نگاهي به دستاوردهاي انقلاب اسلامي در عرصه علم و تكنولوژي(بخش نخست)
ثمره نظام اسلامي؛ توليد علم بومي تا تجاري سازي

پريسا جلالي
ظهور اسلام گرايي عامل ترس و اضطراب غرب است.
بابي سعيد، استاد جامعه شناسي دانشگاه منچستر انگلستان است اين نظر را در كتاب «هراس بنيادين» با طرح اين سؤال مطرح كرده است كه اسلام چگونه توانسته در طول سه دهه اخير به طور روزافزون جايگاه مهمي در بينش مسلمانان اشغال كند و نظم موجود در جهان را برهم زند؟ او به اين پاسخ رسيده است كه تفكر سياسي امام خميني(ره) منسجم ترين منطق اصول گرايي است و به واسطه ايشان است كه اسلام گرايي از يك مخالفت ساده و طرح سياسي به كنار افتاده و به يك جنبش ضدنظم حاكم مبدل شده است. به اعتقاد او گسترش اسلام گرايي بر تخريب و فرسايش اروپامداري و غرب مركزي استوار است.
گسترش اسلام گرايي هراسي بنيادي و مانعي اساسي در برابر افزون خواهي غرب است، چرا كه يكي از ابعاد اسلام هراسي را در پيشرفت علمي و صنعتي ايران اسلامي پس از وقوع انقلاب اسلامي بايد ديد كه به ارتقاي جايگاه سياسي، اقتصادي و فرهنگي در عرصه بين الملل انجاميده است.
اشاره به گوشه اي از موفقيت هاي ايران اسلامي در زمينه علمي پس از پيروزي انقلاب و مقايسه آن با دوران رژيم ستم شاهي در دنياي پيچيده و پيشرفته امروزي با وجود هجمه بسيار و توطئه و ترور ضروري است تا تأكيد كنيم تداوم حيات و بالندگي مستلزم استقلال علمي، تحقيقاتي، پژوهشي و فناوري است.
جايگاهي كه ايران اسلامي توانسته با شكستن سدها به آن دست يابد درحالي كه پيش از اين دستيابي به علوم و پيشرفت هاي تكنولوژيكي هرگز به عنوان يك گفتمان مسلط در كشور محسوب نمي شد و تمام نگاه ها به دنياي غرب معطوف بود؛ دست ها توليدات خارجي را تمنا مي كرد و دل ها به عشق بهره گيري از بهترين بازارها ضرورتي براي تلاش و توليد احساس نمي كرد.
رژيم ستم شاهي منهاي توسعه علمي
ايران مهد علم و تمدن به شمار مي رفت و طاغوت به وابستگي اش فرا مي خواند تا فاصله عقب ماندگي اش دوچندان شود.
ايران وابسته در آن ايام توهم تمدن و قدرت منطقه بودن را آناليز مي كرد و متوجه خلأهاي موجود نبود و هرگز تصور نمي كرد وابستگي تا چه اندازه برايش مهلك خواهد بود.
با اين حال امروز دنياي استكباري غرب جهان را دهكده اي مي داند و قانون حاكم بر آن را ايجاد دست انداز بر سر راه پيشرفت كشورهاي اسلامي و در رأس آن ايران اسلامي برمي شمارد و بارزترين توهم كه به توطئه و اجراي نيات شوم آنها بدل مي شود را ترور دانشمندان هسته اي ايران بايد دانست؛ شهيد شهرياري، شهيد علي محمدي، شهيد رضايي نژاد و شهيد احمدي روشن. اما علي رغم سنگ اندازي غربي ها كشورمان در عرصه هاي مختلف علمي كوتاه نيامد و توليد سلول هاي بنيادين، دستاوردهاي شبيه سازي، انرژي هسته اي، ساخت و پرتاب ماهواره و نتايج حاصل از علم نانو تكنولوژي و غيره را در كارنامه تلاش علمي خود ثبت كرد.
همه روزه شاهد نوآوري و خلاقيت هاي جوانان و پژوهشگران ايراني در رشته هاي علوم پايه، علوم انساني و ديگر زمينه هاي علمي هستيم. هر ساله نوآوران و نخبگان ايراني در المپيادهاي علمي بين المللي نظير رياضي و فيزيك و شيمي و بيولوژي و نجوم و غيره شركت مي كنند و در رقابت با محققان كشورهاي پيشرفته به مقامات برتر جهاني نايل مي شود.
افزايش سطح پوشش آموزش و پرورش و افزايش ظرفيت دانشگاه ها از شاخصه هاي رشد باسوادي و تحصيلات عمومي در كشور است. تا جايي كه امروز دانشجويان همپاي ديگر دانشمندان جهان مدعي ثبت اختراع و ابداع هستند.كنترل جت هواپيما و ماشين، طراحي و ساخت ماشين جت با سرعت بيشتر از 200 كيلومتر در ساعت بدون نمونه مشابه خارجي، ماشين مونستر با يك ليتر سوخت 170 كيلومتر در ساعت قادر به حركت است و موتور 28 سي سي و داشتن كمك فنرهاي نرم و روغني، هلي كوپتر حرفه اي چهار موتوره كه در 8 زاويه جهت گيري مي كند.
