چراغ راه

ماه دعا و استغفار
قال الامام علي(ع): عليكم في شهر رمضان بكثره الاستغفار والدعاء، فاماالدعاء فيدفع عنكم به البلاء واماالاستغفار فتمحي به ذنوبكم.
امام علي(ع) فرمود: بر شما باد در ماه رمضان به استغفار و دعاي زياد. اما دعا، بلا را از شما دفع مي كند، و اما استغفار، از بين برنده گناهان شما است. 1

1- امالي صدوق، ص 55

حكايت خوبان

ماه رحمت
زماني كه ماه رمضان نزديك شد و هنوز سه روز از ماه شعبان مانده بود، پيامبر اسلام(ص) به بلال فرمود: مردم را خبر كن. بعد از جمع شدن مردم پيامبر(ص) بالاي منبر رفتند و حمد و ثناي الهي را به جا آورد، سپس فرمود: مردم اين ماه از ماه هاي شريفي است كه خداوند به خود نسبت داده و ماهي است كه در پيش روي شماست و سرور ماه هاي ديگر است. يك شب از اين ماه بهتر از هزار ماه است. در اين ماه درهاي جهنم بسته و درهاي بهشت باز مي شود. هركس اين ماه را درك كند ولي آمرزيده نشود، از رحمت خدا به دور است. 1
1- تهذيب الاحكام، ج 4، ص 192

آداب قرائت قرآن

پرسش:
قرائت قرآن، با چه آداب و ترتيبي بايد انجام گيرد تا بيشترين تأثيرات معنوي و تربيتي را براي انسان به ارمغان آورد؟
پاسخ:
قرائت قرآن كريم كه به ويژه در ماه مبارك رمضان تأكيد بسياري بر آن شده است، «فاقروا ما تيسر من القرآن» تا آنجا كه مي توانيد قرآن بخوانيد. (مزمل-20) اگر با آداب و ترتيب خاصي كه درمتن قرآن آمده است انجام گيرد، بيشترين تأثير معنوي و تربيتي را براي انسان به ارمغان مي آورد.
بدين جهت آياتي كه اين آداب را آموزش مي دهد در اينجا به نحو اجمال بيان مي كنيم:
1- طهارت
به مصداق آيه 79 سوره واقعه «لايمسه الاالمطهرون» مس و لمس كلمات قرآن مجيد، جز بر پاكان كه غسل يا وضو دارند، روا نيست و هنگام تلاوت كلام الله داشتن طهارت شرعي مستحب است. همچنان كه بهره معنوي بردن و منورشدن از قرآن، وابسته به طهارت روح و اعتقاد قلبي به آن است.
2- استعاذه
استعاذه يعني پناه جستن به خدا، كه براساس آيه 98 سوره نمل «فاذا قرأت القرآن فاستعذبالله من الشيطان الرجيم» پس چون قرآن مي خواني (نخست) از شيطان رانده شده به خدا پناه ببر. هركس كه خواست قرائت قرآن را شروع كند، برطبق اين دستور بايد با جمله «اعوذبالله من الشيطان الرجيم» آغاز كند.
بديهي است چون انسان به آفريدگار دانا و توانا پناه جست، از انديشه هاي بد و وسوسه هايي كه به ذهن وارد مي شود، در امان مي ماند و آرامش فكر و تجمع حواس پيدا مي كند و مي تواند دريافتي صحيح و بهره اي روحاني از قرآن خواندن داشته باشد.
3- سكوت و استماع
به مصداق آيه 204 سوره اعراف «واذاقرأ القرآن فاستمعوا له وانصتوا لعلكم ترحمون» و چون قرآن خوانده شود، بدان گوش دهيد و خاموش مانيد. اميد كه بر شما رحمت آيد. هنگام قرائت قرآن بايد سكوت كرد و كلام وحي را استماع نمود. هرچند كه هنگام خواندن هر كتابي لازمه فهميدنش توجه و تمركز بر آن است، اما مراعات اين دستور نسبت به كلام وحي لازم تر است، زيرا در واقع زمان تلاوت قرآن، خداوند با خواننده سخن مي گويد، پس بايد نيكو استماع نمايد، و با تمركز بيانديشد تا بهره معنوي بيشتري از آيات الهي ببرد.
4- تلاوت
تلاوت كلمه اي است كه براي دقيق و با تأمل خواندن قرآن كريم و ديگر كتب آسماني استعمال شده و معني آن اخص از قرائت است، يعني هر تلاوتي قرائت هست اما هر قرائتي تلاوت نيست. معني اصلي «تلاوت» متابعت و پيروي است و چون در مورد قرائت قرآن به كار مي رود، متضمن اين نكته لطيف هست كه قاري بايد از تعليمات قرآن پيروي كند. مصداق كامل چنين تلاوتي تلاوت پيامبر اسلام(ص) بود، چنان كه خداي متعال مي فرمايد: «اوست كه در ميان ناخواندگان فرستاده اي از خودشان برانگيخت، تا آيات او را بر آنان بخواند و پاكشان گرداند.» (جمعه-2)
5- ترتيل
ترتيل واژه ديگري است كه در كتاب خدا براي خواندن آن به كار رفته و به معني «هموار و آرميده و پيدا» خواندن كلام است. به تعبيري ديگر «اداي حروف و رعايت وقوف آن است» كه دراين صورت حروف بايد از مخارج خود ادا شود و وقوف نيز رعايت گردد. اين نكته در آيه 4 سوره مزمل آمده است: «ورتل القرآن ترتيلا» و قرآن را شمرده شمرده بخوان.

