كيفيت مديريت مردم و مسئولان در غني سازي اوقات فراغت- بخش دوم
بالندگي خانواده در كلاس فراغت تابستان

گل هاي شب بو را از جلوي در باغ تا در خانه جاده مي كرديم. گربه سمج و پشمالو با سه بچه قد و نيم قدش از گوشه حياط به ذوق بچگي هايمان خيره مانده بودند و آن وقت يكي، دو ساعت مانده به ظهر منتظر ورود موتور بابايمان مي شديم. غريو فريادهايمان در لابه لاي غرغر كولرهاي گازي گم مي شد. حالا كه از آن سال ها فاصله گرفته ام حس مي كنم كه آن باغ و آن ثانيه هايش زيباترين لحظات زندگي من را در خود خاطره كرده اند. هنوز هم فكر مي كنم براي رشد يك كودك، طبيعت و مهرورزي به چيزهايي كه دوست دارد، از ضروريات است. با هم نشيني هايي كه در ساحل جنوب داشتيم و نور فانوسي كه غروب هاي ما را در كنار دريا روشن مي كرد، زيباترين خاطرات كودكي را برايم ساختند. دريا با همه عظمتش و همه موج هايش روبه رويمان بود و ساحل امن مهر پدر و مادر پشت سرمان قرار داشت. آن جا فهميديم كه موج هاي زندگي هميشه پيش روي ما هستند و پشت سرمان آن چه كه از بزرگ ترهايمان آموخته ايم پناهمان خواهد بود.
شايد بچه ها در فراغت بايد چيزهاي بزرگ بياموزند و حرف هاي بزرگ را بشنوند تا براي آينده آب ديده شوند.
نمي خواهم زياد غلو كنم، اما اگر خوب دقت كنيم، درمي يابيم كه امروز فصل خزان روياهاي كودكي است.
بچه ها در نبود پدر و مادر و در فراغت تابستان انواع و اقسام CD كارتون ها را خريداري كرده و به تماشايشان سرگرم مي شوند، بي آن كه كسي بداند معناي اين داستان ها و كارتون ها چيست؟
براي مثال در كارتون جغدها كه 168ميليون دلار هزينه ساختش شده، باز هم اين روشنفكران فراماسونري هستند كه در آخر زمان زمين را نجات مي دهند! جغد نماد فراماسونري و صهيونيست هاست.
به هر جهت اگر با خودمان رو راست باشيم، در پاسخ به اين سؤال كه پس چه بايد ببينيم؟ آثار طراز اول در خور سليقه مخاطب امروز نداريم. اما لااقل مي توانيم برنامه هاي گردشي را در خانواده جايگزين اسارت پاي تلويزيون و ماهواره كنيم.
اگر بيست سال بعد حس كرديم بچه ها حرف بزرگ ترهايشان را نمي فهمند و هر چه براي مسائل اعتقادي هزينه مي دهيم، جواب نمي دهد، بايد بدانيم كه بذرش در همين تابستان هاي بي برنامه پاشيده شده است!
شناخت استعدادهاي فردي،
اولين گام در برنامه ريزي
همايون قسمتي روانشناس خانواده پيرامون مسئله مديريت اوقات فراغت برايمان توضيح مي دهد: «زمان به سرعت مي گذرد و عقربه هاي ساعت منتظر هيچ كس نخواهد ماند. اين يك واقعيت تلخ است كه ما يكي از كشورهاي مسرف در جهان هستيم. نسبت به زمان حساسيتي از خود نشان نمي دهيم. اما تابستان فصل هدر دادن زمان نيست، فصل بهتر شدن و جبران عقب ماندگي هاست. فراغت تابستاني براي همه گروه هاي سني معنا پيدا مي كند و تنها نبايد آن را مختص جوانان و دانش آموزان فرض كرد. بسياري از خانواده ها را مي شناسم كه با هزينه كم برنامه ريزي دارند و براي خودشان به همراه فرزندانشان برنامه هاي گردشگري، ديدار از اقوام، كوهنوردي و شركت در فعاليت هاي سازنده را تدارك مي بينند. خانواده علاوه بر اين كه از مؤسسات موظف ياري مي گيرد، بايد خودش هم به صورت خودجوش مديريت كند و مشاركت پررنگي در غني سازي اوقات فراغت داشته باشد.»
