صديقه توانا
روز اول چون به اصطلاح خيلي تابلو و جيغند، همه نگاهشان مي‌کنند
و به بلندي و سيخ بودن موهايشان خيره مي‌شوند. اين نگاه‌ها چند مدتي طول مي‌کشد.
روزهاي بعد نمونه‌هاي ديگر مدل موها مد مي‌شود. حالا نگاه‌ها مي‌چرخند تا انواع
مدل‌ها را بشمارند. ميکروبي، تاج خروسي، دم اردکي، مو تن تني، فشن و... خلاصه
مدلهاي سيخ توي پريزي که انگار همه آنها با اولين جرقه سيم‌هاي برق به وجود
آمده‌اند.
روزهاي بعد آن قدر مد آنها ضايع مي‌شود که همه با خنده نگاهشان
مي‌کنند و سعي دارند ببينند و بسنجند چقدر بيشتر از ديگري خرج خودشان کرده‌اند.
روزهاي بعد تيپ‌هايشان عوض مي‌شود و مي‌روند سراغ شلوارهاي 10-20 جيبي که وقتي راه
مي‌روند هرکس نگاه مي‌کند فکر مي‌کند الان مي‌خواهند روي زمين بنشينند، پوست‌هايشان
را با زاويه 70 درجه بالا مي‌‌کشند، طوري که ابروها کم‌کم غزل خداحافظي را برايشان
مي‌خوانند و نصف دماغ‌هايشان در دست جراحان جا مي‌ماند.
و هرچه خال هم بخواهيد
روي چشم و لب و... مي‌کوبند که وقتي راه مي‌روند و هرکس آنها را نگاه مي‌کند آنها
را به شکل اژدهايي مي‌بيند که دارد مي‌خندد.
شلوارها و مانتو و لباس‌هايشان هم
که انگار خياط هميشه پارچه کم مي‌آورد که اين قدر تنگ و کوتاه مي‌شود.
براستي
چنين افرادي هيچ با خود فکر کرده‌اند با اين همه کارهاي جبران‌نشدني که به بهانه مد
روي چهره و لباس و رفتار خود انجام مي‌دهند تا چند سال ديگر براي اثبات ايراني
بودنشان بايد حتما کارت ملي نشان دهند!
آهنگ رشد مو تند مي‌زند
هر چند مد
همواره در بين همه نسل‌ها و عصرها وجود داشته، اما آهنگ رشد آن تا دوره معاصر بسيار
کند بوده است. در دوره معاصر به ويژه در چند سال اخير در واقع مد و مدگرايي به
افراطي‌ترين حد خود رسيده است.
به نظر مي‌رسد يکي از عوامل اصلي گسترش سريع مد
در جامعه و تغيير نگاه گاه به گاه آنها رشد و گسترش رسانه‌هاي جمعي به خصوص ماهواره
و تلويزيون است.
به اعتقاد کارشناسان مسائل فرهنگي در حال حاضر به دليل گسترش
دنياي ارتباطات مدها خيلي سريع جاي خود را بين جوانان باز مي‌کنند. امروزه در اين
برهه زماني محدود مدها در حال عوض شدن بوده و اثر تقليد و مدگرايي سريع تر از گذشته
است.
مدگرايي دنياي مجازي
يازدهمين مانتويي بود که پوشيده و دوباره درآورده
بود. مادرش با عصبانيت گفت: اين رو ديگه چرا نمي‌پسندي؟! دختر نوجوان گفت: اين هم
رنگش خوب نيست، اين روزا براي تابستان رنگ قرمز مده، بايد مانتوي قرمز خوش دوخت
کوتاه و نازک پيدا کنم و بخرم!
مادرش گفت: ديروز گوشيتو عوض کردي و قرمز خريدي.
من ديگه پول اين ادا واصول‌هاي تو را ندارم و دختر در کمال بي‌توجهي به ناراحتي و
عصبانيت مادرش گفت: هنوز کامپيوترمو عوض نکردم. اونم مدلش قديمي شده، دنيا، دنياي
آخرين سيستم‌هاست. بايد به روز زندگي کرد و نبايد از مد و دنيا عقب بمانم.
مادرش
گفت: مطمئني از دنيا عقب نيستي؟ دختر گفت: دارم با دنيا پيش مي‌رم و شيوه جديد
زندگي گردن رو ياد مي‌گيرم.
و مادرش ادامه داد: با دنيا پيش رفتن از راه افزايش
دامنه آگاهي‌هاست نه اينکه دشوار زندگي کني يا فقط به ظاهرت برسي تا ديگران به‌‌به
و چه چه کنند.