تپش قلم

عباسعلي كامرانيان
ماه رمضان، مائده هاي آسماني را بر سفره دل عارفان شيداي حق مي چيند.
¤¤¤
ماه رمضان، ميدان جهاد اكبر انسان و عرصه نبرد سرنوشت ساز او در دايره حيات است.
¤¤¤
ماه رمضان، موسم رويش گلهاي ايثار و فداكاري در بوستان جانهاي اهورايي است.
¤¤¤
ماه رمضان، ماه نزول باران غفران الهي بر كوير دلهاي گناه آلود و تشنه بخشش هاي ناب است.
¤¤¤
ماه رمضان، ماهي است كه انسانهاي زميني مورد اكرام فرشتگان آسماني قرار مي گيرند.
¤¤¤
ماه رمضان، كوله بار معنويت صائمان را سرشار از يافته هاي عرفاني مي كند.
¤¤¤
ماه رمضان، عرصه تمرين استقامت در ميدان صبر و شكيبايي است.
¤¤¤
ماه رمضان، به انسان مي آموزد كه فاصله «عرش» تا «ارض» به كوتاهي «حبل الوريد» است!
¤¤¤
ماه رمضان، تارك خويش را به زيور شهادت «قافله سالار قبيله تنهايي» آراسته است.
¤¤¤
ماه رمضان، ماه انقلاب درون به خاطر پيروزي نور بر ظلمت در درون انسان است.
¤¤¤
ماه رمضان، ماه بيداري در سايه دينداري است!

