رعايت بهداشت ناكامي بيماري هاي مسري
بررسي چگونگي سرايت و مقابله با بيماري هاي واگيردار در تابستان - بخش نخست

حسن آقايي
تابستان پرانرژي مي جوشد و مي كوشد در خانه، آشپزخانه، رستوران، سفر، شنا، ساحل و... نيروي سلامت انسان را سايه به سايه و حريصانه رصد مي كند تا مگر جايي آن را غافلگير كند. شايد هم خود ناخواسته سر ميز غذا تعارفش مي كنيم و حواس مان پرت كلنجار با پيچ و مهره ماشين زندگي است و دستمان را حسابي زير شير آب با صابون نشسته ايم، ميوه ها و سوروسات سبز سالاد را گندزدايي نكرده ايم و خيلي نكات ديگر... در اين اوضاع بي خبري، سلامت و شادابي را در خود منزوي كرده ايم تا فردا يا فرداهاي ديگر كه خداي ناخواسته درد دل فلان ناراحتي به سراغمان مي آيد و آن وقت است كه اهميت سلامتي دو چندان مي شود.
تابستان فصل اوج بلوغ طبيعت و شكوه گلشن است. در باغسار اين حضور از هم اكنون در هر جا هستيم لطفاً در ليست برنامه ها مراقبت از سلامت و رعايت از بهداشت در هر مورد را از قلم نيندازيم...
مراقب سلامت خود باشيم
رئيس مركز سلامت محيط و كار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي درباره بيماري هاي مسري و واگيردار ناشي از مصارف آب غيربهداشتي، غذا، بي خبري يا فراموشكاري مراقبت در پخت و پز و شست وشوي سبزي و
ميوه ها و حتي دست ها در بحبوحه تابش نور مضر خورشيد بر پيكره زندگي انسان و گرماي تابستان به پرسش هاي ما پاسخ مي دهد. او در فرازي از گفتار خود با بيان چند توصيه لازم از مردم مي خواهد با جدي گرفتن توصيه ها خويشتن را گرفتار امراض مسري نكنند و همچنين در مورد آب آشاميدني عمومي تصريح مي كند آبي كه در شبكه هاي آبرساني شهري وجود دارد سالم است و كيفيت اين آب را تاييد مي كنيم اما...
«دكتر كاظم ندافي» پيش از تعريف آب سالم اين اشاره را دارد كه به طور كلي آب آشاميدني بايد سالم و كافي باشد تا بتواند سلامت انسان را تضمين كند. بعد مي گويد: «آب سالم آبي است كه از نظر ويژگي هاي فيزيكي، شيميايي و ميكروبي مطابق استانداردهاي ملي كشور باشد. وزارت بهداشت براي اين كه سالم بودن آب را در كشور بررسي كند، از نقطه آبگير تا مراحل مختلف تصفيه و نهايتاً مصرف، كيفيت آب را تحت نظارت خود دارد. در اين ارتباط چند شاخص مهم وجود دارد كه وزارت بهداشت آنها را پايش مي كند. يكي از آنها كيفيت ميكروبي آب است. بر اين مبنا در حال حاضر 340 آزمايشگاه در سراسر كشور داريم كه روزانه نمونه هاي آب را برداشت مي كنند و از نظر ميكروبي مورد آزمايش قرار مي دهند.»
«ندافي» مي افزايد: «براساس نتايجي كه در حال حاضر در اختيار داريم در مناطقي كه تحت پوشش شبكه هاي آبرساني شركت هاي آب و فاضلاب مي باشند حدود 95 درصد نمونه ها از نظر ميكروبي سالم هستند و چنين آبي از نظر وزارت بهداشت به لحاظ كيفيت، خوب تلقي مي شود.»
