مي توان گفت سخت است اگر چه اثرات ديگري داشته و دارد.
دستمزد و حقوق قشرهاي كم درآمد صرف كرايه مسكن مي شود و اين هزينه براي برخي شايد باعث حذف نياز روحي، آسايش و حتي صرفه جويي در خورد و خوراك و اندك تفريح چند روزه پس از سال ها رفتن به يك سفر كم خرج و مصرف شود حال كه فرصتي براي اين طيف كم درآمد فراهم شده و با كمي قرض و وام، صاحب امنيت سكونت شخصي مي شوند يك تحول پس از عمري اجاره نشيني است و لذت بخش نيز مي باشد.
دستگرداني بين پيمانكاران غيرقانوني است
در گفت وگو با يك مقام مسئول در وزارت مسكن و شهرسازي، اين پرسش ها را مطرح مي كنم: مشكلات دست به دست گشتن پروژه از شركت پيمانكار اصلي به پيمانكار فرع، بعضا كم كاري در اجراي ساخت مسكن، نحوه واگذاري ساخت پروژه به پيمانكار، نقش تعاوني هاي مسكن در پروژه و ميزان پيشرفت پروژه ها و...
وي در پاسخ سؤال نخست، مي گويد: «واگذار كردن پروژه مسكن مهر، كاملا غيرقانوني است. اگر وزارتخانه متوجه اين مورد شود، قرارداد چنين پيمانكاري به طور كامل فسخ مي شود. اما بحث اصلي ما اين است كه پروژه مسكن مهر با توجه به گستردگي آن، سودش براي پيمانكار آن قدر نيست كه كار به دست دوم داده شود. اين اتفاقات نادرست است و خيلي حرف ها گفته مي شود، آنچه كه ما گزارش و پيگيري كرديم، چنين مورد بسيار كم است و هرجا بوده برخورد شده است.»
وي در اين ارتباط بيشتر توضيح مي دهد: «رفتيم تحقيق كرديم، ديديم كه حدود 95 درصد گزارش ها نادرست بوده است و با پيگيري هاي انجام شده، مورد دستگرداني كار بسيار نادر بوده و حتي 5 درصد هم باشد برخورد مي شود.»
جمع بندي صحبت درباره اين موضوع مبتني بر اين است كه اصول كار طوري طراحي شده كه احتمال تصور واسطه گري و دست به دست شدن پروژه جايي ندارد، اما آيا واقعيت چنين است؟!
عدم موفقيت تعاوني ها در تخصص پايين است
اين مقام وزارتي، درخصوص نقش تعاوني ها در پروژه مهر، چندگونگي شيوه اجراي مسكن مهر را مطرح مي كند: «روش اول: زمين به تعاوني داده مي شود. تعاوني ، متقاضي انبوه جمع آوري مي كند. مورد دوم: براساس تفاهم نامه سه جانبه است كه در آن مستقيما وزارت مسكن و شهرسازي انبوه متقاضي را انتخاب مي كند. سوم: روش گروهي مسكن مهر است، بدين صورت كه به گروه هاي سه تا پنج نفره قطعه زمين داده مي شود تا بسازند. در اين حالت هم به آنان تسهيلات داده مي شود. چهارم: روش خود مالك است. يعني اين كه شخص، خود زمين دارد. ما فقط تسهيلات براي ساخت مي دهيم. اين نوع مسكن مهر، ملكي و خودمالكي است. روش ديگر، نوسازي بافت فرسوده است كه مالك مي تواند بناي فرسوده را در قالب طرح، تجديد ساخت كند.»
به گفته وي، دولت، مسكن مهر را طوري طراحي كرده است كه همه متقاضيان چه زمين داشته و چه نداشته باشند، به هر نوعي كه مي توانند و دوست دارند، صاحب خانه شوند. وي مي گويد: «ما در تعاوني و در انبوه سازي كمك مي كنيم كه در قالب مسكن مهر، مردم صاحب خانه شوند.»
وي در ادامه صحبت خود، توضيحي درباره كاركرد تعاوني ها مي دهد و چنين اظهار مي دارد: «توضيح در مورد تعاوني استاني اين كه تعاوني استان هايي نظير ايلام و قم بسيار موفق عمل كردند اما در برخي جاهاي ديگر، تعاوني ها ضعيف عمل كرده اند و انتظار ما را نتوانستند برآورده كنند.» مي پرسم علت عدم موفقيت چنين تعاوني ها چيست؟ پاسخ مي دهد: «علت، تخصصي نبودن برخي تعاوني هاست. افراد داراي تخصص نمي آيند مدير و مسئول شوند. بايد مأموريت تعاوني ها كلا ساماندهي شود.»
