|
اخبار انديشه |
 |
|
نگاهي به آراء اقتصادي شهيد بهشتي |
|
|
ارتباط مسجد، قرآن و انسان |
|
به مناسبت سالگرد قيام مردم عراق عليه استعمار انگليس
قيام
مرجعيت عليه استعمار |
|
|
شهرسازي ؛ عقلانيت، عدالت، معنويت |
|
|
|
|
 |
انتشار سه کتاب جديد
از دکتر رضا داوري اردکاني
رضا داوري اردکاني از
انتشار قريب‌الوقوع سه اثر جديدش خبر داد.
دکتر داوري در گفت‌وگو با سايت مرکز
دايره‌المعارف بزرگ اسلامي گفت: کتاب «فلسفه ايدئولوژي و دروغ» عنوان جديدترين
کتابي است که قرار است منتشر شود.
«روشنفکري در جهان و ايران» عنوان يکي ديگر از
کتاب‌هايي است که قرار است به زودي از دکتر داوري اردکاني وارد بازار کتاب شود. در
اين کتاب بيان شده است که منورالفکري و روشنفکري گرچه به هم بسته‌اند با هم نبايد
اشتباه شوند منورالفکري در قرن هيجدهم پديد آمده و آغاز روشنفکري در پايان قرن
نوزدهم است. البته بيشتر صفحات کتاب متضمن بيان وضع روشنفکري در ايران و مشکلات
روشنفکران کشور است. در اين کتاب نويسنده به نقد و بررسي تاريخي بحث روشنفکري در
جهان و چگونگي ورود آن به ايران و گسترش آن پرداخته است.
سومين اثر رئيس
فرهنگستان علوم ايران «فلسفه و آينده‌نگري» نام دارد که به همراه دو کتاب ديگر به
زودي منتشر مي‌شود.
در کتاب «فلسفه و آينده‌نگري» آمده است که فيلسوفان در طرح
عوالم انساني چه سهم و اثري داشته‌اند و آيا طراحي آينده بدون آگاهي از امکانهاي
موجود و روابط ممکن ميان جهان و انسان مي‌تواند صورت گيرد.
نرم‌افزار «فقه
حکومتي»
منتشر شد
نرم‌افزار چندرسانه فقه حکومتي شامل صوت و فيلم 9 جلسه درس
خارج مباني فقه حکومتي حجت‌الاسلام سيدمحمد مهدي ميرباقري رئيس فرهنگستان علوم
اسلامي منتشر شد.
درس خارج فقه حکومتي در پاسخ به مطالبه مقام معظم رهبري از
حوزه‌هاي علميه توسط استاد ميرباقري برگزار شد که نرم‌افزار چند رسانه‌اي آن توسط
مؤسسه تمدن نوين توليدو عرضه شده است.
اين درس از دي‌ماه سال 1391 به صورت هفتگي
آغاز شد. تبيين مبادي و مباني فقه حکومتي، هدف اصلي از برگزاري اين جلسات است. بخش
اول از مباحث به تقرير و دسته‌بندي تعاريف و تلقي‌هاي مختلف از فقه حکومتي
مي‌پردازد؛ تعاريف مختلف از «فقه حکومتي» تحت سه رويکرد اصلي «فقه موضوعات»، «فقه
نظامات» و «فقه سرپرستي» جاي مي‌گيرند.
همايش ملي حديث رضوي
برگزار مي‌شود
دبير اجرايي همايش ملي حديث رضوي از چاپ هشت کتاب ويژه اين همايش خبر داد و گفت: در
اين همايش چهار نشست تخصصي از جمله منبع‌شناسي سيره و سبک زندگي رضوي، معرفي سبک
زندگي اسلامي و عرصه‌هاي نيازمند پژوهش در سيره و سبک زندگي رضوي برگزار مي‌شود.
حجت‌الاسلام غلامعلي در پايان يادآورشد: علاقه‌مندان شرکت در اين همايش تا 15 مرداد
سال جاري فرصت دارند آثار خود را از طريق پايگاه اطلاع‌رساني www.hadith.net يا به
آدرس قم، بلوار 15خرداد، چهارراه نوبهار، پس از شهرک جهاد، مؤسسه علمي فرهنگي
دارالحديث ارسال کنند.
