نگاهي به پاسداشت سنت هاي اسلامي در جامعه
معرفت اهل بيت (ع) در كالبد زندگي

گروه گزارش
... نجواهايي به نرمي رؤيا و حرير سكوت در گوش جان او جاري مي شود؛ اويي كه هيچ كس، هيچ چيز، هيچ شادي و هيچ غوغايي را نمي شناسد. چرا؟- چون چند ساعت بيش نيست كه به اين دنيا آمده است. آن نجواها و زمزمه ها سرشار از عشق و هيجان در بطن ترد و ظريف كودك در طول عمر او ريشه زده كه با هيچ نيرويي نيست نخواهد شد... چون آن نجواهايي آسماني- الهي بوده اند... و چنين است كه شاخ و برگ تناور آن خوانش هاي ديني، سرمايه اي معنوي، ماندگار و راهنماي سعادت و رستگاري شده؛ اعتقاد و اطاعت ديني شده كه مهر، ياوري، پرهيزكاري، اخلاص... چگونه بايد انسان بودن را تجلي زندگاني در همه سال هاي هستي اش كند... و چنين است كه سنت هاي كهن سرزمين و زبان مادري را و سنت هاي دينش، اسلام را حرمت گذارد.
«دكتر صمدي» كه استاد مدعو (دعوت شده) دانشكده صداوسيماي جمهوري اسلامي گفتار خود را معطوف به سنن اسلامي مي كند و چنين اظهار مي دارد: «كلا مسلمانان به ويژه شيعيان در ارتباط با پيامبر گرامي حضرت محمد«ص» و اهل بيت (عليهم السلام) ايشان، همانا داراي محبت، معرفت و عمل هستند. به عبارت ديگر، شيعيان پيامبر و اهل بيت را به شدت دوست دارند و علاقه مندند و در عين حال، زندگي آنان را با معرفت مي شناسند. برگزاري اين عزاداري ها، پخش نذور نشان دهنده علاقه، محبت و معرفت مردم به پيامبر گرامي اسلام و اهل بيت عصمت و طهارت است. اما اين ها كفايت نمي كنند و كافي نيستند مگر اين كه با عمل همراه باشند، يعني بايد رفتار اين بزرگواران را هم مدنظر قرار بدهيم. به عنوان مثال در مراسم شهادت اين بزرگواران كه نذور توزيع مي كنيم، اشك مي ريزيم و سينه زني و همچنين فداكاري، پرهيز از خودخواهي، تكريم نسبت به انسان ها و... مي كنيم براي رضاي خدا، نيز ترجيح منافع اسلام و نظام را بر منافع شخصي، مسئوليت پذيري، انجام كار بدون منت، حضور به موقع و به جا در صحنه هاي مورد نياز اسلام و انقلاب، دشمن شناسي و دشمن ستيزي و نيز سرمشق گرفتن از بزرگواران خاندان نبوي در رفتارهاي اجتماعي و روزانه مان از مواردي هستند كه بايد نسبت به آنان براي الگوگيري از اين بزرگواران مدنظر داشته باشيم. بر همين اصل و اساس، اين عرض ارادت ها، نذور و عزاداري ها اگر عمل به دنبال نداشته باشند، در سطح باقي مي ماند اما اگر به آن عمل شود و پيرو واقعي اهل بيت باشيم در زندگي بركات خاصي خواهد داشت.»
عضو هيئت علمي دانشگاه آزاد اسلامي، درباره پايبند بودن مردم به سنن ديني، چنين مي گويد: «علت انجام سنت هاي اسلامي به خاطر ارادت مردم نسبت به اهل بيت عليهم السلام است و فلسفه برگزاري ايام عزاداري و اعتقاد افراد خيري كه از مردمان پذيرايي مي كنند، رفتاري مبتني به احترام و علاقه به سنن اسلامي مي باشد.»
مردم در هر شرايط زندگي و موقعيت كسب و كار و تخصص حتي تنگدست، نيازمند، موفق و ناموفق و... سنت هاي مذهبي ديني را پاس مي دارند چرا كه هر سنت نيكو براساس ماهيت و كيفيت خود تحول در روان، فكر و باور انسان ايجاد مي كند كه تأثير ويژه نيز در يكنواختي سالنامه اي زندگي جمعي دارد و آدمي را به آرامش، نشاط و تأمل وادار مي سازد. بنابراين، مباحث رسم و سرشت تاريخي در بخش ديني در وجود و قلوب ايرانيان تنيده شده است. پس، سنت هاي مذهبي را نمي شود از جنس و بافت حياتي مردم جدا ساخت.
سنت ها از ياد نمي روند
در ادامه تهيه گزارش، از برخي شهروندان نظرشان را راجع به سنت هاي ديني مي پرسم.
«مهران رفعتي» دانش آموز مقطع دبيرستان مي گويد: «ما ايراني همه نوع سنت هايي كه باعث تعالي فكر، شادماني و تنوع روحيه آدم مي شود را دوست داشته ايم كه انسان را هميشه به ياد خدا مي اندازند نمي شود واقعيت تاريخ را كتمان كرد. همين رسم هر ساله محرم، يا اعياد مذهبي ادامه سنت هاي قديمي و تاريخي اسلامي است. سنت ها هيچگاه از ياد هيچ كس نمي رود.»
