بررسي چگونگي سرايت و مقابله با بيماري هاي واگيردار در تابستان
آرامش زندگي در سايه رعايت بهداشت -بخش پاياني

حسن آقايي
زندگي از بعد كيفيت انساني شايد تركيبي را مي ماند از بهداشت، سلامت، غفلت و هموارگي تهديد بيماري ها و... بنابرهمين نظر نيز مي توان گفت كم اعتنايي به ضرورت رعايت بهداشت در گستره زيستي، نوعي بستن شير اكسيژن تنفسي در شرايط اورژانسي است كه تشديد آسيب به شخص را تصريح مي كند. اما دانايي و عمل به مراقبت از تندرستي، آرامش خاطر را در فرصت هاي دلپذير هستي پايدار مي كند.
در آخرين شماره اين سري گزارش، مباحث بهداشت، غذا و آب سالم يا ناسالم و همچنين تأثير غذاهاي داغ، مرطوب و آبكي و تنقلات رايج در سلامت به ويژه در طول جريان سفر و نيز راه هاي پيشگيري از انواع بيماري هاي واگيردار از زواياي ديگر بررسي مي شود.
توصيه بهداشتي را جدي بگيريم
«دكتر شكرالله محمدي محمودآبادي» مدير علمي و پژوهشي بسيج جامعه پزشكي كشور، در شماره قبل درباره چگونگي انتقال ميكروب بيماري ها از طريق آب، غذا و خون آلوده در تابستان و در مسافرت نيز مطالبي بيان كرد. وي در ادامه درخصوص شيوه هاي پيشگيري ابتلا به امراض مسري، طريق تهيه و سالم نگهداري غذاهاي خانگي، پرهيز از مصرف تنقلات رايج و فرآورده هاي لبني محلي در جريان مسافرت و... و نشان هاي مسموميت هاي ناشي از آب و غذا نكات شايان توجهي را بيان مي كند.
وي اظهار مي دارد براي جلوگيري از مسموميت هاي غذايي چند توصيه عمده بايد مورد توجه قرار داده شود و در اين باره نخست اجتناب از غذاهاي نيم پخت و خام و فست فودها را مطرح مي كند كه باتوجه به چند مورد كه خود بر آن گواه مي دهد، شايد بتوان گفت موضوع اجتناب كردن از غذاهاي نيم پخت و...، محوريت اين بخش از صحبت هاي او باشد. وي با اشاره به اين كه غذاهاي خانه مطمئن ترين غذا است كه براي يك بار مصرف شود، تأكيد مي كند حتماً غذا كه در ظرف هاي خاص و نه در قابلمه پخت شده، در يخچال نگهداري و سپس براي مصرف با حرارت تازه شود.»
كشنده ترين سم جهان در كنسرو ماهي اگر...
«دكتر محمدي» در ادامه درخصوص تأثير رعايت ميزان درجه جوش آب در پخت و پز و سم زدايي و منع مسموميت، به دو حادثه ناگوار به دليل سهل انگاري و عدم رعايت موارد بهداشتي اشاره دارد، يكي اين كه چندي پيش 5نفر از اعضاي يك خانواده با خوردن كنسرو ماهي، جان باختند. علت واقعه اين بوده كه كنسرو ماهي سربسته پيش از مصرف در آب جوش به مدت 20دقيقه قرار نگرفته است. به گفته او بهترين شيوه مطمئن از سالم بودن كنسروماهي اين است كه قوطي كنسرو 20دقيقه تمام در آب جوشانده شود زيرا كشنده ترين سم در جهان به نام «بوتوليسم» در تمام كنسروهاي ماهي وجود دارد. وي مي افزايد: «اصولاً بايد بدانيم غذاي نيم پز و خوب پخته نشده با حرارت 70-60 درجه حرارت مي تواند ميكروب داشته باشد. كلاً در پروسه مواد غذايي، پخت غذا يك ضرورت است.»
