تحليل كاركردهاي انجمن اوليا و مربيان و چالش هاي پيش رو( بخش پاياني)
دست چين كردن ميوه تحول از باغ هم انديشي

گاليا توانگر
يك عده از مادران دور مدير مدرسه را احاطه كرده اند و ملتمسانه عفو وضعيت رفتاري فرزندان خاطي شان را مي طلبند. گروه ديگري براي نمره هاي منفي فرزندان شان دلايلي مطرح مي كنند. سه پدري هم كه از سر اجبار امروز به جلسه انجمن اوليا و مربيان پا گذاشته اند، با چشمان مبهوت براي اولين بار در و ديوار مدرسه را نظاره كرده و دائما به ساعت شان نگاه مي كنند.
مشاور مدرسه هم بالاي تريبون يك طرفه جزوات دانشگاهي اش را كه چيزي جز روان شناسي فرويد نيست، مرور مي كند!
ساليان سال است كه كارشناسان علوم تربيتي فرياد مي زنند كه علم روان شناسي و جامعه شناسي ما چيزي جز كپي برداري از آموخته هاي غربي نيست و به كار خانواده هاي ايراني نمي آيد. جلسات مشاوره در انجمن اوليا و مربيان زماني موثر خواهد بود كه شيوه هاي بومي براي علاج زخم ها ارائه دهد، وگرنه متدهاي روان شناسي غرب نه به كار دانش آموز ايراني مي آيد و نه مي تواند چالش هاي خانواده ها را حل كند.
هر جا صحبت از جلسه انجمن اوليا و مربيان به ميان مي آيد، مطالبات مالي مدرسه يا التماس والدين در برابر مدير مدرسه براي بخشش فرزند خاطي شان تداعي مي شود! درحالي كه انجمن اوليا و مربيان بايد اتاق فكر مدرسه باشد و هر ساله تعداد قابل توجهي طرح هاي جديد و الگوهاي بكر براي اداره بهينه مدرسه و نيز ارتباط بيشتر با والدين از دل آن استخراج شود.
اتفاقا كارشناسان اهل فن قبول ندارند كه خانواده ها به دليل سواد متوسط و كم توجهي شان به انجمن از طرح ها استقبال نمي كنند. تجربه نشان داده است اگر اكثريت والدين دانش آموزان بدانند كه اجراي يك طرح خاص در مدرسه چه ارزشي براي فرزندانشان دارد، آنها را به چه هدف هاي مطلوبي خواهد رساند و در كل موجب پيشرفت فرزندشان مي شود، با رضايت قلبي و بدون اجبار حاضرند هر نوع مساعدت و كمكي را با جان و دل انجام دهند، مهم اين است كه چگونه و توسط چه كسي توجيه شوند؟!
شيوه هاي مشاوره براي بومي شدن نيازمند يك انقلاب عظيم است
هميشه كارهاي بزرگ توسط افرادي به ثمر رسيده كه در نگاه اول ضعيف به نظر مي رسيده اند. اين كه در انجمن مدرسه تنها پدرهاي پولدار را دور خود جمع كنيم، هنر نيست. جوشش واقعي زماني رخ خواهد داد كه پدرهاي كارگر كه هر يك فني را مي دانند، پدرهاي كارمند كه از تجربه و نظم خاصي برخوردارند و خلاصه والديني كه در حد خود آگاهند و هنري دارند را جذب كنيم.
الآن وضعيت انجمن ها به گونه اي است كه چه در مدارس دخترانه و چه در مدارس پسرانه به محفلي زنانه تبديل شده اند. مادران برگه كمك به مدرسه را دريافت كرده و همچون پيكي اين ورقه را به دست پدر خانواده مي رسانند. به راستي از دل چنين عملكردي چه نتيجه اي شكوفا خواهد شد؟
سميه حشمتي مادر يك دانش آموز توضيح مي دهد: «من زياد به مشاور مدرسه دخترم اعتقادي ندارم. اولا مي ترسم گفته ها در پرونده دخترم ثبت شود و از سوي ديگر يك بار كه جهت مشاوره درس رياضي اش مراجعه كردم، راهنمايي درخور توجهي دريافت نكردم و باز هم مجبور شدم برايش معلم خصوصي بگيرم. متدهايشان به روز نيست.»