بازخواني خطبه شعبانيه رسول اكرم(ص)
آئين نامه بندگي

رسول گرامي اسلام(ص) در آخرين روزهاي ماه شعبان با ايراد خطبه هاي نوراني، وظايف روزه داران را در ماه مبارك رمضان مشخص كردند. در اين خطبه حضرت به بيان فضايل و اهميت اين ماه شريف و بايدها و نبايدهاي آن پرداختند و منشور اخلاقي اين ماه را كه هر مسلمان واقعي بايد به آن ملتزم باشد تبيين فرمودند اينك با هم آن را از نظر مي گذرانيم.
اي مردم!
ماه خدا با بركت و رحمت و آمرزش به سوي شما روكرده است.
ماهي كه نزد خدا، بهترين ماههاست و روزهايش بهترين روزها و شبهايش بهترين شبها و ساعتهايش بهترين ساعتهاست.
ماهي كه در آن شما را به مهماني خدا دعوت كرده اند و شما در آن از اهل كرامت خدا شده ايد.
نفسهاي شما در آن ثواب تسبيح و ذكر خدا دارد و خواب شما ثواب عبادت.
اعمال شما در آن پذيرفته است و دعاهاي شما مستجاب، پس از پروردگار خويش با نيت هاي راستين و دلهاي پاك، بخواهيد كه توفيق روزه اين ماه و تلاوت قرآن در آن را به شما عنايت فرمايد.
شقي و بدبخت، كسي است كه در اين ماه بزرگ، از آمرزش خدا بي بهره است.
دراين ماه گرسنگي و تشنگيتان، گرسنگي و تشنگي روز قيامت را بياد آوريد.
به فقيران و درماندگان كمك و تصدق كنيد.
به پيران و كهنسالان احترام و ارج بنهيد.
به كودكانتان ملاطفت و مهرباني كنيد.
با خويشاوندان ارتباط داشته باشيد.
زبان خود را از گفتار ناشايست نگاه داريد.
ديدگان خود را از ديدن ناروا و حرام بپوشانيد و گوش هاي خود را از شنيدن آنچه نادرست است، بازداريد.
با يتيمان مردم مهرباني كنيد تا بعداز شما با يتيمان شما مهرباني كنند.
از گناهان خود به سوي خدا توبه و بازگشت كنيد.
در اوقات نماز، دستهاي خود را به دعا برداريد، زيرا كه وقت نماز، بهترين ساعتهاست و در اين اوقات، حق تعالي با رحمت، به بندگانش مي نگرد و اگر با او مناجات كنند، پاسخشان دهد و چنانچه او را ندا كنند لبيكشان گويد و اگر از او بخواهند عطا كند و چون او را بخوانند مستجابشان گرداند.
اي مردم!
جانهايتان در گرو اعمال شماست، پس با طلب آمرزش از خدا، آنها را از گرو، خارج كنيد.
پشت شما از بار گناهان سنگين است، پس با طول دادن سجده ها، آنها را سبك گردانيدو بدانيد كه حق تعالي به عزت خود سوگند ياد كرده است كه نمازگزاران و سجده كنندگان دراين ماه را عذاب نكند و در روز قيامت آنها را از آتش دوزخ درامان دارد.
اي مردم!
هركه از شما روزه دارمؤمني را دراين ماه افطار دهد، نزد خدا پاداش بنده آزادكردن و آمرزش گناهان گذشته اش را خواهد داشت.
برخي از اصحاب گفتند: يا رسول الله! همه ما قادر به انجام آن نيستيم. حضرت فرمود: با افطار دادن روزه داران، از آتش جهنم بپرهيزيد، اگرچه به نصف دانه خرما و يا يك جرعه آب باشد.
اي مردم!
هركه اخلاق خود را در اين ماه نيكو كند، از صراط، آسان بگذرد، آن روز كه قدمها، برآن بلغزد.
هركه دراين ماه كارهاي غلامان و مستخدمان خود را سبك گرداند، خدا در قيامت حساب او را آسان كند.
هر كه دراين ماه از آزار رساندن به مردم خودداري كند، حق تعالي، روز قيامت، خشم خود را از او باز دارد.
هركه در اين ماه يتيم بي پدري را گرامي دارد، خدا او را در قيامت عزيز گرداند.
هركه در اين ماه صله رحم كند و با خويشان بپيوندد، خدا او را در قيامت به رحمت خود واصل گرداند و هركه در اين ماه رابطه اش را با خويشان قطع كند، خداوند در قيامت رحمت خود را از او دريغ نمايد.
هركه دراين ماه نماز مستحبي بپا دارد، خداوند او را از آتش جهنم برهاند و كسي كه نماز واجبي بجا آورد، خداوند ثواب هفتاد نماز واجب در ماه هاي ديگر را به او عطا كند.
هركه دراين ماه بسيار بر من صلوات فرستد، خداوند كفه سبك اعمال او را سنگين گرداند.
كسي كه در اين ماه يك آيه از قرآن تلاوت كند، ثواب كسي را دارد كه در ماه هاي ديگر قرآن را ختم كرده باشد.
اي مردم!
درهاي بهشت دراين ماه گشوده است. از پروردگار خود بخواهيد كه آنها را بر روي شما نبندد و درهاي جهنم دراين ماه بسته است، از خدا بخواهيد كه آنها را بر روي شما نگشايد. شياطين دراين ماه در غل و زنجيرند. از خدا بخواهيد كه آنها را بر شما مسلط نگرداند.
علي(ع) مي فرمايد: دراين حال از جا برخاسته و عرض كردم، اي پيامبرخدا! برترين اعمال در اين ماه چيست؟
حضرت فرمود: اي اباالحسن ! برترين اعمال دراين ماه پرهيز از محرمات است.
وسايل الشيعه- كتاب روزه

