بحران پاركينگ و پاركينگ شدن كلان شهرها
نگاهي به ازدحام خودرو در كلان شهرها و كمبود پاركينگ (بخش نخست)

حسن آقايي
بحران پاركينگ در دوزخ «پاركينگ شدن» كلان شهرها سرگرداني مردم را به سرگيجه ترافيك گره زده و آسايش را بدل به كيميا كرده است.
كمبود شديد پاركينگ در پايتخت و شهرهاي بزرگ ديگر در روزمرگي زندگي در واقع مكمل معضل ترافيك رنج بار شده است. شايد راهگشاي معماي آسودگي خاطر شهروندان در اين باشد كه بعضا خودروهايشان را براي نسل هاي آينده خود در خانه محفوظ نگه دارند و به عنوان يادگار دوراني كه جايي جز پاركينگ خانه- اگر باشد- مناسب تر نبوده است پاس دارند و ضمنا مستحق جريمه تعدي به طرح ترافيك هم نخواهند شد.
بحران پاركينگ در كلان شهرها سواي ايجاد مشكلات رواني و اتلاف وقت، تاثيرات اقتصادي نيز در پي خواهد داشت. ضمن آن كه كمبود پاركينگ يكي از دلايلش محدوديت ورود خودرو به سطح شهر است كه برخي به اين مورد اشاره دارند ليكن اين محدوديت خود يك راهكار جلوگيري از سنگيني ترافيك، آرامش تردد و امكان هواي تنفسي مناسب براي شهروندان است.
پاركينگ داري صرفه ندارد
بنا به گفته مسئول يك توقفگاه خودرو، شهر تهران از جمله مناطق مركزي كمبود پاركينگ ندارد ولي پاركينگ داري به دليل اجراي طرح ترافيك، به صرفه نيست.
«موسي عيسي پور» مسئول يك پاركينگ با ظرفيت حدود 150 خودرو و با 30 سال سابقه كار علت نداشتن صرفه اقتصادي پاركينگ را ممنوعيت ورود خودروهاي سواري شخصي در طرح ترافيك مي خواند. رانندگان طبعا براي آن كه جريمه نشوند وارد محدوده طرح ترافيك نمي شوند. نتيجه اين فعل و انفعال روي فعاليت اقتصادي پاركينگ دارها اثر مي گذارد. او به نقل از رانندگان سواري شخصي مي گويد: «به دليل ورود در ساعات اوليه طرح ترافيك جريمه شده اند. اگر در زمان كوتاه مبلغ جريمه را نپردازند مشمول جريمه مضاعف مي شوند. امثال اين راننده ها زياد است. به همين دليل بيشتر پاركينگ هاي واقع در منطقه طرح، ديگر فعاليت چنداني ندارند. از جمله يك پاركينگ در خيابان... با ظرفيت 300 ماشين حدود 4 سال است كه بسته شده. با اين حال، روزهاي جمعه بياييد ببينيد در خيابان هاي اطراف مناطق مركزي شهر پاركينگ ها پر از خودرو هستند. حتي حواشي خيابان ها و كوچه ها خودروها پارك كرده اند. چون ورود به طرح آزاد است و انبوه خانواده ها در اين فرصت مايحتاج شان را تهيه مي كنند.»
يك تاكسيدار مي گويد: «به رغم كمبود پاركينگ در شهر، مجوز طرح ترافيك صادر مي شود و از طرفي كساني كه خودروشان را كنار خيابان و يا براي چند دقيقه دوبله پارك مي كنند مشمول جريمه مي شوند.»
«عليرضا» كه تمايل ندارد از او عكس گرفته شود توضيح مي دهد: «با وجود كمبود ملموس پاركينگ در مناطق شهري به متقاضيان مجوز طرح ترافيك فروخته مي شود كه باعث شلوغ تر شدن ترافيك مي شود. در اين حال برخي رانندگان كه ناچارند در حاشيه خيابان ها دوبله پارك كنند و يا در نقاط توقف ممنوع ماشين شان را متوقف كنند، جريمه مي شوند.»
اين راننده تاكسي با تاكيد بر افزوني مشكل سازي صدور مجوز طرح در سنگيني ترافيك، پاركينگ را محل امن مي خواند چرا كه از ماشين و لوازم آن مراقبت مي شود.
«مختاري» شغل آزاد، مي گويد: «با تبليغات پرهيجان مردم را به خريد ماشين ترغيب مي كنند. خيابان هاي شهر از ماشين اشباع مي شود، اما خيابان ها عريض نمي شوند چون امكان ندارد. بعد ترافيك گره مي خورد و سپس طرح محدوديت استفاده از خودرو مطرح مي شود. پس مردم ماشين را براي چه تهيه مي كنند؟!...» او مي افزايد: «اگر بگوييم همه اين برنامه ها درست و لازم است، لااقل پاركينگ به حد رفع نياز هم بايد تأمين شود و وسايل حمل و نقل عمومي هم به اندازه اي كه جوابگو باشد بايد در دسترس همگان قرار بگيرد.»
