آسيب شناسي دلايل نگهداري از حيوانات وحشي در اماكن عمومي (بخش پاياني)
حيوانات در چنگال انسان هاي شبه مدرن!

صديقه توانا
حالا ديگر آب خوردن ما هم روي مد است، روزي توي كاسه سفالي آبي رنگ آب يخ مي خوريم و حالا در شيشه هاي آب معدني، يك روز فقط مرغ و خروس در خانه ها بودند و امروزه مار و شير و ميمون... به همين ترتيب بود كه ساكنان آپارتمان هاي آن چناني و خانه هايي كه زيربنايي قابل توجه دارند، نگهداري از حيوانات با تبعيت از مد روز را مد نظر قرار داده اند و به اين ترتيب پاي توله شير، ايگو آنا ،كروكوديل و مارپيتون به خانه ها باز شد. اتفاقي كه باعث شد چند توله شير و كركس و روباه و ميمون را در اتوبان هاي شهر تهران ببينيم و به قول دوستان متحير بمانيم كه اينها از سرويس مدرسه شان جا مانده اند يا منتظر تاكسي هستند!!
البته نگهداري سگ به عنوان نگهبان آن هم در خانه هايي بزرگ و ويلايي يا در روستاها شايد بلامانع باشد. اين موضوع مغايرتي با زندگي شهرنشيني ندارد. اما اينكه برخي انسان هاي به اصطلاح متمول از روي چشم و هم چشمي يا دنباله روي از فرهنگ غلط غربي يا كسب پرستيژ و كلاس اقدام به نگهداري از سگ هاي تزييني يا گونه هاي ديگر جانوري مثل سوسمار، كروكوديل، مار پيتون، شير يا ميمون مي كنند واقعاً جاي تأمل دارد!
وقتي دارندگان حيوانات وحشي خسته مي شوند...
اما سؤال اينجاست كه اين حيوانات با چه مجوزي و توسط چه كساني به دست خريداران مي رسند؟ چون مقام هاي رسمي و مسئول كه هرگونه خريد و فروش اين حيوانات را مغاير با قانون مي دانند؛ آنها معتقدند اين حيوانات توسط قاچاقچيان به شهرها آورده و در اختيار خريداران قرار مي گيرند و خريداران هم بعد از مدتي كه از نگهداري حيوان خسته مي شوند يا از عهده هزينه هاي گزاف نگهداري آنها برنمي آيند، آنها را در خيابان هاي شهر رها مي كنند.
رسول علي اشرفي پور، مديركل حفاظت محيط زيست استان تهران در گفت وگو با گزارشگر كيهان نقطه نظرات خود را در مورد نگهداري از حيوانات وحشي در منازل مسكوني، آن هم آپارتمان هاي كوچك بيان مي كند و به برخي از شبهات در مورد ورود توله شيرها به تهران و به طور كلي قاچاق حيوانات پاسخ مي دهد.
وي با تأكيد بر اين موضوع كه مخالف نگهداري حيات وحش از هر نوع آن مثل چهارپا و پرندگان در اماكن مسكوني است، مي گويد: «نگهداري حيوانات يك نوع استثمار در حيات وحش محسوب مي شود، اما متأسفانه برخي از افراد علاقه دارند حيات وحش را در منزل نگهداري كنند و اين كار آنها جنبه سرگرمي دارد.»
مديركل حفاظت محيط زيست استان تهران با اشاره به اينكه اين عمل براي بعضي هم پرستيژ و كلاس اجتماعي محسوب مي شود، خاطرنشان مي كند: «در اين بين بعضي از شكارچيان صرفاً به قصد شكار و استفاده از گوشت حيوانات به حيات وحش صدمه مي زنند و از اينكه شاخ بز يا كل را به در و ديوار خانه خود آويزان نمايند افتخار مي كنند و طبيعي است كه بين اين گروههاي مختلف سودجوياني هم پيدا مي شوند كه دنبال دلالي مي روند تا پولي به هر قيمتي به جيب بزنند.»