|
|
|
|
عليرضا مهري
سخن گفتن در خصوص نگاه اقتصادي فرد اثرگذاري همچون شهيد بهشتي
با فعاليت هايي که براي شکل گيري انقلاب اسلامي صورت داده است نيازمند فرصتي مبسوط
است که بسيار فراتر از فرصت موجود است.پيش از بررسي نظرات اقتصادي ايشان ذکر چند
نکته ضروري به نظر مي‌رسد.نخست ، صاحب نظر بودن ايشان بدون داشتن مدرک دانشگاهي در
حوزه اقتصاد است. نگاه جامع و عميق ايشان به نظام اقتصادي اسلام بيان کننده واقعيتي
است که در سخنراني که در سمينار بيمه‌هاي اجتماعي به خوبي به آن اشاره کردند:” در
فرهنگ امروز ما ، وقتي “صاحب نظران ”گفته مي شود ، مقصود صاحب مدرکان نيست. مطمئنا
کساني هستند که در زمينه ي مسائل ارزنده ي حياتي امروز جامعه ي ما صاحب نظرند ،
هرچند تحصيلات منظم نداشته اند و مدرک و تيتر خاص را به دست نياورده اند.” در ادامه
سخنراني گستره بحث فراتر مي رود و شهيد بهشتي کساني که بيمه در زندگي شان تاثيرگذار
است را جزو صاحب نظران در اين حوزه مي داند و با اشاره به بيمه کارگري از لزوم آسيب
شناسي اين نوع بيمه توسط کارگران در نشست‌هاي کارشناسي صحبت به ميان مي آورد.
دوم ، اينکه مظلوميت شهيدبهشتي در عصر فعاليت ايشان در حزب جمهوري و شوراي عالي
قضائي در ابتداي پيروزي انقلاب محبوس نشده است و تاختن به تفکرات اسلامي ايشان در
حوزه هاي مختلف تا امروز به شيوه هاي گوناگون صورت گرفته است. نگاه متعالي ايشان در
حوزه اقتصاد که در بندهاي اقتصادي قانون اساسي متجلي شده است دچار مظلوميتي شده است
که انگار مي شود که چنين اصولي از ابتدا در قانون اساسي وجود نداشته است. البته بي
توجهي ها در زمان حيات ايشان هم وجود داشت و براي نمونه مي توان به معرفي فصل ابعاد
اقتصادي در بخش اقتصاد قانون اساسي اشاره کرد که پياده شده ي سه جلسه برنامه ي ضبط
شده ي صداوسيما از ايشان است که هيچ گاه پخش نشد. نظرات بزرگاني همچون شهيد بهشتي
جزو ذخاير دانايي انقلاب اسلامي است و عدم مراجعه به آن نوعي خودزني و محروم ساختن
خود است.
سوم، يکي از آسيب هايي که از ابتداي پيروزي انقلاب دامن گير جامعه ي
انقلابي شد زدن انگ “ ايسم” به بزرگان فکري انقلاب بود.
يکي از دلايل اساسي
بيماري اقتصاد در نظر گرفتن سود براي سرمايه بازرگاني مي باشد. سرمايه بازرگاني
سرمايه اي است که هيچ يک از دو نوع بهره دهي را ندارد، يعني نه توليد را بالا مي
برد و نه مي توان آن را مصرف کرد و هيچ کاري از آن ساخته نيست. به عنوان مثال ،
بازرگاني صد تن برنج به انبار مي آورد ، به قيمت يک تومان؛ و به اعتبار داشتن يک
ميليون تومان مي خواهد بيست هزار تومان بهره ببرد.1 در کنار سرمايه گذاري بازرگاني
دو نوع سرمايه گذاري ديگر در چرخه ي اقتصادي نقش آفريني مي کند. نخست سرمايه گذاري
به شکل ابزار توليد ؛ دوم سرمايه گذاري به شکل مستغلات که در شکل کار انباشته شده
است که قابل بهره برداري است مثلا شخصي خانه يا کلبه اي را مي سازد و در آن زندگي
مي کند ولي گاهي آن را اجاره مي دهد.
در سرمايه گذاري بازرگاني سرمايه عقيم مي
باشد. از اين رو مي‌تواند به استثمارهاي زنجيره اي و متوالي نامرئي ، منتهي شونده
به فاصله هاي ثروت و فاصله هاي طبقاتي بينجامد. در حالي که هيچ توجيه منطقي بر طبق
آنچه شهيد بهشتي بر پايه مالکيت در کتاب اقتصاد اسلامي بنا نهاده ندارد.
