(صفحه(12(صفحه(6(صفحه(9(صفحه(7(صفحه(8(صفحه(15(صفحه(11(صفحه(5(صفحه(16(صفحه(13(صفحه(4(صفحه (2.3.14


چهارشنبه 21 اردیبهشت 1390- شماره 19923

نگاهي به نمايشگاه بين المللي كتاب تهران و وضعيت كتابخواني در كشور ( بخش دوم)
كتاب در كماي تبليغات



نگاهي به نمايشگاه بين المللي كتاب تهران و وضعيت كتابخواني در كشور ( بخش دوم)
كتاب در كماي تبليغات

مطالعه كتاب سال هاست به كما رفته. كتاب به تنهايي كاري از پيش نمي برد چون دست تنها است. خود نياز به دستگيري و ياري دارد. اما ناگزير در سكوت، غبارنشين شده است. همچون پرنده اي در قفس به هواي مكان نو و جايي دست كم به وسعت همين ديار آشنا. چشم به راه است: هر لحظه، هر روز و هر ماه و سال به سال... گاه دري باز مي شود. كسي مشتاقانه خانه هاي كتاب را وارسي مي كند. دست مي برد كتابي روي پيشخوان فروشنده مي گذارد. وجهي مي پردازد و آن را با خود مي برد...
... آن روز كه به مغازه اي ديگر روبه روي دانشگاه رفتم خلوت بود حال و وضع كتاب را از مسئول كتابفروشي پرسيدم. گفت: خودتان مي بينيد خبري نيست! از علت ها مي گويد. في الواقع كتاب و كتابخواني در سال يك نوبت سر زبان ها مي افتد آن هم در نمايشگاه كتاب و آن هم فوقش 10 روز! مهجوري كتاب و محزوني كتابخواني به گفته يك ناشر نياز به آسيب شناسي و معرفي دايمي دارد.
دومين قسمت اين گزارش را با بيان ديدگاه هاي گوناگون برخي از اهالي فرهنگ كتابخوان، ناشر و عمدتاً فوايد كتابخواني، فرايندهاي آگاهي فردي و جامعه و همچنان علل كم خواني كتاب پي مي گيريم.
كتاب و كتابخواني غذاي روح و صيقل افكار است و ده ها فايده ديگر دارد اما «سقراط» فيلسوف يوناني گفته است: «جامعه وقتي فرزانگي و سعادت مي يابد كه مطالعه كار روزانه اش باشد.» بسياري افراد هنوز اين غذاي روح را به خوبي درك نكرده اند و چه بسا كساني از جمله مربيان و مسئولان از كنار نور لرزان عرصه كتاب و مطالعه مي گذرند. پس بازگرديم مثل خيلي از امور و كاستي ها، به حيطه مردمي، چون بايد قفل باب بي ميلي به مطالعه كتاب را نخست در نهاد خانواده، سپس مراكز آموزشي و همچنان مديريت هاي ذي ربط در حوزه هاي فرهنگي و كتابت جست وجو كرد.
از طرفي هم كتابخانه هاي عمومي آن طور كه همواره اهل كتاب مي گويند براي خيلي از طالبان كتاب، از دسترسي آسان دور است و استفاده از اين مراكز جداي از هزينه رفت و آمد، زمان بري و ترافيك شلوغ، سبب انصراف افراد اهل مطالعه مي شود. تازه اگر كسي هم بخواهد مراجعه كند، معلوم نيست كتاب موردنياز دارند؟ كتب تازه آورده اند...
تفكر، پويندگي و آگاهي در مطالعه كتاب
از «كوششيان» دانشجوي زبان انگليسي مي پرسم تأثير ضعف فرهنگ كتابخواني در فرد و جامعه چيست؟
پاسخ او اين است: «مثل عالم بدون عمل است و دليلش فقدان اطلاع از فوايد كتابخواني است درحالي كه بايد دغدغه كتابخواني داشت. زيرا مطالعه كتاب موجب تفكر، پويندگي، آگاهي و شناخت بهتر انسان از مجموعه زندگي و همچنين سبب شناخت شبهات بيگانه مي شود چون شخص و جامعه كتابخوان در برابر اعتقادات سست، برهان علمي ارايه مي دهد.»
«علي شربلو» ديپلمه، براي خريد كتاب جهت آمادگي كنكور به نمايشگاه آمده است. او درباره نتيجه كتابخواني معتقد است «مطالعه كتاب روي ديدگاه آدم ها نسبت به روند زندگي شان اثر خوب مي گذارد. به گفته وي مردم وقتي اطلاعات آگاهي شان از مطالعه افزايش مي يابد سطح درك شان روي شناخت فرد و اجتماع نيز بالا مي رود. اين دانايي روي فهم و روش زندگي و روابط اثرات متفاوت نيز مي گذارد.»
