ضرورت توجه به غني سازي اوقات فراغت دانش آموزان در فصل تابستان (بخش پاياني)
مهارت آموزي آينده سازان در روزهاي گرم سال

صديقه توانا
يكي از دستاوردهاي دگرگوني سريع فرهنگي، اجتماعي و اقتصادي افزايش اوقات فراغت افراد است. گسترش سريع فن آوري هاي جديد و درپي آن تغيير روشهاي زندگي در جوامع صنعتي امروز و ماشيني شدن كارها، فرصت انجام بسياري از فعاليت هايي را كه انسان در گذشته به طور طبيعي و با صرف انرژي زياد انجام مي داد، از او سلب نموده است، از اين روست كه پديده اوقات فراغت، جهانشمول گرديده و در تمام كشورها بويژه در جوامعي كه جمعيت آنها نوجوان است مورد تأكيد ويژه قرار دارد.
تتبع در انديشه هاي ناب رهبر معظم انقلاب حضرت آيت الله خامنه اي درباره اوقات فراغت بيانگر آن است كه رويكرد جمهوري اسلامي ايران درباره اوقات فراغت دانش آموزان و بخصوص نوجوانان و جوانان، رويكرد اعتلايي است و به تأمين حداكثر نيازهاي اسلامي انسان در عرصه فردي و اجتماعي اعم از تعاليم ديني و اخلاقي، ايجاد و تقويت هويت اسلامي- ايراني. سلامت جسمي و رواني، رشد، استقلال و گسترش دانش همچنين آگاهي و مهارت .... نظر دارد.
وزارت آموزش وپرورش، بهبود برنامه اوقات فراغت را بخشي از رسالت و مسئوليت هاي خود مي داند و مترصد است تا با برنامه ريزي گسترده، انبوه و هدفمند در ساختار پايگاه هاي تابستاني مدارس قرآن كريم و كانون هاي فرهنگي- اجتماعي محله امكان استمرار يادگيري آينده سازان ميهن اسلامي را در فضا، برنامه و سبك متفاوت فراهم سازد.»
غني سازي اوقات فراغت
و جلوگيري از انحرافات اجتماعي
جامعه شناسان بر اين باورند كه غني سازي اوقات فراغت دانش آموزان و نوجوانان يك ضرورت مبرم است و عامل مهمي براي جلوگيري از انحرافات اجتماعي است. حسين فال بين كارشناس امور تربيتي در گفت وگو با گزارشگر كيهان مي گويد: «اوقات فراغت دانش آموزان از جمله موضوعاتي است كه اگر به درستي براي آن برنامه و طرحي داشته باشيم مي توانيم گامي اساسي در جهت رشد، خلاقيت و شكوفايي اين قشر پرشور برداريم، زيرا بعد از گذران 9ماه تحصيل ضرورت دارد تا اوقات فراغت دانش آموزان با برنامه هاي متنوع، مناسب و ورزش پر شود.»
وي مي گويد: «از سوي ديگر براي كشوري كه جوان ترين جامعه را دارد، اهميت غني سازي اوقات فراغت دانش آموزان كمتر از پرداختن به درس و مشق آنان نيست، زيرا نوجوانان و جواناني كه در معرض تهاجم فرهنگي قرار دارند قطعاً دچار بيهودگي و سرگرداني شده و چه بسا به راه هايي كشانده خواهند شد كه برازنده جامعه اسلامي نيست.»
105 روز اوقات طلايي
براي دانش آموزان
با پايان يافتن امتحانات و ماه هاي پاياني بهار به ترتيب مقاطع مختلف تحصيلي امتحانات خود را به پايان رسانده و وارد تعطيلات تابستاني مي شوند اول گروه كودكان دبستاني و سپس راهنمايي و دبيرستان و دانشجويان تعطيلات خود را شروع مي كنند.