ممکن
است گفته شود همان گونه که بقال کار مي کند تاجر نيز کار مي کند و اشکالي بر سرمايه
گذاري بازرگاني وارد نيست.آنچه مورد قبول است کار خدماتي اوست که بايد متناسب با آن
حق الزحمه اي به او داده شود ، ولي اگر تاجر عمده فروش طي يک سال ده ميليون تومان
سود برد ، اين مبلغ را بابت چه چيزي به دست آورده است؟ فرق اين تاجر عمده فروش با
آن کاسب خرده فروش چيست؟ تاجر عمده فروش اين مقدار بقيه را به ادعاي اين که سرمايه
ي او بايد سود بدهد از جامعه طلبکاري مي کند که از نظر منطق فطري قابل قبول نيست. 2
آن چيزي که دزدي است و منجر به اين مي شود که عده اي بتوانند رگهاي نامرئي براي جذب
ارزش هاي توليدي دسترنج کار مغزي و يدي ديگران ايجاد و انبار کنند ، همين سود
سرمايه بازرگاني است. در اين سود خريد و فروش ها ، آن مقدار که در برابر حق الزحمه
ي خريدار و فروشنده ، منشي و حسابدار ، و کارگر و هزينه ي تلفن و امثال آن است
اشکالي نيست؛ اما کسي که مي گويد به اين حساب که او هزار تن خريد و فروش کرده است ،
فلان مقدار مي خواهد ، واگر صد تن بود با همان مقدار کار ?? درصد آن سود را مي
خواهد صحيح نيست.3
آن چيزي که مسئله ي ارزش اضافي را در نقش اقتصاد سرمايه داري
مطرح مي کند و نقش مخرب آن را نشان مي دهد باز مي گردد به سود سرمايه ي بازرگاني، و
الا سود سرمايه در شکل ابزار توليد و مستغلات هرگز به مسئله ارزش اضافي مخرب منتهي
نمي شود.4
مشکلات اقتصادي ما و راه حل آنها
آنچه امروز در جامعه هاي اسلامي
عمل مي شود و ظالمانه است و به ظلم اقتصادي يعني استثمار منتهي مي شود دو چيز است:
اول سود دهي سرمايه ي عقيم بازرگاني. دوم، کمبود امکانات سرمايه اي و ابزاري ، براي
صاحبان نيروي کار توليدي و خدماتي ، به گونه اي که صاحبان اين نيروها مجبور مي شوند
به خدمت صاحبان سرمايه ي توليدي و خدماتي درآيند و به هر فرمولي که اين صاحبان
سرمايه بپسندند تن در دهند. اين فاجعه است و علاجش نيز اجراي کامل و سريع بند ? از
اصل ?? قانون اساسي جمهوري اسلامي است. مسئله اي که در اقتصاد ايران مهم است حل اين
دو است. بايد فکر ها را اينجا متمرکز کنيم و نيروهايمان را تلف نکنيم. براي من
فاجعه است هنگامي که مي بينم مغزهايي که مي توانند در اقتصاد فکر کنند و خلاقيت
داشته باشند ، بر سر بحث هاي پوچ و بي ربط وقتشان صرف مي شود. اگر اين مباني روشن
فطري پذيرفته شده مبنا قرار گيرند ، بايد به سراغ راههاي اجرايي آن رفت.5
بحث
بعدي در خصوص وجود نرخ تورم و تاثير آن بر مبادلات اقتصادي است.شهيدبهشتي با پذيرش
تاثير نرخ تورم بر مبادلات به لزوم اصلاح آن اشاره مي کند. البته دامنه ي بحث تورم
را با قيد حرکت جامعه به سمت تکاثر محدود مي کند يعني در صورتي که نرخ تورم باعث
حرکت جامعه به اين سمت شود بايد با تورم مبارزه کرد.
در ريشه يابي تورم، سود دهي
سرمايه ي بازرگاني را مهم ترين عامل تورم مي داند و با توجه به بحث قبلي اگر به
دنبال برپايي نظام اقتصادي اسلام باشيم قطعا نرخ تورم بسيار پايين خواهد آمد؛ در
حالي که امروز اين گونه نيست.
تز فراواني ابزار و امکانات توليد که به همت شهيد
بهشتي در قانون اساسي گنجانده شده است از جمله تزهاي اقتصادي جديد است که بر طبق
موازين اسلامي پايه گذاري شده است. يکي از مشکلات اساسي مزارعه، فروش ارزان نيروي
کار است که مبتلابه جامعه ي امروز ماست. فروش ارزان نيروي کار که زمينه ساز استثمار
و شکاف طبقاتي است. اقتصاد اسلامي ، اقتصادي است که دو بعد آزادي و نفي استثمار را
با هم دنبال مي کند که در اين تز متجلي است.
بانکداري ربوي يا بانکداري اسلامي
در کتاب اقتصاد اسلامي فعاليت هاي بانک به دو دسته ي اصلي تقسيم شده است. دسته ي
نخست که توام با بهره نمي باشد شامل حواله ، حساب جاري و چک و .. مي باشد. اين دسته
آسيبي را متوجه جامعه نمي کند و از مزاياي پر ارزش و انکارناپذير موسسات بانکي است
که صرف نظر کردن از آنها در زندگي عاقلانه نيست. در تشکيل نظام اقتصادي اسلام
هرچقدر دامنه ي مبارزه با ربا در جامعه ي اسلامي رشد يابد آسيبي به اين جنس خدمات
وارد نمي شود.