جايگاه ويژه سنت هاي اسلامي
«بحث دين و سنت هاي اسلامي جايگاه خاص در زندگي ما دارد.» اين را «علي حشتمي نژاد» شغل آزاد، مي گويد و ادامه مي دهد: برپايي مراسم گراميداشت عاشورا و تاسوعا و شهادت امام حسين(ع)، رحلت حضرت محمد رسول عظيم الشأن خدا، ماه رمضان و شهادت حضرت علي، ايام فاطميه و مناسبت هاي ديگر خاندان پيامبر«ص» از جمله سنت هاي ديني مسلمانان و شيعيان است كه منزلت ويژه دارند و نشان دهنده علاقه و ارادت به ائمه معصوم مي باشد. در اين ايام به ياد ايثار و فداكاري هاي الهي اين بزرگواران همواره به مناسبت سالگشت چنين حوادث تاريخي مردم نذر و نياز و انفاق مي كنند مخصوصا در دهه اول محرم.»
«دكتر امرالله بحيرايي» با اشاره به اين كه هر ملتي دين و اعتقادات خود را دارد كه بايد آن ها را حفظ كند، مي افزايد: «انگيزه مردم به انفاق و خيرات بنابه سنت و مناسبت هاي مذهبي، نيت خير در نذور است كه در تمام اعياد در طول تاريخ اين رسم بوده و هدف شان از نذر كردن، بيشتر كمك به تهيدستان و تامين نياز افراد گرسنه بوده است و همين طور حالا هم از جمله در مراسم مذهبي تهيه و توزيع غذا بين مردم، اجابت نذر و نيازشان است.»
عقيده قوي تر
زندگي با معناتر
اما معلم بازنشسته «كاظم كيوان» موضوع سنت هاي اسلامي را از زاويه اي ديگر بيان مي كند كه بزرگداشت مقام الهي پيامبر اكرم«ص» صحابه و ائمه اطهار«ع» قدرشناسي انسان و بشريت است و مي افزايد: هر كس با اعتقادات خود شناخته مي شود و خود را پاس مي دارد. آن كس كه داراي عقيده قوي تر است، زندگي اش معني دارتر است.»
وي در خصوص سنت نذور مردم، بر اين نظر است كه آنچنان انسان به خود واجب مي داند. در راه رضايت خداوند بخشش كند كه براساس باورهاي ايماني اش است و به اين معناست كه ما انسان معتقدي هستيم. او در همين ارتباط، نذري دادن را هم بزرگداشتن اعتقاد و هم براي وجود روابط نيك انساني مي خواند با اين هدف كه دل باني نذركننده با ديگران نذري گرفته نزديك تر شود.»
«حجت الاسلام جلال نوري» كارشناس فرهنگي و امور رسانه اي در خصوص سنت هاي اسلامي مطالبي بيان مي كند از جمله اين كه باور و اعتقادات در نظام زندگي اجتماعي را در دو بخش فرهنگي و اجتماعي برگرفته از عادت و سنن بومي و اعتقادات ديني و مذهبي تشريح و تحليل كرد. وي اينك از سنت هاي اسلامي مي گويد: «برگزاري نماز عيد فطر كه اكثر مردم شركت مي كنند نشان دهنده آن است كه مردم اين فرهنگ ديني را كاملا پذيرفته و يك جشن ديني خودشان مي دانند كه عموماً يك ضيافت ملي و ديني است. يا مراسم ضيافت عاشوراي حسيني، نكويي احسان و نيكي كردن مردم را متجلي مي كند كه اثرات فراوان دارد از جمله افرادي كه مهمان سفره امام حسين«ع» هستند تغذيه سالم و با خير و بركت وارد سفره زندگي و وعده غذاي شان مي شود. همين طور در ماه رمضان رسم اطعام افطاري است كه در فرهنگ ديني ما نهادينه شده است.»
وي در ادامه مي گويد: «روح و شخصيت ايرانيان گرايش مطلوب به پاداش سنت هاي مذهبي و اسلامي دارد چرا كه طبيعت فرهنگي و اجتماعي آن آثار فراواني در زندگي افراد دارد، چرا كه فرهنگ اصيل ملي و ديني ما عمل به نيكي كردن است كه در واقع همان فعاليت سازمان هاي جهاني حمايت و كمك مثل فائو و يونيسف است. با اين اوصاف واقعي، بايد گفت هويت ديني ايرانيان با هم خيلي قرين است به طوري كه امكان جدا كردن آنها از جامعه وجود ندارد. از طرف ديگر فرهنگ ديني هر كاري را كه توصيه مي كند قطعاً تأييد عقلي دارد، يعني محور توصيه هاي ديني ما داراي ارزش هايي هستند كه هر گروه از مردم آزاده آن را تأييد مي كنند.»
