شعر

من از زيارت يك صبح تازه مي آيم
صادق رحماني
كبوترانه در اين عصر بي پر وبالي
دلم به ياد شما عاشقانه مي گيرد
هواي باتو پريدن نشسته در بالم
سراغ همسفري بي بهانه مي گيرد

مرا ببر، ببر اي عشق از شب كوچه
به شهر هشتم آئينه، در تب توفان
مرا ببر به تماشاي ناگهان- چشمه
به پاي بوسي سنگ ها پس از باران

رسيده ايم من و شب، سلام اي خورشيد
كه با تبسم تو ماه رهروان روشن
دلم هميشه به يادت بلندپرواز است
كه با اشاره ي تو راه آسمان روشن

سلام بر تو كه انگشت تو نسيم صباست
چه سرخوشانه گره مي گشايي از دردم
دلم پرنده و دست تو آشيانه ي مهر
از اين رهايي يكدست برنمي گردم

ز ما نگاه مگردان كه ذره ايم آقا
تو آفتاب بلندي و سايه ها بسيار
در اين كناره كه باشيم ذره، خورشيد است
در اين كرانه كه باشيم سنگ ها، دلدار

حديث سلسله العشق را روايت كن
تبارنامه ي نام پيمبران اين جاست
از ازدحام پريشان بي پناهي ها
سفر كنيم كه آرامش جهان اين جاست

من از زيارت يك صبح تازه مي آيم
دلم زلال و شبم مثل صبح خنده گشاست
قرارگاه دل بيقرار خسته دلان
رواق روضه ي تو خانه ي اميد و رضاست

قسم به حرمت همصحبتي خداوندا
مرا به غربت اين خاك آشناتر كن
در اين زمانه كه پروازها زمين گير است
مرا دچار قفس كن، مرا رهاتر كن

گزارشي از سلسله نشست هايي درباره «شعر انقلاب اسلامي» (بخش اول)
ضرورت همراهي موضوع و موضع