اين روانشناس ضمن تأكيد بر اين كه بايد در فراغت تابستان برنامه هايي را دنبال كنيم كه اثربخشي و ماندگاري داشته باشند، مي گويد: «والدين به ويژه در شهرستان ها نبايد روي نوجوانشان فشار وارد كنند كه سركار برود. از طرف ديگر در شهرهاي بزرگ نبايد وقت فرزندشان را با كلاس هاي مختلف پركنند، چرا كه برنامه هاي سنگين و پشت سر هم كلاس هاي خصوصي انرژي وي را گرفته و سودي هم درپي نخواهد داشت.
در برنامه ريزي براي غني سازي اوقات فراغت خانواده بايد والدين به استعدادهاي فردي فرزندانشان توجه داشته باشند. قبل از اقدام به ثبت نام براي مهارت آموزي بايد از فرزندان سؤال شود كه به اين نوع مهارت خاص علاقه دارند؟
از طرف ديگر خيلي از بچه ها ضعف هايي دارند و نگران آن هستند. مثلا رياضي يا زبانشان ضعيف است. در چنين شرايطي مي توان در كنار مهارت آموزي كلاس هاي آموزشي را نيز قرار داد تا نواقص رفع شود.»
اين روانشناس با طرح اين پرسش كه چرا از فراغت تابستاني براي ارتقاء معنوي خانواده سود نبريم؟ مي گويد: «با فرزندانمان به سوي مكان هاي مذهبي همگام شويم و براي تفهيم مباحث اعتقادي به آنها وقت بگذاريم. همين تلاش بهانه اي مي شود تا خودمان نيز به تكاپوي جست وجو و آموختن بيفتيم و كتاب هاي معنوي را يك بار ديگر مرور كنيم.
يكي از اصول مهم در برنامه ريزي براي اوقات فراغت بايد پيوند خانواده با طبيعت باشد. بگذاريد بچه ها اقليم هاي مختلف كشورشان را بشناسند و رهايي در فضاي سبز جزئي از مرامشان شود.»
قسمتي معتقد است فرصت فراغت براي هر فردي فرصتي مناسب براي پايش ناكامي ها و شكست هاست. وي مي گويد: «به توانايي هاي سني و فكري فرد در خانواده توجه كنيد تا بتوانيد متناسب با آن برنامه ريزي داشته باشيد. در كنار همه اين ها مي توان از پتانسيل هاي مؤسسات خصوصي و دولتي كه براي ايام فراغت برنامه هايي ارائه مي دهند، كمك گرفت. يعني يك پاي قضيه شناخت استعدادهاي خود است. اولين گام را بايد خودمان برداريم.»
مهارت آموزي در اوقات فراغت
زنان جهادگر از ميني بوس سازندگي يكايك پياده شده و در حالي كه دنباله چادر مشكي شان بر سر مزرعه كشيده مي شود، با اهالي روستا سلام و احوالپرسي گرمي دارند.
اين ها گروهي از زنان خانه دار شهر تهران هستند كه به همت بسيج سازندگي براي ياري رساندن به كشاورزان روستاهاي گرمسار راهي اين اردوي يكروزه شده اند.
اگر دقيق شويم درك مي كنيم كه زن در خانواده محور برنامه ريزي هاست و چنانچه زنان خانه دار از اوقات فراغتشان به نحو احسن استفاده نكنند، دچار آسيب هاي شديد روحي مي شوند كه اين آسيب ها به ساير اعضاي خانواده نيز منتقل خواهد شد.