محمدعلي دشتي پور رئيس گروه انجمن اوليا و مربيان اداره كل آموزش و پرورش شهرستان هاي استان تهران پيرامون متدهاي مشاوره اي در كشورمان مي گويد: «رك و رو راست برايتان بگويم كه ما چيزي تحت عنوان متد مشاوره اي ايراني نداريم. وقتي در اتاق مشاور روي مبل ريلكس درحال خود فرو مي رويم و هر چه كرده ايم و گفته ايم بر زبان مي آوريم، در حقيقت تن به اعتراف مي دهيم. متد مشاوره اي غرب بر پايه شيوه اعتراف گيري استوار است. و ريشه همه اين انديشه ها به مكتب فرويديسم برمي گردد. اين درحالي است كه دين ما سفارش مؤكد داشته كه گناهان خود را آشكار نكنيد و رازتان را با ديگران در ميان نگذاريد.»
وي ادامه مي دهد: «فرويد تلقين به ضمير ناخودآگاه را پايه پيشرفت مي داند. در جهان مادي غرب هر شيوه اي كه انسان را از خدامحوري به خودمحوري رهنمون سازد، ستوده مي شود. به هر جهت معتقدند انسان بايد سرش به مصرف گرايي و پتانسيل هاي خودش گرم باشد، تا فرصت تفكر به فراتر از اينها و احيانا انقلاب كردن را پيدا نكند. اين گونه به بشر تلقين كرده اند كه مركز و پايه هر چيزي خود اوست و توكل را از بشر گرفته اند. تلاش مي كنند كه فرويد را پايه روان شناسي و جامعه شناسي كل جهان قرار دهند و ما مي بينيم به واسطه علوم وارداتي در دانشگاه ها تا حدود زيادي نيز موفق بوده اند. روشن است كه خانواده سنتي و مذهبي ايراني با اين متد اعتراف گيري در علم مشاوره كنار نمي آيد و اين شيوه را پس مي زند.»
اما چه مي توان كرد كه خانواده ها با شيوه هاي بومي هدايت شوند؟ وي مي گويد: «يكي از دلايل فراگير شدن مباني روان شناسي غرب اين بوده كه آنها براي مشاوره خود تكنيك ارائه مي دهند. مثلا به فرد عصباني توصيه مي كنند كه چند بار نفس عميق بكشد و محل را ترك كند. ما در دل آموزه هاي ديني خود بي شمار از اين تكنيك ها را داريم كه مي توانيم استخراجش كنيم. براي دست يابي به اين هدف بايد از روحانيوني استفاده كنيم كه خود با مباني روان شناسي غرب نيز آشنايي دارند و از سوي ديگر بر آموزه هاي ديني نيز مسلطند. خيلي تعجب مي كنيم وقتي مي بينم مشاورين ما ابتدا متدهاي فرويد را پياده كرده و بعد احيانا به واسطه خواندن حديثي مي خواهند كارشان را توجيه كنند! درحالي كه متدهاي مشاوره اي براي بومي شدن نيازمند يك انقلاب عظيم است.»
پيشنهاداتي براي تقويت حضور اوليا در مدرسه
بحث انضباطي، دريافت پول و بحث بر سر نمره سه پايه اصلي مباحث در اغلب انجمن هاست. درحالي كه انجمن اوليا و مربيان كاركردهايش بايد بسيار فراتر از اين ها باشد. براي جمع آوري ايده ها از دانش آموزان و خانواده هايشان پيشنهاد شده كه به تشكيل انجمن هاي كلاسي در دل هر مدرسه اي توجه ويژه اي شود.