دستاورد انجمن هاي برق و مكانيك دانشگاه تربيت معلم آذربايجان كه با ارائه يك زيردريايي هواپيماي بدون سرنشين و يك كوادروتور يا هواپيماي 4 ملخه است. هواپيماي بدون سرنشين مجهز به سيستم هاي پيشرفته هدايت و نوآوري با سيستم پردازش تصوير OSD، سامانه ضدسقوط و سيستم كمك خلبان هوشمند را هم بايد اشاره كرد.
«تيكا» نام زيردريايي اي است كه براي نجات خود از ورود آب به درونش قابليت تغيير حجم دارد. يكي از مهم ترين ويژگي هاي اين زيردريايي اين است كه يك هدف مورد نظر را مي تواند رديابي كند.
هواپيماي 4 ملخه مناسب استفاده در استوديوهاي فيلمبرداري با حجم كم و دستگاه ربات مسيرياب كه تنها بخش كوچكي از همه توانايي دانشجوياني است كه فرداي ايران اسلامي را تضمين خواهند كرد.
توليد علم ناشي از بينش امام(ره) بود
امروز دانشگاه ها به مأمن توسعه و بالندگي تبديل شده اند و دستاوردهاي پژوهشگران ايراني در حوزه علوم هسته اي، سلول هاي بنيادين، فناوري آي تي ديگر دستاوردهاي بزرگي است كه در سه دهه اخير به وجود آمده و زمينه دستيابي به سند چشم انداز را سهل تر كرده است.
موضوعي كه دكتر محمود حكمت نيا معاون علمي پژوهشي پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي بدان اشاره دارد و دستاوردهاي علمي ايران پس از پيروزي انقلاب را ناشي از رمز و راز نهفته در انقلاب مي داند.
وي در گفت وگو با خبرنگار سرويس گزارش كيهان در توضيح بيشتر مي گويد: «ريشه احساس ضرورت به توسعه علمي را بايد در بينش معرفتي و علمي ناشي از ديدگاه معرفتي امام راحل دانست. بنابراين ارتقاي علمي ايران تنها ناشي از فشارهاي اقتصادي نبود بلكه ايران اسلامي به اين نگرش رسيد كه با مباني كمونيسم و انديشه هاي غربي راه به جايي نخواهد برد. بلكه به لحاظ ديدگاه اسلامي توسعه در گرو بازگشت به مباني علمي و فني خودي است كه ريشه در مباحث اسلامي دارد.»
وي مثبت ترين اقدام صورت گرفته در اين زمينه را بومي سازي علوم و بهره برداري از دانش ها و ساختار بومي كشور عنوان مي كند و در درجه بعد نهادسازي و ارايه ساختارهاي مناسب علمي براي توليد علم مثل كرسي هاي نظريه پردازي، ايجاد نهادهاي سياست گذاري مانند شوراي عالي انقلاب فرهنگي و در نهايت پژوهشگاه هاي بسيار متعدد و متناسب با فضاي فرهنگي را مهم قلمداد مي كند. ضمن اينكه اكنون ايران به تجاري سازي علم روي آورده است.
فعاليت هاي عمده در حوزه سياست گذاري هاي كلي و تدوين نقشه علمي كشور را بايد از قدم هاي ارزشمندي دانست كه مي توان از اين طريق از ظرفيت انديشمندان بهره برد.»
اين عضو هيئت علمي پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي اضافه مي كند:« در حوزه تجاري سازي علم فعاليت هاي خوبي شروع شده ولي در ابتداي راه هستيم. تشكيل شركت هاي دانش بنيان، تأسيس دانشگاه ها و ارتقاي سطح علمي در حوزه بين الملل و تنوع در مقاطع و رشته هاي تحصيلي نتيجه تغيير نگرش و تلاش مضاعف براي توسعه علم و دانش است. همان طور كه در حوزه جهاني هم پيشرفت چشمگيري داشته ايم. به طور مثال طي صدسال گذشته ترجمه از زبان هاي ديگر به فارسي در كشور صورت مي گرفت اما دهه اخير ترجمه مقالات و كتب ايران از فارسي به زبان هاي ديگر ترجمه مي شود. تأييد مقالات علمي در مؤسسه ISI امتياز بود اما اكنون خودمانISC را داريم و دستاوردهاي علمي و پژوهشي در قالب مقالات علمي با مبناي اسلامي درج مي شود.»