وي در همين زمينه شاخص ديگري مبني بر انجام پايش روزانه كلر باقي مانده در آب آشاميدني است كه در شبكه هاي تحت پوشش شركت آب و فاضلاب بيش از 97 درصد نمونه ها داراي كلر آزاد باقي مانده است. اين كلر آزاد كيفيت آب را براي مصرف كنندگان تضمين مي كند.»
گزارش سرايت از بيماري آب نداشتيم
رئيس مركز سلامت محيط و كار وزارت بهداشت در ادامه در خصوص وضعيت بيماري از راه مصرف آب آشاميدني، ضمن اين كه تصريح مي كند: «در سال جاري هيچ گزارشي از سرايت بيماري از طريق آب آشاميدني در شبكه هاي تحت پوشش آب و فاضلاب نداشته ايم» اما با اظهار تأسف مي گويد: «موارد محدودي در مناطقي كه تحت پوشش آبرساني شركت هاي آب و فاضلاب نيستند گزارش هايي داشتيم كه بيماري از طريق آب منتقل شده و وزارت بهداشت در همه موارد متخلفان را به مراجع ذي صلاح معرفي كرده و از وزارت نيرو خواسته شده اين مناطق كه عمدتاً روستايي هستند را تحت پوشش خود قرار دهد كه وزارت بهداشت بتواند كنترل بهتري اعمال كند.»
آب سالم در شبكه هاي شهري است
در اين ارتباط از «ندافي» سؤال مي كنم: تخلف در آب و سرايت بيماري چطور ممكن است صورت بگيرد؟ وي چنين توضيح مي دهد: «در بعضي از نقاط روستايي فرضاً شوراي ده و افراد حقيقي اقدام به حفر چاه كرده و آب حاصله را به مردم مي فروشند. اين افراد در قبال اين آب مسئول هستند و مطابق ماده 688 قانون مجازات اسلامي به دليل تهديد سلامت همگاني به مراجع قضايي معرفي مي شوند.»
رئيس مركز سلامت محيط و كار وزارت بهداشت مي گويد: «آب سالم از نظر ما آبي است كه در شبكه هاي آبرساني شهري وجود دارد. ما كيفيت اين آب ها را كنترل مي كنيم و مورد تأييد است.»
شايد شما هم همنظر باشيد كه بيشتر پيشامدها و ناملايمات از جمله گاه ناخوش احوالي هاي جسماني انسان در مهندسي و چينش زندگي ساخته و پرداخته دست خودمان بوده و احتمالاً خواهد بود. در چنين وضعيتي تازه يادمان مي آيد موضوع، به نقل معروف از كجا آب مي خورد. مثلا اين جمله را زياد شنيده ايم كه: عجله داشتم گرد و غبار ماشين را كه گرفتم يادم رفت دست هايم را با صابون بشويم. از اين گونه گاه كم ملاحظگي ها، آدم را به ناراحتي هاي غيرمنتظره دروني و جسمي مي كشاند كه ممكن است از طريق يك لقمه غذاي ناسالم، ليوان آبخوري، ميوه نشسته، شمارش پول و حتي دست دادن به دست كسي هم ميكروب مسري جان شيرين مان را مقداري به تلخي بكشاند. بنابراين باور داريم ويروس بيماري ممكن است در آشپزخانه مان، دستگيره فلان وسيله حمل و نقل، روي ميزكار و در فلان مكان باشد. خلاصه ما هستيم كه بيش از هر چيز و در هر جا نبايد سلامت مان را فراموش كنيم.