گفتاري پيرامون اهميت، فلسفه و آثار روزه
روزه كارگاه عملي كسب تقوا

خليل منصوري
هدف آموزه هاي وحياني و هدايت بخش قرآن و اسلام، دست يابي انسان به مقام ربوبيت و خلافت الهي است؛ زيرا عقل به تنهايي نمي تواند انسان را در مسيري قرار دهد كه پايان و نهايت آن، خدايي (متاله) شدن است. از اين رو، خداوند افزون بر حجت و راهنماي دروني يعني عقل، راهنمايي بيروني و ظاهري قرار داده است تا انسان را به آن هدف غايي رهنمون شود.
خدايي شدن انسان، در صورت در اختيار گرفتن مديريت نفس و نيز بسترسازي براي فعليت يابي اسماء و صفات سرشته در ذات، شدني است. اين گونه است كه تقوا نقش كليدي در زندگي بشر پيدا مي كند.
يكي ازواجبات مهم در اسلام روزه ماه مبارك رمضان است؛ زيرا روزه، تمرين مديريت نفس و كارگاه عملي براي دست يابي به تقواست، به ويژه در ماه رمضان كه موانع بيروني كاهش مي يابد و به سبب زنجير شدن شياطين، امكان تمرين در يك فضاي آرام فراهم مي آيد.
نويسنده در اين مطلب با مراجعه به آموزه هاي قرآني، نقش و كاركرد روزه در مسير خدايي و رباني شدن را تبيين كرده است. با هم اين مطلب را از نظر مي گذرانيم.
كارگاه كسب تقوا
انسان موجودي با صفات متضاد است. از اين رو از پيچيدگي شگرفي برخوردار مي باشد. اين تضاد و تقابل صفات انساني، مهم ترين عامل در رشد و تكامل انسان است و حركت انساني را به سوي هدف اصلي آفرينش فراهم مي آورد؛ زيرا هدف از آفرينش انسان، به عهده گرفتن خلافت الهي از طريق تحقق و فعليت بخشي به صفات و اسماي سرشته در ذات است.
البته انسان تا رسيدن به مقام متاله (خدايي) شدن و مظهريت يابي در مقام ربوبيت و پروردگاري، ناچار است تا راهي سخت را بپيمايد؛ زيرا موانع بسياري از درون و بيرون اجازه نمي دهد تا به سادگي به اين مقام و غايت برسد. موانع دروني، خواسته هاي نفساني است كه آدمي را از هدف باز مي دارد. ريشه اين خواسته ها هر چند كه حق است، ولي با زياده خواهي هاي نفس، از دايره حق و عدالت خارج مي شود و آدمي را به سوي اسراف و ظلم به خود مي كشاند.
در اين ميان دشمني سوگند خورده از بيرون نيز به ياري نفس سركش و اماره مي آيد و مي كوشد تا توازن و اعتدال را به نفع خواسته هاي نفساني سنگين كند؛ چرا كه ابليس اين شيطان بزرگ، براي اين كه سخن خويش را راست نمايد و به كرسي بنشاند و بگويد كه انسان شايسته خلافت الهي نيست، همه توش و توان خويش را بسيج مي كند تا اين مطلب را اثبات كند. اين گونه است كه شياطين در خدمت وسوسه هاي ابليسي درمي آيند و پيوسته در گوش جان آدمي زمزمه مي كنند تا مطيع هواهاي نفساني گردد و در نهايت به جاي خدا، نفس را بپرستد و هواهاي نفساني را معبود و الهه خود قرار دهد. بدين ترتيب ابليس به مقصود خود مي رسد و انسان از اهداف آفرينش و غايت خدايي و رباني شدن باز مي ماند.
در مقابل، خداوند نيز به اشكال گوناگون به ياري انسان شتافته است. بدين معني كه عقل و فطرت را برپايه گرايش به كمالات قرار داده و الهامات تقوايي را در گوش جانش به اشكال گوناگون با زمزمه فرشتگان مي نوازد و حتي منت بر آدمي گذاشته و پيامبران را به عنوان راهنمايان بيروني فرستاده است.
آنچه كه در آموزه هاي پيامبران(ع) به انسان آموخته مي شود، راه رهايي از وسوسه هاي ابليس و باقي ماندن در طريق هدايت فطري و عقلاني و مديريت نفس شيطاني است تا موانع را برداشته و به اقتضاي حركت به سوي كمال، عمل كند و گام هاي فرآيند خدايي شدن را بردارد.
از آن جايي كه فشارهاي بيروني و دروني بر آدمي بسيار سنگين است و محيط پيرامون انسان در زمين نيز خود عاملي براي تحكيم قدرت و قوت نفس شيطاني و اماره است، خداوند بر انسان منت نهاده و به شيوه هاي گوناگون،فرصت هايي را دراختيار بشر قرار داده تا بتواند تمرين رنگ خدايي گرفتن و خدايي شدن داشته باشد.