اين مکالمات را داخل يک مانتو فروشي در ميدان هفت‌تير و کنار يکي
از اتاق‌هاي پرو شنيدم. اتاق پروي که به اندازه يک قد ايستادن فقط جا هست و دهها
دختر نوجوان و جوان براي پوشيدن مانتوهاي نخي و بعضا بلند تابستاني و رنگ و وارنگ
به صف ايستاده يا عرق‌ريزان از آن خارج مي‌شوند.
پيامدهاي منفي مدگرايي
بي‌ترديد اگر نسل جوان ما همين رويه معمول را در نوع پوشش، رفتار و بعضا گفتار خود
در پيش گيرد، مد و مدگرايي همه زندگي يک جوان خواهد شد و بيم اين خطر مي رود که با
خيل عظيم جوانان خودباخته و مدگرا و تحت تأثير تبليغات مدلهاي غربي قرار بگيريم.
بنابراين بيان پيامدهاي منفي مدگرايي و ارائه راهکارهاي مقابله با اين پديده در اين
شرايط کنوني، قطعا آن دسته از جوانان فريب خورده را از خواب غفلت بيدار خواهد کرد.
حجت‌الاسلام رضا ترابي استاد دانشگاه پيام‌نور در گفت‌وگو با گزارشگر کيهان
مي‌گويد: «باتوجه به اينکه بيشتر مدهاي رايج در بين نوجوانان و جوانان برگرفته از
الگوهاي بيگانه و غيرخودي است، مي‌توان گفت که مدگرايي به معناي جديد آن، نوعي از
خودبيگانگي و تقليد از فرهنگ غربي را القاء مي‌کند تا آنجا که الان برخي از جوان‌ها
از نوک پا تا فرق سرشان غربي هستند و حتي وقتي نگاه مي‌کني، مي‌بيني کلمات يا
جملاتي بر روي لباس يا داشبورد ماشين يا آينه و کمد لباس‌شان نوشته شده که کمتر
ارتباطي با زندگي شخصي يا آرمانها و علايق فردي آنها دارد و گاه حتي معني آن را نيز
به درستي نمي‌دانند. عباراتي مثل «گروه لجن»، «سفيد اما آشغال»، «گناه تا مرگ»
و...»
به گفته وي اين چيزي است که از مدگرايي يا مدپرستي برخي از جوانان امروز
ما به چشم مي‌آيد چيزي که شايد بتوان گفت تا حد زيادي، ناشي از تقليد کورکورانه و
غفلت از خويش است.
حجت‌الاسلام ترابي اضافه مي‌کند: «تقليد هر روزه از آخرين
مدهاي رايج در جهان غرب، به چه معناست؟ جز از خودبيگانگي، بحران هويت، تزلزل،
وابستگي اقتصادي، احساس حقارت و...؟ از همه اسفناک‌تر اين است که بسياري از رفتارها
و هنجارهايي که امروز به عنوان مد در جامعه ما مطرح است و از سوي عده‌اي تبليغ هم
مي‌شود، با اصول اخلاقي و ارزش‌هاي فرهنگي جامعه ما به هيچ‌وجه همخواني ندارد.»
از اين استاد دانشگاه مي‌پرسم شما کلا مد را رد مي‌کنيد و با نظر کساني که مد را
باعث پويايي جامعه اعلام مي‌کنند مخالفت داريد؟ مي‌گويد: «مدگرايي، تجدد و امروزي
شدن تا حدودي مطلوب است و اسلام با همه نوع مد مخالف نيست. اسلام امروزي شدن و
نوگرايي در سبک و شيوه لباس پوشيدن را به صورت کلي پذيرفته است. آنچه اسلام با آن
مخالف است پشت پا زدن به ارزش‌هايي مثل پوشش شرعي، پرهيز از اسراف و... رعايت نکردن
اخلاق اجتماعي، آزادي مطلق در روابط دختر و پسر و همانندسازي با بيگانگان است. حال
اگر اين پديده‌هاي انحرافي در قالب مد به خورد جوانان داده شود و ميل فطري نوگرايي
و نياز امروزي شدن به سمت انحرافات سوق يابد اسلام با آن مخالف است.»
نوگرايي در
ذات انقلاب است
نوگرايي و نوخواهي در ذات انقلاب است. انقلاب يعني نوگرايي و اين
يعني تغيير و دگرگوني بنيادي از آنچه که در گذشته بوده است و دامنه آن به يک مکان و
شهر و کشور خاص نيست، تمام جاها را در برمي‌گيرد. از جمله سبک لباس پوشيدن، شيوه و
سبک زندگي، سطح خواسته‌ها و توقعات، چشم داشت‌ها و نگرش‌ها و... که در ذات يک جامعه
پرتحرک مثل ايران وجود دارد و در هر لحظه پويايي در آن ديده مي‌شود.
