چگونه زندگي كردن را به نوجوانان آموزش دهيم

سزاوار
يادگيري روابط صحيح اجتماعي باعث افزايش اعتماد به نفس افراد و كاهش رفتارهاي پرخطر مي شود. اين درحالي است كه برخي نهادهاي اجتماعي و خانواده ها درباره آموزش مهارت هاي زندگي در جامعه بين جوانان بسيار ضعيف عمل مي كنند.
روابط اجتماعي مسيرهاي جامعه پذيري را براي جوانان مهيا مي كند به نحوي كه آنان همانند يك عضو صالح و سالم وارد جامعه مي شوند و از رفتارهاي انحرافي نوجوانان و جوانان جلوگيري مي شود.
يعني درواقع جوانان ياد مي گيرند چگونه تصميم گيري كنند و تفكر خلاق و انتقادي داشته باشند، چگونه احساس مسئوليت پذيري را در خود افزايش دهند و از همه مهم تر چگونه نحوه رفتار مناسب با همسالان را ياد بگيرند.
از كاركردهاي اصلي مهارت هاي زندگي ارتقاي سلامت روحي- رواني افراد است و جوانان در طول اجراي برنامه هاي مدون آموزش هايي درباره افزايش خودآگاهي، تصميم گيري حل مسئله، تفكر انتقادي، تفكر خلاق، كنترل هيجان ها در افراد فرا مي گيرند.
اين آموزش ها بيشتر از سوي نهادهاي درگير با مسائل اجتماعي به جوانان داده مي شود. همچنين آموزش هاي پيش از ازدواج و برخورد با مسائل حساس زندگي از ديگر آموزش هاي مهارت هاي اجتماعي است.
با توجه به مسائل و بحران هاي پيش روي جوانان ضروري است كه اقدام هاي اساسي تري در اين بخش انجام شود.
اليس مك رابيس محقق و جامعه شناس انستيتو اوكلاهاما درباره ضرورت طرح مهارت هاي اجتماعي مي گويد: تحقيقات نشان مي دهد كه 50درصد از كودكاني كه آموزش مهارت هاي زندگي ديده اند در برخورد با مشكلات با اعتماد به نفس بيشتري مواجه شده اند.
اين محقق با اشاره به مسئله طلاق و اعتياد مي گويد: براساس آمارها 30درصد از طلاق ها در سال اول و 60 درصد آن نيز در 7 سال اول زندگي اتفاق مي افتاد. عمده مشكلات طلاق نيز به دليل نداشتن آگاهي از زندگي زناشويي است. در بحث اعتياد نيز فرد نمي تواند بر استرس ها و نگراني اطراف خود به طور مناسب تسلط يابد. ولي فراگيري مهارت هاي زندگي نقش به سزايي در كاهش استرس و افزايش اعتماد به نفس فرد دارد.
آموزش روابط اجتماعي نوعي تزريق واكسن رواني براي نوجوان است كه به ارتقاي سلامت اجتماعي و خانوادگي او كمك مي كند.
شناخت روابط اجتماعي اصلي ترين مباحث تربيتي است كه از سوي والدين و مربيان آموزشي به فرزندان آموخته مي شود. معيارهاي انتخاب دوست به عنوان همراه، هم كلاسي و همدم نخستين گام براي آغاز روابط اجتماعي است.
از سوي ديگر گفتن نه به خواسته ها و مطالبات نامعقول و غيرمنطقي اطرافيان يكي از كاركردهاي مهم آموزش مهارت هاي زندگي است.
بسياري از فرزندان از پاسخ منفي خجالت مي كشند و در پاسخ به درخواست هاي نامعقول دوستان خود جواب مثبت مي دهند و در نتيجه دچار مشكلات بسياري در زندگي مي شوند.
بسياري از نوجوانان هم به دليل ترس از نيشخند يا مسخره كردن دوستان دست به كارهاي نامعقول مي زنند و در نتيجه با دوستان ناباب به گرداب اعتياد، انزوا، ترك تحصيل و خودكشي سقوط مي كنند.