از جمله كارگاه هاي عملي براي تمرين زنگ خدايي گرفتن انسان، كارگاه روزه ماه رمضان است.
انسان دراين كارگاه مي تواند در يك شرايط آزمايشگاهي دريك دوره عملي شركت نمايد و در طي سي روز، با خواسته هاي اصلي نفس مبارزه كند و شيوه مقاومت در برابر هواهاي نفساني و وسوسه هاي ابليسي را بياموزد و تمرين كند.
در طول دوره كارآموزي ماه رمضان،شرايط كارگاه به شكل مطلوبي آماده است تا انسان به دور از فشارهاي بيروني، بتواند فشارهاي دروني را تحت مديريت و مهار خود درآورد تا در زماني كه در محيط طبيعي قرارگرفت و از سوي بيرون تحت فشار واقع شد از مرزهاي دروني به او يورش برده نشود و از جبهه داخلي اندكي در امنيت باشد.
از پيامبرگرامي (ص) روايت است كه فرمود: ايها الناس ان ابواب الجنان في هذا الشهر مفتحه، فاسئلوا ربكم ان لا يغلقها عنكم، و ابواب النيران مغلقه فاسئلوا ربكم ان لايفتحها عليكم، والشياطين مغلوله فاسئلوا ربكم آن لا يسلطها عليكم: اي مردم! درهاي بهشت دراين ماه باز است، ازخدا بخواهيد كه آن را بر شما نبندد؛ و درهاي جهنم بسته است، از خدا بخواهيد كه برشما باز نكند؛ و شيطان ها درغل و زنجيرند، از خدا مسئلت كنيد كه آنان را بر شما مسلط نكند (وسائل الشيعه، ج 7، ص 226)
درحقيقت، شرايط ماه رمضان يك شرايط استثنايي است كه انسان دراين دوره همانند آموزش هاي شنا، تحت مديريت استادان و دريك محيطي چون استخر آموزش مي بيند تا هنگامي كه در دريا و محيط طبيعي و امواج سهمگين آن قرارگرفت، بتواند دست كم از فشارهاي دروني چون ترس و عدم آمادگي براي شنا و مانند آن در امان باشد.
البته نمي توان شرايط ماه هاي ديگر سال را مانند ماه رمضان دانست؛ زيرا ماه هاي ديگر، شياطين آزاد هستند و همانند امواج دريا بر جان شما مي كوبند و مي خواهند شما را درون آب بكشند و غرق نمايند. اما تمرين هايي كه در فضاي استخر و كارگاهي تحت نظر استادان انجام شده مي تواند كمي از ترس دروني بكاهد و نوعي آمادگي براي مقابله با امواج طبيعي دريا فراهم آورد.
بنابراين، فرصت ماه رمضان را مي بايست يك فرصت استثنايي تلقي كرد و از آن به تمام و كمال بهره برد. بنابر اين چنان كه در برخي از روايات آمده است، اتمام و اكمال روزه به اين است كه تمام ماه رمضان را روزه بگيرد و به هر دليلي يك روز آن را ترك نكند. البته معناي ديگر اتمام و اكمال، همان قصد وجه الله كردن در روزه است. اين قصد تنها با پذيرش ولايت، تحقق مي يابد؛ زيرا از تمام و كمال دين (مائده، آيه 3) از جمله هر عمل عبادي آن است كه تحت ولايت و به قصد آن باشد؛ چرا كه ولي الله همان وجه الله مجسم است.
فلسفه و هدف از روزه
چنان كه گذشت، فلسفه اصلي در همه اعمال عبادي، متاله (و خدايي) شدن است تا انسان، شايسته مظهريت در ربوبيت و خلافت الهي شود. از آن جايي كه مانع اصلي در سرراه تحقق خدايي شدن انسان،فشارهاي دروني خواسته هاي نفساني و بيروني وسوسه هاي شيطاني است؛ خداوند برنامه هايي را براي تقويت روحيه كمال خواهي انسان درنظر گرفته است كه روزه يكي از اين برنامه ها و راهكارهاي عملي است.
انسان با گرفتن روزه مي تواند مديريت نفس خويش را به دست گيرد و خود را در جرگه متقين درآورد كه از فشارهاي وسوسه در امان هستند. از اين رو خداوند مهم ترين فلسفه روزه را توانايي انسان بر مديريت نفس و دستيابي به تقوا دانسته است. البته از عبارت قرآني، اين معنا به دست مي آيد كه اين تقوا به شكل ابتدايي است نه يك تقواي اسمي و پايدار؛ لذا عبارت «لعلكم تتقون؛ شايد تقوا پيشه گيريد» به كار رفته است. اين بدان معناست كه شرايط روزه ماه رمضان همانند شرايط استخر و كارگاهي و دوره هاي عملي است، بنابراين، نمي توان اميد داشت كه اين شخص در شرايط طبيعي همانند شنا در دريا بتواند موفق باشد؛ زيرا در شرايط آزمايشگاهي، شرايط و متغيرات مديريت مي شوند و اجازه داده نمي شود تا شخص در شرايط دشوار طبيعي قرارگيرد به سرعت در درون آب غرق شود.