علي اشرفي پور با بيان اينكه نگهداري برخي از حيوانات خط موجي را در جامعه به وجود مي آورد، به مراكز خريد و فروش پرندگان در كشور اشاره مي كند و مي گويد: «هرچند كه شهرداري مراكزي را به صورت قانوني و مجاز براي خريد و فروش پرندگان در نظر گرفته است، اما عدم ساماندهي برخي از اين مراكز و نبود نظارت كافي و دقيق بر فعاليت آنها، باعث شده تا برخي از افراد سودجو اقدام به خريد و فروش حيوانات وحشي كنند، چون در اين مراكز هميشه مشتريان خاصي وجود دارند كه دنبال حيوانات كمياب و نادر و بعضاً وحشي مي گردند و اين مسئله دلالان و سودجويان را تشويق به كارهاي غيرقانوني مي كند و اميد است شهرداري نسبت به اين حركت هاي غيرمجاز در مراكز خريد و فروش حيوانات و پرندگان نظارت بيشتري داشته باشد.»
مديركل حفاظت محيط زيست استان تهران در ادامه با تأكيد بر اينكه نگهداري از حيوانات وحشي در منزل زيبنده نيست، تصريح مي كند: «باتوجه به افزايش جمعيت و مشغله كاري افراد و كمبود امكانات دامپزشكي براي رسيدگي و معالجه حيوانات و خطراتي كه از ناحيه بيماري هاي مشترك انسان و دام، افراد را تهديد مي كند، لذا بهتر است حيوانات به حيات وحش خود بازگردند و در آنجا به زندگي طبيعي ادامه دهند.»
به او مي گويم شما به عنوان يك مقام در سازمان حفاظت محيط زيست تمام مسئوليت ها را يا بر گردن شهرداري يا خود مردم انداخته ايد، پس وظيفه شما در قبال برخورد با قاچاقچيان حيوانات و خريد و فروش غيرقانوني حيات وحش چيست كه او در پاسخم مي گويد: «يگان حفاظت اداره كل محيط زيست استان تهران هر از چند گاهي اقدامات ضربتي براي برخورد با افراد متخلف در مراكز خريد و فروش پرندگان انجام مي دهد كه پس از شناسايي قاچاقچيان آنها را تحويل مراجع قضايي مي دهد، و طي يك سال گذشته از بازار خليج و ساير نقاط تهران حدود 150 عدد از حيوانات گوناگون كه البته عموماً پرنده بودند كشف و ضبط شده است.»
وي به آمار كشفيات اداره كل محيط زيست استان تهران در نيمه نخست امسال اشاره و تصريح مي كند: «براساس آمارها در اين مدت 18 حلقه مار آبي، 4 سمندر لرستاني، 23 سنجاب وحشي، 48 لاك پشت بركه اي غيربومي، 3 لاك پشت بومي، 2رأس آهو، 256 قطعه بلبل خرما و طرقه، 3 خارپشت، 6قطعه كلاغ گردن بور، 6 قطعه هدهد، 2 قطعه كبك، 4 قلاده روباه و يك قطعه كلاغ نوك قرمز از قاچاقچيان كشف و ضبط شده است.»
از آقاي علي اشرفي پور در مورد چگونگي قاچاق گونه هاي وحشي حيوانات آن هم زير اين همه ذره بين دستگاه هاي مسئول مي پرسم كه در پاسخم مي گويد: «قاچاق حيوانات عموماً يا در خارج كشور صورت مي گيرد كه به صورت غيرقانوني وارد خاك ما مي شوند يا به طور غيرمجاز و دور از چشم مسئولان برخي از گونه هاي حيواني تكثير مي شوند كه در تمام اين موارد سازمان حفاظت محيط زيست به تنهايي پاسخگو نيست چون اين سازمان نه مسئول مرزباني كشور است و نه مسئول گمرك. همچنين برخي از مراكز نگهداري مجاز يا غيرمجاز حيوانات دور از چشم دستگاه هاي متولي نسبت به زاد و ولد يك گونه خاص يا ورود غيرقانوني آن اقدام مي كنند و در اين بين است كه دست دلالان براي خريد و فروش باز مي شود.»
قبح بعضي از كارها از بين مي رود!...
در سالهاي اخير برخي رفتارهاي ناهنجار و مخالف با عرف و فرهنگ ايراني- اسلامي در جامعه متداول شده كه دراثر بي توجهي و بي اعتنايي متوليان فرهنگي جامعه قبح آنها هم از بين رفته است كه از جمله اين رفتارها نگهداري و پرورش حيوانات غيراهلي و غيرمتعارف است.