دکتر
امان‌الله قرائي مقدم جامعه‌شناس و استاد دانشگاه از زواياي مختلفي به پديده مد و
مدگرايي مي‌پردازد و به پيامدهاي مثبت و بعضا منفي مدگرايي اشاره مي‌کند.
از اين
جامعه‌شناس در مورد دلايل گرايش برخي از جوانان به مدهاي مبتذل غربي سؤال مي‌کنم،
مي‌گويد: «مسافرت و رفت و آمدهاي نسل جوان به کشورهاي همسايه، تماشاي سريالهاي
مبتذل که از شبکه‌هاي مختلف ماهواره‌اي پخش مي‌شود، بي‌ترديد برخي از بينندگان را
تحت تأثير قرار مي‌دهد و آنها را خودباخته مي‌کند.»دکتر قرايي‌مقدم تضعيف شدن
اعتقادات و باورهاي ديني بين برخي از خانواده‌ها را هم در اين مسئله دخيل مي‌داند و
خاطرنشان مي‌کند: «متأسفانه به دليل خودباختگي برخي از پدرها و بخصوص مادران که
اعتقادات ديني ضعيفي دارند يا مادري که حجب و حيا و حرمت‌ها را رعايت نمي‌کند و خود
را براي بيرون رفتن از منزل آرايش مي‌کند و به فرزند 6-7 ساله‌اش ياد مي‌دهد که
براي ديگران بايد خود را بيارايد، شاهد بروز پديده مدگرايي به سبک غربي هستيم.»
وي مي‌گويد: «طبيعي است وقتي نوجواني وارد گروه همسالان مي‌شود چيزهاي زيادي از
آنها ياد مي‌گيرديا برخي از سريال‌هايي که از تلويزيون خودمان پخش مي‌شود هم به
نوعي در الگودهي به نوجوان و جوان مؤثر است و بعضا باعث مي‌شود دختران و پسران
خودباخته شوند.»
اين استاد دانشگاه با تاکيد بر اين موضوع که اين نوجوانان و
جوانان خودباخته، همه نسل جوان جامعه نيستند تصريح مي‌کند: «در کشورمان حدود 30 تا
40 ميليون جوان زير 20 سال داريم که قشر کمي از آنها اعتقادات مذهبي ضعيفي دارند و
در خانواده‌اي به اصطلاح غربزده زندگي مي‌کنند، ولي بخش اعظم جوانان ما را بچه‌هايي
تشکيل مي‌دهند که پايبند به مقدسات ديني هستند و تحت تأثير فرهنگ اصيل ايراني-
اسلامي مي‌باشند و همين مسئله جاي بسي خرسندي است.»
دکتر قرايي مقدم در ادامه
صحبت‌هاي خود به آثار مثبت مد و مدگرايي که زواياي متعدد فرهنگي اقتصادي و اجتماعي
را در بر مي‌گيرد اشاره مي‌کند و مي‌گويد: «مد بد نيست چون مدگرايي نوجويي و
نوگرايي باعث تحرک جامعه و شکوفايي اقتصاد مي‌شود.»
به او مي‌گويم چگونه اين
اتفاق رخ مي‌دهد؟ در توضيحاتي چنين مي‌گويد: «طبق بيانات رهبر معظم انقلاب در سال
گذشته که سال حمايت از کار توليد و سرمايه ايراني بود، اگر زنان يک شهر مثلا به جاي
استفاده از يک چادر يا يک کفش، چادرها و کفش‌هاي متنوعي داشته باشند، قطعا کارگران
بيشتري براي توليد به کار گرفته مي‌شوند.»به او مي‌گويم با اين کار که ترويج
مصرف‌گرايي مي‌شود؟ در توضيحاتي مي‌گويد: «منظور بي‌رويه خريد کردن و اسراف کردن
نيست، بلکه داشتن لباس‌ها و پوشش‌هاي مناسب و در حد نياز با تنوع بيشتر مي‌باشد،
وقتي محصولات توليد داخل از تنوع زياد و کيفيت بالا برخوردار باشد ديگر نيازي به
استفاده از جنس چيني و ترک و... بين مصرف‌کنندگان داخلي احساس نمي‌شود...»دکتر
قرايي مقدم به مزاياي مد در بعد فرهنگي هم اشاره مي‌کند و مي‌گويد: «از لحاظ فرهنگي
مدگرايي، نوگرايي و نوخواهي ارضاء خاطر و شادي و نشاط مي‌آورد و روح جوانان را شاد
مي‌کند.»