دكتر زهرا هاشم پور روان شناس و مشاور در گفت وگو با گزارشگر كيهان با اشاره به اينكه به كارگيري لفظ اوقات فراغت درمورد تعطيلات زياد به كار مي رود، اما كاربرد آن بايد با دقت مورد بررسي قرار گيرد، خاطرنشان مي كند: «دانش آموزان در اين برهه از زمان از درس هاي مدرسه و امتحانات فارغ مي شوند ولي مسئله آموزش وپرورش آنها در طول تابستان نيز بايد ادامه داشته باشد و اين موضوع نه تنها كم ارزش تر از سال تحصيلي نيست، بلكه مي توان گفت كه در تابستان نيز آموزش وپرورش از زاويه ديگري بايد مدنظر باشد چراكه اگر فقط تكيه بر فراغت بچه ها داشته باشيم، شايد زمان هاي طلايي را در تربيت آنها در طول تابستان از دست بدهيم، پس در تابستان مسئله آموزش از زاويه ديگر و يادگيري مهارت هاي زندگي مسائلي هستند كه مي تواند در زندگي همه كودكان و نوجوانان نقش تعيين كننده داشته باشد.»
دكتر هاشم پور مي گويد: «نبايد ازنظر دور داشت كه اوليا و دانش آموزان همان طور كه در امر آموزش هاي رسمي فرزندان خود دقت نظر دارند و در انتخاب مدرسه و تهيه كتب مختلف آموزشي براي فرزندان خود كوشا هستند، بايد و ضروري است كه درمورد تعطيلات طولاني تابستان بخصوص براي مقاطع ابتدايي و راهنمايي تدابير لازمي داشته باشند تا از آن بهره لازم را ببرند.»
اين روان شناس تأكيد مي كند: «بدون شك والدين بايد مانند همه امور ديگر زندگي كه نيازمند برنامه ريزي و توجه است، براي تعطيلات فرزندان خود برنامه مفيد و جامعي تدارك ببينند كه در آن همه نيازهاي فرزندان و توانايي هاي اوليا در برطرف كردن آن نيازها ديده شود. در پر كردن اوقات فراغت تابستاني بچه ها بايد به اين نكته توجه كنيم كه از همان سال هاي اوليه با شناخت دقيق از علايق و رغبت هاي فرزندان، فعاليت هايي را براي آنان طراحي و برنامه ريزي كنيم كه بچه ها با پيگيري و ادامه آن در سال هاي بعد بتوانند داراي مهارت هايي شوند.»
وي با ذكر مثالي اضافه مي كند: «مثلاً آنها را به يادگيري نقاشي، موسيقي، خط، طراحي، عكاسي، قالي بافي و... تشويق كنيم كه بتوانند در اين موارد در درازمدت به مهارت هاي لازم دست پيدا كنند. و سال هاي نوجواني و جواني اين مهارت ها موجب تقويت اعتماد به نفس و تعاملات خوب اجتماعي براي آنها باشد.»
دكتر هاشم پور اضافه مي كند: «اگر براي فراغت فرزندان خود در تابستان برنامه ريزي دقيقي داشته باشيم، از بلاتكليفي در امان خواهيم ماند و هزينه هايي كه در اين زمينه مصرف مي كنيم، مانند پس اندازي براي آينده آنها خواهد بود، البته نبايد اين نكته را ازنظر دور داشت كه در اوقات فراغت تابستاني فرزندان خود به توانايي و علايق آنها هم بايد توجه كامل داشته باشيم.»
وي مي گويد: «گاهي برخي از اوليا انتخاب كلاسهاي متعدد و ساعت هاي طولاني را باتوجه به مشغله خود برنامه ريزي مي كنند كه اين مسئله نه تنها ما را از اهداف تربيتي و آموزشي دور مي كند بلكه دلزدگي و خستگي براي فرزندان را درپي خواهد داشت، بنابراين در انتخاب كلاس هاي آموزشي بايد حد اعتدال را مراعات كرد كه فرزندان با انگيزه و رغبت از اين كلاس ها استفاده كرده و نتايج خوبي را به دست آورند.»
ترويج فرهنگ كتابخواني
در تابستان
اگر توجه كنيم مي بينيم روزهاي تعطيل فرزندانمان در طول تابستان براي بچه هاي ابتدايي تقريباً از 15خرداد آغاز و تا اول مهرماه ادامه دارد كه اين يعني 105روز تقويم را شامل مي شود و اين تعطيلات طولاني مي تواند اثرات تربيتي و آموزشي زيادي براي آنها داشته باشد.
