نجوا

الابادها گرم نجواي تو
زمين و زمان در تمناي تو

يكي پلك برهم زدي و شكفت
هزار آينه در تماشاي تو

تو از درك موزون من برتري
و من عاجز از درك فحواي تو

گمم با تمام غزل هاي خود
چو يك قطره در متن درياي تو

تعابير نابي ز عقل و جنون
شكفته در آفاق معناي تو

و در پي مرا مي كشد روز و شب
شب و روز چشمان زيباي تو

قنوت زمينگير احساس من
كجا مي رسد تا بلنداي تو؟

به خاطر ندارم درست از چه وقت
دميد از دلم مثنوي هاي تو

گشوده خدا بر من از تيرگي
در روشني رو به دنياي تو

... و روزي از اين روزها مي برم
دل خويش از هر چه منهاي تو

خاطره خواندني جعفريان از رمان خواندن رهبر معظم انقلاب

توصيه رهبر انقلاب به شاعران آئيني درباره لزوم پرداختن به مسائل دفاع مقدس و همچنين مطروحه ايشان در وصف «جانباز شهيد»، بهانه اي شد تا به سراع محمدحسين جعفريان، نويسنده، شاعر و منتقد ادبيات دفاع مقدس برويم. لزوم پرداختن به موضوعات مربوط به دفاع مقدس، دلايل غفلت از آن و بيان خاطره اي خواندني از رهبر انقلاب، از بخش هاي مهم اين گفت وگو است:
در ديدار رهبر معظم انقلاب با شعراي آئيني، ايشان از اهميت و توجه بيشتر به شعر دفاع مقدس صحبت كردند. به نظر شما دليل طرح اين موضوع در چنين جلسه اي چيست؟
جعفريان: وقتي حرف از شعر دفاع مقدس مي زنيم، بايد بدانيم كه گستره آن بسيار وسيع است. برخي فكر مي كنند كه شعر دفاع مقدس فقط به مسايل جنگ هشت ساله منحصر مي شود؛ كما اين كه دفاع مقدس همان هشت سال بود اما شعر دفاع مقدس شامل تمام سروده هايي هست كه در آن ها از مقدسات دفاع مي شود كه آن مقدسات، بخش قابل توجهي از مسائل آرماني و آييني ماست. البته در ديداري كه شعراي آئيني خدمت ايشان رسيدند، از چهره هاي شعر مقاومت و دفاع مقدس كمتر حضور داشتند گرچه ذات برگزاري چنين جلساتي مغتنم است.
يكي از سوژه هايي كه رهبري توصيه كردند تا شاعران در شعرگويي از آن بهره ببرند، جانبازهايي هستند كه پس از مدتي به شهادت مي رسند. نظر شما درباره اين سوژه و ديگر سوژه هاي دفاع مقدس چيست؟
جعفريان: از اين دست سوژه ها بسيار فراوان است. بحث جغرافيايي دفاع مقدس، بحث مناطق جنگ زده اي كه مردمش درگير جنگ بودند، بحث خانواده هاي شهدا، بحث همسران شهدا و فرزندانشان، بحث فرزندان و همسران جانبازاني كه به سختي از اين نور چشمان خودشان نگهداري مي كنند و كنار آن ها زندگي مي كنند و درعين حال هزار و يك گوشه و كنايه هم مي شنوند. اين ها همه انبوه مسايلي است كه اگر بخواهيم همه آن را بگوييم، ليست بلندبالايي مي شود و در حوزه ادبيات دفاع مقدس مي تواند مورد توجه قرار بگيرد و البته تا به حال مغفول مانده است.
مظلوميت بچه هاي بعداز جنگ حقيقتا موضوعي بوده كه كمتر در عرصه ادبيات دفاع مقدس به آن پرداخته شده است. عمدتا هرچه پرداخته شده نقل شهيد و شهادت و صحنه هاي شهادت و خاطرات زمان جنگ بوده و ما به ادبيات دفاع مقدس بعداز جنگ، ورود خيلي كمي داشتيم.