طه راستين
انقلاب اسلامي مردم ايران در سال1357، هرچقدر كه در حوزه ادبيات داستاني كم كار بوده، در حوزه شعر اما حضوري قابل قبول داشته است. اين مهم شايد به تعريف متفاوتي كه ما از شعر انقلاب (نسبت به ادبيات داستاني انقلاب) داريم برگردد، چه اينكه ما در يك تعريف باز و گسترده، همه شعرهاي پس از انقلاب را در زمره شعر انقلاب مي آوريم. از طرف ديگر سابقه ما در شعر نقطه قوتي است براي تأثيرگذارتر بودن شعر بعد از انقلاب. در همين راستا هفته گذشته دو نشست با موضوع «شعر انقلاب اسلامي» در دانشكده ادبيات فارسي و زبان هاي خارجي دانشگاه علامه طباطبايي برگزار شد، نشستي كه اين هفته هم، طي دو جلسه، در دانشگاه تهران پيگيري شد. آنچه در زير مي آيد گزارش دو نشست هفته پيشين است و گزارش نشست هاي هفته اي كه گذشت را هم در روزهاي آينده پيش رو خواهيد داشت.
در نشست هم انديشي درباره «شعر انقلاب اسلامي» در دانشكده ادبيات فارسي و زبان هاي خارجي دانشگاه علامه طباطبايي، دكتر عباسعلي وفايي؛ رييس اين دانشكده، بررسي شعر انقلاب اسلامي در محافل دانشگاهي را پر اهميت توصيف و ابراز اميدواري كرد اين بررسي و پژوهش ها ادامه داشته باشد.
در ادامه محمود اكرامي فر كه به عنوان رييس نشست سخن مي گفت، اظهار داشت: ما بايد اين جا به سؤال هايي در باب شعر انقلاب اسلامي پاسخ بدهيم. وقتي مي گوييم شعر انقلاب، مطمئناً منظور ما، شعر انقلاب اسلامي است و با اين قيد است كه درباره شعر انقلاب حرف مي زنيم. نخستين مسأله اي كه اهميت دارد، پرداختن به اين موضوع است كه آيا در فضاي ادبي ايران جرياني به اسم شعر انقلاب داريم يا خير. شعر انقلاب واجد چه ويژگي ها و مؤلفه هايي است و اين كه وجه مميزه آن با ديگر جريان هاي شعر معاصر فارسي چيست.
دفاع مقدس بيش ترين سهم را در شعر انقلاب اسلامي دارد
در ادامه اين پرسش بود كه محبوبه مباشري؛ رييس و عضو هيئت علمي دانشگاه الزهرا(س) گفت: به اعتقاد من، شعر دفاع مقدس بيش ترين سهم را در حوزه شعر انقلاب اسلامي دارد و در بررسي اين كه شعر انقلاب اسلامي از كجا آغاز شد، بايد پژوهش هاي جدي انجام شود و اين مسأله به درستي معلوم نيست. البته پيش از انقلاب اسلامي، ما شاهد جريان هاي شعري در سال هاي دهه 40 بوديم كه در آثارشان رويكرد انقلابي دارند و هرچقدر به انقلاب نزديك تر مي شويم، ماهيت ديني مي گيرد و در سال هاي پس از انقلاب اسلامي نيز رفته رفته شعر انقلاب پربارتر از گذشته است و آن چه همه شاعران را زير چتر انقلاب اسلامي گرد مي آورد، ماهيت انقلابي و بهره گيري از آموزه هاي اسلامي در سروده هاي شان است. البته ارائه تعريف جامع و مانع از شعر انقلاب اسلامي كار دشواري است چراكه نسل هاي شعري انقلاب اسلامي در هم تنيده است و نمي شود به وضوح همه اشعار انقلاب اسلامي را از همديگر تفكيك كرد. با همه اين ها بعد از گذشت 30 سال از انقلاب اسلامي، شاهد شكل گيري شعر انقلاب هستيم و شعر انقلاب تشخص و هويت متمايزي دارد، گستردگي دارد و همچنين با ديگر جريان هاي شعر معاصر وجه مميزه دارد.
شعر انقلاب از صدر اسلام تا امروز پشتوانه دارد