دكتر زهرا هاشم پور روان شناس و مشاور نيز در ادامه تأكيد مي كند: «چنانچه اين اوقات با هدف برنامه ريزي شود، تصور برخي كه گمان مي كنند حتماً بايد بچه ها را در كلاس هايي با هزينه هاي بالا ثبت نام كنند تا اوقات خوبي براي آنان تدارك ببينند، تصحيح مي شود. چون با يك برنامه طراحي شده براي فرزندان از دوره ابتدايي مي توانيم دانش آموزاني علاقه مند به كتاب و كتابخواني پرورش دهيم.»
وي مي گويد: «در سال هاي ابتدايي بايد سعي كنيم هرچه بيشتر فرزندان خود را با مطالعه آشنا كنيم و آنها را در استفاده از وسايل الكترونيكي مثل تلويزيون و كامپيوتر محدود كنيم چون اين ابزار و وسايل به سرعت جاي ارتباط با والدين و ساير منابع مثل كتاب را مي گيرد و آسيب هاي جدي تربيتي را موجب مي شوند، خانواده ها بايد فرزندان خود را به عضويت كتابخانه درآورند تا بتوانند با يك برنامه دقيق از كتاب هاي كتابخانه هم بهره مند شوند و به يادگيري روابط اجتماعي بپردازند.»
دكتر هاشم پور مي گويد: «شايد اين بهترين زمان باشد كه الگوهاي خوبي در مطالعه و استفاده درست از زمان و يادگيري براي فرزندان خود در نظر داشته باشيم كه عدم استفاده صحيح از اين اوقات مي تواند آسيب هاي جدي براي دانش آموزان داشته باشد، بدون شك ممكن است فرزندان ما در دوره راهنمايي و دبيرستان خودشان اقدام به برنامه ريزي براي پر كردن اوقات فراغت خود داشته باشند كه شايد اين برنامه ريزي زمان هاي اوقات فراغت آنها را پر كند ولي آنها را از اهداف تربيتي و آموزشي دور مي كند و حتي ممكن است در فراغت هاي بدون هدف نوجوانان و دانش آموزان، آسيب هاي متعددي در كمين آنها باشد يا با حضور و تعامل در گروه هايي، قرار بگيرد كه حتي به مسائل آموزشي و تربيتي آنها نيز آسيب وارد شود كه لزوما براي پيشگيري از آسيب هاي اجتماعي حضور والدين در كنار دانش آموزان و شناخت نيازهاي آنان و دقت در گذراندن اوقات فراغت آنها امري اجتناب ناپذير است.»
اين روان شناس مي گويد: «ممكن است اوليا آموزش و پرورش و مدرسه و ساير تشكيلات تربيتي را مسئول برنامه ريزي براي اوقات فراغت بچه ها بدانند، اما به نظرم مسئوليت اصلي برعهده خانواده است والدين بايد امكاناتي را فراهم كنند تا با توجه به اهداف تربيتي خود بتوانند اوقات پرباري را براي بچه ها رقم بزنند.»
اوقات فراغت براي تمام فصول
اوقات فراغت مخصوص ايام تابستان نيست، موضوعي كه به غلط بين والدين و خانواده ها رايج و دغدغه آنها شده است كه چه برنامه هايي براي پر كردن اين ايام و يك سرگرمي مقطعي داشته باشند.
دكتر طيبه صفايي نماينده مردم تهران و نايب رئيس كميسيون آموزش و تحقيقات مجلس نيز در گفت وگو با گزارشگر كيهان با تأكيد بر اينكه بايد بحث اوقات فراغت را نظام مندتر ببينيم و يك برنامه مدون و دقيقي براي آن در تمام اوقات سال داشته باشيم خاطرنشان مي كند: «با توجه به تحولات جهاني و پيچيده تر شدن نياز افراد و مخصوصا دانش آموزان در عصر ارتباطات و اطلاعات، آنها نيازمند اطلاعات جديدتر و غيردرسي تر هستند و در همين راستا برنامه ريزان آموزشي بايد در برنامه هاي آموزشي و درسي به غني سازي اوقات فراغت توجه ويژه اي داشته باشند.» وي با تأكيد بر اين نكته كه برنامه هاي درسي رسمي و غيررسمي بايد مكمل هم باشند، تصريح مي كند: «اگر به اين مسئله توجه نشود شكاف عميقي بين برنامه هاي آموزشي و پرورشي و برنامه هاي مستتر و پنهاني كه جاذب هم هستند ايجاد مي شود.»
