آسيب شناسي ورود تجملات به مراسم عروسي و عزا (بخش نخست)
يادبود رفتگان به چه قيمتي!

صديقه توانا
اين روزها اگر سري به قبرستان هاي محل زندگي تان براي قرائت فاتحه زده باشيد يا به مراسم ختم دوستان و نزديكان خود رفته باشيد، مشاهده مي كنيد كه متأسفانه مراسم تشريفات و رو كم كني به اين مكانها نيز راه يافته است.
خريد قبر و سنگ، آن هم با قيمت هاي نجومي و در مكاني خوش آب و هوا و دونبش و به اصطلاح بر خيابان! برگزاري مراسم سوگواري سوزناك و نواي فراق توسط مرثيه خوان و نوازنده ني با اكو 50دقيقه 150هزار تومان، كرايه سالن هاي مجلل شهر براي برگزاري مراسم ختم، هفتم و چهلم، تهيه، طبخ و سرو انواع غذاهاي ايراني و فرنگي و تهيه انواع حلوا و خرما تزيين شده از اتفاقاتي است كه اين روزها در دنياي ما زندگان براي شادي روح مردگان صورت مي گيرد.
متأسفانه خرج و برج هاي اضافه و ريخت و پاشهاي سرسام آور اين روزها هم در مراسم عزا ديده مي شود و هم در مراسم عروسي؛ اما آيا به واقع آغاز زندگي زوجهاي جوان و پيوند خوردن آنها يا وداع با عزيز از دست رفته نيا زبه اين همه اسراف و تبذير دارد و آيا مردگان ما روحشان با برپايي اين گونه مراسم شاد مي شود يا اينكه اگر دختر و پسري براي شروع زندگي مشترك خود هرچه بيشتر بريز و بپاش كنند خوشبخت تر مي شوند؟ واقعاً هيچ فكر كرده ايم كه چه نيازي است براي مراسم تدفين و تشييع جنازه گروه فيلمبرداري حضور داشته باشد؟ فرستادن حلقه هاي گل و سپس پرپر كردن آن بر سر مزار، چه نوع ابراز همدردي براي بازماندگان و شادي روح عزيز سفر كرده مي باشد؟ برگزاري مراسم ختم در سالن هاي باشكوه با حريرآرايي و شمع آرايي و روبان هاي مشكي چه تأثيري در تسلي خاطر بازماندگان خواهد داشت؟ يا سرو 5تا 10مدل غذا در انواع سلف سرويس تك پرس و ديس پرس، سپس پذيرايي با انواع و اقسام ميوه هاي خارجي و نوشيدني هاي مدرن هات چاكلت و نسكافه و... مگر چيزي جز فخرفروشي و چشم و هم چشمي و به رخ كشيدن دارايي افراد به ديگران است؟! در دو شماره گزارش پيش رو به ضرورت بررسي هزينه هاي اضافه و تشريفاتي در مراسم عزا و عروسي مي پردازيم و ازنظرات كارشناسان در اين خصوص مطلع مي شويم.
بنرهاي ترحيم براي شادي روح مردگان!
به اتفاق محمدعلي شيخ زاده عكاس روزنامه ، سري به يكي از پاساژهاي مخصوص خطاطي و تهيه بنرهاي ترحيم و تبريك و شادباش در كوچه ملي مي رويم. با آقاي جمشيد قيم شاهي كه 48سال سن دارد و مدت هاي مديدي است در اين حرفه مشغول به كار است سر صحبت را باز مي كنم. او از اينكه قبلاً اين پيام ها به صورت پارچه و دست نويس بود سخن مي گويد و در ادامه اين طور اضافه مي كند: «امروزه همه چيز مدرن و كامپيوتري شده است و اين شيوه به كار ما هم رسوخ پيدا كرده است چون تقاضاي مردم زياد شده و فرصت زيادي هم ندارند بنابراين بنرهايي را از قبل به صورت كامپيوتري آماده مي كنيم و فقط جاي نام و وابستگان را خالي مي گذاريم كه آن هم در عرض چند دقيقه آماده مي شود.»