شرايط ماه رمضان، شرايط استثنايي است، زيرا شياطين و امواج بيروني و سهمگين در كنترل هستند و اجازه عمل به آنها داده نمي شود. وقتي شخص دراين شرايط، تمرين تقوا كرد، اين توانايي را دارد كه در درياي وسوسه هاي ابليسي و شيطاني شنا كند و همچنان در مسير رنگ خدايي (متأله) شدن گام بردارد.
در حقيقت شرايط آزمايشگاهي ماه رمضان كمك مي كند تا انسان بتواند بر نفس اماره خود مسلط شود و ترس از دشمن دروني و غافل گيري از پشت برطرف شود؛ ولي همچنان وسوسه هاي شيطاني و فشارهاي سهمگين شيطان ادامه خواهد داشت و اگر شخص درماه رمضان اين دوره را با موفقيت پشت سربگذارد، اميد آن است كه بتواند در ماه هاي ديگر سال از فشارهاي بيروني نيز برآيد و بر آنها چيره شود.
خداوند بارها بيان مي كند كه شرايط ماه رمضان يك شرايط استثنايي و كارگاهي است و از امدادهاي غيبي برخوردار مي باشد. (بقره آيات 45 و 153 و 184 و 185 و آيات ديگر)، زيرا از نظر خداوند ماه رمضان يك ماه استثنايي است كه اصل هدايت وحياني نيز در اين ماه به انسانها داده شده است. (بقره آيه 184 و 185 و نيز سوره قدر و دخان).
انسان در شرايط استثنايي آزمايشگاهي و كارگاهي ماه رمضان اين امكان را دارد تا با مخالفت با خواسته هاي نفس، مديريت آن را بدست گيرد. اصولا آن چيزهايي كه به عنوان واجبات روزه يا محرمات آن بيان شده است، بسترسازي براي دستيابي به اين هدف است.
در روزه، اموري چون آشاميدن، خوردن و آميزش جنسي (بقره آيات 183 و 187) به عنوان مبطلات روزه مطرح شده است. اين سه گانه شايد مهم ترين خواسته هاي نفساني بشر باشد و شيطان نيز با توجه به نيازهاي طبيعي بشر مي كوشد تا بر انسان مسلط شده و او را به اسراف دعوت كرده و گمراه سازد؛ زيرا پاسخ گويي به اين نيازهاي طبيعي بشر، در حد معقول و مشروع آن، هيچ ضرر و زياني نمي رساند و ابليس نمي تواند بر آدمي مسلط و چيره شود، ولي اگر آدمي بيش از اندازه به اين امور توجه كند، به همان اندازه از خداوند و اهداف آفرينش دور مي شود و اين همان غفلت از خداوند است كه بسياري از مردم دچار آن مي شوند.
روزه به آدمي كمك مي كند تا نه تنها با تمرين، خواسته هاي طبيعي خود را در حد كمتر از مطلوب كه به بدن ارائه دهد، بلكه توجه بيشتري به معنويات داشته باشد و خود را با اموري معنوي انس دهد و زمينه را براي رهايي از فرورفتن در ماديات و تأمين آن فراهم آورد. از اين رو ماه رمضان يك فرصت استثنايي است تا انسان با قرآن و نماز خوگيرد و با انس با معنويت، خود را بجاي (مشغله فراوان) سبح طويل (مزمل، آيه7) در ماديات، به قول ثقيل (مزمل، آيه6) نزديك سازد.
شرايط ماه رمضان موجب مي شود تا شخص با توجه يابي به عظمت خداوندي (بقره، آيه 185) از كارهاي زشتي كه مانع از تحقق صبغه الله و رنگ خدايي انسان مي شود، توبه و استغفار كند تا خداوند او را از زشتي ها و ناپاكي هاي گناه پاك نمايد. (نساء آيه 92)
در اين صورت خداوند بشارت رهايي از خسران را به او مي دهد (توبه، آيه 112) و از امدادهاي غيبي برخوردار مي سازد (بقره، آيات 45 و 153)
روزه، تمرين شكرگزاري
از آن جايي كه بهره مندي از هر چيز به شكل درست و صحيح و در چارچوب اهداف و فلسفه آن، عين شكر و سپاسگزاري است؛ خداوند در آيه 185 سوره بقره، روزه گرفتن انسان را عين شكر و سپاس مي داند. كسي كه روزه مي گيرد، تمرين شكرگزاري مي كند؛ زيرا مي آموزد كه چگونه از نعمت هاي الهي براي مديريت نفس و تحقق بخشي به اسماي الهي و فعليت دهي به كمالات در خود استفاده كند. اين گونه رفتار عين سپاسگزاري و شكرگزاري به درگاه خداوندي است؛ زيرا خداوند آنچه از انسان مي خواهد بهره مندي صحيح از همه امكانات براي رسيدن به هدف آفرينش يعني متاله (خدايي) شدن و مظهريت يابي به عنوان رب العالمين و خلافت در مقام پروردگاري است تا ديگر موجوداتي را كه بر انسان سجده برده و اطاعت او را به عنوان خليفه الهي پذيرفته اند، به كمال شايسته و بايسته شان برساند.