دسته ي دوم همچون وام هاي مختلف توام با بهره است. اينگونه فعاليت
ها به صورتي که امروز در اغلب نقاط دنيا انجام مي گيرد هدفش صرفا بهبود اقتصاد
نيست. هدف اصلي اغلب رباخواري است. گردانندگان اين بانک ها سرمايه داران زيرکي
هستند که مي خواهند زمينه هاي سودهاي خود را براي هميشه حفظ کنند. انگلهاي مال
انديشي هستند که چون بر پيکري نشستند آن قدر خون مي مکند تا از پا در آيد. قوانين
مالي و تجارتي اسلام بدون شک اين جنبه از فعاليت هاي بانکي را تحريم کرده است.6
از فوايد تحريم ربا جلوگيري از تمرکز يافتن ثروت در دست معدودي مي باشد.اين عدم
تمرکز باعث رشد عدالت اجتماعي مي شود ؛ در واقع راهي است براي جلوگيري از به وجود
آمدن سرمايه داران بزرگ مترف و عياش و اسراف کار و تجمل پرست در جامعه.
در بحث
هايي که حول اقتصاد اسلامي صورت مي گيرد يکي از شبهه هايي که وارد مي شود اجرايي
نبودن اين تئوري هاست.نکته حائز اهميت در بحث بانکداري شهيد بهشتي وجود دارد
عملياتي شدن اين بحث است. به طوري که اين شهيد بزرگوار شخصا به شهرهاي مختلف سفر مي
کردند و اقدام به تاسيس صندوق هاي قرض الحسنه مي کردند.
در کنار نکاتي که
شهيدبهشتي در خصوص جنبه هايي اقتصادي سرمايه و سرمايه داري مطرح مي کند به جنبه هاي
فرهنگي و اجتماعي که ناشي از نظام اقتصادي اسلامي مي پردازد.اصل ?? قانون اساسي
حاوي نکاتي در اين حوزه است که از درجه ي اهميت بالايي برخوردار است.
يکي از
راههاي جداسازي و منزوي کردن توده ي مردم ، در عرصه‌ي سياست و تصميم گيري و سرنوشت
سازي ، اين است که کاري بکنيم تا مردم آن قدر از صبح تا شب به فکر مسائل اقتصادي
باشند که اصلا به ياد مسائل سياسي نيفتند.7
يکي از آثار شوم نظام سرمايه داري
اين بود که براي کارگر و کارمند و … ساعات فراغت کافي براي انساني زيستن و خودسازي
نمي گذاشت.در نظام اقتصادي ما بايد اين وضع از بين برود چون هنوز هم اين وضع وجود
دارد.شکل ، محتوا و ساعات کار بايد طوري باشد که هر فردي علاوه بر تلاش شغلي فرصت و
توان کافي ، يعني نشاط و نيرو ، براي خودسازي معنوي داشته باشد تا قدري به خود و
اين جهان فکر کند ، و تفسير قرآن و حديث و نهج البلاغه و کتابهاي سودمند مطالعه کند
و عبادت کند. 8
پي نوشت:
?- ر.ک اقتصاد اسلامي شهيد بهشتي شوراي احياي آثار
شهيد بهشتي صفحه ??
?- همان صفحه ??
?- همان
?- همان صفحه ??
?- همان
صفحه??
?- همان بهشتي صفحه??
?- همان صفحه ???
?- همان صفحه???
|
|
|
|
علي افضلي
مسجد
مسجد از ريشه «سجد» به معناي پيشاني است. مسجد حالت
متواضعانه را شامل مي‌شود و به اين محل نمازخانه مي‌گويند. مسجد محل عبادت مسلمانان
و خانه خدا معرفي شده است و به علت اينکه سجده نمود کامل عبادت است، اين نام انتخاب
شده است.
مسجد نردبان رشد معنوي
مسجد در اسلام مکاني مقدس و حائز اهميت است
روايات بسياري درباره فضيلت رفت و آمد و نشستن در مسجد و خواندن نماز در آن به خصوص
به جماعت وارد شده است. خداوند در آيه 29 سوره اعراف مي‌فرمايد: «و اقيموا وجوهکم
عند کل مسجد و ادعوه مخلصين له الدين؛ و به سوي هر مسجدي رو کنيد و به عبادت
بپردازيد و خالصانه در دين خود خدا را بخوانيد.
در حديثي از رسول اکرم(ص) آمده:
المساجد سوق من‌السواق الاخره قراها المغفره و تحضتها الجنه؛ مساجد بازاري از
بازارهاي آخرت است از کساني که به آن وارد مي‌شوند با مغفرت پذيرايي مي‌شود و هديه
آنان بهشت است.
