كنكاشي پيرامون تصادفات جاده اي در كشور ( بخش نخست)
جنون سرعت در جاده هاي مرگ و زندگي

صديقه توانا
عكس: سيدحسين هاشمي
سوانح رانندگي، پس از بيماريهاي قلبي و عروقي، دومين عامل مرگ و مير در ايران محسوب مي شود، اين در حالي است كه تصادفات در جهان، ششمين عامل مرگ و مير است.
همچنين براساس آمارهاي رسمي، سالانه يك ميليون و 200 هزار نفر در جهان، بر اثر تصادفات رانندگي كشته و 50 ميليون نفر مجروح مي شوند، اما اين آمار در كشور و در جاده هاي ايران به 28 تا 30 هزار نفر در سال مي رسد يعني روزانه حدود 76 نفر در كشور بر اثر تصادف جان خود را در حالي از دست مي دهند كه عموما به قصد تفريح و گذراندن تعطيلات فصلي، قدم در جاده مي گذارند. اما وقتي در خبرها مي خوانيم يا مي شنويم كه در كشورهاي همسايه مان مثل عراق و افغانستان كه در مصاف رو در رو با دشمن خونخوار، آمريكاي جنايتكار قرار مي گيرند و قصد دفاع از كشور خود را دارند و از روي بغض و كينه با هم مي جنگند و طي سالها جنگ و اشغال فقط 4 هزار نفر جان خود را از دست مي دهند، واقعا بايد در اين موضوع تأمل و تعمق شود كه چرا آمار تصادفات در كشور آن هم براي تفريح و استراحت بالاست!
تعطيلات سه روزه عيد فطر در حالي به پايان رسيد كه حجم سفرها در آن بي سابقه ارزيابي شد؛ هر چند كه همين سفرها باعث شد تا دست كم 90 نفر بر اثر تصادف جان خود را در جاده هاي كشور از دست بدهند و نزديك به 630 نفر هم در جريان برخورد اين خودروها مجروح شوند.
نكته قابل تأمل در ميان اين آمار و ارقام اين است كه چرا هر زمان با تعطيلات چند روزه ناگهاني يا پايان سال و ايام شروع تعطيلات تابستاني مواجه مي شويم، آمار تصادفات در جاده هاي كشور به شكل بي سابقه اي بالا مي رود؟ آيا اين امر به عدم توجه رانندگان به قوانين راهنمايي و رانندگي و پايين بودن فرهنگ رانندگي برمي گردد، يا جاده هاي كشور براي مردم مشكل ساز مي شود. پاسخ به اين سؤالات و آسيب شناسي اين وضعيت، موضوعي است كه سوژه گزارش پيش روست.
جاده ها خراب است يا مردم فرهنگ
رانندگي ندارند؟
براي اينكه بدانيم تا چه ميزان وضعيت جاده ها و استاندارد نبودن آن با رعايت نكردن قوانين راهنمايي و رانندگي از سوي مردم در تصادفات جاده اي و برون شهري تأثير دارد به يكي از خيابانهاي شلوغ شهر و در ميان مردم رفتيم تا اول نظر خود آنها را در اين مورد بدانيم.
سيدمهدي بيك كه 49 سال سن دارد و بيش از 28 سال در جاده هاي مختلف كشور در رفت و آمد بوده نقطه نظرات خود را به صورت اغراق آميز در مورد علل تصادف در جاده را اين طور بيان مي كند: «90 درصد تصادفات به مشكلات جاده اي كشور برمي گردد بعضي جاده هايي كه برخي رانندگان در آن رانندگي مي كنند، شايد براي بار اول بوده كه در آن وارد مي شوند، به طور كلي جاده بايد براي هر راننده تازه واردي بدون خطر باشد و علائم راهنمايي و رانندگي داشته باشد.»