كمپوت زردآلويي كه زهرآلود بود
روايت حادثه انساني جبران ناپذير ديگر از اين قرار است كه مادر يك خانواده در شمال كه قصد تهيه كمپوت زردآلو كرده مقاديري زردآلو در آب درون يك ظرف فلزي ريخته و آن را روي اجاق مي گذارد. دقايقي بعد مي بيند آب به حالت جوش درآمده است. اندكي بعد سر مي زند حباب هاي ريز قل آب را مي بيند. ظرف را از روي اجاق برداشته و گوشه اي مي گذارد. پس از كاهش دما و سرد شدن آب، ظرف كمپوت زردآلو را در يخچال مي گذارد. بعد از مدتي ظرف كمپوت دست پخت از يخچال بيرون آورده و اهل خانواده مشغول خوردن مي شوند. چندان دير زماني نمي گذرد كه يك يك افراد آن خانواده جمعاً
8-7نفر يكي پس از ديگري دچار ناراحتي شديد مي شوند طوري كه اطرافيان از فرط نگراني برخي از آنها را به يكي از بيمارستان ها در تهران منتقل مي كنند. مسموميت به حدي بوده كه به رغم اقدامات درماني در بيمارستان، چند نفر از بيماران جان مي بازند و برخي بستري مي شوند درحالي كه چند نفر ديگر از بيماران مسموم شده در همان شمال قبلاً بستري مي شوند.
دكتر محمدي كه در آن زمان و هنگام انتقال و امور درماني اين عده بيمار مسموم شده در بيمارستان مذكور حضور داشته و شاهد ماجرا بوده است، به نقل از همراهان بيماران ياد شده، علت واقعه را اين گونه تعريف مي كند: «مادر خانواده قبل از آن كه آب ظرف كمپوت زردآلو به نقطه جوش 100درجه برسد، ظرف را با دماي 70-60درجه حرارت از روي اجاق برداشته، غافل از آن كه سم ظرف حاوي كمپوت در مدت زماني كه در يخچال بوده به حد رشد خود رسيده و مصرف كمپوت زردآلو سبب مسموميت و فوت چند نفر شده است.»
«مهندس غلامرضا شقاقي» رئيس اداره بهداشت آب و فاضلاب وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي، ادامه صحبت هاي خود در شماره قبل گزارش را معطوف به رعايت بهداشت شخصي استفاده كنندگان از استخرهاي شنا كرده و همچنين هشداري درباره آب و محيط آلوده دارد.
وي براي مراجعه كنندگان به استخرها اين توصيه ها را دارد: «استحمام كامل بدن قبل و پس از مدت زمان شنا، استفاده از وسايل شخصي و رعايت بهداشت در سرويس دستشويي و نيز تأكيد مي كند اين موارد بايد به كودكان و نوجوانان آموزش داده شود كه آنان نيز رعايت بهداشت فردي، شست وشوي بدن پيش و بعد از شنا و همچنين بهداشت شست وشوي دست و سرويس بهداشتي را جدي بگيرند.»
توصيه به متصديان استخرهاي شنا
سويه ديگر گفتار «شقاقي» پيرامون لزوم ايجاد تناسب بين ظرفيت استخر شنا با جمعيت شناگران و همچنين انجام آزمايش هاي روزانه آب استخر به لحاظ استاندارد بودن توسط متصديان استخر است. وي در توضيح اين موارد مي گويد: «متصديان استخرها حتماً ظرفيت استاندارد استخر با عده شناگران را رعايت كرده و همچنين كلر، ميزان كدورت و PH آب استخر را چك كنند.» او روي استاندارد بودن اين موارد تاكيد مي ورزد و مي افزايد: «متصديان استخر روزانه چند بار اين آزمايش ها را بررسي كرده تا مطابق با استاندارد ملي استخر باشد.»
رئيس اداره بهداشت آب و فاضلاب وزارت بهداشت، همچنان با اين تاكيد كه مردم در مصرف آب آشاميدني سالم و استفاده از آب بهداشتي استخر و دريا توجه جدي داشته باشند، يادآوري مي كند: «چنانچه آب و محيط استخر آلوده باشند مي توانند تندرستي فرد شناگر را تا مرز ابتلا به بيماري هاي واگير عفوني روده اي، تنفسي، پوست و چشم تهديد كند».