از آقاي قيم شاهي درمورد قيمت اين تابلوهاي تسليت و ترحيم سؤال مي كنم كه مي گويد: «بنرهاي پلاستيكي را از هر مترمربعي 8هزار تومان به بالا مي فروشيم و البته براي افرادي كه خودشان طرح مي دهند و مي خواهند بنرشان متفاوت باشد قيمت ها بالاتر مي رود.»
بدون اينكه از وي سؤال ديگري بپرسم خودش در ادامه مي گويد: «اين كار فقط براي چشم و هم چشمي و خودنمايي است مرده ها نه با اين تابلوها زنده مي شوند و نه دردي از فرد داغ ديده دوا مي شود، فقط يك هزينه اضافه است كه جديداً بسيار مد شده است، به نظرم، اين كارها و هزينه هاي اضافه فقط براي خوش خدمتي است، افرادي كه دستشان از دنيا كوتاه مي شود هيچ نيازي به اين كارها ندارند ما اين ريخت و پاش ها را براي دل خودمان و نشان دادن مال و منال آن هم با هزار خون جگر خوردن انجام مي دهيم.»
و آقاي سيد وحيد حميدي هم كه جوان 27ساله اي است و 10سال مشغول كارهاي تبليغاتي و از جمله تهيه اين نوع تابلوها به روش كامپيوتري مي باشد در تاييد صحبت هاي اين همكار خود مي گويد: «برخي از شركت ها از مشتريان ثابت ما هستند كه به محض اينكه فردي از نزديكان يا همكارانشان فوت مي كند، صرفاً براي تحكيم روابط كاري اقدام به چاپ اين نوع بنرها مي كنند كه به نظرم بهتر است به جاي اين كارها براي شادي روح افراد از دست رفته، بازماندگان قرآن و نماز بخوانند.»
وقتي پاي اشرافي گري به مراسم ترحيم باز مي شود
سال ها پيش وقتي قرار بود عروسي برپا شود، كمي صاحب خرج به فكر فرو مي رفت كه خرج هفت شب سور دادن را از كجا بياورد؟ اما براي مرگ و مير و مراسم ترحيم كسي چندان ناراحتي نداشت. وقتي كسي فوت مي كرد خانواده و نزديكانش فقط عزاداري مي كردند و همسايه ها و بستگان هم به فكر مراسم، سوم، هفتم و چهلم بودند كه البته چندان هم سنگين نبود، اما امروز نه تنها برگزاري عروسي دردسرساز شده كه مراسم ترحيم هم همين طور است. خدا نكند كسي فوت كند بستگان و نزديكان همه كاري بايد بكنند جز عزاداري. تشريفات و تجملاتي كه امروز در مراسم ترحيم حكم فرماست باعث اندوه دوچندان خانواده ها شده است و اين يعني پاي اشرافي گري و تجمل به مراسم ترحيم باز شده است.
آقاي تورج- ف كه به تازگي يكي از بستگان و عزيزانش را از دست داده و از اين موضوع هم بسيار اندوهگين مي باشد، نقطه نظرش را درمورد هزينه هاي سنگين مراسم عزاداري اين طور مطرح مي كند: «صاحب عزا نبايد دغدغه تهيه غذا و پذيرايي از مهمانان خود را داشته باشد، اما متأسفانه اطرافيان اصلاً ملاحظه حال صاحب عزا را نمي كنند، من به چشم خودم ديدم كه در اين چند روز عزاداري، پدربزرگم روزي 2ميليون ونيم بابت پذيرايي از مهمانان هزينه كرد و اين واقعاً سخت است.»
وي مي گويد: «هرچند همه براي ابراز همدردي به اين مراسم مي آيند، اما به نظر مي رسد مي توان اين تسلي خاطر را به گونه اي ديگر به جا آورد.»
حجت الاسلام محمد طاهريان، استاد حوزه علميه نيز در گفت وگو با گزارشگر كيهان، اصل برپايي اين گونه مراسم را براي عرض تسليت گفتن به بازماندگان عنوان مي كند و مي گويد: «دليلي ندارد اين كار با ريا و خودنمايي همراه شود. چون هم صاحب عزا را دچار غم و غصه دوچندان مي كند و هم اطرافيان را معذب مي سازد.»