اين جامعه‌شناس به تيپ و ظاهر ناشايست برخي از جواناني که در جامعه
حضور پيدا مي‌کنند اشاره مي‌کند و مي‌گويد: «وقتي پسري با زير ابروي گرفته، موي دم
اسبي يا موي هدهدي و سيخ سيخي در کوچه و خيابان تردد مي‌کند يا دختري با آرايش‌هاي
مبتذل در شهر و اماکن عمومي رفت و آمد مي‌کند اين کار بسيار قبيح و ناپسند است و
هيچ توجيهي مبني بر مد بودن اين کار قابل قبول نيست.»
ولي در عين حال تأکيد
مي‌کند: «مدگرايي جامعه را زنده مي‌کند و نشان مي‌دهد جامعه بالنده، متحرک، نوجو و
نوگراست و نشان مي‌دهد که نمي‌توان فقط بر سر ميراث گذشتگان نشست. جوان ايراني با
گرايش به مدهاي ايراني اسلامي، به نظام سلطنتي و سنتي پشت پا زد و با دل و جان به
الگوي اصيل اسلامي- ايراني گرايش يافت که قدر اين گرايش و استقبال را بايد دانست.»
مدگرايي بخشي از فرهنگ جامعه
مد بخشي از فرهنگ است که مردم جامعه از آن تبعيت
مي‌کنند و در جامعه رواج دارد. دکتر محبوبه اعلمي روانشناس دانشيار دانشگاه پيام
نور در گفت‌وگو با گزارشگر کيهان با اشاره به اينکه مد جزئي از فرهنگ محسوب مي‌شود
تأکيد مي‌کند: «اگر اين جزء با کل فرهنگ در انطباق باشد خوب و مناسب است، اما اگر
مد با فرهنگ در تعارض باشد مي‌تواند آسيب‌زا باشد. بر همين اساس يکي از ابزارهاي
تهاجم فرهنگي موضوع ترويج مدهاي غربي ناسازگار با فرهنگ جامعه است که دشمن از آن
استفاده مي‌کند.»
اين روانشناس معتقد است: «نکته‌اي که بايد به آن توجه داشته
باشيم اين است که نبايد به مسئله مد و مدگرايي نگاه کاملا منفي داشت، بلکه مدها
مي‌توانند متناسب با فرهنگ ايراني- اسلامي باشند و نمايانگر فرهنگ غني ما و
مشخصه‌اي براي معرفي ما به جهان باشند. موضوعي که ما در آن کمي ضعف داريم و
نتوانسته‌ايم در برابر مدهايي که از بيرون نظام فرهنگي به جامعه ما ارائه مي‌شود
مقابله به مثل کنيم و ابتکار و خلاقيت خود را به کار بيندازيم و به جاي پذيرش مدهاي
ديگران خود ارائه‌دهنده مد باشيم.»
دکتر اعلمي در ادامه توضيحات خود با بيان اين
نکته که درحال حاضر شرايط طوري است که مسئله مد و مدگرايي در جامعه بيشتر آسيب‌زا
شده است تا مفيد به حال جامعه. از وي در مورد راهکارهاي در امان ماندن از اين
مدگرايي مي‌پرسم، مي‌گويد: «بايد بر روي شاخص‌هايي که براي جوانان جذابيت دارد کار
کنيم و با کنار هم گذاشتن اين جاذبه‌ها يک مدل ارائه داد.»
دکتر اعلمي مي‌گويد:
«رسانه‌ها بايد وارد عمل شوند و مدلهاي ملي- اسلامي را به عنوان ارزش در جامعه
ترويج دهند، همچنين خانواده‌ها بايد فرزندان خود را با مدلهاي بومي آشنا کنند و
مفهوم زيبايي و تنوع را به فرزندان خود بياموزند و معيارهاي صحيح انتخاب يک مد را
در اختيار آنان قرار دهند.»
اين روانشناس خاطرنشان مي‌کند: «مدارس ما هم در اين
زمينه نقش آفرينند و مي‌توانند از غناي فرهنگ ايراني- اسلامي و مضرات و اهداف شوم
پروژه تهاجم فرهنگي با آنان سخن بگويند و اطلاع رساني نمايند. مهم‌تر از همه اينکه
توليدکنندگان ما با حمايت دستگاه‌هاي مربوط و هنرمندان متعهد تمام تلاش خود را براي
ارائه مدهاي جذاب به نسل امروز به کار ببندند تا مد روي ديگر خود را به ما
بنماياند.»
گزارش روز
|