صغري بيگ لو عضو انجمن اوليا و مربيان يك دبستان در شهر تهران توضيح مي دهد: «تهيه صندوقي براي ارتباط والدين و دانش آموزان با انجمن اوليا و مربيان در سالن مدرسه براي ارائه نظرات و پيشنهادات صرفاً به انجمن اوليا و بررسي آن توسط انجمن حتي در صورت عدم استقبال به منزله نوعي احترام براي نظر اوليا و دانش آموزان تلقي مي شود. درحالي كه مي بينيم اين صندوق يا وجود ندارد و يا اگر داشته باشد چون آگاهي داده نشده از دل آن چيزهاي ديگري بيرون مي كشيم!»
وي ادامه مي دهد: «طرح انجمن كلاسي كه در برخي مدارس كشور هم اجرا شده، فوايد بسياري دارد و حتي معلمان اين مدارس رضايت زيادي داشته اند، بدين صورت كه علاوه بر انجمن مدرسه يكي از والدين عضو اصلي انجمن به عنوان نماينده كلاس، با والدين آن كلاس در ابتداي سال جلسه اي گذاشته و نقطه نظرات و مطالبات آنها را دريافت، بررسي و به جلسه انجمن براي طرح خواهد برد، حتي زمان مراجعه والدين به مدرسه به اصطلاح مزاحم در كلاس نشدن و غيره در اين انجمن هاي كلاسي به خوبي قابل تشريح خواهد بود. انجمن كلاسي به توافق والدين هر كلاس، چند بار در سال تحصيلي جلسه تشكيل مي دهند و رابط هر كلاس، نظرات والدين را به انجمن منعكس خواهد كرد.»
اين عضو انجمن اوليا و مربيان براي هرچه بيشتر شدن ارتباط با اوليا دانش آموزان پيشنهاد مي دهد: «مديريت مدرسه روزهايي را براي ملاقات اوليا هر كلاس با دبيران مثلاً هر 2ماه يك بار در نظر بگيرد و قبلاً در جلسات شورا هدف را به اطلاع معلمان برساند و اين كه مراجعات مكرر اوليا به درب كلاس، موجبات خستگي دانش آموزان و معلمان را فراهم و نيز بديهي است كه تعداد كمي از اوليا مراجعات مكرري به مدرسه خواهند داشت و تعدادي ديگر نه، در اين حال براي آن ساعات ملاقات مي توان برنامه هاي ديگري به دانش آموزان ارائه داد كه زمانشان به هدر نرود. مثلاً تحقيق كتابخانه اي، رفتن به كارگاه و آزمايشگاه را به آنها سپرد.»
وي در تكميل صحبت هايش مي گويد: «درطي سال يك يا دو جلسه فقط با حضور كل دانش آموزان و والدين آنان در تالار برگزار گردد و توسط خود دانش آموزان توانمندي هاي آنها مانند شعر، كارهاي هنري، سخنراني، مديريت و انضباط سالن، راهنماي مدعوين، مجري گري و غيره را به نمايش گذاشت و يا برترين هاي رشته هاي مختلف معرفي شوند.
به عبارتي حتي الامكان تعداد زيادي از آنان به دلايل مختلف، در حضور والدين خود مورد تشويق قرار بگيرند. والدين لذت مي برند از اين كه توانايي هاي فرزند خود را در جمع هاي جديد ببينند. در اين جلسه اساس كار حضور دانش آموزان بوده و از سخنراني هاي طولاني و امورات ديگر حتي الامكان كم شود. ضمن تقويت خودباوري دانش آموزان، والدين به خوبي ارزش كار مدرسه را خواهند دانست و حامي خوبي براي آموزشگاه و انجمن اوليا و مربيان خواهند شد.»