كمبود پاركينگ
افزايش هر روز 120 خودرو
به يك پاركينگ ديگر با قدمت در منطقه مركزي شهر مي رويم كه ظرفيت 180 خودرو دارد ولي آن طور كه «نيازيان» متصدي كنترل و صدور قبض پاركينگ اظهار مي دارد در روز 020-025 خودرو به اين پاركينگ وارد و خارج مي شوند. اما در گستره شهر هر روز رانندگان حدود 2 ميليون خودرو در حالي كه سرگردان پيدا كردن محلي براي پارك هستند، مي گردند. او مي افزايد: «در خيابان هاي مركزي و محور بازار كجا مي توانيد جايي براي استقرار خودرو پيدا كنيد؟ با اين وضع كمبود پاركينگ، از طرف ديگر هر روز 012-013 خودرو به تعداد خودروهاي موجود در سطح شهر اضافه مي شود. حتي كساني كه مجاز هستند وارد محدوده طرح ترافيك شوند و كاري ضروري هم دارند با چند دقيقه پارك كنار خيابان جريمه مي شوند.»
وي مي گويد: «به نظر مي رسد در وضعيت كنوني بايد مردم را بيشتر با فرهنگ استفاده از مكان هاي مجازو مناسب پاركينگ در نقاط مختلف شهر هدايت كرد. از طرف ديگر از توسعه پاركينگ در مناطق شهري غافل نشد كه وظيفه مسئولان است.»
3 ساعت سرگردان پارك
در شرايط اورژانسي
او كيلومترها خيابان ها را از يك طرف شهر رانندگي كرده با تحمل فرساينده اعصاب زنجيره هاي كوتاه و بلند خودروها ترافيك پرحجم را پشت سر گذاشته تا سرانجام به حوالي بيمارستان رسيده است.
ميدان تجريش: ترافيك موج مي زند. شايد لحظه اي فكر كرد خودرواش را وسط انبوه خودروها رها كند. پياده به بيمارستان برسد... كسي از آشنايان در شرايط اورژانسي در بيمارستان منتظر او است. مي پيچد به يكي از خيابان ها. هيچ جاي پارك نمي بيند. دور مي زند. خيابان موازي كمي آن سوتر را مي رود. آنجا كه محل پاركينگ در فضاي باز است هم جايي براي پارك نيست. برمي گردد به ميدان تجريش. خيابان اصلي را مي پيمايد. مي رود و از بيمارستان دور و دورتر مي شود... سرانجام پس از 3 ساعت سرگرداني و استرس و نگراني توي يك كوچه جايي پارك مي كند كه حدود 4-5 كيلومتر با بيمارستان فاصله دارد. شتابان پياده رو را مي گيرد و به سمت مقصد مي آيد. درست يك ساعت اين فاصله وقت مي برد. به در بيمارستان كه مي رسد، نفس تازه مي كند.
از غفوري، پيمانكار ساختمان مي پرسم: شما كه خود پيمانكار ساختمان سازي هستيد، بنابر تجربه، احداث پاركينگ را چقدر لازم و مفيد مي دانيد؟
او چنين مي گويد: «كلا در شهر تهران در ساختمان ها پاركينگ به اندازه تعداد واحدهاي مسكوني و همينطور تجاري منظور نمي شود. ساخت پاركينگ برابر هر واحد پروژه به خواست كارفرما صورت مي گيرد. درحال حاضر يك ساختمان بيش از 20 واحدي در بالاتر از تهرانسر در دست ساخت دارم كه به تعداد واحدها احداث پاركينگ درنظر گرفته شده است. ولي در شهر تهران در اكثر ساختمان ها تعداد واحدهاي پاركينگ به اندازه شمار واحدها نيست.»
او مي افزايد: «وظيفه شهرداري است كه براي هر نقشه ساختماني، مالك را موظف كند برابر تعداد واحدها پاركينگ هم ساخته شود. درحالي كه چنين نيست. بنابراين، همواره مي بينيم كوچه ها هم جوابگوي پارك خودروهاي ساكنان و رهگذران نيستند. در تهران با جمعيت چند ميليوني و روبه فزوني و ازدياد روزانه ماشين، واحدهاي هر ساختمان مي بايد پاركينگ مستقل و كافي داشته باشند.»
عقيده اين پيمانكار درخصوص پاركينگ هاي عمومي براين است كه شهر را اگر يك خانه بزرگ تصور كنيم، بديهي است با لحاظ استاندارد و متناسب با جمعيت و تعداد ماشين هاي موجود، پاركينگ داشته باشد. تهران كلان شهر و ديگر شهرهاي بزرگ پاركينگ بسيار كم دارند. اين مشكل، تأثيراتي در جنبه هاي ديگر زندگي دارد و در كندي ترافيك نيز اثر مي گذارد.»
