آسيب شناسي دلايل نگهداري از حيوانات وحشي در اماكن مسكوني (بخش نخست)
گدايي محبت از حيوانات در عصر مدرنيته!

صديقه توانا
آژانس جلوي در منتظر است تا مسافرش را به مقصد برساند، صدايي از پشت آيفون شنيده مي شود كه مي گويد: «جو» و «جسيكا» را به آرايشگاه... در خيابان... برسانيد و يك ساعت بعد دوباره زحمت بازگرداندن بچه ها را بكشيد، لطفاً حتماً سر ساعت آنجا باشيد، بچه ها خيلي دوست ندارند منتظر بمانند، ضمن اينكه قرار است براي رفتن به پارتي آماده شان كنم. دقايقي بعد دو توله سگ سفيد از در بيرون مي آيند، راننده در وهله اول تصور مي كند سگهاي نگهبان خانه هستند كه قبل از صاحبخانه به بيرون آمده اند، اما با شنيدن دوباره صدايي از آيفون همه چيز روشن مي شود.
«بچه ها آمدند، لطفاً فقط درب ماشين را برايشان باز كنيد و جلوي در آرايشگاه پياده شان كنيد، آنها خودشان راه را بلدند، كرايه تان را هم در كيف صورتي دور گردن جسيكا گذاشته ام!»
راننده كه انتظار ديدن دو خانم را براي رفتن به آرايشگاه مي كشيد، با ديدن توله سگها هاج و واج مي ماند و به قول معروف كم مانده شاخ دربياورد؟
اما خوب او راننده آژانس است و بايد مسافرانش را به مقصد برساند و كرايه اش را بگيرد...
قصه سرايي و خيال بافي نيست، اين واقعيتي است كه در برخي از لايه ها و بافت زندگي شهري مدرن بين بعضي از خانواده ها ديده مي شود. متأسفانه طي سالهاي اخير نگهداري از حيوانات وحشي اعم از پرندگان و گربه سانان در منازل مسكوني و زندگي با گونه هاي مختلفي از حيوانات به صورت يك پرستيژ و كلاس اجتماعي تبديل شده است. تا جايي كه بعضي از صاحبان اين حيوانات با به استثمار كشيدن اين جانداران و صرف هزينه هاي ميليوني، به خيال خود سعي در خدمت رساني به اين نوع حيوانات دارند در صورتي كه اين موضوع بر كسي پوشيده نيست كه حيوانات وحشي بايد در حيات وحش خود باشند و بتوانند در دنياي طبيعي به ادامه زيست بپردازند نه اينكه با خلق و خوي انسانها تربيت شوند، به آرايشگاه بروند و با عطر و ادكلن و سشوار بزك شوند و همچون جانوران سيرك، ما را سرگرم نمايند، يا اينكه آنها را قلاده در گردن لابه لاي چرخ دنده هاي دنياي ماشيني بگردانيم و با آنها به ديگران فخرفروشي كنيم حال بماند كه در اين ميان چقدر ارزشهاي ديني، اسلامي و انساني ناديده گرفته مي شود. چون در فرهنگ ايراني- اسلامي نگهداري حيواناتي همچون سگ، گربه، شير، سنجاب و... كه باعث ايجاد نجاست در محيط زندگي مي شود، خلاف شرع و دين است. دلايل رواج پديده نگهداري از حيوانات وحشي در محيط زندگي، بررسي بيماريهاي مشترك بين انسان و دام و نگاهي به نقطه نظرات مردم و جامعه شناسان در مورد گسترش ورود حيوانات و پرندگان به حريم خانواده ها مهم ترين سرفصلهاي مورد بحث در دو شماره گزارش پيش روست.
كمبود محبت
امروزه در اروپا و آمريكا پديده شگفت انگيز نگهداري از حيوانات وحشي در محل زندگي ديگر مسئله تعجب برانگيزي نيست، چرا كه غربي ها چنان در ورطه نابودي ارزشهاي انساني غرق شده و پوچي و بيهودگي به سراغشان آمده كه به جاي معاشرت و برقراري ارتباط با همسر، فرزندان و خانواده ترجيح مي دهند وقت خود را در كنار حيوانات وحشي بگذارند، با آنان همنشين و مانوس شدند و براي اين امر از پرداخت هزينه هاي سرسام آور هم ابائي ندارند.