بي گمان دست يابي به اين هدف و مقام، همان رستگاري و فوز عظيمي است كه خداوند براي انسان رقم زده است؛ زيرا خداوند با ايجاد امكاناتي از جمله عقل و وحي خواسته است تا انسان به كمال شايسته و بايسته خود برسد و در مقام خلافت الهي قرار گيرد. اين همان مفهوم واقعي رستگاري، موفقيت و بهشت است. (بقره، آيات 45 و 153 و آيات ديگر)
از نظر خداوند كسي كه از ماه رمضان به خوبي بهره مند مي شود و روزه ماه رمضان را به كمال و تمام به درستي به جا مي آورد، از خير بهره مند شده است. (بقره، آيه 184) زيرا چنين شخصي در مسير كمالي گام برمي دارد و اميد است تا تحقق بخشي كامل تقواي الهي و متقي شدن، اسماي الهي را در خود فعليت و تحقق بخشد و متحقق به حقيقت الهي و متاله گردد.
روزه به سبب كاركردهاي بسيار مثبت در مديريت نفس و دست يابي انسان به تقواي الهي، به عنوان يك ابزار و وسيله مهم در اسلام مطرح شده است. از اين رو، كساني كه مي خواهند به مقام صابران (بقره، آيه 153) و يا مقام خاشعان (بقره، آيه 45) برسند مي توانند از روزه در همه زمانها به عنوان يك وسيله كارآمد و كاربردي استفاده كنند؛ زيرا روزه كمك مي كند تا انسان بتواند نسبت به مشكلات مقاوم شود و فشارهاي سخت و جانكاه را تحمل كند؛ زيرا هنگامي كه شخص به اراده خود، از خورد و خوراك و شهوت جنسي دست مي كشد و فشار سنگين آن را تحمل مي كند، نسبت به امور ديگر بسيار راحت تر و آسان تر مي تواند مقاومت كند.
روزه، خير مطلق
از نظر قرآن روزه گرفتن در هر شرايطي، خير است. (بقره، آيه 184) خير به معناي خوبي و نعمتي است كه انسان به تمام و كمال از فوايد آن بهره مند مي شود. اين بدان معناست كه روزه در هر شرايط كاركرد مثبتي دارد و اگر خداوند به سبب مريضي و يا مانند آن، روزه را واجب نكرده، به معناي پرهيز از تكلف است، و گرنه روزه در هر شرايطي كاركرد مثبت خود را به جا خواهد گذاشت.
به سخن ديگر، از نظر قرآن روزه گرفتن در هر شرايطي خير و مثبت و مفيد و سازنده است؛ هر چند كه واجب نباشد، زيرا انسان در هر شرايطي با گرفتن روزه از آثار و بركات روزه بويژه در مديريت نفس و تقويت روح و روان بهره مند خواهد شد و شكيبايي و صبر و خشوع آدمي را تقويت مي كند.
در همين راستا در پيرامون ما هستند انسانهاي والاهمت و خودساخته اي كه يا كثيرالصوم در طول سال هستند و يا حداقل غالب روزها را با روزه گرفتن سپري مي كنند و از اين رهگذر ضمن كسب تقوا و تقويت اراده، زمينه جوشش چشمه هاي حكمت را در وجود خودشان فراهم مي كنند: اندرون از طعام خالي دار/ تا در آن نور معرفت بيني
با اين وجود متأسفانه عده اي از مردم از انجام اين وظيفه مهم و كارآمد پرهيز دارند و خود را به تمارض مي زنند تا از انجام واجب و وظيفه الهي كه خير آن تنها براي خودشان است، بگريزند. اين فرار و گريز از انجام وظيفه روزه تنها زيانش نصيب خودشان مي شود؛ زيرا هر كسي امداد غيب الهي را بخواهد يا بخواهد روح و روان خويش را تقويت كند و ديگران او را به بردگي نكشند و برده و اسير هواهاي نفساني نباشد، مي بايست به روزه به عنوان يك خير كثير توجه كند؛ زيرا روزه تامين كننده خواسته هاي مادي دنيوي و اخروي و معنوي و روحي و رواني بشر نيز مي باشد.
باشد با بهره مندي از فوايد روزه بويژه در كارگاه رمضان و بهار قرآن، از فوايد معنوي و مادي و دنيوي و اخروي روزه استفاده كنيم و خود را براي ابديت خوب و شاد و سعادتمند بسازيم.