امام صادق(ع) فرموده‌اند: من مشي الي مسجد من مساجدالله فله بکل
خطوه خطاها حتي يرجع الي منزله عشر حسنات و محي عنه عشر سيئات و رفع له عشر درجات؛
کسي که به سوي مسجد گام برمي‌دارد بر هيچ خشک و تري پا نمي‌گذارد مگر اينکه از زمين
اول تا هفتم براي او تسبيح مي‌کنند.
با توجه به اين مطالب ترديدي باقي نمي‌ماند
که مسجد تاثير بسزايي در ارتقاي معنوي انسان و رشد ايماني او دارد و موجب ثواب
اخروي مي‌گردد.
نقش قرآن در رشد انسان
مسائل مطرح شده در قرآن را مي‌توان در
سه بخش خلاصه کرد:
1- آيات اعتقادي که به مسائل اعتقادي مثل توحيد، معاد، بيان
صفات الهي، مسئله نبوت و... در قالب داستان‌هايي از انبياء، آيات عذاب و بشارت
بهشت، استدلالات عقلي و سفارش به تفکر، مي‌پردازد.
2- آيات اخلاقي که در آنها از
نحوه صحيح رفتار با والدين، همسايه‌ها، روابط اخلاقي بين زن و شوهر، رابطه با
فرزند، گناهان قلبي و صفات مؤمنان و از اموري از اين دست سخن به ميان آمده است.
3- آيات مربوط به احکام الهي و دستورات شرعي مثل نماز، روزه، زکات، حج، خريد و
فروش، ازدواج و طلاق و... است.
هر کدام از اين سه بخش در تربيت و تکامل انسان
موثر هستند؛ يعني يک انسان براي رسيدن به سعادت و رشد معنوي و کمال انساني به
اعتقاد و جهان‌بيني صحيح، رفتار اخلاقي و ديني، و انجام اعمال عبادي نياز دارد.
انسان و قرآن در مسجد
مسجد به عنوان يک پايگاه عظيم اجتماعي، بايد در راستاي
نهادينه‌سازي معارف قرآن در بين اقشار جامعه گام‌هاي بلندي بردارد. متوليان مسجد و
امام‌جماعت مي‌توانند در زمينه آشنايي نمازگزاران و نوجوانان و جوانان با آموزه‌هاي
قرآني برنامه‌ريزي کرده، طرح‌ها و برنامه‌هاي مفيد و جذابي را اجرا نمايند.
مهم‌ترين اين برنامه‌ها عبارت‌اند از:
- تشکيل کلاس‌هاي قرآن: اين کلاس‌ها داراي
تنوع زيادي هستند که روخواني، ترتيل، حفظ، قرائت، مفاهيم و تفسير را شامل مي‌شوند.
اين کلاس‌ها مي‌توانند در گروه هاي مختلف سني و در سطوح مبتدي تا استادي براي
خانم‌ها و آقايان برگزار شوند و علاقه‌مندان مي‌توانند در هر رشته‌اي ثبت‌نام کنند.
آنچه که متوليان اين امر بايد به آن توجه داشته باشند اين است که در انتخاب اساتيد
قرآن نهايت دقت را داشته باشند و ترجيحا معلمان آگاه و باسواد و متدين را براي اين
امر گزينش نمايند.
- ايجاد کتابخانه و بانک نرم‌افزار: کتاب جويباري دائمي است
که مدام تازه‌هاي علمي رادر اختيار انسان قرار مي‌دهد. يکي از نيازهاي ضروري هر
مسجدي، داشتن کتابخانه‌اي است که از نظر داشتن کتب ديني و قرآني غني باشد. همچنين
به دليل گسترش دانش‌هاي ديجيتال، وجود يک بانک نرم‌افزار ضرورت دارد. دارا بودن
چنين امکاناتي، زمينه اقبال و روي‌آوري اهل علم، به خصوص نسل جوان به مسجد و قرآن
را فراهم مي آورد. اهميت اين مسئله بر هيچ انسان آگاهي پوشيده نيست.
- استفاده
از روش‌هاي نوين آموزشي: درواقع اين بخش بيشتر در جهت آموزش قرآن به کودکان و
نوجوانان است. روحيه شاد و حساس کودکان و نوجوانان نيازمند توجه ويژه و نحوه برخورد
حساب شده است. کودکان دوست دارند در محيطي شاد و به دور از اجبار و سختي و همراه
بازي کردن فرايند يادگيري را تجربه کنند. از اين رو شايسته است از روش‌هاي نوين
آموزشي که همراه بازي و سرگرمي است استفاده شود.