علي محمد مؤدب، از شاعران مدعو در اين نشست، به طرح ديدگاه هايش در باب هستي شعر انقلاب اسلامي پرداخت و گفت: شعر برآمده از گفتمان انقلاب اسلامي به آموزه هاي شريعت وفادار است و از طرفي، شعر انقلاب از صدر اسلام تا امروز پشتوانه دارد و آثاري كه در حوزه ادبيات ديني و تعليمي تأليف شده، پشتوانه ادبيات انقلاب اسلامي است. درباره اين كه آيا شعري به اسم انقلاب اسلامي وجود دارد يا نه، بايد گفت وجود اين شعر مسئله اي بديهي است و تحت تأثير انقلاب، ادبيات انقلاب اسلامي نيز شكل گرفته و حادثه اي است كه بر دشمنانش نيز تأثير گذاشته است. به اعتقاد من، شعر عصر انقلاب اسلامي به نوعي رنگي از انقلاب اسلامي را دارد ولو اين كه چيزي در مخالفت و معارضت با انقلاب اسلامي باشد و اين نشان از قدرت تأثيرگذاري انقلاب اسلامي دارد.
نخستين سنگ بناهاي شعر انقلاب اسلامي
در آثار ادبي مشروطه
محمود بشيري، استاد دانشگاه نيز در سخناني گفت: به اعتقاد من، نخستين سنگ بناهاي شعر انقلاب اسلامي در آثار ادبي انقلاب مشروطه گذاشته مي شود و در آثار شاعراني مانند سيداحمد اديب پيشاوري اين را به وضوح مي توان ديد كه بر دوره انقلاب اسلامي تأثير گذاشته است و مثلا شعري را درباره شهادت شيخ فضل الله نوري نوشته است. اما به طور جدي تر، شعر انقلاب اسلامي از اواسط دهه 40 آغاز مي شود و چهره هايي مانند زنده ياد مهرداد اوستا، سيدعلي موسوي گرمارودي و طاهره صفارزاده از نخستين كساني هستند كه شعر انقلاب اسلامي و شيعي را شكل دادند. اين حركت ادامه دارد تا سال هاي اوج گيري انقلاب كه شعرها به بيانيه هاي سياسي تبديل مي شود. اما با پيروزي انقلاب در سال هاي اول به وضوح مي بينيم اين شعارها به شعور مي رسد و به طور جدي تر، حركتش را دنبال مي كند.
منظور از شعر انقلاب اسلامي چيست
اما منظور از شعر انقلاب اسلامي چيست، آيا شعري كه انقلاب موضوع آن است يا نه شعري كه انقلاب موضع آن است و يا هر دو، كدام يك به عنوان شعر انقلاب اسلامي است؟ اين سؤالي بود كه محمود اكرامي فر مطرح كرد. او البته پيش از طرح اين سؤال با استناد به حجم آثاري كه در حوزه انقلاب اسلامي طي اين چند دهه توليد شده است، بر اين مسأله تأكيد كرد كه بي شك، شعر انقلاب اسلامي وجود دارد و گفت: بيش از سه هزار شاعر در باب انقلاب اسلامي شعر گفته اند و فراواني آثار در باب انقلاب اسلامي زياد است.
محبوبه مباشري اين سؤال را اين گونه پاسخ داد: شعري را كه هم موضوع و هم موضع آن انقلاب است، مي توان به عنوان شعر انقلاب اسلامي دانست و به اعتقاد من، موضوع انقلاب ضرورتاً شعر انقلاب اسلامي نيست. علي معلم، يكي از شاعران انقلاب، بارها درباره انقلاب و دفاع مقدس شعر نوشته است؛ اما هيچ وقت اين مفاهيم در شعر او برجسته نيست؛ ولي همواره موضع انقلاب اسلامي را در آثارش دارد. البته اين كه به موضوع انقلاب اسلامي پرداخته شود و يا شعر موضع انقلاب را داشته باشد، هر دو اهميت دارد.
پاسخ محمود بشيري هم به اين پرسش اين گونه بود: شعر انقلاب اسلامي حامي گفتمان انقلاب است. هم موضع و هم موضوع شعر ضرورتاً انقلاب اسلامي است و ما اين را در آثار علي معلم دامغاني به وضوح مي بينيم. او در عين اين كه موضع انقلاب اسلامي را در آثارش دارد، از ميراث كهن فرهنگي ايران اسلامي و باستان بهره مي گيرد.
مؤلفه هاي شعر انقلاب اسلامي هم موضوع ديگري بود كه در اين نشست مورد بحث قرار گرفت، علي محمد مؤدب نگاه توحيدي را از مهم ترين مؤلفه هاي شعر انقلاب اسلامي برشمرد و عنوان كرد: عدالت خواهي از ديگر شاخصه هاي اصلي شعر انقلاب اسلامي است و ما به وضوح بسامد بالاي اين نگاه را در آثار شاعران انقلاب اسلامي مي بينيم.