وي با اين اعتقاد كه اين گونه جلسات عزاداري در تالارهاي آن چناني و پذيرايي هاي لوكس بيشتر براي بالا بردن شخصيت اطرافيان آن هم به صورت كاذب صورت مي گيرد و بود و نبود آن به حال مردگان فرقي نخواهد كرد، خاطرنشان مي كند: «باشكوه تر شدن اين مراسم قطعا كمكي به ميت نخواهد كرد و تنها قرائت قرآن و طلب آمرزش از طرف خانواده و اقوام درجه يك باعث خشنودي ميت خواهد بود.»
وقتي عمل صالح نباشد، هيچ چيز
به داد اموات نمي رسد
از آقاي طاهريان در مورد فلسفه قبرهاي ميليوني براي اموات مي پرسم كه در توضيحاتي و ضمن ابراز نارضايتي شديد از اين موضوع نظر خود را اين طور، بيان مي كند: «دفن مردگان در جوار امامزاده ها با بالاترين و سنگين ترين قيمت ها يا در نقطه اي كه مثلا بر خيابان و دو نبش باشد يا درختكاري شده باشد هيچ سودي به حال اموات نخواهد داشت، چرا كه اگر عمل صالح نباشد با دفن مردگان در اين مكان ها اتفاق خاصي براي مرده نخواهد افتاد.» اين استاد حوزه علميه و كارشناس مذهبي در مورد كيفيت مراسم ترحيم هم چنين مي گويد: «گاهي اوقات جلسات محتوا ندارد و بيشتر تعريف و تمجيد افراد شركت كننده است، ولي يك قرآن يا دعاي پرمحتوا براي ميت خوانده نمي شود، بسياري از افراد تاج گل هاي طبيعي گران قيمت در مراسم ترحيم يا سر مزار مي آورند كه اگر اين تاج گل ها نباشد بهتر است يا حداقل از خيريه ها تهيه شود، اما امروز در گرفتن تاج گل هم متأسفانه ريا دخيل است.»
وقتي مردم راه را گم كنند...
به يكي از مساجد معروف شهر كه مراسم ترحيمي در آن برگزار شده سري مي زنم هم براي قرائت فاتحه و هم گفت وگو با صاحب عزا البته در يك فرصت مناسب.
مدتي منتظر مي مانم و از دور همچنان كه به فكر سفر آخرت هستم، صاحب مراسم را نظاره مي كنم كه با چه وسواس و دقتي شمعدان هاي كريستال با شمع هاي بزرگ و بدون اشك را روي ميزي كه با ساتن براق و مشگي پوشانده شده، مرتب مي كند، دانه دانه كريستال ها را وارسي مي كند، حرير صندلي ها را صاف مي كند و... دستكش هاي توري دستش با لباس پر از پولك و منجق دوزي شده اش از دور خيلي به چشم مي آيد و ظاهرا او همين را مي خواهد، تزيينات و دكوراسيون زيبا، لباس ها، صندلي ها و همه چيز صاحب عزا، زيبا و مرتب است، اما كمتر كسي را مي بينم كه قرآن در دست داشته باشد و براي شادي روح مرده شان آياتي تلاوت كنند. با خانم مريم- ع خيلي كوتاه در مورد ضرورت اين همه تشريفات و تجملات آن هم در اين شرايط روحي كه جوانشان را از دست داده اند، سؤال مي كنم، كه مي گويد: «بايد براي شادي روح پسرم اين كارها را بكنم، هر چند خيلي زير بار قرض مي رويم اما چاره اي نيست، پيش دوست و آشنا آبرو داريم، نبايد چيزي كم بياوريم. مراسم بايد خيلي خوب، با آبرو و باشكوه برگزار شود!»
دكتر فريبرز ساطع استاد دانشگاه و پژوهشگر مسائل ديني نيز در گفت وگو با گزارشگر كيهان با بيان اين موضوع كه برخي از مردم متأسفانه راه را گم كرده اند ظاهرگرايي بيش از حد عده اي، جدا شدن از مفاهيم عميق ديني، رسيدن به اهداف مادي و غرق شدن در زندگي دنيوي را پيش زمينه رسيدن به اين گونه مسائل در جامعه مي داند و اضافه مي كند: «جا افتادن اين مسائل روحيه صدق و صفا را در ميان مردم از بين برده و با ايجاد رقابت در ميان آنها، برخي را دچار بيماري هاي اخلاقي و رواني مي كند.»