دكتر صفايي مي گويد: «دانش آموزان در طول زندگي در تعاملاتي كه در محيط مدرسه يا غيرمدرسه دارند، همواره تجاربي را كسب مي كنند و اين تعاملات بيروني و اين نوع آموزش هاي غيررسمي شخصيت آنها را مشخص مي كند و متأسفانه شيوه فعلي درسي چندان جاذبه لازم را ندارد و بيشتر در جهت پر كردن ذهن دانش آموزان بدون سنجش نيازهاي اوليه آنهاست و لذا رغبت زيادي را براي آنها ايجاد نمي كند و نمي تواند لذت بخشي لازم را ايجاد نمايد، بنابراين اوقات فراغت، اوقاتي است كه در طول سال تحصيلي و مخصوصا تابستان بايد مورد توجه جدي مسئولان قرار گيرد و در اين مورد نيازمند همكاري جمعي ساير دستگاه ها در كنار آموزش و پرورش هستيم.»
حضور 200 هزار دانش آموز
در طرح هجرت 3
علي عراقي معاون اداره كل امور تربيتي و مشاوره نيز در حاشيه گردهمايي روساي امور تربيتي استان هاي سراسر كشور در اردوگاه شهيد باهنر در گفت وگو با گزارشگر كيهان با تأكيد بر اين نكته كه بحث اوقات فراغت تنها مربوط به آموزش و پرورش نمي شود و 12 نهاد ديگر هم در غني سازي اوقات فراغت دانش آموزان نقش دارند مي گويد: «آموزش و پرورش امسال با تمام ظرفيت ها و امكاناتي كه اعم از مدارس، كانون هاي فرهنگي- تربيتي، اردوگاه ها، كانون هاي پرورش فكري كودكان و نوجوانان، مدارس قرآن، بسيج دانش آموزي و ساير امكاناتي كه در اختيار دارد، براي بهبود مديريت اوقات فراغت تلاش مي كند و در كنار نهادهاي ديگر از هيچ كوششي دريغ نمي ورزد.»
آقاي عراقي به اجراي طرح هجرت 3 كه يك ميليون و 900 هزار نفر روز دانش آموز در آن شركت كردند اشاره مي كند و مي گويد: «در اين طرح 200 هزار نفر دانش آموز براي زيباسازي، مرمت و بهسازي و عنوان مدارس مشاركت كردند و امسال با افزايش صدرصدي فعاليت ها و تخصيص اعتبارات لازم، دانش آموزان علاوه بر زيباسازي مدرسه، به زيباسازي محله هم مي پردازند.»
معاون اداره كل امور تربيتي و مشاوره در ادامه با اشاره به برپايي اردوهاي راهيان نور براي دانش آموزان مقطع سوم راهنمايي به بعد مي گويد: «امسال 1 ميليون و 200 هزار نفر به سرزمين راهيان نور اعزام مي شوند كه در طرح تابستاني پيش بيني شده 240 هزار نفر از مناطق عمليات غرب كشور بازديد به عمل آورند.»
وي همچنين به معرفي ديگر برنامه هاي آموزش و پرورش از جمله اردوي دوستداران ولايت مي پردازد و مي گويد: «در اين برنامه ها بچه ها به شهرهاي زيارتي قم، جمكران، مشهد و شاهچراغ سفر خواهند كرد.»
به او مي گويم اين سفرها رايگان است كه در پاسخ توضيح مي دهد: «بخشي از هزينه سفر را آموزش و پرورش تقبل مي كند و فقط نصف هزينه را خانواده ها بايد بپردازند كه رقم زيادي نخواهد بود.»
از وي در مورد تعداد اردوگاه هاي سراسر كشور و فعاليت آنها مي پرسم كه مي گويد: 264 اردوگاه فعال در سراسر كشور داريم و اميد است ان شاءالله در هر استان يك اردوگاه ملي احداث شود كه خدمات فرهنگي- تربيتي به دانش آموزان ارائه دهد.»
گزارش روز