محمود بشيري هم گفت: رويكرد انتقادي در شعر انقلاب اسلامي از مهم ترين شاخصه هاي اين شعر است. او با اشاره به رفتار حضرت امام خميني(ره) كه در بررسي كارهاي خويش و ديگران رويكردي انتقادي داشتند، توضيح داد: ما به وضوح در شعر شاعران انقلاب اسلامي، نقد رفتارهاي نابجاي مسئولان را مي بينيم كه نمونه هاي متعدد آن را مي توانيم در آثار علي معلم دامغاني و سيد حسن حسيني و ديگر شاعران ببينيم.
محبوبه مباشري نيز عنوان كرد: شعر انقلاب اسلامي به مفاهيمي پرداخت كه در فضاي ادبيات فارسي كمتر به آن ها پرداخته شده بود و به نوعي در شعر انقلاب به مفاهيم شهادت، ايثار، ستيزه با استكبار و فداكاري و نظاير اين ها پرداخته شد و اين ها شاخصه هاي شعر انقلاب اسلامي است. همچنين اعلام همبستگي با مقاومت فلسطين و ساير ملل دنيا از ديگر مؤلفه ها و شاخصه هاي شعر انقلاب اسلامي است و همين مسأله شعر ما را به شعري جهاني تبديل كرده است.
ويژگي هاي شعر انقلاب اسلامي
دومين نشستي كه هفته گذشته درباره شعر انقلاب اسلامي برگزار شد به بحث درباره «ويژگي هاي شعر انقلاب اسلامي» اختصاص داشت.
اسماعيل اميني يكي از سخنرانان اين نشست بود كه صحبت هاي خود را با طرح پرسش هايي درباره اين شعر آغاز كرد و گفت: اگر انقلاب اسلامي را يك دوره تاريخي بدانيم كه طي چند دهه اخير، آثاري شعري در اين بازه زماني توليد شده است، فارغ از بررسي محتوايي، آيا همه اين آثار را مي توان در كارنامه شعر انقلاب اسلامي مطرح كرد؟ اگر وجه مميزه شعر انقلاب بازه زماني تاريخي آن نيست، ويژگي هاي فكري و مؤلفه هاي آن چيست و از كجا به دست مي آيد؟ در شرايطي كه اين موضوع مدعيان زيادي دارد، از طرفي بايد پرسيد كه از كجا مي توان به اين مسئله رسيد كه يك شعر، اثر انقلاب اسلامي است؛ آن هم در شرايطي كه دستگاه هاي اداري فرهنگي محدوديت هايي را لحاظ مي كنند و در تبيين انديشه انقلاب اسلامي نگاهي ديگر دارند. آيا هرچقدر كه اثري با مؤلفه هاي تبيين شده از سوي متوليان فرهنگي منطبق باشد، در شمار آثار انقلاب اسلامي است و آثار معارض با آن خارج از شعر انقلاب اسلامي است؟
دايره انقلاب اسلامي
محدود نيست
اين شاعر اضافه كرد: گاهي سيدحسن حسيني به طنز و انتقاد مي گفت دايره ارزش ها و مؤلفه هاي انقلاب اسلامي چنان از طرف افرادي تنگ مي شود كه فقط جاي يك فرد را دارد؛ آيا دايره انقلاب اسلامي محدود به توصيه هاي دستگاه هاي متولي فرهنگ است؟ آيا شاعر انقلاب اسلامي با چرخش ها و تغييرهايي كه در فضاي سياسي رخ مي دهد، بايد مدام تغيير موضع دهد و مرتب بايد كارنامه شعر انقلاب اسلامي جابه جا شود؟ از همين جاست كه موانع شناخت و بررسي شعر انقلاب اسلامي شكل مي گيرد و پيوستارها و ضمايمي كه لزوما هم علمي و ادبي نيست، سبب مي شود بررسي و پرسش از شعر انقلاب اسلامي با دشواري هاي خاص روبه رو شود.
ضرورت تحليل ادبيات انقلاب اسلامي
در ادامه محمدرضا سنگري از شعر به عنوان بزرگ ترين رسانه هنري انقلاب اسلامي ياد كرد وگفت: شايسته ترين جاهايي كه مي توانند به پرسش در باب شعر انقلاب اسلامي پاسخ دهند، دانشگاه ها و محافل آكادميك هستند و اميد است كه اين نشست ها طليعه اي باشد براي نگاه جدي دانشگاه به شعر انقلاب اسلامي.