آلودگي جهاني آب همچنان قرباني مي گيرد
آب آلوده به باكتري بيماري هاي مسري از جمله وبا قرن هاست كه تندرستي انسان را در جهان تهديد و ميليون ها نفر را تلف كرده است. گفته مي شود اين بيماري تا حدود دو قرن پيش در سطح جوامع بين المللي شايع و قرباني زيادي مي گرفته است. بعد از آن زمان طي سال ها تدبير توسط پژوهشگران، كارشناسان علوم پزشكي، بهداشتي و برنامه ريزان جهاني راهكار جوشاندن آب آشاميدني در مقابله با ميكروب بيماري هاي مسري از جمله وبا محقق مي شود و مردم از اين طريق تا حدي مصون شده كه درواقع امر، عامل بيماري بالنسبه مهار مي شود. بعدها با پيشرفت علم، فنون و كاربردهاي نوين و جامع تر بهداشت و پيشگيري اعمال شده سرانجام سيستم آب تصفيه شده جاري در شبكه هاي آبرساني و نيز ايمني بسترسازي جريان فاضلاب كه خود امري با اهميت در مبحث ثبات بهداشت عمومي مي باشد در كشورهاي پيشرفته صورت مي گيرد.
همچنين ارتقاء سطح دانش و بهداشت مردم، از اپيدمي بيماري هاي مسري نسبت به تلفات سال هاي دور كاسته شده است ليكن در كشورهايي كه توسعه نيافته خوانده مي شوند هنوز بيماري مسري وبا قرباني مي گيرد. در كشور ما اين اتفاق در يك مقطع بسيار دور تاريخي كه آب جو و منابع غيربهداشتي مورد استفاده مردم بود صورت گرفته است. در آن زمان ها آب از طريق جوي هاي روباز كوچه و برزن شهري به هر محله و خانه و به نوبت هدايت و در آب انبار و حوض خانه ها ذخيره مي شده است. در آن وضعيت غيربهداشتي كه لوله كشي و تصفيه آب نبوده ابتلا به بيماري ناشي از مصرف آب آلوده، دور از انتظار نبوده است. اما در مقطع زماني كنوني كه آب آشاميدني سالم همواره در شبكه هاي آبرساني كشوري در دسترس است و از سويي مسئولان بهداشت و سلامت و پزشكان تأكيد مي كنند مردم بهداشت را درهر مورد و موقعيت رعايت كنند، اما برخي سرايت بيماري هاي ناشي از آلودگي آب شرب، دريا و استخر را چندان موردتوجه قرار نمي دهند و خود نيز فرصت ابتلا به امراض در فصل تابستان را كارسازي مي كنند...»
پيام هاي تابستاني با محور سلامت
در گفت وگوي كوتاه با «دكتر حسين معصومي اصل» رئيس اداره بيماري هاي منتقله از آب و غذا وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي، باتوجه به وضعيت گرماي شديد تابستان و امراض فصلي و ناقل توسط آب، اغذيه، سبزي و ميوه هاي غيربهداشتي و سهل انگاري نسبت به نظافت فردي و اجتماعي و در مسافرت ها، از او مي پرسم چه پيامي به مردم جهت حفظ سلامتي شان داريد؟
وي اظهار مي كند: «با شروع فصل گرما به مردم توصيه مي كنيم كه از ابتلا به بيماري هاي منتقل از آب و غذا پيشگيري كنند. از جمله اين كه حتماً از آب آشاميدني سالم استفاده كنند. در مواقع مسافرت خارج از شهر آب بطري بهداشتي همراه داشته باشند و هيچ گاه از چشمه و رودخانه براي تهيه غذا مصرف نكنند. همچنين در طول سفر از مصرف غذاهاي سرخ كردني، گرم شده و سنگين پرهيز كنند و از غذاهاي ساده استفاده كنند. حتماً دست ها را قبل از صرف غذا و نيز پس از استفاده سرويس بهداشتي با آب و صابون كاملاً بشويند و بهداشت فردي را رعايت كنند.»
«معصومي اصل» نيز درباره مصرف سبزي و ميوه تأكيد مي كند: «سبزي و ميوه جات را بايد در چهار مرحله ضدعفوني كرده و سپس مصرف شوند.»
آب و غذاي غيربهداشتي
و اين همه بيماري!