شما در كشور روسيه مشاهده مي كنيد كه هنوز عمده ترين و بهترين رمان هايي كه گل سرسبد رمان هاي آن جاست، رمان هايي است كه در مورد جنگ جهاني دوم- كه بيش از نيم قرن از آن مي گذرد- نوشته مي شود. اين منصفانه نيست كه ادبيات جنگ تنها به خود هشت سال جنگ بپردازد، درحالي كه به عوارض و عواقب و درعين حال ويژگي ها و دستاوردهاي درخشاني هم كه داشته، بايد پرداخته شود. وقتي حضرت امام(ره) مي فرمايد كه جنگ براي ما نعمت است، منظورشان اين نبوده كه فقط براي اين دوره هشت ساله نعمت است، بلكه اين جنگ براي ابد در تاريخ اين سرزمين نعمت است و مي تواند سرچشمه هزار و يك الهام باشد كه خيلي از اين ها مغفول مانده است.
به نظر شما دليل بي توجهي و مغفول ماندن عرصه شعر دفاع مقدس در كشور ما چيست؟
جعفريان: در دوره اي نهادهاي فرهنگي مسئوليت اين كار را برعهده گرفتند كه عمده آنها را آدم هايي اداره مي كردند كه سررشته چنداني از حوزه شعر و فرهنگ و ادبيات نداشتند. اين حضور باعث شد كه بعضي از آثار سفارشي را توليد كنند كه خواننده را نسبت به آثار مربوط به جنگ سرخورده مي كرد. در يك دوره اي اين آثار، كم فروش ترين آثار بود. خوشبختانه اين دوره كم و بيش سپري شده و الان وضعيت درحال تغيير است.
در آن دوره تعداد شاعراني كه به موضوع دفاع مقدس توجه مي كردند كاهش پيدا كرد. يكي از دلايل آن شايد همين نگاه سفارشي بود كه همه به جنگ داشتند و اين باعث شد عمده كساني كه به اين مسئله وارد مي شدند، نگاهشان از سر اعتقادات و باورهاي قلبي نباشد. اين نگاه، هم به كيفيت و هم كميت آثار جنگ، آسيبي جدي وارد كرد.
بر همين اساس به شاعران دفاع مقدس، هميشه به چشم شاعران دست دوم نگاه مي شد؛ به اين بهانه كه اين ها نگاهشان فقط به جنگ محدود مي شود و با اين شعرا، مثل ديگران كه انتشارات مختلف آثارشان را چاپ مي كردند و به برنامه هاي مختلف دعوت مي شدند، با آنها برخورد نمي شد. اين عطوفتي كه در كلام حضرت آقا نسبت به اين بخش از شعر و شاعران ما هست، در عامه مديران فرهنگي ما نبود.
نكته ديگر اين كه در دوره گذشته، نقد و بررسي در حوزه ادبيات دفاع مقدس به ويژه شعر دفاع مقدس به طور جدي، حرفه اي، كلاسيك و دانشگاهي انجام نشد. اين ها، به علاوه كمبود منابع و مابقي مسائل باعث شد تا اين عرصه خالي بماند و آدم هاي حرفه اي به تدريج منزوي شدند و براي دل خودشان شعر گفتند. بعد از مدتي، متقاضيان اين نوع شعر، وقتي كه آثاري به دستشان نرسيد، آنها هم از گردونه خارج شدند و يك جوري كل اين هسته، از آدم هايي كه داشت، تخليه شد. به نظر من بايد اين نوع نگاه دگرگون و مسئله احيا شود تا به روزهاي درخشان برگرديم.
از مطروحه اي كه رهبرمعظم انقلاب بعد از ديدار شعراي آييني مطرح كردند و طي آن يك بيت شعر را در وصف جانباز شهيد به شاعران پيشنهاد كردند خبر داريد؟ نظر شما در مورد اين پيشنهاد رهبرمعظم انقلاب چيست؟
جعفريان: بله، اما جاي سؤال است كه چرا رسانه ها به مواردي كه حضرت آيت الله خامنه اي در حوزه هاي فرهنگ و به ويژه شعر مطرح مي كنند، به شايستگي نمي پردازند؟ بارها درجلساتي كه شعرا خدمت ايشان مي رسيدند، نكاتي مطرح مي شد كه رسانه ها به طور فراگير به آن نمي پرداختند. مثلا اگر ايشان بحثي سياسي را مطرح كنند، رسانه ها به صورت گسترده به آن مي پردازند اما به حوزه فرهنگ كه مي رسد، كششي نشان نمي دهند كه انشاءالله اين نقص رفع شود. در مورد بيت مطروحه ايشان هم بايد بگويم كه اين فرصت مناسبي است كه مي تواند اين نوع شعر و شعرايي كه تمايل و توانايي سرودن آن را دارند، را ترغيب كند تا آثار نابي توليد كرده و سرمنشأ آثار بيشتري دراين زمينه باشيم.