اين نقطه نظر مهرداد رسا كارمند است كه در كنار يك مغازه پرنده فروشي در يكي از خيابان هاي اصلي و پرتردد شهر در گفت وگو با گزارشگر كيهان مطرح مي كند و در ادامه مي گويد: «اگر كسي از اين پرنده هاي قشنگ و زيبا در خانه نگهداري كند خيلي دور از شئونات اجتماعي و اسلامي نيست اما متأسفانه سگ بازي در اماكن عمومي و خانه ها درحال تبديل شدن به يك عرف است كه بايد جامعه و افراد واكنش بازدارنده از خود نشان دهند. اين رويه غلط قطعاً حكايت از بي توجهي و بي خيالي متوليان فرهنگي جامعه دارد كه درحال تبديل شدن به يك رفتار مفاخره آميز هم هست.»
اين كارمند كه اخبار ورود توله شيرها در سطح خيابان هاي تهران را به طور دقيق دنبال كرده و از بي دقتي برخي مسئولان گله مند است، مي گويد: «عده اي رفاه زده با پناه بردن به سگ و سگ بازي يا حيواناتي نظير همين توله شيرها نه تنها از اين رفتار غلط خود و واكنش هاي جامعه واهمه ندارند، بلكه حتي آن را نوعي وسيله فخرفروشي و پز دادن مي دانند.»
شيوع بيماري هاي مشترك بين انسان و دام
هرچند چگونگي تكثير و زاد و ولد حيوانات وحشي يا نحوه قاچاق آنها توسط دلالان در مراكز مجاز و غيرمجاز خود مسئله اي حائز اهميت است، اما آنچه كه در شرايط فعلي بين برخي از خانواده ها مد شده است نگهداري اين حيوانات در اماكن مسكوني و شيوع بيماري هاي مشترك بين انسان و دام و ابتلاي اعضاي خانواده به اين بيماري ها است كه جاي نگراني دارد.
دكتر هرمز حميديه، دامپزشك باغ وحش پارك ارم نيز در گفت وگو با گزارشگر كيهان با اشاره به اينكه يكي از مهم ترين بيماري هاي مشترك بين انسان و گربه سانان بيماري تكسوپلاسموز است كه در گربه ساناني مثل شير اين بيماري به شكل باليني نيست و علائمي ندارد اما عوامل بيماري روي مدفوع و موي آنها مشاهده مي شود كه درصورت سرايت در انسان بيماري شديدي ايجاد مي كند و در زنان باردار حتي باعث سقط جنين مي شود.»
وي در توضيح اين بيماري مي گويد: «تكسوپلاسموز يك نوع بيماري انگلي است كه چنانچه حيواني به اين بيماري مبتلا باشد از طريق مدفوع حيوان، بيماري به انسان سرايت مي كند.» دكتر حميديه همچنين به بيماري مسموميت غذايي هم اشاره مي كند و مي گويد: «اين نوع مسموميت از طريق موي حيوان به انسان منتقل مي شود كه چنانچه موي حيوان روي موادغذايي بنشيند، انسان را دچار مسموميت مي كند، ضمن اينكه برخي از ميكروب ها از طريق زبان حيوان كه با اشياي خانه در تماس باشد، ايجاد مسموميت در انسان مي كند.»
نظر او را هم درمورد دلايل گرايش برخي از افراد به نگهداري حيوانات وحشي در منزل علي رغم شيوع بيماري هاي مختلف سؤال مي كنم كه مي گويد: «تغيير فرهنگ در جامعه مهم ترين عاملي است كه باعث گرايش افراد به اين پديده شده است و متأسفانه اين مسئله برگرفته از فرهنگ غربي است كه بعضي از افراد ناآگاهانه به استقبال آن مي روند. ضمن اينكه كم رنگ شدن احساس عاطفي در برخي از خانواده ها را بايد به موارد فوق اضافه نمود.»
دكتر حميديه همچنين به برخي از بيماري هايي هم كه از طريق خزندگان به انسان ها منتقل مي شود اشاره مي كند و مي گويد: «به خانواده هايي كه فرزندان زير 5سال دارند توصيه مي كنم هرگز از خزندگان در محل زندگي خود نگهداري نكنند، چون وجود خزندگان در پوست و دستگاه گوارش بچه ها اثر سوء دارد و سيستم ايمني بدن آنها را دچار ضعف مي كند.»