به او مي گويم اما اكثر جاده هاي فرعي و تمام جاده هاي اصلي كشور در حال حاضر علائم دارند، و خود راننده بايد دقت كند، و او در پاسخم مي گويد: «مسير هميشگي من جاده تفرش است اين چند روزه هم فقط در تفرش بودم و بعد از خلوت شدن جاده ها به تهران برگشتم، اين جاده براي افراد محلي مشكلي ندارد، اما براي غريبه ها بسيار خطرناك است، از جاده اراك به سلفچگان راهي به نام حاج خاتون كه نام روستايي است، وجود دارد، و تقاطع قديم جاده ساوه در اين بين خيلي حادثه خيز است اين جاده چراغ ندارد و پايين پل هم ايستگاه قطار است، بنابراين ديد راننده خيلي كم مي شود و همه اين عوامل باعث مي شود كه مسير پرخطري براي رانندگان مخصوصا تازه واردها ايجاد شود.»
و آقاي سليمي كه در كار پوشاك است و از دور شاهد گفت و گوي ما بوده وارد بحث مي شود و در تأييد صحبتهاي اين شهروند مي گويد: «در مسير شازند و اراك جاده پستي و بلندي هاي زيادي دارد و بخصوص جاده سلفچگان كه اصلا استاندارد نيست و همين عامل باعث بروز تصادفات زيادي در اين مسير مي شود.»
به اين كاسب ميانسال كه موهاي سفيدش نشان از چشيدن سرد و گرم روزگار دارد مي گويم، اما علي رغم تمام مشكلات اين خود مردم هستند كه بايد قوانين را رعايت كنند و جلوي تصادفات را بگيرند؟
سري تكان مي دهد و مي گويد: « 30 سال است كه رانندگي مي كنم و سه دوره گواهينامه ام تمديد شده است، هرگز يك بار هم خلاف نكرده و جريمه نشده ام، اما وقتي جاده خراب است و راننده نمي داند در مسير بعدي مثلا آيا پيچ خطرناكي قرار دارد يا نه، يا در مسيرهاي فرعي و روستايي بين شهري كمتر شاهد تابلوهاي راهنمايي و رانندگي هستيم، چطور انتظار داريم تصادفي در جاده رخ ندهد!»
دكتر محمدعلي رحيم زاده كه پزشك و جراح عمومي است و به همراه دوستش براي خريد به خيابان لاله زار آمده سوژه بعدي گزارشم مي شود و او با صبر و حوصله دليل اصلي تصادف در جاده هاي كشور را از زعم خودش اين طور بيان مي كند: «اگر تك تك افراد به قوانين راهنمايي و رانندگي احترام بگذارند اصلا شاهد تصادف يا خدايي ناكرده مرگ و مير همشهريانمان نخواهيم بود.»
او برخلاف اين نظر كه جاده هاي كشور استاندارد نيست و اغلب براي رانندگان مشكل ساز مي شود، خاطرنشان مي كند: «وضعيت جاده هاي كشور بخصوص طي چند سال گذشته بسيار مطلوب است و ماموران راهنمايي و رانندگي و پليس جاده ها هميشه مشغول هدايت و راهنمايي رانندگان هستند، اين همه آزادراه و بزرگراه ساخته شده و همه نشان از همت مسئولان براي تامين سلامتي مردم دارد، اما اين خود مردم هستند كه ارزشي براي سلامتي شان قائل نمي شوند.»
دكتر رحيم زاده اضافه مي كند: «وقتي جواناني كه پس از مصرف موادمخدر آن هم از نوع صنعتي براي تخليه هيجانات خود پشت رل مي نشينند و فرمان در دست و پا روي پدال گاز مي گذارند و بدون توجه به قوانين رانندگي، انحراف به چپ دارند، چراغ قرمز را با افتخار رد مي كنند، و هزار تخلف ديگر مرتكب مي شوند، اين جا ديگر جاده و پستي و بلندي مقصر نيست، البته منكر اين موضوع نمي شوم كه در برخي جاده هاي فرعي ماموران خيلي نظارت نمي كنند، اما در جاده هاي اصلي اين موضوع صدق نمي كند. مردم بايد فرهنگ رانندگي كردن را بياموزند.»
تنها شادي و تفريح جوانان، رانندگي است!