- منبرهاي قرآني: منبر از صدر
اسلام در مساجد وسيله ترويج معارف قرآن بوده است. برگزاري سخنراني‌ها و موعظه‌هاي
اخلاقي در مساجد و منبرها، نقش بسيار زيادي در ترويج آموزه‌هاي قرآني دارد. علما و
واعظان مي‌توانند از طريق تفسير آيات قرآن و توصيه‌هاي اخلاقي مردم را هر چه بيشتر
با اين کتاب سراسر نور و معنويت آشنا سازند.
انسان موجودي است که داراي
استعدادهاي بالقوه بي‌شماري است. اين ظرفيت‌ها و استعدادها اگر درست هدايت شوند و
رو به کمال انساني داشته باشند، مي‌توانند انسان را به مقام خليفه‌اللهي نائل
سازند. از اين رو خداوند متعال که هم خالق و هم پرورش‌دهند موجودات است، براي رسيدن
انسان به کمال و قرب الهي برنامه مدوني را در قالب بيانات نوراني به پيامبر اکرم(ص)
وحي فرمودند. اين کلمات نوراني که قرآن نام گرفته‌اند، حاوي دستورات راهگشايي براي
نيل به مقصود هستند. اسلام براي گسترش فرهنگ ناب خود، مسجد را عبادتگاه و مکاني
براي اجتماع مسلمان و ترويج حقايق و معارف قرآن در نظر گرفته است. از اين مطلب
چگونگي ارتباط مسجد، قرآن و انسان به خوبي شناخته مي‌شود.
|
|
|
|
با شروع جنگ جهاني اول، انگليس به بهانه جلوگيري از نفوذ آلمان، با نيروي نظامي
خود از دهانه شط العرب به عراق که جزو قلمرو عثماني بود، حمله کرد. مردم مسلمان
عراق که در اين اشغال تحت سلطه اجانب قرار گرفته بودند، با رهبري علماي دين دست به
جهاد عليه اشغالگران انگليس زدند. در اين حرکت علماي عراق نه تنها حکم جهاد صادر
کردند، بلکه خود در جبهههاي مختلف شرکت کرده، به مقابله با نيروهاي بيگانه
پرداختند. از جمله اين رهبران ديني «ميرزا محمدتقي شيرازي» است که حکم جهادي وي
نيروي مقاومت را در برابر مهاجمان تزريق کرد و همگان را وارد عرصه جهاد کرد.
ايشان، فتواي تاريخي و حماسي خويش را که غيرت وطني و ديني مردم عراق را به جوش
آورد، در نهم تيرماه 1299 صادر کرد و مردم عراق را براي جهاد مقدس در مقابل
بريتانياي تجاوزگر مهيا ساخت. در پي صدور اين فتوا، انقلابي ملي و اسلامي معروف به
انقلاب 1920 عراق تبلور يافت که سرانجام به رهايي عراق از تسلط انگلستان منجر شد.
در اين زمينه با صفاء الدين تبرائيان عضو هيئت علمي موسسه مطالعات تاريخ معاصر
گفت‌و‌گوئي شده است.
* علماي شيعه به خصوص «ميرزا محمدتقي شيرازي» در مبارزه با
انگلستان و رهايي مردم عراق چه نقشي داشتند؟
ـ‌نقش علماي شيعه و مراجع عاليقدر
«عتبات عاليات» در دو دهه آخر قرن نوزدهم، با توجه به تغييرات سريع که در جوامع
اسلامي اتفاق افتاد برجسته‌تر شد.
بعد از مقطع زماني که حکم تحريم تنباکو در
ايران توسط ميرزاي شيرازي اول صادر شد، علماي شيعه در تاريخ معاصر کشور خودمان و
منطقه مشارکت و دخالت بيشتري کردند.
انگليس‌ها به دلايل نظامي، سياسي و اقتصادي
مبادرت به اشغال عراق کردند. عراق علاوه بر اينکه يکي از دروازه‌هاي خاورميانه
محسوب مي‌شد. از نظر اقتصادي نيز داراي ذخاير عظيم نفت بود.
همچنين بندر بصره
جزو بنادر پر درآمد آن زمان خاورميانه محسوب مي‌شد. به اين دلايل سياسي و نظامي
انگليس قصد داشت عراق را تصرف کند و منافع خود را در عراق حفظ کند.
استعمار
انگليس از قرن 17 و 18 ميلادي به آبراهه درياي هند تسلط پيدا کرده بود و به اين
دليل با ساير استعمارگران مانند پرتغال، هند و فرانسوي‌ها رقابت داشت. در کنار
رقيبان سنتي خود از دو رقيب قدرتمند ديگر به نام آلمان و روسيه نيز غافل نبود.