رئيس اداره بيماري هاي منتقله از آب و غذاي وزارت بهداشت همچنين متذكر مي شود: «مردم توجه داشته باشند در فصل تابستان بيماري هاي اسهال، استفراغ، وبا و اسهال خوني از طريق آب غيربهداشتي و مسموميت هاي غذايي به انسان منتقل مي شوند. بنابراين براي محافظت سلامت خود بايد نكات و توصيه هاي پيشگيرانه و بهداشتي در برابر بيماري ها را كاملاً رعايت كنند.»
از «دكتر ندافي» مي خواهم جهت اطلاع رساني بيشتر و رعايت جامع مردم درباره بيماري هاي مسري از طريق آب، غذا، سبزي و ميوه جات در فصل تابستان توضيحاتي بدهند.
وي ابتدا در بخش پيشگيري بيماري هايي كه از طريق آب و غذا به انسان سرايت مي كند چنين مي گويد: «چند توصيه مهم است كه وزارت بهداشت از مردم مي خواهد اين توصيه ها را به طور جدي رعايت كنند كه ما بيماري هاي مسري منتقل توسط آب و غذا نداشته باشيم. اولين توصيه، دست ها را با آب و صابون بشويند به خصوص مادران قبل از تهيه غذاي كودك دست خود را با آب و صابون به طور كامل بشويند. دوم اين كه مواد غذايي خام و پخته را يك جا نگهداري نكنند و از كاردي كه براي قطعه قطعه كردن گوشت و مرغ استفاده مي كنند، براي خرد كردن سبزي و تهيه سالاد استفاده نكنند. سوم مواد خام و پخته جداگانه در يخچال نگهداري شوند و غذاهايي كه پخته شده است، به مدت بيش از 2ساعت خارج از يخچال نگهداري نشود. نكته چهارم آب و سبزيجات سالم را مصرف كنند.» وي در اين خصوص مي افزايد: «سبزيها طي چهار مرحله بايد گندزدايي و شسته شوند. اين چهار مرحله شامل؛ ابتدا سبزيهاي پاك كرده داخل ظرف خيس شده باشد تا گل و لاي آن به خوبي جدا شوند. بعد سبزي ها را از روي آب جمع كرده و در مرحله بعد چند قطره مايع ظرفشويي در 5ليتر آب تميز ريخته و سبزي ها را در آن غوطه ور كرده 5دقيقه در اين شرايط بمانند. سپس سبزيجات را خارج كرده و توسط يك محلول گندزدا يا محلول «پركلرين» گندزدايي كنند. در آخر، سبزي ها را آبكشي كرده و استفاده نمايند.» وي مي افزايد: «اگر اين نكات و شرايط را رعايت كنيم بيماري هاي مسري توسط آب و غذا به سراغ مان نمي آيند.»
توصيه هاي مسافرتي
«ندافي» همچنين توصيه مي كند: «در پيك نيك ها و سفرها آب آشاميدني سالم از خانه همراه داشته باشيم و هيچ گاه ظروف غذا را در آب رودخانه ها و جويبارها شست وشو نكنيم، چون بسياري از اين آب ها آلوده اند. همچنين اگر ميوه جات را در اين گونه آب ها بشوييم ممكن است دچار بيماري هاي مسري شويم. به گفته وي بيماري ها عمدتاً با شكم درد، اسهال و استفراغ شناخته و ديده شده و مهم ترين عارضه وبا، حصبه و بيماري هاي اسهالي است.»
رئيس مركز سلامت محيط و كار وزارت بهداشت در بخش پاياني گفت وگو درخصوص مرض وبا اظهار مي دارد: «خوشبختانه از ابتداي سال جاري تاكنون در سطح كشور ما فقط 13مورد بيماري وبا داشتيم كه همه موارد تحت نظارت و درمان قرار گرفتند. مبتلايان عمدتاً كساني هستند كه از كشورهاي همجوار وارد كشورمان شده يا افرادي با ايشان داد و ستد و نشست و برخاست مي كردند.»
گزارش روز