براي از بين بردن بحران هويت، پيروي از پوشش هاي ناهنجار و انجام آرايش و پيرايش هاي مخصوص افراد منحرف غربي نيازمند افزايش شاخص هاي اجتماعي در جامعه هستيم و فرزندان با اين آموزش ها مي آموزند كه در برابر تمام ناهنجاري ها و خواسته هاي نامعقول «نه» بگويند.
با اين همه ورود به اجتماع، رعايت حقوق ديگران در تمام ابعاد، احترام به معيارهاي شهروندي، حركت در چارچوب ضوابط اجتماعي، انتخاب همسر، شغل و آينده و شرايط زندگي از مقوله هاي فراگيري مهارت هاي اجتماعي است.
والدين و مربيان اصلي ترين نقش را در فراگيري مهارت هاي اجتماعي دارند. والدين بايد از تحقير، مقايسه و تبعيض فرزندان به طور جدي خودداري كنند و تصور نكنند كه دوست بودن با فرزندان موجب شكستن حرمت ها و مباني سنتي ميان آنها و فرزندان مي شود.
درواقع افراط و تفريط عاطفي و تربيتي يا سخت گيري هاي انضباطي و تحصيلي، و هدف تحميلي براساس سليقه پدر و مادر و نه استعداد و توانايي فرزندان موجب سرخوردگي و كاهش اعتماد به نفس فرزند مي شود.
اين آموزش ها از سوي خانه و مدرسه بسيار پراهميت و مهم تلقي مي شود، علاوه بر آنها راديو و تلويزيون در آموزش مستمر مهارت ها مي توانند بسيار كارساز باشند كه متأسفانه برخي از ارگان ها در ارتباط با بحث مهارت هاي اجتماعي كوتاهي مي كنند.
شايد علاوه بر رسانه هاي گروهي نهاد خانواده و مدرسه به عنوان نهادهاي مسئول غيرقابل انكار باشد و در مجموع تمام نهادهاي اجتماعي اگر وظيفه اي پررنگ تر از خانواده نداشته باشند مسلما مسئوليت كم تري نخواهند داشت بنابراين با آموزش صحيح زندگي به سادگي مي توان از بسياري مشكلات اجتماعي جوانان پيشگيري كرد.
بگذاريد تصميم گيري كند
اشتباه در تصميم گيري هاي ريز و درشت زندگي از جمله معضلاتي است كه بسياري از جوانان درگير آن مي شوند. در واقع تصميم گرفتن داراي مراحل متفاوتي است. ما تصور مي كنيم كه تصميم گرفتن تنها در لحظات حساس و مهم زندگي ما معنا پيدا مي كند و در لحظات كوچك و كم ارزش تر از هيچ شأني برخوردار نيست.
الكس وارتر روانشناس مؤسسه رابينسون كاليفرنيا مي گويد: تصميم گيري يك رفتار مهم اجتماعي است. حتي در طول يك روز، چندين بار با شرايطي مواجه مي شويم كه بايد تصميم هاي مهم را اتخاذ كنيم. براي عده اي از افراد طريقه تصميم گيري و اعتماد به تصميم هايي كه اتخاذ نموده اند، امري غريزي به شمار مي رود. اين دسته از افراد به طور خدادادي از توانايي هاي بالايي در تصميم گيري برخوردار هستند.
در مقابل بعضي جوانان هم هستند كه به هيچ عنوان از توانايي تصميم گيري برخوردار نيستند. براي اين دسته از افراد حتي كوچك ترين تصميم گيري ها كاري بس دشوار و آزاردهنده به شمار مي رود.
معمولا به كودكاني كه خود را درگير تصميم گيري مي كنند، ايراد مي گيريم و تصور مي كنيم كه نگهداري از اين كودكان به اين دليل كه فقط به دنبال جلب توجه بزرگ ترها هستند، اندكي مشكل به نظر مي رسد.
مادر و پدرها بايد كمي نگران فرزنداني باشند كه حتي توانايي ندارند ناهار مورد علاقه شان را انتخاب كنند و يا نمي دانند در كدام قسمت از ماشين بنشينند. نامطمئن بودن فرزندان در تصميم گيري و دمدمي بودن آنها خون معلم ها را به جوش مي آورد. بعضي از كودكان هستند كه حتي نمي دانند با كدام مداد بنويسند و چه كتابي را بخوانند.