او يادآور شد: در 50 سال اخير، تلاش ها و زايش ها و رويش هاي شعر و ادبيات فارسي با شتاب بيشتري گسترش پيدا كرده است و اصلا با دوره هاي گذشته قابل مقايسه نيست و طي نيم قرن اخير به اندازه چندساله ادبيات كلاسيك فارسي، شعر توليد شده است و چيزي قريب به چندهزار شاعر به توليد شعر در موضوعات مختلف از جمله انقلاب اسلامي پرداخته اند. همچنين از طرفي، 7 هزار و 350 عنوان كتاب در حوزه ادبيات جنگ تاليف شده است كه از اين ميزان، 380 عنوان آن به شعر اختصاص دارد و در 30 سال اخير، قريب به يك هزار مجموعه شعر در موضوعات مختلف ادبي توليد و عرضه شده است. بنابراين، با اين حجم از توليدات ضرورت دارد آثار ادبيات انقلاب اسلامي با جديت بيشتري تحليل و بررسي شود؛ در شرايطي كه برخي از شاعران اصرار دارند گذشته شان را محو كنند و از طرفي بخش زيادي از آثار شعر انقلاب اسلامي در مجموعه هاي شعر عرضه نشده است و اگر بخواهيم فرآيند بررسي تحليل شعر ادبيات انقلاب اسلامي را به آينده موكول كنيم، حجم زيادي از اين آثار از دست مي رود و از طرفي در آينده با حجم بسيار زيادي از شعرهاي انقلاب اسلامي روبه رو هستيم كه بررسي همه آنها دشوارتر خواهد بود.
جريان هاي شعري انقلاب
مهدي نيك منش؛ عضو هيئت علمي دانشگاه الزهرا(س) هم با طرح مقدماتي درباره جريان شناسي و سبك شناسي، گفت: نقطه آغاز شعر انقلاب اسلامي را بايد از سال 57 در نظر گرفت. اعتقاد من بر اين است كه طي اين چند دهه جريان هاي متعدد شعري در فضاي ادبيات انقلاب اسلامي بوده كه غالب ترين آن ها جريان شعر متعهد و مسئول است و در كنار آن، جريان هاي ديگر شعري هم بودند. در ميان جريان هاي شعري بعد از انقلاب كه البته از پيش از انقلاب اسلامي شكل گرفته است، جرياني طرح نشده نيز به اسم «جريان شعر دانشگاهي» وجود دارد و در سال هاي پس از انقلاب اسلامي، تعدادي از شاعران مهم و تاثيرگذار جريان شعر دانشگاهي در باب شعر و ادبيات انقلاب اسلامي آثار متعددي را توليد كردند كه از آنها مي توان به طاهره صفارزاده، قيصر امين پور، مظاهر مصفا، علي موسوي گرمارودي، محمدرضا تركي و محمدرضا شفيعي كدكني اشاره كرد. در ادامه، نعمت الله ايران زاده؛ عضو هيئت علمي دانشگاه علامه طباطبايي در سخناني اظهار كرد: شعر انقلاب اسلامي از نيمه سال هاي دهه 40 فعاليتش را آغاز كرد و به اعتقاد من، تاكنون هم كه به شعر انقلاب اسلامي به طور جدي پرداخته نشده است، بسيار زمان گذشته و شاعران شاخصي را در اين حوزه از دست داده ايم؛ شاعراني مانند سيدحسن حسيني، نصرالله مرداني، سلمان هراتي، طاهره صفارزاده و قيصر امين پور؛ بنابراين ضرورت دارد اين نحله شعري مهم و تأثيرگذار در ادبيات معاصر را با ديدي انتقادي مورد بررسي قرار دهيم. لازم است روش مندانه پيش رفت و در بررسي پديدار شناسانه به اين پرسش پاسخ داد كه چه ملاك هايي را در اختيار داريم كه برخي از شاعران را شاعر انقلاب اسلامي بدانيم و پاره اي ديگر را نه؟ خصلت بنيادين انقلاب اسلامي چه چيزي است كه به دنبال آن، ما قائل به شعر انقلاب اسلامي هستيم. ما انقلاب اسلامي را پديده اي فرهنگي مي دانيم و به تعبير امام(ره)،اين حركت عظيم قصدش تغيير نگرش به انسان است؛ بنابراين شعري كه از آن نام مي بريم، بايد واجد چنين ويژگي و خصلتي باشد.