محسن جواني است كه روي گاري دوستش نشسته و در سايه بلند ديوار مشغول فروش سي دي است. او كه در امر رانندگي كم تجربه است اما خيلي از اين كار لذت مي برد، مي گويد: «ما جوانان شادي زيادي نداريم، تنها دلخوشي و شادي مان همين رانندگي است، واقعا نمي دانيد كه وقتي پايم را روي گاز مي گذارم چه لذتي از اين كار مي برم.» به او مي گويم فكر نمي كني با اين طرز تفكر و شيوه غلط سلامتي خود و ديگران را به خطر مي اندازي؟ شانه اي از روي بي قيدي بالا مي اندازد و ادامه مي دهد: «خوب وقتي سرگرمي نداريم مي گوييد چه كار كنيم، وقتي چند روز تعطيل پيش رو داريم بايد بار سفر ببنديم و با دوستان راهي شمال شويم، حوصله ترافيك را هم نداريم، خلاصه هيجان و ويراژ و سبقت چاشني سفرمان مي شود!»
جاده ها در تعطيلات از ماشين فرش مي شود
با خانواده آقاي اميني در مترو آشنا مي شوم آنها كه به تازگي از سفر شمال برگشته اند با ديگر مسافران مشغول درد و دل كردن از ترافيك و تصادف در جاده هاي شمال طي چند روز گذشته مي باشند، نظر خانم اميني را در مورد ترافيك جاده ها و حضور ماموران مي پرسم كه مي گويد: «مسير 6 ساعته را 18 ساعت طي كرديم، واقعا جاده رشت از ماشين فرش شده بود، روز سه شنبه قبل از عيد فطر بار سفر بستيم نمي دانستيم اين قدر جاده شلوغ مي شود، واقعا كلافه بوديم و در ترافيك نه راه پس داشتيم و نه راه پيش، هر چند كه حضور ماموران راهنمايي و رانندگي و پليس در جاده زياد بود، اما براي حل ترافيك فكري نشد ضمن اينكه آمار تصادفات هم واقعا تأسف آور است.»
و دخترش در تاييد صحبتهاي مادر مي گويد: «مسئولان و دست اندركاران بايد به فكر تعريض جاده ها بخصوص در شمال كشور باشند واقعا جاده هاي اين محور ظرفيت اين همه ماشين و خودرو را ندارد. وقتي جاده شلوغ است و اعصاب همه به هم مي ريزد و از اينكه 16-17 ساعت بايد پشت ترافيك بماني تا به مقصد برسي ديگر هر چقدرهم فرهنگ رانندگي ات بالا باشد، طاقت نمي آوري و خدايي ناكرده كار دست خودت و ديگران مي دهي!»
توليد بالاي خودرو و جاده هاي قديمي
وقتي سالانه يك ميليون و 200 هزار خودرو در كشور توليد و وارد جاده هايي مي شود كه ظرفيت اين همه خودرو را ندارد، چطور مي توان انتظار داشت حادثه اي در جاده ها درون و برون شهري رخ ندهد. آيا وقتي اين همه تصادف و سانحه طي چند روز تعطيل در كشور اتفاق مي افتد فقط به دليل بي توجهي برخي از مردم و عدم توجه آنان به قوانين راهنمايي و رانندگي است؟ سرهنگ صمد اسفندياري معاون عمليات پليس راه كشور در پاسخ به سؤالات فوق به گزارشگر كيهان مي گويد: «نمي توان به تنهايي يك عامل را به عنوان شاخه اي از واقعيت جدا كنيم و آن را به عنوان تنها عامل افزايش تصادف در جاده ها نام ببريم. انسان، راه و وسيله نقليه هر سه از جمله عواملي هستند كه بر هم تأثيرافزايي دارند. چنانچه هر يك از اين عوامل بهتر باشد باعث مي شود آمار تصادفات كاهش پيدا كند. هيچ وقت يك عامل به تنهايي در افزايش تصادف تأثير ندارد.»
نظر سرهنگ اسفندياري را در مورد وضعيت نامطلوب برخي از جاده ها و نواقص موجود جويا مي شوم كه در پاسخم مي گويد: «دو طرفه بودن بسياري از جاده هاي كشور و تمام راههاي روستايي در كنار حجم زياد خودروها از جمله عواملي است كه در تصادف جاده ها نقش بسزايي دارند و ما منكر اين موضوع نيستيم.»