فرايند تأثير واگذاري پيمانكاري
در شماره نخست گزارش، صحبت هاي يك پيمانكار پيرامون دست به دست گرداندن پروژه ساخت مسكن از شركت پيمانكار اصل به پيمانكار فرع و پيامدهاي اين روش در عدم پيشرفت كار و مطالبات ميليوني پيمانكار فرع را آورديم و در اين شماره، پيمانكار ديگري از مطالبات چند ده ميليون توماني خود از يك شركت پيمانكار و در دست داشتن يك مشت چك برگشت خورده و ماه ها پيگيري براي وصول كه بدون نتيجه مانده است سخن مي گويد.
«غفوري» كه خود را پيمانكار جزء مي داند، مي گويد: «از برج سه (خردادماه) در شركت پيمانكاري... در آب شناسان رباط كريم با يك كارفرماي فعال شروع به كار كرده در جريان اجراي ساخت مسكن و هزينه تهيه مصالح و...، شركت مزبور 30 ميليون تومان چك به من داد. از محل اين چك، طلب مصالح فروش را دادم اما چك برگشت خورد! ناچار براي پرداخت بدهي ها مبلغي قرض گرفتم و طلاجات، خانه و ماشين خود را نيز فروختم و پول طلبكاران بازار آهنيان را پرداخت كردم.» وي مي افزايد: «غير از آن مبلغ چك، 60 ميليون تومان ديگر و كلا 90 ميليون تومان از شركت ياد شده طلبكار هستم. از خردادماه تا حالا 8-7 ماه گرفتار و پيگير مطالبات خود هستم و هيچ پولي دريافت نكرده ام.»
از اين پيمانكار مي پرسم اين وضعيت چه تأثيري روي پيشرفت و اجراي كار خواهد گذاشت؟ پاسخش چنين است: «شركت... پيشرفت كار نداشت. كارگر طلبكار بود و مصالح نمي رساند. اصولا هر شركت كه پول عوامل كار را ندهد و مصالح به موقع نرساند كار عقب مي افتد و كارگر بيكار مي ماند. من در بدو شروع كار، آن شركت را خوب نمي شناختم. بعد در جريان كار متوجه عملكرد و دچار مشكلات شدم. پس از اين مسايل، كارفرمايم اجراي كار از آن شركت را پس گرفت و به شركت... واگذار كرد. بايد بگويم در اين شركت راحت و راضي هستم و از كارفرما قدرداني مي كنم. چرا كه چك بي محل و بدون اعتبار نمي دهد، مصالح كار به موقع مي رساند و در پيشرفت كار ساخت مسكن جدي است و مصالح درجه يك كار مي كند. به همين دلايل اعتبارش هم خوب است.»
افتتاح يك ميليون مسكن؛
آخر 89 و نيمه 90
مقام مسئول وزارت مسكن و شهرسازي، درباره ميزان پيشرفت پروژه مسكن مهر، مي گويد: «ميزان پيشرفت را ما اين طور مي گوييم: افتتاحيه نهايي مسكن مهر به ميزان بيش از يك ميليون واحد مسكوني مهر شهري تا شهريور سال 90 انشاءالله انجام مي شود. يعني تا آخر سال 89، 450هزار واحد مسكوني و 550 هزار واحد مسكوني براي شهريور 90 افتتاح مي شوند.»
اما درخصوص كم كاري در برخي پروژه ها، وي چنين پاسخ مي دهد: «راجع به كم كاري ها، برخي تعاوني ها چون تخصصي نيستند نمي توانند به طور كارآمدي فعاليت كنند. بنابراين از تعاوني هايي كه خوب كار نمي كنند، زمين داده شده را پس مي گيريم. خودمان مستقيما با انبوه سازان تفاهمنامه منعقد مي كنيم. وقتي پروژه ساخته شد واحدهاي مسكوني به متقاضيان همان تعاوني هاي مربوط واگذار مي شود.»
احداث هر متر ساختمان
شتاب در اشتغال و اقتصاد
هر متر مربع بناي ساختماني واحدهاي مسكوني در هر جاي كشور بالا رود و پروژه تكميل شود انرژي شريان هاي توليدي، اشتغال، و دادوستد و گردش اقتصادي كشور و جامعه شتاب بيشتري مي گيرد. اين نظر يك تحليلگر مسايل اقتصادي است.
«نيك خو» با اين نگاه، درباره پروژه سراسري مسكن مهر، مي گويد: «چنين پروژه عظيمي منبع جوشش اقتصادي و تحول در پروسه هاي مختلف اقتصادي از خانواده تا دست اندركاران ساخت مسكن و توليدكنندگان است. اين پروژه محاسن زيادي دارد، يكي ديگر از محاسن، مهار گراني وحشتناك نرخ مسكن به ويژه در شهرهاي پرجمعيت است. ساخت مسكن مهر، يك نياز حياتي هر انسان است .اما چه بسيار افراد و خانواده ها بوده و هستند كه مشكلات توان اقتصادي داشته و به همين دليل، پشتوانه اي قابل توجه و تأثيرگذار براي صاحب مسكن شدن، نداشته و در سال هاي گذشته هم دولت ها همچون زمان كنوني، چنين پروژه اي را پايه گذاري نكرده بودند و جاي خالي اش را عده اي با پول هاي هنگفت سرگردان با ساخت آپارتمان ها كه بعضاً عنوان بساز و به فروش داشته، پركردند. بنابراين، آنچه كه الان در ساخت و تحويل واحد مسكوني به متقاضيان به واسطه مديريت كلان دولتي صورت گرفته است، واقعاً كاري به حق است كه خيلي دير تحقق يافته است. به هر صورت، انبوه سازي مسكن مهر، خانواده هاي كم درآمد را خوشحال مي كند و اين خود يادماني از يك همت بلند براي خانه دار شدن مستأجرها و نسل آينده است. همانطور كه گفته شد، اين اتفاق در شرايط فعلي، كمك بزرگي نيز به توليد، اشتغال و اقتصاد كه فرايندشان، غلبه بر يك نياز حياتي و گردش اقتصاد كشور است، مي باشد.»