بسياري از جوانان و حتي بزرگسالان در نحوه چيدمان مبلمان اتاق نشيمن با مشكل مواجه هستند، براي خريد يك دست كت و شلوار ساعت ها و چه بسا روزها وقت صرف مي كنند و در آخر هم به هيچ نتيجه اي نمي رسند.
اين در حالي است كه سايرين تصميمات مهمي را در مورد زندگي جوامع بشري اتخاذ مي كنند. معمولا افرادي كه قدرت تصميم گيري ندارند تا سنين بزرگسالي متوجه اين معضل نمي شوند و تصور مي كنند كه فقط توانايي رسيدن به آرزوهايشان را ندارند.
به اين دليل كه توانايي تصميم گيري معمولا جزو خصوصيات ذاتي انسان ها به شمار نمي رود، بايد به فرزندان خود آموزش دهيم كه چگونه مي توانند خود را با شرايط مختلف وفق داده و ارزيابي درستي از آنها داشته باشند. آنها بايد بتوانند نيازهاي خود و تصميم مورد نظرشان را تشخيص دهند و قادر باشند تا از ميان چند گزينه معقول ترين را انتخاب كنند.
نبايد تصميم هاي فرزندتان در خانه به غذا، لباس و اسباب بازي محدود شود. اگر بتوانيم اين گزينه ها را افزايش دهيم، حس كنجكاوي و در نتيجه اعتماد به نفس در تصميم گيري را در آنها افزايش داده ايم.
نوجواني كه نمي تواند در مورد صبحانه اش تصميم بگيرد، به طور قطع در آينده با مشكل مواجه خواهد شد. او نمي تواند از بين كره، پنير و مربا يكي را انتخاب كند پس در آينده چگونه مي خواهد در مواجهه با مشكلات زندگي جان سالم به در برد.
با فراهم آوردن راهنمايي هاي آموزنده، حق انتخاب هاي سازنده، و شرايط منطقي شما مي توانيد قدرت تصميم گيري در فرزندان خود را افزايش دهيد.
با شروع كردن انتخاب هايي نظير غذاي مورد علاقه براي صبحانه و يا لباس مورد علاقه براي رفتن به مدرسه، فرزند شما كم كم با مقوله تصميم گيري آشنا مي گردد و رفته رفته با آن انس مي گيرد. پيشنهاد كردن چند غذا، لباس و يا كتاب مختلف كودك را هدفمند مي سازد و از رويارويي با چند گزينه مختلف احساس سردرگمي نمي كند.
شايد هدايت نوجوانان به سمت تصميم گيري اندكي دشوار به نظر رسد، اما بايد سعي كنيد كه آنها را وادار به اين كار كنيد. چند لباس مختلف را پيش روي او قرار دهيد و سپس سعي كنيد كه او را ناخودآگاه به تصميم گيري واداريد. او مي تواند هركدام از لباس ها را كه نمي پسندد به ترتيب از دور خارج كند تا به هدف مورد نظر دست پيدا كند و يا مي تواند ويژگي هاي لباس مورد علاقه اش را مطرح كند تا از اين طريق سريعتر به نتيجه پاياني نزديك شود.
اگر نوجوان شما تصميم عجولانه و مخربي را گرفت او را محدود نكنيد. اجازه دهيد با عواقب احتمالي آن روبه رو شود. اگر تصميم گرفت كه به دليل سير شدن بقيه غذايش را نخورد پس بنابراين جايي براي دسر هم نخواهد داشت. اگر لباس مورد علاقه برادرش را بر تن مي كند، بايد خودش آن را بشويد و از اين بابت از برادرش عذرخواهي هم كند.
يكي از مهم ترين نكات در هنگام تصميم گيري دارا بودن اعتماد به نفس بالا است. اگر فرزند شما به توانايي هايش در مورد كاري كه انجام مي دهد، اطمينان نداشته باشد، هيچ گاه قادر نخواهد بود كه به منظور تصميم گيري مسائل مختلف را موشكافي كند.