به عقيده اكثر روانشناسان اجتماعي نگهداري از حيوانات وحشي د رمنزل، نشانه اي از خلأ فرهنگي و پاره اي از عقده هاي روحي و رفتاري و نيز كمبودهايي در زندگي شخصي افراد است به طوري كه آنان با هزاران بهانه واهي همچون تنهايي هاي مدرنيته و بي رحمي هاي روزگار، سعي در سرپوش گذاشتن همنشيني خود به عنوان اشرف مخلوقات با حيوانات وحشي دارند؛ بي شك وابستگي عاطفي به حيوانات بويژه در كودكان و نوجوانان منجر به بروز ضربه هاي روحي شديدي به آنها مي شود و حتي در مواردي از جمله مرگ و دوري از صاحبش، اين ضربات روحي جبران ناپذير خواهد شد.
جامعه شناسان هم در خدمت قرار گرفتن برخي از حيوانات را براي كشفيات پزشكي و موادمخدر ارزيابي مي كنند، اما بر اين باورند كه هم غذا و همدم شدن با اين جانوران و آنها را با خود به محافل و مراكز عمومي آوردن ضمن آنكه بيانگر كمبود محبت شديد افراد است، از عدم برقراري ارتباط فرد با خانواده و جامعه نيز حكايت مي كند.
دكتر امير خدابنده لو متخصص علوم رفتاري و آسيب شناسي اجتماعي و استاد دانشگاه در گفت وگو با گزارشگر كيهان مي گويد: «قرن ها طول كشيد تا انسان از همنشيني با جانوران در جنگلها و كوهها، غارها و دشتها دست كشيد و به مدد تمدن به شهر و شهرنشيني روي آورد كه قواعد و معيارهاي خود را داشت و ما ديگر نمي توانستيم در خانه هاي آپارتماني از گاو و گوسفند نگهداري كنيم يا با نگهداري مرغ و خروس در خانه، تخم مرغ تازه داشته باشيم و با بانگ خروس از خواب برخيزيم، چرا كه ديوارهاي آپارتماني و همسايگان خسته از انواع صداهاي شهري ديگر تحمل اين گونه صداها را نداشتند، اما متأسفانه بعد از گذشت اين همه زمان و تلاش نظريه پردازان و مديران شهري، بعضي از انسانها تلاش مي كنند به جاي اول خود برگشته و همنشيني با جانوران را به هم صحبتي با انسانها ترجيح مي دهند.»
دلايل انتخاب جانوران براي همزيستي با انسانها
دكتر خدابنده لو در ادامه با اشاره به اينكه از نگاه روان شناسي و آسيب شناسي رفتاري، انتخاب انواع جانوران براي همزيستي چند دليل عمده مي تواند داشته باشد، به توضيح دلايل اين مسئله مي پردازد و مي گويد: «افسردگي فرد، خسته شدن برقراري گفتمان با ديگران، كمبود محبت و بي توجهي ديگران به فرد اسباب اصلي انتخاب جانوران براي همزيستي است.»
اين استاد دانشگاه همچنين تفاخر و خودنمايي را يكي ديگر از دلايل اين همزيستي عنوان مي كند و مي گويد: «اين رفتار نيز مانند رفتارهاي پاره اي از افراد است كه با صداهاي عجيب از خودروشان باعث جلب توجه ديگران شده يا با رانندگي هاي عجيب و غريب زندگي خود و شهروندان را به خطر مي اندازند كه تمام اين حركات به دليل كمبودهاي رفتاري و ضعف شخصيت است تا شايد فرد از سر تعجب يا كنجكاوي نگاهي به او بيندازد.»