مشكلات بهداشتي را اطلاع دهيد
«مهندس شقاقي» درباره مبتلايان به بيماري مسري، اظهار مي دارد: «اشخاص مبتلا به امراض واگيردار، لازم است تا زمان درمان كامل و رفع قطعي بيماري، از ورود به استخر شنا جداً خودداري كنند. توصيه آخر اين كه مراجعه كنندگان به استخرهاي شنا در صورتي كه با مشكلات بهداشتي برخورد كردند موضوع را از طريق شماره تلفن 09678 به ستاد فوريت هاي سلامت محيط يا مراكز بهداشتي اطلاع دهند تا موضوع مورد پيگيري قانوني قرار گيرد.»
چندگانگي نظارت بر استخرهاي شنا
رئيس هيئت شناي استان تهران از جايگزني سيستم «ازن» OZON به ازاي استفاده متداول كلر در تصفيه آب استخرها خبر مي دهد...
اما پيش از توضيحات بيشتر در اين باره، از او مي پرسم: وضعيت كنوني بهداشت آب و نظارت هاي ايمني محيطي استخرهاي تهران و شهرهاي استان تهران چگونه است؟
«جمشيد فولادي» با اين پيش گفت كه آب استخرها بايد بهداشتي و تصفيه شده باشد، مي افزايد: «آب 95 درصد استخرها از طريق كلرزني تصفيه مي شوند.»
وي در مورد چگونگي نظارت بر گردش فعاليت هاي بهداشتي امور مربوطه اظهار مي دارد: «ما كميته بازرسي استخرها داريم كه شامل بازديدهاي غيرمترقبه از استخرها و ديگري به صورت ارايه گزارش خود مسئولان استخرها هنگام تجديد پروانه بهره برداري است. در عين حال بيشتر نظارت ما فني و عبارت است از وجود رعايت اصول عمق و قسمت هاي كم عمق استخر، فعاليت و وظايف مربيان در آموزش شنا مي باشد. با اين حال چنانچه آب استخر مشخصات لازم و استاندارد را نداشته باشد كدر و كف استخر نظيف نباشد، دستور اقدام رفع آلودگي و نارسايي، پيش از استفاده از استخر داده مي شود.»
«فولادي» در ادامه، پيرامون مراحل نظارت بهداشتي استخرها هنگام تجديد پروانه، توضيحاتي چنين مي دهد: «مسئول استخر براي تجديد پروانه مي بايد براساس گزارش نماينده وزارت بهداشت اقدام كند، اما چنانچه صدور پروانه فعاليت استخر ابتدا به ساكن باشد نخست كارشناس هيئت شنا به محل رفته و موقعيت استخر را از نظر فني و ايمني بر طبق استانداردهاي مربوطه بررسي مي كند. سپس گزارش خود را به اداره بهداشت ارايه كرده و نماينده ذي ربط بهداشت با مراجعه به محل استخر و بررسي وضعيت بهداشت و حول و حوش محيط، نتيجه گزارش خود را به هيئت شنا اعلام مي كند. در ارتباط با صدور پروانه نيز مراحل عدم سوء پيشينه و اعتياد متقاضي داير كردن استخر، توسط هيئت شنا صورت مي گيرد.»
تصفيه آب استخرها از طريق سيستم «ازن»
رئيس هيئت شناي استان تهران، در ادامه از جايگزيني سيستم جديد تصفيه آب استخرها به ازاي شيوه كنوني مي گويد و بر اين اساس توضيح بيشتر مي دهد: «مدتي پيش همايشي با حضور كليه مديران استخرها و برخي كارشناسان مربوطه برگزار شد كه در آن همايش، كارشناس «ازن» از خصوصيات و تفاوت هاي كاربردي و امتياز «ازن» توضيحاتي داد از جمله راجع به تصفيه آب استخرها از طريق سيستم ازن و استفاده آن به جاي كلرزني رايج در استخرها، در پي آن همايش، چندي قبل هم اداره كل تربيت بدني با ارسال نامه اعلام كرد تمام استخرها از سيستم ازن براي تصفيه آب استخر استفاده خواهند كرد. گفته شده كلر اين سيستم نسبت به كلر كاربردي كنوني، قوي تر و ميكروب ها و ضايعات كف استخرها را بهتر از بين برده و آب صاف و بسيار شفاف تر مي شود، ولي قيمت اين سيستم زياد است.»