«امير» ادبيات انقلاب را دعا كنيم...

محمد محمودي نورآبادي
ششم مهرماه يعني حدود يك ماه پيش بود كه با «اميرحسين فردي»، نشستي دو ساعته در تالار دكتر مصطفوي دانشگاه شيراز داشتيم. محور بحث چالش هاي فراروي ادبيات پايداري بود. اما انگار او آمده بود تا هم به مسئولين حوزه هنري فارس و هم به بر و بچه هاي ادبيات انقلاب و دفاع مقدس بگويد كه شيراز و استان فارس را به جد باور دارد و خود متوليان نويسندگان استان نيز بايد خود را باور داشته باشند. در خلال سخنراني كه نه، گپ و گفت وگوي ساده اش با نويسنده هاي فارس، گريزي هم به كيهان بچه ها زد و گفت كه هنوز هم پاي آن نشريه بچه هاي ايران ايستاده و به رغم مشغله اش در پست مدير مركز آفرينش هاي ادبي حوزه هنري كشور، نتوانسته است از بچه هاي كيهان يا از كيهان بچه ها دل بكند. به يك معني انگار به رغم تورفتگي آن چشم هاي زاغي و پرالتهاب دهه 60 و آن محاسن سفيد امروز، مي خواست بگويد كه با گذشت بيش از سه دهه از عمر انقلاب و آن همه خون دل خوردن ها، هنوز دلي به مهرباني كودكان دارد و كودك درونش بزرگ نشده است.
دو روز اقامت امير در شيراز را جزء روزهاي خوش زندگي پرفراز و نشيب خود به حساب آورديم. هر چند بخش اعظمي از آن فرصت مغتنم را كه بايد مي گفتيم و مي خنديديم، به گلايه از برخي متوليان ادبيات انقلاب و دفاع مقدس گذشت. همه دل پري داشتيم ودر اين بين دل من و اكبر صحرايي از همه پردردتر بود.
آه كشيدن هاي پي درپي امير هم حكايت از آتش درون داشت. او كه روزگاري با حبيب غني پور و ديگر بچه هاي مسجد جوادالائمه(ع) وارد دنياي داستان شده و هنوز بر پيمانش با حبيب شهيد كربلاي 5 مانده است، دردمندانه به ما يادآوري كرد كه دنياي هنر و عالم هنرمند دنياي درد و دردمندي است و بايد نيك دانست كه نويسنده اگر بخواهد و انتظار داشته باشد كه برايش تشكي از پر قو فراهم باشد و زندگي مرفه و مجلل را تجربه كند، نويسنده نيست. و صد البته حق همين بود و اين در ذات هنر بوده و هست كه هميشه كارهاي فاخر و ارزشمند از دل بلاها و ملال ها متولد خواهد شد.
در هر حال حضور امير در شيراز براي اصحاب ادبيات انقلاب و پايداري همان قدر ارزشمند بود كه خود ايشان نيز بر اين حضور مباهات كرد. اما چه حيف كه با گذشت كمتر از يك ماه با خبر شديم امير حسين فردي به خاطر عارضه قلبي در بخش مراقبت هاي ويژه يكي از بيمارستان هاي پايتخت بستري شده و بايد تحت عمل باز قرار گيرد. خبر به قدري شوكه كننده بود كه اعلام آن به ديگر دوستان براي تك تك مان سخت و ملال آور بود. چرا كه همه ما فردي را نه به واسطه حضور دو روزه اش در شيراز كه به خاطر تجربه، توان و ايستادگي اش در برابر گردبادهاي خشن جريان روشنفكري بيمار، دوست داشته و دوست مي داريم. امير، در طول دوران پرفراز و نشيب اين 32 سال به رغم همه شايستگي هايش براي احراز مناصب دولتي، هيچ گاه به بي مهري ها معترض نشد در حالي كه مي توانست و مي بايست وزير ارشاد اين مرز و بوم باشد و زبان به گلايه نگشود در حالي كه مي توانست از بقيه زبان درازتري داشته باشد. اصولا امثال فردي ، طلبكار بودن را درك نكرده اند؛ بلكه هميشه بر اين باور بوده و هستند كه بايد در هر حال و تحت هر شرايطي براي انقلاب كاري كرد. و از همين روي بود كه وقتي آتش فتنه 88 از زير خاكستري 20 ساله شعله كشيد و در مقابل بهت و حيرت دو سوي ماجرا خود نماياند، امير كه نه از صدقه سر انقلاب وزير و وكيل شده بود و نه هرگز بر ناموس اقتصاد و بيت المال دست اندازي كرده بود، در قامت هنرمندي پاك، پاك بودن را پاس داشت و به ميدان آمد تا از حقيقتي كه در آستانه ذبح شدن و انقلابي كه در حال به مسلخ كربلا رفتن بود، به سهم خود دفاع كند و چنين كرد.
اما اين روزها و اين ساعت ها، آن قلب پرشر و شور از تب و تاب افتاده و گويا كندتر از هميشه مي تپد. امير حسين فردي تحت عمل قلبي قرار گرفته است .پس همه آن ها كه امير را مي شناسند و به صفا و خلوصش ايمان دارند و آن ها كه دل به خارج از مرزها نبسته و به ايران و ايراني بودن مباهات مي كنند و در يك كلام آن ها كه دلي دارند و زباني و خدايي، براي سلامتي امير ادبيات انقلاب دعا كنند كه به حق حلقه مديريت ادبيات پايداري و انقلاب، تازه در آغاز راه است و امروز بيش از هر زمان ديگري به امثال اميرحسين فردي نياز دارد...

نمايشگاه عكس آوارگان سومالي در حوزه هنري
زندگي هنوز جاري است

محمدرضا قنبري در سفري دو هفته اي به سومالي از آوارگان سومالي به عكاسي پرداخت. محمدرضا قنبري عضو خانه عكاسان ايران است. علاقه مندان مي توانند همچنين از 8 تا 18 آبان ماه در گالري شماره 2 خانه عكاسان ايران از اين نمايشگاه بازديد كنند. خانه عكاسان ايران در خيابان سميه، نرسيده به خيابان حافظ واقع است.