اين استاد دانشگاه مي گويد: «در دنياي غرب انتخاب سگ به عنوان هم صحبت و شريك زندگي به دليل مرگ عاطفه و سردي روابط انساني در آن جوامع است و همان جاست كه از مرگ يك انسان ماهها مي گذرد و فرزندان او خبردار نمي شوند. بنابراين، اين گونه افراد بايد به فلسفه نگهداري از حيوانات توجه كنند و از زيانهاي پزشكي و انساني اين همزيستي مطلع گردند و نيز مطمئن باشند كه مكتب مقدس ما با تاكيدهاي خود در مورد دوري از جانوران و مراقبتهاي بهداشتي از آنان دستورات بسيار مفيد و مؤثري دارد.»
رفتارهايي براي خودنمايي
آيا مهرباني با حيوانات يا دادن خوراك به آنها كه يك رفتار انساني است، با بغل كردن، بوسيدن، آرايشگاه بردن و در پارك و كوچه و خيابان قدم زدن و... يكي است؟ آيا اين رفتارها توجيه عقلي دارد؟
انتخاب بعضي از جانوران مثل سوسمار، ايگوآنا، مار پيتون، بوآ و انواع پرندگان مانند كاسكو و شاهين در كنار نگهداري سگهاي زينتي، ميمون، شير، پلنگ و خرس بيانگر ناهنجاري رفتاري «خودنمايشي» فرد است كه تقليدي كوركورانه از زندگي افرادي است كه در ممالك ديگر از اين كارها مي كنند.
با خانم مريم-ش تلفني صحبت مي كنم تا نظرش را در موردنگهداري چند سگ، دو سوسمار و سه كاسكو بپرسم، حاضر به مصاحبه حضوري نمي شود و دوست ندارد از نزديك به ديدن حيواناتش برويم. فقط با توجه به اصرار و پافشاري هاي زياد حاضر به چند دقيقه گفت وگو مي شود. او در مورد نگهداري از اين حيوانات در خانه اش كه يك آپارتمان 150 متري است چنين مي گويد: «پرنده ها كه در قفس هستند و براي سوسمار هم فضايي را داخل حمام و وان تهيه كردم. اين حيوانات را براي پسرم كه الآن در خارج زندگي مي كند خريداري كرده ام. بعد از رفتن او به كانادا دلم نيامد اين حيوانات را رها كنم ضمن اينكه هر وقت آنها را مي بينم ياد تك فرزندم مي افتم. ساعتها با كاسكو صحبت و درددل مي كنم!»
به او مي گويم مگر تلفني با فرزندتان در تماس نيستيد يا اينكه حداقل از طريق اينترنت بيشتر مي توانيد با هم درتماس باشيد، آيا واقعاً فكر مي كنيد اين حيوانات مي توانند جاي خالي فرزندتان را پركنند؟
بعد از كمي سكوت مي گويد: «البته كه نه، اما خوب از تنهايي كه بهتر است. هم سرگرم مي شوم و هم به اين حيوانات رسيدگي مي كنم.»
از اين خانم در مورد هزينه نگهداري سگها و ديگر حيواناتش سؤال مي كنم كه مي گويد: «جو وجسيكا راخيلي دوست دارم حيوانات بسيار ملوس من هستند كه همين ديروز براي رفتن به مهماني آرايشگاه بودند. البته آنها به آرايشگاه مخصوص مي روند دو روز يك بار حمام مي كنند و همه حيوانات غذاي مخصوص دارند.»
به او مي گويم هر ماه چقدر هزينه صرف اين حيوانات مي كنيد كه مي گويد: «حدوداً ماهي يك ميليون تومان!»
از او سؤال مي كنم حيوانات باعث اذيت و آزار همسايه ها نمي شوند يا اطرافيان شما اعتراضي به نگهداري آنها ندارند كه در جوابم مي گويد: «اينها كه اذيتي ندارند، فقط سگها گاهي پارس مي كنند كه خوب چون همسايه ها مي دانند تنها هستم اعتراض نمي كنند، ضمن اينكه وظيفه سگ پارس كردن و نگهباني دادن است و البته فقط يك سگ نگهبان دارم، دو تاي ديگر تزييني هستند و خيلي سروصدا نمي كنند.»