جاي خالي كتابخواني در سبد خانواده ها
«ياسين بهرامي» شغل آزاد، علاقه به مطالعه كتاب هاي تاريخ كهن و معاصر دارد. علتش را مي گويد: «اشراف به اتفاقات و دور تسلسل رخدادها در زندگي گذشتگان و حال است.»
وي با بيان اين كه نقش و فوايد كتاب را در درنگ كردن و آگاهي بيشتر، نمي توان منكر شد، براين نظر است كه اكثريت دانش آموزان در مقاطع تحصيلي بالاي دوره ابتدايي، غير از كتب درسي خود از كتاب و كتابخواني غفلت كرده حتي روزنامه نمي خوانند. او يك علت را كم خواني يا نخواندن كتاب در محيط خانواده قلمداد مي كند و مي افزايد: «پدر خانواده از سر كار به خانه بازمي گردد وقت فراغت را پاي تلويزيون سپري مي كند. بچه ها هم مشغول بازي هاي كامپيوتري مي شوند. در چنين وضع آنچه مورد توجه قرار نمي گيرد كتاب و مطالعه است.»
كتابخواني در جامعه
نياز به آسيب شناسي دارد
«كتاب و كتابخواني در جامعه ما نيا زبه يك مهندسي و آسيب شناسي دارد چراكه دلايل گوناگون وجود دارد مبني بر اين كه چرا مردم به كتابخواني تمايل نشان نمي دهند.»
در گفت وگو با «داريوش نويدگويي» مسئول انتشارات نويد شيراز در محل نمايشگاه كتاب تهران، وي با اين پيش گفت اظهار مي دارد: «بعضي ها وضعيت كتابخواني شهروندان ايران را با مردم كشورهاي اروپايي با داشتن انواع رسانه هاي مختلف، درعرصه كتابخواني مقايسه مي كنند كه اين يك واقعيت است.» وي سپس در توجيه ارتباط همين موضوع نگاهي دارد به زماني كه چاپ مدرن درپي اختراع «گوتنبرگ» در اروپا شروع و نشر كتاب گسترش پيدا مي كند كه با حدود صدسال فاصله به ايران مي رسد. وي مي افزايد: «در همان زمان هنوز در اروپا راديو و تلويزيون وجود نداشت كه مردم سرگرم اين دو رسانه شوند. ورود چاپ و نشر مدرن كتاب از آلمان به ايران همزمان بحث راه اندازي راديو در حدود 70 و تلويزيون 50سال مطرح مي شود. بهره برداري از اين دو وسيله رسانه اي باعث كاهش رغبت مردم به كتاب و كتابخواني مي شود.» ادامه گفته وي همچنين دلالت بر اين است كه «قبل از تكنولوژي چاپ در اروپا، در ايران كاغذسازي با قدمت 180 ساله وجود داشت و در زنجان كاغذ حرير به طور ابتدايي توليد مي شد.»
اين ناشر كتاب در ادامه اين بخش از گفتار خود درباره مطالعه كتاب اعتقاد دارد «كتابخواني از اوايل خردسالي مردم عادت نشده است. حال يك نتيجه اش اين شده كه مي توان گفت يك دانشجو فرضا در رشته پزشكي يا مهندسي شايد- يك بيت شعر نتواند بخواند اما هرگز اين تصور را نداشته باشيم كه ديگر نمي توان مردم را به كتابخواني عادت داد.»
زندگي از 15 سالگي وقف كتابخواني
برف سالخوردگي بر موي سر و محاسن و فعاليت و كار پدربزرگ هرگز نتوانسته بر سقف پايدار كتابخواني او چكه كند و در انس و آگاه مندي مطالعه اش نفوذ كند.
«جعفر ذوالفقاري» را در محوطه باز نمايشگاه كتاب تهران مي بينم با دو ساك پلاستيكي آهسته درحال خروج است. مي پرسم: كتاب خريده ايد؟ چهره شاداب و لحن خوشي دارد. يك دستش را بالا مي آورد. آرام مي گويد: «براي خودم كتاب ديني، براي خانمم كتاب طبخ غذايي و براي نوه ها كتاب كودكان خريده ام.» او از 15 سالگي تا اكنون كتاب مي خواند. سؤال مي كنم: منظور از كتابخواني چيست؟ جواب مي دهد: «كتابخواني براي بيشتر شدن علم و معرفت هر انسان است. من زندگيم را وقف مطالعه كتاب كرده ام.» مي پرسم: با توجه به سال ها مطالعه، وضع كتاب و كتابخواني را چطور مي دانيد؟ اين پاسخ را مي دهد: «رسانه ها براي رونق بيشتر كتابخواني تبليغ و تحليل كنند. ديگر اين كه به كودكان كتاب و كتابخواني را بايد از همان زمان بچگي ياد داد.»