اين دامپزشك باغ وحش به افرادي هم كه اقدام به نگهداري از پرندگان در منازل خود مي كنند، توصيه مي نمايد: «قبل از اينكه پرندگان بومي را وارد محل زندگي خود كنند، پرنده حتماً دوران قرنطينه را گذرانده باشد و مجوز دامپزشكي داشته باشد، همچنين از خريد پرندگاني كه از خارج كشور و به صورت غيرقانوني وارد مي شوند، جداً خودداري كنند چون اغلب ناقل بيماري هايي از جمله آنفلوآنزا هستند.»
دلايل نگهداري حيوانات وحشي و اهلي
بي ترديد مطلع شدن از نقطه نظرات جامعه شناسان و روان شناسان هم درخصوص دلايل نگهداري از حيوانات وحشي در خانه هاي شيك و مدرن يا بعضاً آپارتمان هاي كوچك، خالي از لطف نيست؛ چون اكثر افرادي كه در منازل خود سگ و ديگر جانوران وحشي و خاص را نگهداري مي كنند، پيش از آنكه عاشق حيوانات باشند عشق خودنمايي دارند.
دكتر امان الله قرائي مقدم، استاد دانشگاه و جامعه شناس نيز در اين خصوص با بيان اينكه نگهداري از حيوانات بخصوص آنچه كه ازنظر اسلام مانعي نبوده در ايران سابقه تاريخي دارد و در روستاها به طور كلي دامداري دارند و سگ گله هم دارند، به گزارشگر كيهان مي گويد: «متأسفانه شكل سنتي نگهداري از حيوانات خانگي از بين رفته و امروز مراقبت از حيوانات خاص به صورت نوعي مد و نوعي تشخص اجتماعي نزد برخي از افراد درآمده است؛ ضمن اينكه عده اي درصدد فخرفروشي هستند كه در واقع با خودباختگي، غربزدگي و از خود بيگانگي مي خواهند خود را به رخ ديگران بكشند.»
دكتر فربد فدايي، مدير گروه روانپزشكي دانشگاه علوم بهزيستي و توانبخشي و عضو هيئت مديره انجمن علمي روانپزشكان تهران نيز در گفت وگو با گزارشگر كيهان مي گويد: «همه موجودات زنده به نحوي به يكديگر وابستگي دارند. از گياهان تا جانوران تا اشرف مخلوقات و لذا زندگي همه موجودات را بايد پاس داشت، بايد اجازه داد كه جانوران اين آفريده هاي خداوند هم مثل هر موجود زنده ديگري در محيطي كه مناسب آنان است، زندگي كنند.» دكتر فدايي مي گويد: «جدا كردن اين موجودات زبان بسته از محيط زندگي طبيعي و محصور كردن آنان در فضاي خانه كاري غيرعلمي و غيرانساني است.»
عضو هيئت مديره انجمن علمي روانپزشكان ايران با اشاره به اينكه ويروس ايدز از طريق دست اندازي به محل زندگي نوع خاصي از ميمون هاي آفريقايي وارد جامعه انساني شده است تصريح مي كند: «نگهداري اين گونه جانوران كار يك فرد سالم ازنظر رواني نيست، مبتلايان به شخصيت هاي نمايشي (هيتريونيك) و افراد نوكيسه كه از حقارت دروني در رنج هستند، براي نمايش ثروت و امكانات خود و جلب توجه ديگران به نگهداري مار و مارمولك هاي بزرگ و ميمون و شير و... مبادرت مي كنند.» دكتر فدايي اضافه مي كند: «به طور سنتي در جامعه ايراني مردم نسبت به جانوراني كه به طور اهلي در كنار آنها زندگي كرده اند، مهربان بوده اند، كبوترها و گربه ها مورد محبت بوده اند. اما نگهداري سگ در خانه ها به عنوان جانور خانگي مرسوم نبوده است چون سگ به عنوان نگهبان جايگاه خاص خود را دارد اما نگهداري سگ، در خانه نوعي غربزدگي است و مراقبت از حيوانات وحشي در اماكن مسكوني هيچ توجيهي ندارد.»
گزارش روز