درپايان اگر خاطره اي از ابعاد شخصيت فرهنگي و هنري رهبرمعظم انقلاب داريد، بفرماييد!
جعفريان: من در ديدارهاي متعددي با رهبرانقلاب حاضر بودم و يك جلسه هم خصوصي خدمت ايشان رسيدم كه مفصل بود و تقريبا يك ساعت و نيم طول كشيد و حرف هاي زيادي رد و بدل شد.
آخرين بار آن در ماه رمضان سال گذشته بود. ما پس از افطار به همراه آقاي شهرام شكيبا و باقي دوستان به حياط آمديم. رهبر انقلاب نيز وارد حياط شدند. به ما كه رسيدند، احوال من را پرسيدند و سراغ آقاي محمدكاظم كاظمي (شاعر افغاني) را گرفتند. بعد هم دست من را گرفتند و همراه خودشان چند قدمي بردند و در راه پرسيدند: آقاي كاظمي كجا هستند؟ گفتم: مشهد هستند، گفتند: به اين جلسه آمدند؟ گفتم اطلاع ندارم و ايشان را نديدم. سراغ چند تا ديگر از دوستان افغاني را گرفتند و بعد سراغ يك رمان را از من گرفتند و گفتند: اخيرا يك افغاني مقيم نروژ آن را منتشركرده و خيلي در دنيا سر وصدا كرده است.
من به خاطر شغلي كه داشتم، سالهاي سال در افغانستان زندگي كردم و موضوعات افغانستان راخيلي دقيق دنبال مي كنم. بلافاصله گفتم: احتمالا رمان «بادبادك باز» آقاي خالد حسيني را مي گوييد؟ ايشان گفتند: نخير، من آن كتاب را خواندم. بعد گفتم: شايد «ازسرزمين آفتاب» را مي گوييد كه آن هم خيلي سروصدا كرده است؟ بعد آقا فرمودند: نه! اسم آن رمان «از سرزمين آفتاب تابان» است. آن رمان را هم خواندم. گفتند كه يك نويسنده ديگري آن را نوشته، كه خيلي هم قطور و مفصل است و آقاي كاظمي هم آن را ويرايش كرده است. گفتم: عجيب است؛ اگر باشد من حتما در ذهنم دارم. بعد از ايشان پرسيدم: شما خودتان اسم نويسنده را يادتان نمي آيد، كه ايشان در خاطر نداشتند.
بعد، پيرو آن جلسه خصوصي كه خدمتشان بودم و نكاتي كه ايشان در آن جلسه فرموده بودند تا پيگيري شود، از ايشان خواستم تا وقت ديگري تعيين كنند تا مجددا خدمت برسم و توضيحاتي ارائه كنم. حضرت آقا فرمودند: «آقاي جعفريان! خيلي سرم شلوغ است. اگر بشود و وقت خالي شد، من مي گويم كه وقت بگذارند تا شما را ببينم» من خودم يك لحظه متأثر شدم كه حضرت آقا بايد به جعفريان هم پاسخگو باشند! اشك در چشمانم جمع شد، بعد شانه شان را بوسيدم، به علامت اين كه دهانم بسته است. گفتم: حاج آقا هيچ مشكلي نيست. همه آنها انجام شده، فقط محض اين بود كه بهانه اي بشود تا شما را ببينم. اصلا نيازي نيست، راحت باشيد.
جلسه كه تمام شد، به آقاي كاظمي زنگ زدم و گفتم: اين چه رماني است كه جديدا منتشر شده و شما ويراستاري كرديد؟ گفت: شما از كجا فهميديد؟ گفتم: آقا به من فرمودند. گفت: اين رمان هنوز توزيع نشده! يك رماني هست براي آقاي دكتر اكرم عثمان نويسنده بزرگ افغاني كه در نروژ ساكن است و در حدود سه هزار صفحه است و من ويرايش كردم اما هنوز اين كتاب درايران توزيع نشده است. گفتم: حضرت آقا گفتند كه من آن كتاب را خواندم كه آقاي كاظمي خيلي متعجب شد.
منبع: پايگاه اطلاع رساني دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آيت الله خامنه اي