وي همچنين به وجود برخي از نقاط حادثه خيز و پرحادثه به علت اشكالات موجود در وضعيت مهندسي راه اشاره مي كند و مي گويد: «متأسفانه برخي از راههاي مواصلاتي كشور داراي پيچ هاي تندو سربالايي هاي زيادي هستند كه راننده در آن ديد كافي ندارد و اين امر هم از ديگر دلايلي است كه متأسفانه به وجود سانحه كمك مي كند، البته در كنار اين موارد نبايد از آسيب پذير بودن وسايل نقليه غافل شد. استاندارد نبودن برخي از خودروها هم مشكلات زيادي براي سرنشينان آن به وجود مي آورد.»
معاون عمليات پليس راه كشور در ادامه به بحث فرهنگ سازي مردم در هنگام رانندگي اشاره مي كند و مي گويد: «خوشبختانه مردم فهيم ما با رعايت مقررات راهنمايي و رانندگي نقش زيادي در كاهش تصادف برعهده دارند، هر چند طي تعطيلات چند روز گذشته شاهد وقوع تصادفات زيادي در برخي از جاده هاي كشور بوديم، اما نبايد اين موضوع يعني افزايش آمار تصادفات را در كل سال تعميم دهيم چون براساس آمار تلفات سه ماه نخست امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته 15 درصد كاهش پيدا كرده است كه قوانين جديد راهنمايي و رانندگي و توجه بيشتر مردم به اين قوانين دو عامل مهم در تحقق كاهش تصادف بوده است.»
سردار مؤمني رئيس پليس راهنمايي ناجا هم پيش از تعطيلات عيد فطر اعلام كرده بود كه كاهش تلفات هزار و 7 نفري جاده ها در سال گذشته يك توفيق بزرگ بود.
البته با همه اين خرسندي ها كه در ابتداي سال از تلفات جاده اي ابراز شد، متأسفانه اين شادماني ديري نپاييد و تنها در عرض دو روز 90 نفر در جاده هاي كشور كشته شدند.
ولي در عين حال سرهنگ اسفندياري تاكيد مي كند: «چنانچه توليدات خودرو روند رو به بهبودي داشته باشد، جاده ها بهسازي و مرمت شود و فرهنگ رانندگي ارتقا يابد، ديگر شاهد حوادث و سوانح ناگوار ناشي از رانندگي نخواهيم بود.»
به معاون عمليات پليس راه كشور مي گويم، اما شما هم به عنوان مقام مسئول در برابر حفظ جان مردم مسئول هستيد و با توجه به اينكه حجم زياد مسافرتها در ايام تعطيلات هميشه قابل پيش بيني است، چه اقداماتي از سوي مسئولان براي جلوگيري و كاهش خطرات صورت مي گيرد و وي اين طور پاسخم را مي دهد: «يك سري اقداماتي را قبل از تعطيلات عيد فطر انجام داديم طبق معمول چند روز قبل از آغاز تعطيلات برنامه ريزي مي كنيم و به تقويت نيروهاي پليس و نيروهاي كمكي مي پردازيم و در اين تعطيلات چند روز گذشته هم 3 هزار نفر از مراكز آموزشي به كل كشور و نيروهاي پليس اضافه شدند و 150 دستگاه خودرو صفر به ناوگان تجهيزاتي پليس اضافه گرديد، در ضمن چند روز قبل از شروع تعطيلات هم با صدور بخش نامه هايي كه براي پليس هدايت كننده بود، بر نحوه چگونگي حضور آنها تاكيد كرديم.
اما متأسفانه آمار برخي مواقع باعث افزايش حساسيتها مي شود، ما كارهاي بلندمدت زيادي براي تامين سلامتي مردم انجام مي دهيم و هر آنچه در توان داريم در اين زمينه به كار مي بنديم.»