انگليس به بهانه اتحاد عثماني با آلمان مبادرت به اشغال عراق کرد.
در پي تجاوز
انگليسي‌ها به بين‌النهرين علماي شيعه حکم جهاد اعلام کردند. مبارزان عراقي در سه
محور عملياتي با نيروهاي متجاوز و اشغالگر بريتانيايي درگير شدند.
در برخي از
محورها حدود 9 ماه درگيري به طول انجاميد بعد از آنها شاهد واقعه بسيار مهمي مانند
قيام نجف بوديم.
*قيام نجف عليه انگليس و تکوين جمعيت نهضت اسلامي
نزديک به
78 سال پيش، منطقة فرات مرکزي شاهد يک شورش محلي بود که در منابع فارسي تاکنون کمتر
نامي از آن، و نقش ايرانيان در آن، به ميان آمده است.
در سال 1336ق. به هنگام
حاکميت انگليسي‌ها بر غالب بخش‌هاي سرزمين عراق. در اين زمان شهر نجف نقش مرکزيت يک
قيام مردمي را ايفا کرد که به «قيام نجف عليه انگليس» مشهور شد.
حضور هدايتگر و
نقش تعيين کننده عده‌أي از روحانيان در قيام مسلّم به شمار مي‌آيد. انقلابيان موفق
به سازماندهي يک تشکل سياسي شدند و نام آن را «جمعيت نهضت اسلامي» نهادند.
عده
اي از علما، بزرگان، طلاب، پيشه‌وران و تهيدستان به نهضت پيوستند. شعله‌هاي قيام در
نجف زبانه کشيد.
اعضاي شاخة نظامي «جمعيت» در اولين اقدام مسلحانه سروان مارشال،
فرماندار انگليسي، را نشانه گرفتند. در پي ترور مارشال، نيروي نظامي انگليس، با
ايجاد يک کمربند امنيتي و نظامي، شهر نجف را به محاصره درآورد.
*دبير ايراني
جمعيت نهضت موفق به فرار شد
اين محاصره مدت چهل و شش شبانه روز به درازا
انجاميد. سران شاخة نظامي دستگير شدند و حکم اعدام آنان بيدرنگ صادر شد. در اين
ميان، دبير ايراني «جمعيّت» تنها عضو از کادر مرکزي «جمعيت نهضت» بود که موفق به
فرار شد.
خسارات جاني و مالي وارده به انگليسي‌ها از آغاز قيام تا انجام آن
بسيار بيشتر از شورشگران بود.در پي سرکوب قيام، گروهي از اهالي نجف به تبعيدگاه
گسيل شدند. خبر قيام و محاصرة شهر نجف اشرف به گوش اکثر مردم عراق و فراتر از
مرزهاي اين کشور رسيد.مرجع بزرگ، آيت الله سيدکاظم يزدي، در جريان واقعه، تکاپوي
فراوان مبذول داشت تا آرامش به شهر بازگردد و از هتک حرمت، خونريزي و خشونت پرهيز
شود.
به گمان بسياري از پژوهشگران، قيام نجف مقدمة انقلاب فراگير سال 1920م عراق
است و موجبات جدي تکاپو در انديشة نيل به آزادي و استقلال را، که در اين مقطع بروز
و تجلي يافت و دو سال بعد به بار نشست، فراهم آورد. جنگ جهاني اوّل و پيامدهاي
منطقه‌أي جنگ جهاني اول در 28 ژوئية 1914م/6 مرداد 1293ش با اعلام جنگ اتريش ـ
مجارستان به صربستان آغاز شد.اين نزاع نظامي، در ابتدا به مثابه يک تسويه حساب ميان
قدرتهاي طراز اول اروپا تلقي مي‌شد.
آيت‌الله محمد تقي ميرزاي شيرازي مدت کمي
عهدهدار مرجعيت شيعه بود و بعد از فوت صاحب «عروه‌الوثقي» آيت‌الله سيد محمد
کاظم طباطبايي يزدي عهدهدار مسئوليت مرجعيت شد.
در آن مقطع زماني که انگليس قصد
انجام مقاصد استعماري خود را داشتند شيعيان با کمک علماي شيعه عليه تجاوز انگليس،
تشکل مخفي ايجاد کرده بودند.
انگليس‌ها براي اجراي مقاصد استعماري خود براي غارت
منابع عراق و استعمار اين کشور قصد داشتند چهار طرح را اجرا کنند. که با هوشياري
علما به خصوص ميرزاي شيرازي دوم نقش برآب شد.
نخست، هندي کردن عراق است. به اين
ترتيب قصد داشتند هزاران هندي را به سمت بين‌النهرين کوچ دهند تا نايب‌السلطنه
انگليس در هند، عهدهدار اداره عراق هم باشد.