سيماي فرهنگي آيين هاي ديني
يك پژوهشگر علوم ارتباطات، مباحث سنن نيك را به نوعي مقابل آينه فرهنگ قرار مي دهد و با تاكيد، آن را نيز از دريچه روان، جامعه و مردم شناسي كه در برگيرنده همه موضوعاتي است كه فرد انسان از عامه مردم و دانش، تجربه و سنت فرا گرفته است مطرح مي كند.
«بهمن امامي» پاسخ اين پرسش كه چه تعريف و تحليل از پايبندي مردم به سنت هاي ايراني و اسلامي و تاثيرات فرهنگي- معنوي آن دارد را با اين جمله شروع مي كند: نخست بايد گفت انسان سيماي فرهنگي دارد، يعني آفريننده، پرورنده فرهنگ است. بعد مي رسيم به اين كه دو اصطلاح فرهنگ و تمدن چيست؟ در بررسي فرهنگ اين واژه ها و يا ادبيات، برمي گردد به اين كه در ادبيات كهن ايران آنها را به معناي دانش، حرفه و علم مي خوانيم.
وي سپس استناد مي كند به نظريه برخي جامعه شناسان و مردم شناسان مبني بر اين كه فرهنگ افزون تر از تمام چيزهايي است كه فرد از جامعه كسب مي كند نظير خوردن، آشاميدن، كوشايي، آموختن، رابطه با اعضاي خانواده و افراد جامعه پس وقتي از فرهنگ اسلامي صحبت مي كنيم دقيقاً تمام اين موضوعات به يقين مشاهده مي شوند بخصوص در ارتباطات اجتماعي. به عنوان نمونه برگزاري مراسم و پايبندي اقشار جامعه به رويدادهاي ماه محرم و قيام تاريخي حضرت امام حسين«ع» و شهيد شدن آن بزرگوار به خاطر پيروزي حق بر باطل و حريت انسانيت و بشريت بوده است كه تاثيرات شگرف در فرهنگ، تعاليم و تكاليف و روح و انديشه انسان ها در جامعه اسلامي ايران دارد. لذا براساس اين اهداف والا اجابت تكليف الهي در وقايع قيام سيدالشهدا«ع»، گراميداشت آن به صورت سنت اسلامي قرن ها نسل به نسل منتقل شده و به ياد شهادت آن بزرگوار پايدار مانده است.»
الگوپذيري ايرانيان از سنت هاي اسلامي
ايرانيان در طول تاريخ هميشه سنت هاي اسلامي را الگوي رفتاري خود قرار داده اند.
حجت الاسلام والمسلمين احمد مبلغي رئيس پژوهشگاه مطالعات تقريبي در ارتباط با الگوپذيري انقلاب اسلامي ايران از واقعه عاشورا و الگوگيري امام خميني(ره) از سيدالشهدا(ع) مي گويد: «انقلاب اسلامي ايران در فضايي شكل گرفت كه ذهنيت جامعه شيعي به صورت تام و تمام، متوجه عاشورا، متاثر از ادبيات و آرمان هاي عاشورا بود.»
وي مي گويد: «به همين دليل انقلاب اسلامي ايران نه در يك زمينه بلكه در زمينه ها و ابعاد مختلفي مانند ابزار، شيوه ها، شعارها، ادبيات، انتخاب هدف و از حيث توكل بر خداوند و حضور شفاف در عرصه دين و با نگاه احساس تقويت دين از انقلاب بزرگ عاشورا بهره برد.»
رئيس پژوهشگاه مطالعات تقريبي تصريح مي كند: «انقلاب اسلامي ايران در زماني كه نقطه اوج توجه تاريخي به عاشورا بود صورت گرفت و در حوزه هاي مختلف تاثير قابل توجهي را از انقلاب حسيني به دست آورد. لذا امام خميني(ره) كه رهبري انقلاب را برعهده داشت در جاي جاي انقلاب و رهبري خود بر عاشوراي حسيني تمركز و تاكيد مي كرد.»
وي يادآور مي شود: «امام(ره) به عنوان جلودار يك جامعه، متوجه عاشوراي حسيني و شيفته اهداف آن در شيوه، انتخاب هدف و بهره گيري از ادبيات حسيني بود. همچنين ايشان در تمركز بر انقلاب حسيني به عنوان يك طرح استراتژيك و حضور دادن عاشورا در عرصه انقلاب اسلامي، نقش اساسي را ايفا كرد.»
حجت الاسلام مبلغي با اشاره به مؤلفه هاي عاشوراي حسيني و تطبيق آن بر جامعه امروزي خاطر نشان مي كند: «انقلاب حسيني يك چشمه جوشاني بود كه در داشتن اهداف، تنها از يك سطح برخوردار نبود بلكه انقلابي با سطوح مختلف انساني، اسلامي و شيعي است به طوري كه داراي ظرفيت هاي نهفته بسيار گسترده، پرجاذبه براي نسل هاي مختلف و حاوي لايه هاي قابل بهره گيري در زمينه هاي گوناگون است.»
گزارش روز