«ذوالفقاري» كه مدير يك كارخانه و همچنين مديرعامل و رئيس هيئت مديره يك شركت گچ است، انسان خيري است. او 3 مدرسه در مناطق خوزستان براي بچه هاي ناشنوا و دانش آموزاني كه پيشتر در كانتينر درس مي خواندند ساخته و اهدا كرده است.
مردم را بايد تشويق كرد
يك دانشجوي علوم قرآن و حديث، علت كمبود كتابخواني را نخست با اين جملات پاسخ مي دهد كه «مردم پي معاش روزمره شان و عمدتا غذا و مسكن هستند.» مي گويم: اين ها دو نياز از اولويت هاي زندگي هر انسان است. او بعد چنين اظهار مي دارد: «خانم به خريد ماديات و لوازم ديگر مي پردازد و مرد خانواده هم كار مي كند و پول در مي آورد.»
«خانم سقا» مي افزايد: «به نظر مي رسد تفكر برخي آدم ها اين است كه نمي خواهند اندكي هزينه و مثلا يك ساعت وقت شبانه براي مطالعه كتاب تعيين و صرف كنند. اگرچه كتابخواني كاري خاص و سخت نيست و كتاب را مي توانند از كتابخانه عمومي هم تهيه كنند.»
او در ادامه بيان نظراتش با تأكيد بر اينكه خواندن كتاب باعث ارتقا سطح دانش و آگاهي افراد مي شود به اين اشاره مي كند كه افراد موفق هميشه در زندگي شان برنامه دارند و هر چيزي نزدشان ارزش خاص خود را دارد. آنان جايگاه فردي خود را مي دانند و وقت براي كتابخواني هم دارند.
نبود گسترش كتاب، غفلت از تبليغات
«مشكل اصلي ما چاپ، نشر و هزينه هاي بالا نيست بلكه شيوه اطلاع رساني و توسعه عرضه كتاب مطلوب نيست. چون از نقش تبليغات غافل شده ايم و كتاب مهجور شده است.»
«سيدمحمد ابوطالبي» مدير بازرگاني موسسه چاپ و نشر عروج، با اين نگرش در پاسخ سؤالم كه ارزيابي شان از وضعيت كتابخواني و علت كم بودن زمان مطالعه در جامعه چيست؟، اظهار مي دارد: «بايد گفت در نمايشگاه كتاب تهران و استاني استقبال فروش و خريداري كتاب توسط قشرهاي مردم مناسب است ولي همان طور كه اشاره شد مشكلات در توسعه و عرضه كتاب است ضمن آن كه مي بايد مراكز فروش كتاب تخصصي شوند. بنابراين لازم است در روش اطلاع رساني دقيق در پخش، تبليغات و گسترش كتاب بازنگري شود و همان گونه كه براي فروش تنقلات، مايع ظرفشويي و... دايما تبليغ مي شود جامعه را از توليد و عرضه كتب مفيد مطلع كرد. ما در بخش كتاب و مطالعه از نقش تبليغات غافل هستيم. چنين وضعيتي باعث شده كتاب در ايران مهجور بماند وگرنه اكثريت مردم كتابخوان هستند و نويسندگان خوب هم وجود دارند.»
«محمد مؤمني» ديپلمه رياضي كه اميد قبولي در آزمون كنكور امسال را دارد، مي گويد: «مطالعه كتاب باعث تأمل و تغيير نگرش آدم در برابر زندگي مي شود كه در يك نتيجه كلي مسبب زمينه بهيابي مسير خواست ها و نوعي رقابت مثبت در زندگاني مي شود.»
كتابخواني؛ ورزش فكري و فزوني دانايي
يك عضو جامعه المصطفي قم اين تعريف را از كتاب و كتابخواني دارد: «كتاب مجموعه افكار نويسنده است كه اگر انديشه او متصل به معنويت باشد مي تواند مفاهيم ذهني خود و احاديث را توسط قلم روي كاغذ كتاب بياورد و به مخاطب منتقل كند. هر چه نويسنده كتاب آگاه تر باشد به همان نسبت مخاطب آگاه و هوشيار مي شود.»
«وحيدنيا» همچنين با اين گفته كه اصولا كتابخواني سبب افزايش اطلاعات و توسعه ديدگاه فرد در هر موضوع مي شود. دليل كمبود خوانش كتاب نزد توده مردم را اهميت ندادن و وقت نگذاشتن براي مطالعه مي خواند.
گزارش روز

 

(صفحه(12(صفحه(6(صفحه(9(صفحه(7(صفحه(8(صفحه(15(صفحه(11(صفحه(5(صفحه(16(صفحه(13(صفحه(4(صفحه (2.3.14