چند پرسش و پاسخ كوتاه را با هم مي خوانيم:
- آمار استخرها؟ «فولادي»: «استخرهاي تحت پوشش شهر و شهرستان هاي استان تهران كه خدمات دهي مي كنند بالاي 600 استخر است.»
- در حال حاضر آيا ممكن است استخري از آب غيربهداشتي استفاده كند؟ «امسال تابستان آب سه استخر آلوده بود كه وزارت بهداشت برخورد كرد و سپس آب اين استخرها بهداشتي شده و مورد تاييد قرار گرفتند.»
- استخرهاي رو باز تعطيل شده اند؟ «ما از هيچ جا نامه و يا گزارش تعطيل شدن اين گونه استخرها را نداشتيم.» وي ضمناً تاكيد مي كند «شهروندان هر مورد مشكل از محيط استخرهاي شنا سراغ داشته باشند به هيئت شنا اطلاع دهند تا سريعاً رسيدگي شود.»
غذا در مسافرت چه بايد و چه نبايد باشد
مدير علمي و پژوهشي سازمان بسيج جامعه پزشكي كشور در ادامه اظهاراتش، پازل توصيه ها در مسافرت به ويژه در تابستان را كامل تر مي كند و هشدارهايي درباره تهيه و صرف غذا در طول جريان سفر، پرهيز از صرف فرآورده هاي لبني محلي و غذا با رطوبت زياد و تنقلات رايج و... و نشان هاي مسموميت و غذا مي دهد.
تاكيد وي از دقت بهداشتي بودن وسايل مورد استفاده خوردني هنگام سفر در طول جاده است و اين كه مردم در جريان مسافرت از خريد و مصرف خوراكي و غذاها خودداري كنند كه به گفته او «چون مدت زمان زيادي اين خوراكي و غذاها بيرون يخچال مانده است ضمن اين مردم از كيفيت چنين موادي هم خبر ندارند. همچنين در جريان مسافرت در حواشي دامداري ها از خوردن شير، پنير محلي و يا بستني كه ممكن است به تب مالت آلوده باشند خودداري كنند.»
«دكتر محمدي» همچنين توصيه مي كند: «بهترين نوشيدني آب سالم و بهترين غذا، غذاهاي داغ و تازه يا غذاي خشك با رطوبت كم است. مثلا الويه.» وي مي گويد: «در صورت نياز به غذا چنانچه غذاي مورد توصيه و سالم و مناسب در دسترس نبود مقداري نان به حد رفع شدت گرسنگي خورده شود يا يك كيك با نام معتبر. چرا كه وقتي غذا آبكي باشد محيط خوبي براي رشد ميكروب مي شود. بنابراين به طور كلي در طول سفر از خوردن ساندويچ، پيتزا، غذاهاي چرب و سرخ شده بايد اجتناب كرد. همچنين از مصرف نوشابه ها گازدار و تنقلات مثل چيپس، پفك، سمبوسه و پيراشكي بايد حذر كرد چون منبع آلودگي مي باشند.»
شايع ترين بيماري و علايم مسموميت
به گفته اين مدير علمي و پژوهشي بسيج جامعه پزشكي، اسهال شايع ترين بيماري است كه مسافران را تهديد مي كند.»
وي در بخش پاياني گفت وگوي مان در مورد نشان هاي مبتلا به مسموميت برآمده از آب و غذاي ناسالم مي گويد: «علايم گوارشي منتقل از آب و غذا، دل درد، دل پيچه، تهوع، استفراغ و سردرد هستند. فرد با بروز اين علايم در خويشتن بايد به نزديك ترين مركز درماني مراجعه و تحت درمان قرار بگيرد.»
گزارش روز