بايد از توانايي هاي جوان خود پشتيباني كنيد و او را به خاطر تصميم گيري هايش تشويق نماييد؛ چنين كارهايي به عنوان ابزاري براي بالا بردن اعتماد و اطمينان در كودك شناخته مي شوند. تشويق آنها اطمينان خاطر دوباره اي را در ذهنشان بيدار مي سازد كه: آري، آنها هم قادر به تصميم گيري هستند.
اگر مي خواهيد فرزندانتان كاملا مطمئن باشند، بايد به آنها اجازه داده شود كه تصميمات مختلفي در مورد موضوعهاي متفاوت بگيرند. يك فرد كم سن و سال بايد متوجه شود كه در هر لحظه از زندگي بايد تصميم هاي مهمي بگيرد. انتخاب هاي آنها مواردي هستند كه پايه تصميم هاي مهم تري را كه او قرار است در آينده براي زندگيش بگيرد را طرح ريزي مي كنند.
براي او خاطرنشان سازيد كه سؤال كردن و كمك خواستن در مواقع حساس بلامانع است. اما در عين حال بايد تنها براساس عقايد و اعتقادات خود عمل كند. برايش روشن كنيد كه هر روز تصميم هاي زيادي مي گيرد و تمام آنها به عنوان تمرين هايي براي آمادگي كه براي سال هاي آتي لازم دارد، به شمار مي روند.
زماني كه او بالاخره تصميم خود را مي گيرد و براي بيان آن به سوي شما مي آيد، اگر مكرراً از او ايراد بگيريد و كارهايش را به چشم يك منتقد نگاه كنيد، مسلماً اعتماد به نفس خود را از دست مي دهد و شما نيز از هدف اصلي خود كه همان ايجاد اطمينان در تصميم گيري است، دور خواهيد شد.
به نقاط مثبت تصميم او نگاه كنيد و انگشت خود را فقط بر روي اشكالات و كاستي هاي قضيه نگذاريد. او را به خاطر تصميمش تشويق كنيد، اما در عين حال زيركانه او را به سمت انتخاب مجدد رهنمون سازيد.

سوء تغذيه علت مصرف مداوم ميان وعده هاي نامناسب

ميان وعده هاي نامناسب به مواد غذايي اطلاق مي شود كه حاوي انرژي بالا و مواد مغذي پاييني از جمله ويتامين ها، املاح و پروتئين ها است. بنابراين مصرف مداوم آنها در سنين نوجواني و جواني منجر به سوء تغذيه مي شود.
ميان وعده ها به دو دسته مناسب و نامناسب تقسيم مي شوند: پفك، چيپس و آبميوه هاي صنعتي از جمله مهمترين ميان وعده هاي نامناسب هستند كه در مقابل آنها ميان وعده هايي مناسب و سالم است كه نه تنها منجر به سوءتغذيه نمي شوند بلكه مصرف آن موجب ارتقاي سطح سلامت كودكان و نوجوانان مي شود.
همان گونه كه از نام ميان وعده ها برمي آيد، بهترين زمان مصرف براي آنها بين وعده هاي غذاي اصلي و با فاصله از آنها است چرا كه با وجود سالم بودن اين گونه مواد نبايد جايگزين غذاي اصلي شوند.
بنابر گفته متخصصان ميان وعده هاي مناسب شامل انواع خشكبار، آجيل بي نمك يا كم نمك، مغزها و ساندويچ هاي خانگي است.
معمولا اين گونه مواد به خصوص آجيل ها و مغزها حاوي عناصر بسيار ضروري آهن و روي هستند كه مي تواند در افزايش ضريب هوشي و يادگيري دانش آموزان تاثيرات مثبتي داشته باشد.
نكته قابل توجه در ميزان انرژي موجود در اين ميان وعده هاست چرا كه در صورت زياده روي در مصرف منجر به اضافه وزن و يا چاقي در دانش آموزاني كه زمينه مساعدي در اين موارد داشته باشند مي شود.
ميوه ها نيز به طرق مختلف مانند ميوه هاي خام، برگه هاي ميوه يا ميوه هاي خشك شده و يا آبميوه هاي طبيعي مي تواند جزء ميان وعده هاي مناسب باشند كه علاوه بر تامين املاح و ويتامين مورد نياز مقدار قابل توجهي فيبر به بدن دانش آموز برسانند ولي اولويت با مصرف ميوه هاي تازه است.