واگذاري 8700 واحد مسكوني در دهه فجر
8700 واحد مسكوني مهر در 11 استان كشور به مناسبت دهه فجر واگذار و مورد بهره برداري قرار مي گيرد.
اين تعداد واحد مسكوني شامل 498 طرح در استان هاي سراسر كشور مي شود. بيشترين واگذاري در استان هاي خوزستان با 63 طرح، آذربايجان شرقي با 58 و كرمان با 54 طرح در روزهاي دهه فجر است.
همچنين 2162 واحد مسكوني در نه استان تهران، اصفهان، آذربايجان شرقي، بوشهر، چهارمحال و بختياري، سمنان، فارس، مركزي و يزد واگذار مي شود كه بيشترين واگذاري ها مربوط به استان تهران با 957 و اصفهان با 617 واحد مسكوني است.
از سوي ديگر 8711 واحد مسكوني مهر در همين ايام در 11 استان آذربايجان غربي، آذربايجان شرقي، بوشهر، چهارمحال و بختياري، خراسان جنوبي، قزوين، مازندران، هرمزگان و همدان توسط بنياد مسكن انقلاب اسلامي واگذار مي شود.
بنابر گزارش خبرگزاري فارس، همچنين 5447 جلد سند روستايي در استان هاي فارس، كردستان، چهارمحال و بختياري، مركزي، مازندران و خراسان رضوي به صاحبان واحدهاي مسكوني اعطا مي شود.
جزئيات تسهيلات جديد
براي پيمانكاران مسكن مهر
در گزارش روز گذشته اشاره اي به تسهيلات بيمه و... شد. در اين ارتباط، وزير مسكن و شهرسازي دوشنبه هفته گذشته درجريان سفر خود به آذربايجان غربي، طي سخناني از معافيت مالياتي و حق بيمه جديد براي طرح هاي مسكن مهر خبر داد.
وي اظهار داشت: «حق بيمه پيمانكاري و كارگاه هاي احداثي مسكن مهر با رعايت الگوي مصرف مسكن با ميانگين زيربناي مفيد 75 متر مربع به ازاي هر متر مربع، 70 ريال خواهد بود. براين اساس مرجع تشخيص و اعلام در اين زمينه سازمان هاي مسكن و شهرسازي و بنياد مسكن انقلاب اسلامي خواهد بود.»
«علي نيكزاد» همچنين گفت: «سازندگان واحدهاي احداثي و پيمانكاران در قالب طرح مسكن مهر به جز حق بيمه موضوع اين بند مشمول پرداخت حق بيمه ديگري نمي شوند. با توجه به اين مصوبه، سازندگان مسكن مهر كه در قالب تفاهمنامه سه جانبه مهر اقدام به ساخت مسكن مهر مي كنند مشمول ماليات ماده 104 قانون ماليات هاي مستقيم نيستند. براين مبنا پيمانكاران 5 درصد حق الزحمه پرداختي را به عنوان علي الحساب ماليات مودي به حساب تعيين شده از طرف سازمان امور مالياتي كشور واريز و رسيد آن را به مودي تسليم مي كنند.»
مشكلي كه سرانجام مطلوب شد
مدير پروژه هاي مسكن مهر وزارت تعاون، درباره دلايل عملكرد كند برخي تعاوني هاي مسكن مهر در احداث واحدهاي مسكوني به رغم مشاركت اعضاي متقاضي مي گويد: «يكي از علل تغيير رويكرد دولت از ساماندهي متقاضيان مسكن مهر در قالب تشكل هاي تعاوني، به دسته بندي گروهي بود كه بالطبع بعد از اين دستورالعمل، متقاضيان واحدهاي مسكوني مهر در دسته هاي تعاوني و گروهي دسته بندي شدند.»
محمد عسگري مي گويد: «نهادهاي مرتبط با واگذاري زمين هاي مربوط براي احداث واحدهاي مسكوني عمل نكرده و در برخي موارد منجر به كندي در تحقق اهداف مي شدند كه البته با رايزني هاي وزارت تعاون در اغلب موارد مشكل رفع مي شد.»
گزارش روز