دوم، اسکان يهوديان مهاجر در عراق.
سوم، تجزيه عراق و جدا کردن بندر بصره و الحاق آن به هند بود که در اين صورت
خليج‌فارس به آبراهه انگليسي - هندي تبديل مي‌شد.
موضوع چهارم، جدايي موصل از
عراق است.استعمارگران انگليس نقش‌هاي خود را اجراء نشده ديدند. قصد داشتند حاکم غير
مسلمان را براي عراق برگزينند که ميرزاي شيرازي حکم داد. مبني بر اينکه «جايز نيست
که فرد مسلمان حاکم غير مسلمان انتخاب کند» با اين حکم انگليس ناچار شد ملک فيصل را
از حجاز به عراق بياورد و حاکم عراق کند هر چند شاهزاده حجازي حتي يک روز در عراق
زندگي نکرده بود. بعد از حکم ميرزاي شيرازي يک مسلمان به پادشاهي عراق برگزيده شد
به اين ترتيب تا کودتاي عبدالکريم قاسم شاهد قيوميت عراق هستيم.
منبع: فارس
|
|
|
|
هشتمين مقاله ازمقالات شفاهي رحيم‌پور(ازغدي) که به بررسي نسبت شهرسازي و
معماري با عقلانيت، عدالت و ارزش‌هاي اخلاقي در نگاه اسلامي مي‌پردازد منتشر شد.
به گزارش مهر، هشتمين بسته‌صوتي «پرسش وپاسخ» با حسن رحيم‌پور (ازغدي) به مناسبت
انتخابات شوراي شهرو خطاب به مديريت‌هاي شهري درتارنمايRahimpour.ir در دسترس
قرارگرفت.
هشتمين مقاله ازمقالات شفاهي رحيم‌پور(ازغدي)به بررسي نسبت شهرسازي و
معماري با عقلانيت، عدالت و ارزش‌هاي اخلاقي در نگاه اسلامي مي‌پردازد. اين مجموعه
پرسش و پاسخ که مروري بر مهم‌ترين پرسش‌ها در باب معناي شهر اسلامي و شهرسازي
اسلامي است، مواردي از اين قبيل رابررسي کرده است:
- سبک‌هاي شهرسازي و صيانت از
عفت عمومي و حريم شخصي
- تاثير سبک و سياق شهرسازي بر آسايش و آرامش يا تنش و
فرسايش رواني شهروندان
- رفتارشناسي شهروندان و ضروت شهرسازي براي رفتارسازي(از
بين بردن و دگرگون کردن رفتارهاي ناسالم و پيدايش رفتارهاي سالم)
- بررسي نسبت
شهرسازي با عدالت: معيارها و ملاک‌هاي توزيع امکانات و خدمات شهري در شهر اسلامي
- مديريت “تمرکززايي و تمرکززدايي”، تراکم شهري و حاشيه‌نشيني در شهر اسلامي
-
بررسي نسبت شهرسازي و قشربندي اجتماعي در شهر اسلامي
- شهرسازي اسلامي و مديريت
شکاف‌هاي اجتماعي و اقتصادي
در اين مقاله شفاهي که با توجه به برگزاري چهارمين
دوره انتخابات شوراهاي اسلامي شهر و روستا منتشر شده، شوراهاي اسلامي شهر و روستا
را در مقام مرجع تصميم‌گير و ناظر به موازات خدمت‌رساني به مردم، به مسائل بنيادي
در شهرسازي توجه مي‌دهد و ضمن طرح شماري از پرسش‌هاي اساسي در باب بايدها و
نبايدهاي شهر اسلامي تاکيد مي‌کند اگر به جاي مجادلات بيهوده شخصي و باندي، يک
هم‌انديشي وسيع جدي در دستور کار بگذاريم، خواهيم ديد چه قدر موضوع براي انديشيدن
در مسير تمدن‌سازي اسلامي معاصر و ساختن جامعه‌اي بر اساس عقلانيت و معنويت و عدالت
و در سايه توحيد وجود دارد.
اين موضوع بايد در بورس گفت وگوهاي حوزوي و
دانشگاهي، مديريت‌هاي شهري و شوراهاي شهر و روستا و رسانه‌ها قرار گيرد و به
گونه‌اي دنبال شود که به جمع‌بندي‌هاي دقيق‌تر و جمعي‌تر و عملي‌تر منجر شود تا با
استفاده از معارف ناب ديني و دانش و تجربه‌هاي تاريخي و جهاني، کارهاي ضروري و
وظايف سترگي که پيش روست را به سرانجام رسانده و نمونهاي از شهر اسلامي را شکل
دهيم.
|
|