ديدگاه

معناي «يوم الحسره » براي مومنان
آيت الله جوادي آملي:
يكي از نام هاي قيامت «يوم الحسره» است، يوم الحسره بودن براي ديگران مشخص است براي اينكه بيراهه رفتند، اما براي ما كه ان شاء الله اميدواريم در اثر پيروي قرآن و عترت در راه باشيم يوم الحسره به اين معنا است كه چرا به مقام بالاتر نرسيديم.(1)
نشانه هاي عالم شدن
ما اگر خواستيم ببينيم اين درسي كه به ما دادند عالم شديم يا نه، اين دو نشان دارد؛ يك نشان ظاهري كه قبلاً بيان شده. يعني اگر توانستيم خوب تدريس بكنيم يا خوب تأليف بكنيم معلوم مي شود اين مطلب را فهميديم. ولي يك نشان باطني دارد كه بسيار عميق است و آن اين است كه اگر مطلبي را فهميديم عالم شديم، اگر عالم شديم مي شويم وزين، سنگين، باوقار، متواضع، نه بي جا حرف مي زنيم نه بي جا كار انجام مي دهيم. طرزنشستن ما، خوابيدن ما، گفتار ما، رفتار ما اديبانه است. يعني مؤدب مي نشينيم. مؤدب حرف مي زنيم.مؤدب غذا مي خوريم. ادب ديني داريم. در تمام شئون زندگي علم آدم را سنگين مي كند حرف سبك نمي زنيم. حرف سبك گوش نمي دهيم. نوشته هاي سبك نداريم، نوشته هاي سبك را نمي خوانيم، حرف سنگين براي انسان سنگين است. (2)
شاخص معنويت درمكتب امام خميني (ره)
آيت الله مصباح يزدي:
تكيه مكتب امام (ره) در شاخص معنويت روي اين است كه بايد دنبال حقيقت باشيم و ببينيم مصلحت دين چيست، كه مفهوم سلبي آن اين است كه در ماديات غرق نشويم. ماده پرست نشويم، تمام دل را به پديده هاي مادي نسپاريم، و عشق به شهوات زندگي را پر نكند. با اين اوصاف، معنويتي كه حتي شامل بت پرستي هم مي شود، از دايره معنويتي كه امام (ره) ترويج مي كرد بيرون مي رود. چه رسد به اينكه كساني بگويند دوران اسلام گرايي گذشته و امروز بشر به جايي رسيده كه بدون استفاده از پروسه دين به حقيقت مي رسد! استفاده از الفاظ متشابه به عنوان ابزار فريب توسط دشمنان استفاده مي شود.(3)
ويژگي هاي عالم ديني
آيت الله صافي:
عالم ديني نبايد اعتزال و گوشه گيري و كنارگذاشتن مسئوليت ها را براي خود امتياز بداند. امام زمان عليه السلام مرجع، عالم و طلبه اي را مي خواهند كه با مردم باشد و در ميان مردم و از آن ها جدا نباشد و به وظيفه اصلي خود؛ يعني بيان احكام و امر به معروف و نهي از منكر بپردازد... هر روز از اطراف جهان سؤال مي آيد و درخواست راهنمايي و توصيه دارند؛ مردم به اسلام توجه پيدا كرده اند؛ ما بايد محاسن و زيبائي هاي كلام معصومين عليهم السلام را به جهان ارسال داريم تادنياي تشنه معنويت به اين وسيله از فساد و تباهي و ضداخلاق مصونيت پيدا كند.
لزوم جلوگيري از انحراف در زمان خودش
ما خط انحراف را گوشزد كرديم و گفتيم كه لازم نيست صبر كنيم تا آن ها خود را بيشتر نشان دهند؛ همان روزهاي سخت كه به احكام و دستورات مقدس شرع و قرآن توهين نمودند، بايد جلوي آنها گرفته مي شد... اين مملكت كشور شهيدان و جانبازان و آزادگان سرافراز است و آن چه آنان از ما مي خواهند، حاكميت اسلام و برپايي عدل در كل جامعه است. روحانيت و مردم شرافتمند ايران هرگز از خواسته هاي خود كه عزت و سربلندي مملكت و سرافرازي نظام مي باشد كوتاه نخواهند آمد. (4)
وظيفه روحانيت، تهذيب نفس، اخلاق اسلامي، دوري از مظاهر دنيا و جناح بازي
روحانيون محترم هم بايد بدانند كاري نكنند كه مردم را به اسلام و تشيع بدبين كنند. آنها هم بايد با تهذيب نفس و اخلاق اسلامي و دوري از مظاهر دنيا و جناح بازي براي مردم الگو بوده و زينت براي دين باشند و دغدغه آنها فقط حفظ دين باشد.(5)
راه نجات از اغواي شيطان
آيت الله مظاهري:
قرآن كريم با چندين تأكيد مي فرمايد كه شيطان باهمه زرنگي و بدجنسي اش، قدرت انحراف كسي كه زير پرچم خداوند باشد را ندارد. پس چه كسي را منحرف مي كند؟ آن كه زير پرچم شيطان است و از او حرف شنوي دارد.
«انه ليس له سلطان علي الذين آمنوا و علي ربهم يتوكلون، انما سلطانه علي الذين يتولونه»
بنابراين انسان بايد خودش را به خداوند سبحان بسپارد و زير پرچم ذات بازي تعالي پناه بگيرد تا از شر شيطان در امان بماند. شيطان با بي حيايي و پررويي به خداوند تشر زده و قسم خورده است كه همه بندگان را گمراه مي كند، جز مخلصين.
«و بعزتك لأغوينهم اجمعين الا عبادك منهم المخلصين»
بعضي از مفسرين، مخلصين را معصومين معنا كرده اند. اما براساس آيه قبلي كه تلاوت شد، شيطان، حق سلطنت بر كسي كه زير پرچم خدا باشد و سلطنت و تسلط خداي يگانه را بپذيرد، ندارد. چنين كسي، هر چند از معصومين نباشد، مخلص است و چون خداي تعالي نيز او را از بين سايرين براي خودش انتخاب كرده، شيطان حق تعرض به وي را ندارد.(6)
لزوم بازنگري در كتب درسي دانش آموزان و دانشجويان
حجت الاسلام قرائتي:
در حال حاضر و در بخش قابل توجهي از كتاب هاي دانش آموزان و دانشجويان كه ارائه مي شود، مطالبي گنجانده شده است كه در رشد و تعالي دانش آموزان نقش بسزايي ندارد و با حذف اين گونه مطالب اتفاق خاصي رخ نمي دهد.
اهميت و موانع ازدواج
درحال حاضر در كشور شاهد ارائه آداب و رسوم اشتباه از سوي خانواده ها هستيم كه اين امر به بالا رفتن سن ازدواج در ميان جوانان دامن زده است.
ازدواج يكي از مسائل اساسي در زندگي بشري است كه حتي مي توان از آن به عنوان سومين ضرورت زندگي پس از اكسيژن، غذا و آب ياد كرد.(7)

پي نوشت ها

1- فارس، 1/5/09
2- مهر، 3/5/09
3- خبر آنلاين، 2/5/09
4- حوزه، 1/5/09
5- رسا، 4/5/09
6- حوزه، 2/5/09
7- فارس، 1/5/09