ايران، معدني از مغزهاي خلاق
در مجموع دستاوردهاي علمي را بايد در طبقه بندي كلان مقالات علمي و پژوهشي كه در چندين سال گذشته رشد بسزايي در سطح جهاني داشته اند ببينيم. جشنواره خوارزمي، كتاب سال حوزه براي معرفي كتاب هاي برجسته علوم انساني و كتاب سال با موضوعات خاص قدم هاي مثبتي است كه در اين راستا برداشته شده است.
سيامك باقري كارشناس مسايل سياسي نيز قابليت و پتانسيل بالايي را در سطح علمي براي ايران متصور است؛ معادني از مغزهاي خلاق كه آينده ايران را خواهند ساخت.
وي در گفت وگو با گزارشگر كيهان مي گويد: «اين مغزها ايران را نه تنها قدرت اول منطقه بلكه به قدرتي بين المللي تبديل مي كنند. در شرايط كنوني آنچه كه در پيشرفت علمي شاهد آن هستيم؛ شرايطي است كه نقش جوانان كاملاً در آن بارز است. از يك سو اگر اين عرق اسلامي و ملي جوانان ما نبود و از سوي ديگر فرهنگ «ما مي توانيم» كه امام راحل مثل يك اكسير بر رگ هاي جوانان تزريق كرد، نبود موفق به اين پيشرفت ها نمي شديم.»
وي در پاسخ به اين سؤال كه آينده علمي، سياسي و اقتصادي ايران را چگونه ارزيابي مي كنيد؟ اظهار مي دارد: «فكر مي كنم كه ما در عصر كنوني به طور كلي شاهد دو فرايند قابل توجه هستيم. فرايند اول بيانگر افول قدرت در غرب و دومي بيانگر صعود و ارتقاء قدرت علمي و سياسي و اقتصادي در شرق است. آينده بسيار شفاف و روشن است. روند توسعه علمي بيانگر اين موضوع است كه ايران در آينده در حوزه هاي علمي خصوصاً در علوم مادر و استراتژيك رتبه اول را در جهان اسلام كسب مي كند و در رتبه هاي جهاني نيز جايگاه قابل توجهي خواهد داشت.»
اين كارشناس مسايل سياسي مي گويد: «به لحاظ سياسي الگوها و ارزش هاي سياسي انقلاب اسلامي ايران در آينده از نفوذ بيشتري در خاورميانه و بلكه در كل جهان اسلام برخوردار بوده و همه را تحت الشعاع قرار مي دهد.»
به همين علت وي معتقد است كه:« براي حفظ جان ذخاير علمي ايران و دانشمندان بايد تدبير شود چون دشمن درحال پيشرفته تر كردن و پيچيده كردن حركات تروريستي خودش است و لازمه آن حفاظت از جان اين دانشمندان و برنامه ريزي هاي حفاظتي و اطلاعاتي هوشمندانه و به هنگام است.»
توسعه منابع انساني خطر جدي براي غرب
سي وسه سال پيش كه انقلاب اسلامي ايران به پيروزي رسيد هيچ كس تصور نمي كرد با گذشت تنها سه دهه بتواند به اين سرعت عرصه هاي پيشرفت علمي را طي كند.
البته اين نكته هم قابل توجه است كه هنوز تا كمتر كردن فاصله ها با علم جهان غرب راه درازي در پيش است و موانع بسياري در مقابل؛ بنابراين نبايد اجازه داد اين موانع روند دستيابي به علم و فناوري را در چنين دوراني كه تحريم هاي زيادي عليه ايران اعمال شده و نبوغ و دانش توانمندان ايراني را نشانه رفته است، كند سازد.
غرب تلاش مي كند از توسعه منابع انساني و مسير روبه رشد علمي ايران جلوگيري كند. بايد دقت كنيم توسعه منابع انساني پيش درآمد توسعه اجتماعي، سياسي و اقتصادي هر كشور است و دشمن به شدت از افزايش تعداد دانشمندان ايراني مي ترسد.
همان طور كه عبدالعزيز جمشيد زهي نماينده مردم سراوان در مجلس شوراي اسلامي عقيده دارد: «پيش از اين دشمنان تلاش مي كردند مغزهاي متفكر را از ايران خارج كنند و امروز با مشاهده پيشرفت دانشگاه هاي ايران و تربيت متخصصان و دانشمندان برجسته در علوم مختلف به ترور استادان دانشگاه ها روي آورده اند.»
وي اضافه مي كند:« دشمن به شدت از پيشرفت هسته اي ايران بيم دارد و چون از كارشكني در مسير توسعه فعاليت هاي صلح آميز هسته اي نااميد شده است دانشمندان ما را هدف ترور قرار داده است. تبليغات دشمن مبني بر صلح آميز نبودن فعاليت هاي هسته اي كشورمان در مجامع بين المللي به نتيجه نرسيد و اين عامل نيز از ديگر دلايل يأس آنها و تلاش شان در ترور دانشمندان ايراني است.»
گزارش روز