اين استاد دانشگاه درخصوص اينكه مرگ پايان زندگي افراد نيست تصريح مي كند: «مرگ يكي از پديده هايي است كه سراغ همه افراد رفته و كسي را از قلم نمي اندازد، پس بهتر است با انجام اعمال صالح وارد زندگي جديد خود در آخرت شويم و با در نظر گرفتن رضاي الهي در همه امور كاري نكنيم كه آخرت خود را فداي دنياي ديگران و لحظات زودگذر كنيم.»
دكتر ساطع اضافه مي كند: «به نظر مي رسد، در اين مسابقه موقعيت اجتماعي آنچه بيش از همه به ورطه فراموشي سپرده شده است، هدف از برگزاري مراسم ختم و يادبود است. مراسمي كه قرار است به ما و همه شركت كنندگان يادآوري كند كه اين سفري است كه همه ما در پيش رو داريم و بدون استثنا دير يا زود رهسپار اين راه خواهيم شد، پس بايد براي اين سفر آمادگي لازم را داشته باشيم و مقدمات سفر، لوازم ضروري سفر و همراهان سفر را فراهم كنيم.»
از وي در مورد علت برگزاري مراسم ترحيم سؤال مي كنم كه در پاسخم مي گويد: «فلسفه برگزاري مراسم ختم و يادبود اين است كه شركت كننده در فضايي قرار گيرد كه متنبه شود، به فكر بيفتد، تصميم قاطع و صحيح بگيرد كه آينده و باقيمانده عمر را از دست ندهد، به همين دليل بايد جلوي اسراف و ولنگاري اقتصادي و تجمل پرستي كه به اين مراسم معنوي رسوخ پيدا كرده را بگيريم.
سنت هاي نادرست در حاشيه مراسم عزاداري
سنت هاي نادرستي كه در حاشيه مراسم عزاداري و ختم شكل مي گيرد وظيفه افراد با ايمان را در برابر برخورد با اين سنت هاي غلط سنگين تر مي كند و اين افراد بايد در برطرف كردن و از بين بردن اين تجملات بيشتر كوشا باشند.
نظر حجت الاسلام سيدمهدي ميرركني واعظ و مبلّغ ديني را در اين خصوص جويا مي شوم كه وي در پاسخ به گزارشگر كيهان مي گويد: «توجه به اين نكته ضروري است كه يكي از حكمت هاي شركت در مراسم عزاداري آن است كه انسان را به ياد خدا و قيامت انداخته و او را از دلبستگي به دنيا بازدارد، حال اگر مراسم ختم، مانند مهماني باشكوهي برگزار شود كه در آن غذاهاي رنگارنگ تهيه شده و در اختيار مهماناني قرار گيرد كه خود را آن چنان آراسته اند كه گويا به جشن پا مي گذارند، آيا مي توان آن را يادآور آخرت دانست؟ و آيا اساسا سزاوار است كه مراسم ختم، به همراه پذيرايي باشد؟ وي با استناد به روايتي از امام صادق(ع) اضافه مي كند: «امام صادق(ع) در مجلس گروهي عزادار وارد شده و خطاب به آنان اظهار داشتند: پروردگار مصيبت وارد شده بر شما را جبران فرموده، به جبران صبر و تحمل تان پاداش خوبي به شما داده و شخص متوفي را نيز در سايه رحمت خويش قرار دهد، پس از مجلس خارج شدند.» اين روايت نشانگر آن است كه بايد مراسم را به سادگي برگزار كرد و آشنايان و دوستان به ابراز همدردي بسنده كرده و اگر به دلايلي چون برگرداندن آرامش روحي آنها، تصميم به حضور بيشتر در كنار آنان دارند، نبايد به خانواده مصيبت ديده اين اجازه را بدهند كه براي پذيرايي از آنها دچار تكلف و دردسر شوند، بلكه بايد تلاش كنند كه در اين مدت، اين خانواده ها حتي دغدغه خوردوخوراك خويش را نيز نداشته باشند.»
گزارش روز