گاليا توانگر
خواب مي بينم رفته ام دبيرستان محل تحصيلم ! به مديرمان مي
گويم : «کارشناسي ام را گرفته ام.» مدير در حالي که پرونده تحصيلي ام دستش است ، مي
گويد : «متاسفم! تو بايد دوباره رياضي پيش دانشگاهي را بگذراني. نمره قبولي نياورده
بودي! چطور دانشگاه ثبت‌نام کرده اي؟!»
شروع مي کنم مثل باران هاي دم‌اسبي جنوب
اشک ريختن. در سکانس ديگري دارم در کوچه خاکي مدرسه مي‌دوم تا به جلسه امتحان برسم.
تا مي رسم،درها را مي بندند. آنقدر به در مي‌کوبم که از حال مي روم و روي خاک‌ها وا
مي روم!
اين قبيل خواب ها معمولا زماني دامنه‌دارتر مي شوند که در طول روز استرس
کاري را تجربه کرده باشم و يا مسئله اي لاينحل ذهنم را به خود مشغول کرده باشد.
روانشناسان معتقدند کودکاني که در دوران تحصيل خود به دليل شيوه هاي غلط آموزشي و
ارزشيابي اضطراب کشنده اي را تحمل مي‌کنند ،اين ترس در آنها نهادينه مي شود وتا سال
هاي پاياني عمر با آنها خواهد بود.
به‌راستي حالا که دائما مسئولان آموزش و
پرورش کشور درباره تحول بنيادين در نظام تعليم و تربيت صحبت مي کنند ، زمان تحول
بنيادين در نظام ارزشيابي تحصيلي فرا نرسيده است؟!سرانجام امتحانات در نظام آموزشي
6-3-3 چگونه خواهد بود؟ مي توان اميد داشت که ترس از جلسه امتحان از ضمير ناخود
آگاه نسل هاي بعدي و خواب هايشان رخ بر بندد؟
ضرورت تغيير نظام ارزشيابي
به
موازات تحول بنيادين
در آموزش و پرورش
آن روزها سال هاي دهه 70 ما به وقت
امتحان در حياط بزرگ مدرسه روي آسفالت‌هاي سرد يا داغ - در زمستان و تابستان –
مي‌نشستيم و بعضا نمي توانستيم به باد تند در چرخش که خاشاک را توي صورتمان و يا
ورقه امتحاني مان پخش مي‌کرد، اعتراضي داشته باشيم. با اين همه نبود امکانات، همگان
فقط از دانش آموز دست کم انتظار کسب نمره 18 به بالا را داشتند. روزهاي سختي بود که
هيچ گوشه آن شبيه شرايط جلسات امتحانات در سال هاي اخير نيست. در حال حاضر
خوشبختانه مسئولان رده بالاي آموزش‌و پرورش به خوبي متوجه ضرورت تحول در نظام
ارزشيابي تحصيلي هستند و دارند تلاششان را مي کنند که به موازارت تحول بنيادين در
کميت و کيفيت امتحانات مدارس نيز تغييرات محسوسي اتفاق بيفتد.
دکتر مهدي نويد
دبير کل شوراي عالي آموزش و پرورش در گفت و گو با خبرنگار کيهان ابتدا درباره تغيير
جدول زماني امتحانات مدارس کشور با توجه به برگزاري انتخابات رياست جمهوري در خرداد
ماه امسال مي گويد:« برهيچ کس پوشيده نيست که معلمان ، مديران و حتي دانش‌آموزان
-به‌ويژه راي اولي ها- تا چه حد در سرنوشت انتخابات نقش دارند. بنابراين برآن شديم
که طوري برنامه ريزي کنيم که قبل از انتخابات سال 92 امتحانات مدارس پايان پذيرند.
ميانگين زماني امتحانات امسال بين 25ارديبهشت تا 20 خردادماه است.»
وي در مورد
ضرورت تحول در نظام ارزشيابي تحصيلي به موازات تحول بنيادين در نظام تعليم و تربيت
توضيح مي دهد : «خوشبختانه در پاسخ به اين ضرورت در فرآيند تدوين سند تحول بنيادين
، زير نظام پژوهش و ارزشيابي به عنوان يک زير نظام در کنار 5 زير نظام ديگر -
برنامه هاي درسي ، مديريت راهبردي، فضا و تجهيزات ، منابع مالي ، منابع انساني –
مطرح شده است. براي هر زير نظام اهداف ، اصول ، رويکردها و روش ها تعيين شده اند.