راه اندازي 50مركز جديد راهنمايي مشاوره در وزارتخانه آموزش وپرورش
فرشته حشمتيان با اشاره به تأكيد صورت گرفته در برنامه پنجم توسعه بر نقش و جايگاه خانواده و تبيين بنيان هاي اين نهاد مردمي در گسترش تربيت فرهنگي جامعه تصريح مي كند: «توجه به نهادها و مشاركت هاي مردمي يكي از ضرورت ها و دستورات وزير آموزش وپرورش براي تحقق تحول بنيادين در برنامه هاي اين وزارتخانه است. با ادغام ساختاري سازمان مركزي انجمن اوليا و مربيان، سازمان مدارس غيردولتي و مشاركت هاي مردمي و زنان در يكديگر شاهد شكل گيري سازمان جديدي با عنوان سازمان مدارس غيردولتي، مشاركت هاي مردمي و نهاد خانواده در بطن وزارت آموزش وپرورش هستيم و اين ادغام به اين دليل بوده كه خواستار پررنگ تر شدن هرچه بيشتر نقش مسئوليت پذيري خانواده ها در تربيت و تعليم فرهنگي در سطح جامعه دوشادوش وزارتخانه آموزش وپرورش هستيم. چراكه نقش آفريني اوليا براساس نيازهاي آموزشي و تربيتي اين وزارتخانه از مهمترين نكاتي است كه تا پيش از اين كمتر به آن بها داده مي شد و با اين كار شاهد تعامل سازنده خانواده در كنار مدارس در مسير تربيت روحي، جسمي و علمي آينده سازان ايران اسلامي خواهيم بود.»
رئيس سازمان مدارس غيردولتي، مشاركت هاي مردمي و نهاد خانواده يكي از مهم ترين دستاوردهاي اين ادغام ساختاري را تأكيد بر نقش محوري زن در خانواده در امر تعليم و تربيت عنوان كرده و مي گويد: «بر هيچ كس پوشيده نيست كه تربيت امري الهي است و پايه اصلي تربيتي در خانواده بر دوش زنان و مادران اين نهاد مدني كوچك اما تأثيرگذار در جامعه است.»
وي با تأكيد بر اين امر كه امروز مردم بيش از گذشته انتظار دارند كه ما به شعارهاي تربيتي خود عمل كنيم، مي گويد: «تحول بنيادين در نظام آموزش وپرورش با حضور پررنگ خانواده ها و همراهي آنها در تك تك برنامه هاي تربيتي و آموزشي اين نهاد بزرگ و فرهنگي محقق مي شود و بر همين اساس با تمام توان مي كوشيم تا جذب حداكثري خانواده ها را در اجراي طرح تحول بنيادين داشته باشيم.»
اين مسئول به توسعه مراكز راهنمايي مشاوره در آموزش وپرورش اشاره كرده و مي افزود: «براي سرويس دهي بيشتر به خانواده ها تعداد 50مركز مشاوره راهنمايي در وزارتخانه اضافه شده تا كارها شتاب گيرد.»
ارائه مشاوره رايگان به خانواده ها
خيلي از خانواده ها حتي نمي دانند كه در كنار هر منطقه آموزش وپرورش در شهر تهران يك مركز مشاوره زيرنظر مشاورين آموزش وپرورش داير است و آنها مي توانند خيلي راحت خدمات مشاوره اي متعدد و رايگان از اين مراكز مشاوره اي دريافت كنند.
صديقه مرتضوي بازنشسته فرهنگي و عضو فعال انجمن اوليا و مربيان توضيح مي دهد: «براي مثال مركز مشاوره آموزش وپرورش منطقه13 در ميدان امامت واقع شده و مركز مشاوره امين نام دارد. مردم مي توانند با مراجعه به مناطق آموزش وپرورش از مكان هاي مركز مشاوره رايگان واقع در مناطقشان مطرح شوند. براي ورود به اين مراكز لازم نيست كه حتماً از سوي مديريت مدرسه معرفي شوند، بلكه خودشان نيز مي توانند مراجعه داشته باشند.»
وي در تكميل صحبت هايش مي گويد: «اگرچه مدير مدرسه در جلسات به ارائه گزارش مالي ساليانه مي پردازد، ولي ما مي خواهيم كه خانواده ها مشاركت فكري و فرهنگي بيشتري در برنامه ريزي هاي مدرسه داشته باشند.
گزارش روز