سرهنگ اسفندياري مي گويد: «هوشمند كردن اغلب جاده ها در دستور كار پليس قرار گرفته و تا دو سال آينده 180 هزار كيلومتر از جاده ها تحت پوشش سيستم الكترونيكي و هوشمند پليس قرار مي گيرد.»
تحول و دگرگوني در فرهنگ آموزش
بسياري از رفتارها و كردارهاي ما انسانها، نشأت گرفته از فرهنگ جامعه اي است كه در آن زندگي مي كنيم، حال ممكن است دسته اي از آن رفتارها درست و دسته اي ديگر به نادرست رايج گرديده باشد.
فرهنگ رانندگي نيز از اين قاعده مستثني نبوده و ما امروز شاهد بسياري از آن آداب و رسوم صحيح و ناصحيح در كشور هستيم.
شاهين ميرزايي مدير يك مؤسسه آموزش رانندگي در منطقه غرب تهران در گفت وگو با گزارشگر كيهان با بيان مقدمه فوق و با اشاره به اينكه رانندگي در كشور نياز به تحول و دگرگوني در فرهنگ آموزش دارد، خاطرنشان مي كند: «از آن جا كه افزايش جمعيت شهرها و همچنين افزايش توليد خودرو در سطح كشور، مشكلات و معضلاتي را همچون ترافيك سنگين، آلودگي هوا و حوادث ناگوار درون و برون شهري را فراهم نموده است، مي طلبد تا تغييراتي كلي در فرهنگ رانندگي ايجاد نماييم.
به همين دليل معتقدم اين فرهنگ بايد دستخوش يك دگرگوني و انقلاب گردد و البته اخيرا در اين راستا از سوي مسئولان امر گام هايي برداشته شده كه اميد داريم با سرعتي بيشتر و وسعتي بالاتر ادامه يابد.»
ميرزايي با تاكيد بر اينكه سرمنشأ اكثر حوادث و بلاهاي ناگهاني، ناداني و عدم آگاهي بشر در زمينه هاي مختلف است مي گويد: «اكثر دانشجويان امر رانندگي تصور مي كنند رانندگي در شهر و جاده هيچ تفاوتي ندارد، لذا به محض دريافت گواهينامه راهي جاده هاي شلوغ و پرتردد مي شوند، حال آنكه آموزشگاهها بايد موظف شوند در اين خصوص آگاهي و آموزش لازم را به نوآموزان ارائه دهند.»
وي اضافه مي كند: «آموزش رانندگي تنها اين نيست كه ما ياد بگيريم پشت چراغ قرمز بايستيم يا در محل توقف ممنوع پارك نكنيم، روي خط ممتد دور نزنيم، يا روي خط عابر پياده توقف ننماييم.
معناي چراغ زرد چشمك زن و.. را بياموزيم، اين ها همه جزئي از اصول و قواعدي است كه يك راننده مي بايست بداند و بياموزد، اما عوامل ديگري وجود دارند كه نقش بسيار مهمي در پيشگيري و كاهش حوادث و تصادفات رانندگي دارند.»ميرزايي اخلاق در رانندگي، آموزشهاي ريشه اي در تمام ابعاد، بالا بردن سطح آگاهي هاي عمومي، تغيير شيوه هاي آموزش و دانش استفاده از تجهيزات خودرو و مديريت در رانندگي را از مهم ترين عوامل در پيشگيري از حوادث ناگوار و تصادفات رانندگي ذكر مي كند و مي گويد: «متأسفانه بسياري از رانندگان برداشتهاي ناصحيح دارند كه بايد اين افكار اصلاح شود، مثلا مي گويند، تا تصادف نكنيم راننده نمي شويم، باكي از تصادف نيست چون اتومبيل بيمه است و تمام خسارتها را پرداخت مي كند، برخي مي گويند، براي يادگيري رانندگي بايد وارد جاده شويم و نياز به آموزش نداريم و خود به خود و به صورت تجربي همه فوت و فن رانندگي را ياد مي گيريم، اما واقعا اين تصورات قديمي و نادرست بايد دور ريخته شود و در كنار تعقيب و تنبيه به صورت اصولي و صحيح به آموزش ريشه اي رانندگان بپردازيم.»
گزارش روز