سرهنگ حميدرضا مددي فرد مسئول بسيج سازندگي شهر تهران توضيح مي دهد: «زنان خانه دار مناطق مختلف شهر تهران مي توانند در اردوي يكروزه گرمسار شركت كنند. حركت خانم ها صبح زود و بازگشتشان در هنگام غروب است. در روستا به كار تونوكاري پنبه مشغول مي شوند و به كشاورزان منطقه كمك رساني دارند. خيلي از اين جهادگران در فصل برداشت نيز به سازمان بسيج سازندگي مراجعه كرده و مي گويند دوباره ما را به روستا ببريد تا ماحصل آنچه را كه كاشته ايم، به چشم ببينيم. وقتي سختي كار كشاورزي را مي بينند، اسراف در خانواده كمرنگ مي شود.
بعضا با اين كاروان ها طلبه، مشاور، آموزشياران فني و حرفه اي، كارشناس كشاورزي و حتي تيم بهداشتي و پزشكي نيز اعزام مي شود تا براي زنان روستايي آموزش هاي بهينه اي داشته باشند.»
وي مي گويد: «حتي بر آنيم كه اردوهاي خارج استاني نيز داشته باشيم. اردوي قلعه گنج كرمان كه به روستاي چاه دادخدا ختم شد، در سال گذشته تجربه خوبي بود. خواهران اعزامي به كودكان و زنان منطقه آموزش هاي مختلفي دادند. حتي براي بچه هايي كه در دروسي ضعف داشتند، كلاس هاي تقويتي تدارك ديديم.»
وي ادامه مي دهد: «يكي از بحث هاي ما در غني سازي اوقات فراغت اين است كه به مقوله مهارت آموزي توجه ويژه اي داشته باشيم. در همين راستا استادان فني حرفه اي به آقايان فنوني از قبيل سيم پيچي موتور، كارهاي مكانيكي و... مي آموزند. خواهران نيز در كلاس هاي صنايع دستي و خياطي مي توانند شركت داشته باشند. آموزش رايانه نيز براي خانم ها و آقايان در كلاس هاي بسيج سازندگي ارائه مي شود. البته ما با توجه به پتانسيل هاي هر منطقه اين كلاس ها را تقسيم بندي كرده ايم. به عنوان مثال در مناطق شمال شهر تهران كلاس هاي صنايع دستي دايرند و در مناطق جنوب شهر برادران فن مكانيكي مي آموزند.
اين عزيزاني كه مهارت آموخته مي شوند، مي توانند در كارهاي سازندگي با بسيج محله خود همكاري تنگاتنگي داشته باشند. براي مثال خواهراني كه در كلاس هاي آموزش بهداشت ثبت نام مي كنند، بعدها به عنوان آموزشيار بهداشت در صورت اعلام آمادگي به روستاها فرستاده مي شوند و در اردوهاي سازندگي حضور پيدا خواهند كرد.»
فرصتي براي آگاهي دهي به خانواده
در برابر آسيب هاي اجتماعي
مسئول بسيج سازندگي شهر تهران به حمايت از كارآفرينان تهراني اشاره كرده و مي گويد: «قرار است از 3 تا 300ميليون تومان به كارآفريناني كه جوانان را جذب مي كنند و سابقه همكاري با بسيج را دارند وام داده شود. جواني را داشتيم كه به سازمان مراجعه كرد و طرح توليد قارچ ارائه داد. حتي خودش پتانسيل صادرات را نيز داشت. مسلما از چنين كارآفريناني حمايت هاي ويژه اي خواهد شد.»