براي مثال يکي از احکام سند تحول، راهکار 2/19 است . بر اساس اين راهکار، طراحي و
اجراي نظام ارزشيابي نتيجه محور به جاي نمره محور جزء الزامات تحقق تحول بنيادين
نظام تعليم و تربيت کشورقرار مي‌گيرد. به فرهنگيان اين اطمينان را مي دهيم که کار
گروهي براي تحقق اين مهم در شوراي عالي آموزش و پرورش تشکيل داده ايم. بر آنيم که
با استفاده از تجربيات بومي در داخل کشورمان ، بررسي وضع موجود نظام ارزشيابي و نيز
شناسايي نقاط قوت و ضعف آن و همچنين با مطالعه تطبيقي و بررسي شيوه هاي ارزشيابي در
ساير کشورها چهار چوب چگونگي تغيير نظام ارزشيابي را مشخص و تدوين کنيم.»
وي در
تکميل صحبت هايش اشاره دارد: « طراحي و استقرار نظام ارزشيابي از آن جهت در شرايط
فعلي از اولويت برخوردار است که موضوع بازنگري در قانون پذيرش دانشجو مصوب مجلس
شوراي اسلامي يا همان قانون مشهور به حذف کنکور در دسترس کار نمايندگان محترم قرار
دارد. »
ارزشيابي توصيفي جايگزين
ارزشيابي کمي
جلال اصلان زاده دانش آموز
دوره متوسطه درباره شرايط برگزاري امتحانات در مقطع تحصيلي اش که مقطع فوق العاده
حساسي با توجه به واقعيت هاي کنکور پيش رو است ، مي گويد :« همين طور در وضعيت عادي
هم وقت براي اتمام کتاب و دوره کم مي آوريم ، چه برسد به اين که به طور ناگهاني
گفته شود ،امسال امتحانات به دليل انتخابات ، زود هنگام شروع خواهد شد. يکباره فشار
مضاعفي بر معلمين براي اتمام کتاب و بر دانش آموزان به دليل کم آوردن فرصت آموختن و
مرور دروس وارد مي شود.بايد از همان ابتداي سال تحصيلي جديد با پيش‌بيني شرايط ،
تغييرات زمانبندي امتحانات پايان سال مدارس در مقاطع مختلف گوشزد مي شد. »
وي
گله مندانه ادامه مي دهد :« در دوران دبيرستان به بهانه پيش رو داشتن کنکور از نظر
بنده نبايد امتحاني را تستي برگزار کرد. تستي برگزار کردن امتحان ، دانش آموزرابه
نکته اي خواندن وامي دارد که اين نوع يادگيري با يادگيري عمقي مباحث منافات دارد و
باعث مي شود مطالب به صورت منسجم آن طور که انتطارش مي رود، ياد گرفته نشود. لااقل
براي مرحله به مرحله پيش رفتن پاسخ تشريحي بايد به دانش آموز نمره تعلق بگيرد ، اما
برخي معلمان به دليل کمبود وقت يا بي حوصلگي در تصحيح اوراق براي کشف مراحل پاسخ
گويي دانش آموز وقت نمي گذارند و تنها به جواب آخر نمره مي دهند. در حالي که پيشروي
درمراحل پاسخگويي سطح يادگيري هر دانش آموز را مشخص مي کند.»
نويد، دبير کل
شوراي عالي آموزش و پرورش نيز در مورد سطح استانداردهاي امتحانات ، توضيح مي دهد:«
نظام ارزشيابي فعلي داراي نقاط ضعفي است که بايد هر چه زودتر در سدد رفع آن بر
آييم. مهمترين اين نقيصه ها تاکيد افراطي بر نتيجه محوري بر پايه نمره است. اين
نقيصه بخصوص در دوره ابتدايي منشأ بسياري از آسيب ها و اضطراب‌ها براي دانش آموز و
خانواده اش خواهد شد. خوشبختانه در سال هاي اخير شيوه ارزشيابي توصيفي جايگزين شيوه
ارزشيابي کمي و پاياني شده است. هر چند اجرايي شدن اين شيوه درآغاز راه است و تحقق
کامل و مطلوب آن بستر آفريني فراواني نياز دارد ، اما تحقيقات، پژوهش ها و مشاهدات
انجام شده در همين مدت نيز گوياي اثر بخشي آن است.»