آمارهاي كمبود پاركينگ
ظاهرا بحث، برنامه ريزي و تكاپوي عملي در پاره اي موارد به ويژه امور اجتماعي، رفاهي و... و ترافيكي گاهي توسط مديريت هاي اجرايي جدي مطرح شده است كه مورد مسئله ساز كلان شهرها شده باشد. ضرورت ساخت پاركينگ هاي عمومي يكي از آن موردهاست كه طي سال هاي اخير بيشتر، از جانب مسئولان ذي ربط عنوان شده و تا حدي به مرحله عمل درآمده است.
پيشتر، شهردار كمبود حدود 000،200،1 واحد پاركينگ را مطرح كرده است ، با اين نكته شايان توجه كه «چنانچه شهرداري تمام كارهايش را تعطيل كند و سالانه فقط پاركينگ بسازد اين كار چند سال طول خواهد كشيد.»
معاون شهرسازي و معماري شهرداري، اوايل خرداد 89 با بيان اين كه در سطح شهر تهران بيش از 000،000،1 واحد پاركينگ كمبود داريم افزوده است: «پاركينگ سازي يكي از مهمترين اولويت هاي فعاليت در معاونت شهرسازي و معماري شهرداري تهران است و با جديت در شهر دنبال مي شود.»
به گفته «دكتر معصومي» در دوره جديد مديريت شهري در چند سال اخير براي ساختمان هاي بدون پاركينگ مجوز و پايان كار صادر نشده است. براين اساس مي توان ادعا كرد كه كسري پاركينگ امروز، ميراثي از گذشته است.
پاركينگ؛ روان سازي ترافيك
همانطور كه پيشتر اشاره شد، يك فايده ساخت پاركينگ روان سازي ترافيك در شهرهاست. پاركينگ حوالي ميدان مولوي كه از سال 72 كار عملياتي آن شروع شده بود پس از وقفه اي سرانجام ساخته و اواخر سال گذشته مورد بهره برداري قرار گرفت. اين پاركينگ با ظرفيت بيش از 920 خودرو نيز باعث روان شدن ترافيك در محدوده خيابان مولوي شده است كه به خصوص در روزهاي تعطيل پايان هفته بسيار پر ترافيك بود.
يك دانش آموخته اقتصاد صنعتي، پيرامون لزوم ساخت پاركينگ به چند مورد از جمله ناهمخواني تحول و پيشرفت در بخش توسعه شهري و نيازهاي ناگزير اشاره دارد.
«علي اكبري»، براين نظر است كه باافزايش جمعيت و تراكم سكنايي، ابزارها و ساز و كارهاي متناسب و آسايش بخش در زمينه اياب و ذهاب، مهندسي توزيع و ساخت تسهيلات شهري مي بايد همگام با اقتضاي زمان اعمال شود. وي مي گويد: «من از گفته مسئولان خدمات شهري استفاده مي كنم كه درباره افزايش روز افزون خودروها به دفعات صحبت كرده و بعضا برنامه هاي نويني هم ارايه داده شده، اما در اين حالت برخي نيازها با اهميت كمتر مورد توجه واقع شده و يا به غفلت رفته است. همين موضوع كمبود پاركينگ كه گفته شده فراتر از يك ميليون واحد مي باشد از جمله ناهماهنگي نسبت به افزوني خودرو و محدوديت فضاي تردد و پاركينگ است. بالاخره مردم خودرو تهيه مي كنند كه از آن در هر زمان استفاده كنند. اما جاهاي مناسب براي توقف مطمئن خودرو كمتر در دسترشان است. براي بسياري افراد رفتن با خودروي شخصي به سطح شهر بسيار دشوار شده است.»
وي ادامه مي دهد: «عدم اجابت آرامش در اين زمينه كه مشكل ساز امروز شده، ناشي از سال ها غفلت است كه شهروند امروز با آن روبه رو شده است. براي رفع اين معضل كه جنبه اجتماعي و اقتصادي نيز دارد، مي بايست مسئولان بيش از هميشه جداً شرايطي ايجاد نمايند تا درهر منطقه متناسب موقعيت اقتصادي و جمعيتي مضاعف جنب ايستگاه هاي مترو پاركينگ همسطح ساخته شود. اين گونه اقدام ها سلامت شهروند، ايمني ترافيك، گردش اقتصاد، توليدات ساختاري و صرفه سوخت و رواني ترافيك را به دنبال خواهد داشت.»
وي در پايان صحبتش به اين نكته هم توجه مي كند كه مسئولان در كنار برنامه ريزي، فرهنگ استفاده از وسايل حمل و نقل همگاني را ترويج و نهادينه كنند. در كشورهاي پيشرفته، شهروندان باعطف به وضع اقتصادي شان و گراني سوخت، از وسيله حمل و نقل عمومي استفاده مي كنند چون با صرفه است ولو چند دقيقه دير به محل و مقصد خود برسند.
گزارش روز