روي ميز مددي فرد بروشورهاي مبارزه با اعتياد رديف شده اند. وي كيف سامسونتش را باز مي كند و نمونه هاي ساختگي از انواع و اقسام مواد مخدر را روبه رويمان مي گيرد. مثلا نمونه كراك از بلورهاي جوهر نمك ساخته شده اند و يا قرص هاي اكس شبيه اسمارتيزها هستند. اوقات فراغت فرصت مناسبي است كه به خانواده ها در ارتباط با آسيب هاي اجتماعي آگاهي داده شود.
وي مي گويد: «ابتدا مي خواستيم به همراه اين بروشورها در كلاس هاي مبارزه با اعتياد نمونه هاي كوچك شبيه سازي شده را ارائه دهيم، ولي بعد اين نگراني ايجاد شد كه سوءاستفاده گرها نمونه هاي واقعي را در بسته ها قرار داده و حمل كنند، لذا آموزش دهنده ها كيف نمونه هاي شبيه سازي شده را به سر كلاس مي برند و پدر و مادرها را آگاه مي كنند تا اگر احيانا خداي نكرده نمونه هاي اين چنيني را در جيب فرزندان خود پيدا كردند، بدانند كه چيست؟ و چه طور بايد برخورد كنند؟»
از ديگر فعاليت هاي بسيج سازندگي كه در تابستان 90 با مشاركت خانواده ها صورت مي گيرد، پاكسازي كوهستان است. پاكسازي حاشيه رودخانه جاجرود و پارك خجير مدنظر قرار گرفته كه در اين پروژه بسيج سازندگي و محيط زيست شهر تهران متولي هستند.
طرح هايي براي پوشش اوقات فراغت
در كل ايام سال
در حال حاضر زندگي روستايي بسيار محدود و كوچك شده و در عوض شهرنشيني مثل قارچ توسعه پيدا كرده است.
رحيم زماني، مديركل آموزش و پرورش شهرستان هاي استان تهران معتقد است: «طي ربع قرن گذشته يك تعادلي بين زندگي روستايي و شهري وجود داشت. در زندگي روستايي به دليل پيوند با طبيعت و تنوع كارها و فعاليت ها اوقات فراغت محدود مي شد. فرزند در كنار پدر در مزرعه كار مي كرد و به اقتصاد خانواده كمك رساني داشت.
اما امروزه مردم در زندگي آپارتمان نشيني در فضاي محدودي زندگي مي كنند و سفت و سخت به شغلشان و مشغله هاي حاصل از آن چسبيده اند. بيشترين اوقات فراغت را فرزندان در خانه دارند، البته اوقات فراغت مختص همه گروه هاي سني است.»
مديركل آموزش و پرورش شهرستان هاي استان تهران ضمن تاكيد بر اين كه وي نيز مي داند اوقات فراغت تنها مختص تعطيلي مدارس در تابستان نيست و بايد زيرساخت ها طوري تغيير پيدا كنند كه براي كل ايام فراغت در سال برنامه ريزي داشته باشيم، مي گويد:«در دوره جديد وزارت آموزش و پرورش و در تابستان 90 شروع طرح هايي رقم خورده است كه به تامين اين هدف يعني برنامه ريزي براي اوقات فراغت در كل ايام سال بپردازيم.»
وي مي گويد: «يكي از اين پروژه ها ساخت مجتمع هاي آموزشي و فرهنگي (چندمنظوره) واقع در اداره كل آموزش و پرورش هر منطقه است. براي مثال بنا را بر اين گذاشته ايم كه در سال 91 دو مورد از اين مجتمع ها را در شهريار و شهرك قدس افتتاح كنيم. به نظر مي رسد اين نقطه آغاز و شروع بسيار خوبي باشد.»
زماني متذكر مي شود كه حتي فضاي فيزيكي اين مجتمع ها يادآور معماري ايراني و اسلامي خواهد بود. به هر جهت در چنين مكان هايي آموزه ها و مهارت هاي جديد آموخته مي شود و انرژي بالقوه دانش آموزان و نيز خانواده هاي فرهنگي بالفعل خواهد شد.
گزارش روز