جايگاه ناچيز كتاب و كتابخواني در اوقات فراغت

علي الله سليمي
پر كردن اوقات فراغت ميليون ها نوجوان و جوان كه اين روزها با تعطيلي كلاس هاي درس، تابستان گرم را در فضاهاي خارج از محل تحصيل خود سپري مي كنند، از جمله دلمشغولي هاي مسئولان مربوطه است كه تدابير مختلفي براي آن انديشيده است. اما اين كه بحث مطالعه آزاد در اين ميان چه جايگاهي دارد، موضوع مهمي است كه مي توان از دريچه هاي مختلف به آن نگاه كرد.براساس آمار، سرانه مطالعه به عنوان يكي از فعاليت هاي مربوط به گذران اوقات فراغت در كشور 6 تا 7دقيقه است كه اين شاخص در تهران با 7/5دقيقه هم كاهش مي يابد.
با اين حال، برنامه هاي متنوعي كه مسئولان براي پر كردن اوقات فراغت دانش آموزان تدارك ديده اند، اكنون ميزبان نوجوانان و جواناني است كه مي خواهند بعد از مدت ها پشت ميز كلاس هاي درس نشستن، تعطيلات تابستاني خود را با آنها سپري كنند.
برنامه هاي مختلف مراكز فرهنگي و اجتماعي در اين زمينه اعلام شده، اما از ويژه برنامه هاي مراكز مرتبط با كتاب و كتابخواني مثل كتابخانه هاي عمومي خبرهاي تازه و قابل توجهي درميان نيست.
گويي مسئولان اين مراكز براي جمعيت 22ميليوني نوجوانان و جوانان كشور كه اين روزها زنگ طولاني اوقات فراغت خود را سپري مي كنند، طرح هاي تازه اي ندارند و اكثر برنامه ها همان روال قبلي را دارند و اگر هم تغييراتي در برخي از آنها ايجاد شده، در مقايسه با زمان طولاني اوقات فراغت دانش آموزان در اين فصل به چشم نمي آيد.
آمارها مي گويد بيشترين زمان صرف اوقات فراغت در تهران و ساير شهرها صرف تماشاي تلويزيون مي شود كه 42درصد اين اوقات را تشكيل مي دهد، در مراتب بعدي رفت و آمد با ديگران با 14درصد و ورزش با 10درصد مي گيرد.
درحالي كه موضوع كتاب و كتابخواني به عنوان يكي از شيوه هاي علمي مفيد براي پركردن اوقات فراغت دانش آموزان مي تواند جايگزين برخي از برنامه هاي صرفاً سرگرم كننده باشد. البته رويكرد غالب دانش آموزان در اين ميان، به سوي برنامه هاي تفريحي و سرگرم كننده است كه براي اين منظور هم مي توان ظرفيت هاي تفريحي و سرگرم كننده در بحث مطالعه كتاب هاي مختلف را به آنها يادآوري كرد.
براي دستيابي به موقعيت بهتر در اين زمينه مي توان به طرح ها و برنامه هاي تازه و ابتكاري متوسل شد و با برپايي غرفه هاي ويژه كتاب در مراكز مختلف از جمله خانه هاي فرهنگ و فرهنگسراها، ورزشگاه ها، بوستان ها و هرجايي كه در اين فصل محل تردد و حضور نوجوانان و جوانان است، مطالعه كتاب را به برنامه هاي تفريحي آنها نزديك كرد تا فرهنگ مطالعه به عنوان يكي از سرگرمي هاي سالم و مفيد اين قشر از آينده سازان جامعه از همين حالا به صورت يك عادت دربيايد و به مرور نهادينه شود، چراكه بسياري از كارشناسان امور اجتماعي معتقدند، اكثر آسيب هاي اجتماعي با پايين بودن ميزان مطالعه افراد در جامعه ارتباط مستقيم دارد و با افزايش ميزان مطالعه در جامعه مي توان آمار آسيب هاي اجتماعي را كاهش داد.