آمادگي براي امتحان
تا
ساعتي قبل از شروع جلسه
يکي از اصولي که در دهه هاي اخير در طراحي نظام هاي
آموزشي مورد توجه جدي کارشناسان قرار گرفته اين است که ارزشيابي، جزئي از فرآيند
يادگيري است. به اين معنا که معلمان آموخته هاي دانش آموزان را ارزيابي مي کنند تا
ميزان تحقق اهداف را سنجيده و زمينه يادگيري بيشتر فراهم آورند، نه اين که تنها
ملاک قضاوت و يا مچ گيري از دانش‌آموزان باشد. امروز به ارزشيابي هاي همه جانبه
تاکيد مي شود .ارزشيابي آموخته هاي دانش آموزان در حيطه شناختي و ميزان معلومات و
محفوظات آنها تنها بخشي از تجربيات يادگيري دانش آموزان در کلاس است و نظام آموزشي
بايد بتواند همه تجربيات در همه بخش ها را بسنجد. در غير اين صورت زمينه افت تحصيلي
به ويژه در برهه زماني خروج از يک مقطع و ورود به مقطع تحصيلي جديد رخ خواهد داد.
شهرزاد اَکنچي روانشناس مراکز شميم و مدرس خانواده در گفت و گو با خبرنگار کيهان
يکي از مهمترين مسائل مرتبط با فصل امتحانات را بروز ترس ها و استرس‌هاي اين فصل
عنوان کرده و مي گويد :« يک مقدار اضطراب براي ايجاد انگيزه طبيعي است اما اضطراب
هاي بيش از حد مي تواند آسيب‌هاي زيادي را براي دانش آموز و خانواده اش به همراه
داشته باشد. به طوري که ترس هاي مرضي در وجود دانش آموز نهادينه شود و بعدها او را
به کمبود اعتماد به نفس و انزوا از رقابت هاي اجتماعي بکشاند.
وي داستان آمادگي
براي امتحانات را با توجه به پله پله نزديک شدن به زمان امتحانات به سه فصل تقسيم
مي کند : مدتي قبل از امتحان ، روز يا ساعت ودقايق قبل از امتحان، حين امتحان دادن.
اَکنچي مي گويد:« هرگز مطالعه درس‌ها را به شب امتحان موکول نکنيد . هرچه بيشتر
و طولاني تر تمرکز و مطالعه داشته باشيد ، کمتر به اضطراب امتحان دچار خواهيد شد.
در مطالعه دروس از جزوات خودتان استفاده کنيد چرا که جزوات ديگران حاوي نکاتي است
که از ديد آنها مهم بوده‌اند. دقت کنيد که جزوه تان شامل همه نکاتي باشد که سر کلاس
گفته شده است.مطالعه خود را به اجزاي کوچک قسمت کنيد و بر مبناي آنها برنامه ريزي
داشته باشيد. اين در واقع پاسخ است به سوالات چه چيز را چگونه و در چه زماني
بخوانم؟ سه کليد طلايي برنامه ريزي موفق براي درس‌خواندن محسوب مي شود.»
وي
ادامه مي دهد :« براي روز پيش از امتحان خلاصه هاي جامعي که در طول ترم مهيا کرده
ايد و نکات مهم آنها را که با خودکارهاي رنگي نشانه گذاشته ايد، مرور کنيد. تهيه
نکته کارت ها که يک طرف آنها پرسش ها ، عنوان ها و کليدواژه ها آورده شده ودرطرف
ديگر تعاريف،پاسخ ها و فرمول ها را نوشته ايد ، بسيار حائز اهميتند.اين کارت‌ها را
همواره همراه خود داشته باشيد و در هرفرصتي مرورشان کنيد.»
مدرسه گود چانه زني
نمره نيست !
اغلب کارشناسان نظام تعليم و تربيت کشورمان بر اين باورند که نظام
ارزشيابي تحصيلي ما بيش از حد حافظه گراست. اين نقيصه بارها محل نقد بوده است. حتي
مقام معظم رهبري در سخنان روشنگرايانه خويش به آن اشاره فرموده اند و خواستار رفع
اين نقيصه شده اند. در شيوه اخير صرفا محفوظات ذهني دانش آموز مورد ارزيابي قرار مي
گيرد، در حالي که در دنياي امروز بويژه در مقطع تحصيلي ابتدايي ارزشيابي توصيفي
اجرا مي‌شود. در کشور ما ارزشيابي توصيفي در حال حاضر صرفا براي پايه اول ابتدايي
محل اجرا بوده است.
تغيير نگرش ها بايد از تغيير نگاه والدين به مقوله امتحان
صورت پذيرد. والدين وقتي مصرانه در پي نمره بيست هستند ، خب نظام آموزشي هم که به
مطالبه عمومي مي‌نگرد، به اين زودي ها به فکر عملي کردن تغيير نظام ارزشيابي نمي
افتد. والدين بايد بدانند مدرسه تنها محلي براي چانه زدن بر سر نمره فرزندانشان
نيست و مطالبات تربيتي ازمدرسه محل تحصيل فرزندشان را در اولويت قرار دهند.
گزارش روز
|