هرگونه نگهداري و جابه جايي حيوانات وحشي بدون مجوز جرم است
متاسفانه نگهداري از حيوانات وحشي در جامعه بين برخي از افراد تا جايي گسترش يافته كه بعضاً شنيده مي شود عده اي شير در منزل نگهداري مي كنند. البته اين صحبتها از زمان پيدا شدن توله شيرها در سطح شهر تهران بيشتر نقل محافل گرديد. اما با توجه به اينكه عده اي آرام آرام به نگهداري از حيوانات وحشي در محيط زندگي خود علاقه مند شده اند براي روشن تر شدن موضوع پيدا شدن توله شيرها و چگونگي تردد آنها در سطح شهر بهتر ديديم تا نقطه نظرات رئيس سازمان حفاظت محيط زيست را هم در اين خصوص جويا شويم.
محمدجواد محمدي زاده رئيس سازمان حفاظت محيط زيست در گفت وگو با گزارشگر كيهان با اشاره به اينكه قانون صيد و شكار تكليف همه را مشخص كرده است، مي گويد: «طبق قانون هرگونه نگهداري، معامله، جابه جايي و همچنين خريد و فروش و صيد يا شكار آن مجاز نيست مگر با كسب مجوز از سازمان حفاظت محيط زيست و توله شيرهايي كه در تهران ديده شده كار غيرمجازي بوده و جرم تلقي مي شود و پيگرد قانوني دارد و نگهداري آنها در اماكن مسكوني نه تنها خطرناك است، بلكه يك جرم محسوب شده و امكان آسيب به خانواده ها و ساكنين نيز وجود دارد.»
از معاون رئيس جمهور و رئيس سازمان حفاظت محيط زيست در مورد چگونگي ورود اين توله شيرها به تهران و رها شدن آنها در اتوبان و خيابانها سؤال مي كنم كه در پاسخم مي گويد: «اتفاقي كه در مورد اين توله شيرها افتاده بدين ترتيب بوده كه سيركي كه سابقه فعاليت در كشور را داشته است، تصميم به انتقال 6 توله شير از بابلسر به مقصد اصفهان مي گيرد. تا در سيركي كه قرار بود در اصفهان داير شود، از وجود آنها استفاده كنند، اما متاسفانه بر اثر بي مبالاتي راننده محفظه كشنده، درب اين محفظه باز مي شود و اين اتفاق زماني مي افتد كه راننده براي صرف شام ماشين را متوقف كرده بود.»
آقاي محمدزاده مي گويد: «حال اينكه چگونه درب محفظه بازشده و سه توله شير از آن جا فرار مي كنند يا خارج مي شوند، موضوع در دست بررسي است، كه هنگام فرار متاسفانه يك قلاده توله شير در اثر تصادف با خودرو تلف مي شود و دو قلاده شير ديگر هم توسط ماموران جلب و به سازمان حفاظت محيط زيست تحويل داده مي شود و سه قلاده شير ديگر را هم صاحب آنها كه ظاهراً صاحب سيرك هم بوده تحويل مي دهد.»
رئيس سازمان حفاظت محيط زيست در ادامه در مورد قاچاق اين شيرها و نژاد آنها مي گويد: «توله شيرهايي كه در سطح شهر ديده شدند شير ايراني نبودند اين حيوانات شير يكي از مناطق آفريقايي هستند كه وارد كشور شده بودند و هرگونه حمل ونقل و جابه جايي آنها بايد با مجوز سازمان حفاظت محيط زيست انجام مي گرفته كه متاسفانه صاحب آنها اين مجوز را نداشته است و غيرقانوني اقدام به اين كار كرده بود ولذا سازمان به عنوان مجرم از آنها به سازمان قضايي شكايت كرده و تحت پيگرد قانوني قرار دارند، چون در اين جابه جايي ها بايد مجوزهاي لازم را مي گرفتند.»
گزارش روز