گالیا توانگر
جمعیت یکصدا می خواند :«الغوث الغوث خلصنا من الناریا رب» امشب آمده ای گوشه دنج بقعه متبرکه محله تان تا یک دل سیر راز و نیاز کنی. نگاهت را از روی گنبد بقعه می گیری و به سمت آسمان پرستاره می چرخانی. زیرلب زمزمه می کنی :«خدایا! لیاقت درک امشب را عطا کن.»
همین که یاد کارنامه پر از ردّی ات می‌افتی، سر به زیر می اندازی و شانه هایت شروع به لرزیدن می کنند. چند تا غیبت ، چند تا بد گمانی ، چند تا قرض گرفتن ملتمسانه و نپرداختن مغرورانه ، چند تا دروغ به قول خودت با طعم آلوچه مصلحتی و در حقیقت دروغ های تلخ و مردود کننده اعمال خوب به همراه هزار ویکی از این قبیل آلوچه های کرمو و تلخ توی سبد اعمالت قل می خورند.هر روزبی آنکه بدانی چه بلایی سر سلامت زندگی ات می آورند، مشتاقانه می گذاریشان زیر زبانت!
حالا تلخ می گریی. می خواهی کارنامه پراز نمرات ناپلئونی ات را توی دستمال پر از اشکت قایم کنی تا خجالت نکشی.اما اتفاقا امشب باید خجالت بکشی، باید خجالت بکشی که خودت نبوده ای و نیستی. باید برگردی به آب و گل خودت. توی ظرف و گلدان خودت جوانه بزنی و به گل بنشینی.
خدا می آید به شانه ات می زند و صدایت می کند:«بنده پشیمان و متضرع من! به سویم بیا. من همین جا نشسته ام و نگاهت می کنم.»
حالا اشک شوق می ریزی. خدا آمده دنبالت!به ستاره ها می نگری. نور یکی از ستاره‌ها در اشک چشمانت پخش می شود.خدا برایت ستاره ای می فرستد. همان جا گوشه دنج بقعه، توابِ عاشق ِ ستاره داری می شوی که اراده کرده سرنوشتش را با نورهدایت تغییر دهد.درهمین حین، کودکی پلاستیکی از آلوچه‌های آبدار و شیرین نذری روبه رویت می گیرد. این آلوچه ها چقدر شیرینند! وقتی اشک ندامت در طعم شیرین هدایت حل می شود.
شب قدر را بزرگان دین اسلام به سه معنا گرفته اند:شرف و منزلت، تنگی و ضیق وقت و تقدیر و اندازه‌گیری.علامه طبسی می فرمایند: از این رو به این شب ، شب قدر گفته می شود که شرف، منزلت و پایه بالایی دارد. و همین علامه بزرگوار در جای دیگری اشاره دارد: در این شب آن قدر ملائک آسمانی ورود پیدا می کنند،که بر زمین جایی برای سوزن انداختن نیست.
بنابراین تا طلوع صبح سپیده فرصت با ارزش اما کوتاهی در اختیار بشریت گذاشته می شود که نسبت به خطاهای گذشته خود توبه کند.
و به تعبیر دیگری که عامه برایشان بیشتر جا افتاده و ملموس تر است،شب قدر به معنای رقم خوردن تقدیر بشریت و تعیین سرنوشت انسان تعبیر می شود.
شب قدر با اختیار انسان منافاتی ندارد
حجت الاسلام عبدالعلی گواهی نماینده ولی فقیه در سپاه محمد رسول الله تهران بزرگ شب قدر را شب حضور امام عصر (عج) برای دیدن کارنامه اعمال انسان دانسته و می گوید:«یکی از دلایل قدر و منزلت این شب همین است. تا کنون شب قدری بدون حضورآقا نیامده و نخواهدآمد.این خود دلیلی بر وجودمقدس امام زمان (عج) در کنارمان ومنزلت بالای این شب است.ضمنا با ورود ملائکه دعاهای زمینیان فوج فوج بر بال فرشتگان به آسمان می رود. فرصت اندک اما پر باری تا صبح در اختیار بشر گذاشته می شود که روح خود را پالایش کرده وصراط المستقیم را در پیش گیرد.»
از این کارشناس مسائل فرهنگی سوال می‌کنم:این که گفته می شود خداوند متعال در چنین شبی تقدیر انسان را رقم می زند،آیا منافاتی با اصل مختار بودن بشر ندارد؟
وی پاسخ می دهد:«حتی اگر در بدو تولد سرنوشت عام انسان رقم خورده باشد و در شب قدر نیز برنامه یکساله او تجدید شود،باز هم با اصل اختیار انسان منافاتی نخواهد داشت، چرا که محقق شدن تقدیر الهی بر اساس شرایط و علل خاصی است که یکی از این شرایط اراده و انتخاب عمل از سوی انسان است. به بیان ساده تر اگر انسان اراده نکندکه مومن و خوب باشد در نتیجه عملش به سمت صواب نمی‌رود و مقدراتش به نیکی رقم نخواهد خورد.بنابراین شب قدر با اختیار انسان منافاتی ندارد.»
اما شواهد اختیار انسان چیست؟
حجت الاسلام گواهی می گوید:« شواهد و تجربه‌های شخصی ،نکوهش شدن در آیات و روایات به دلیل بهره نبردن از خوبی هایی که می توانیم با اراده خود درشب قدر به دست آوریم و متاسفانه غفلت می کنیم و نیز پاداشی که خدا در قبال نیایش‌های مخلصانه مان وارد زندگی ما می کند - در خیلی جاها بعینه آنها را لمس کرده و اثرگذاری اش را درک می‌کنیم-همگی گواه این ادعاست که سرنوشت انسان می تواند به خواست خودش به سمت صواب متمایل شود. اگر چنین نبود و دعا تاثیری نداشت اساسا شب‌قدر معنایی نمی یافت ودعا و توبه و نیایش بیهوده می نمودند.»
نماینده ولی فقیه در سپاه محمد رسول الله(ص) تهران بزرگ بر این اعتقاد است که برای درک فضائل شب قدر باید از قبل یک سری خودسازی ها را برای خود طرح ریزی کنیم. برای مثال امام سجاد‌(ع) می فرماید:«هر گاه ماه رمضان وارد می شود ،برای هر روز یک درهم صدقه بدهید.» این قبیل توصیه ها و احادیث گواه این است که باید پیش از حلول شب‌های قدر مقدماتی در خود و زندگی مان ایجاد کنیم.»
بیماری معنوی با غفلت از فرصت های الهی
گفت پیغمبراگرکوبی دری/عاقبت زان در برون آید سری ناگفته پیداست بهره انسانهاازالطاف الهی متفاوت است وهرکس برای دستیابی به آن تلاش کند،متناسب با ظرفیت ایمانی وتلاش خود سهمی به دست آرد.
بنابراین شب قدر یا همان شب سرنوشت می‌تواند تمام عمر،بلکه تمام هویت آدمی را تحت تاثیرقرار دهد.
حجت الاسلام علیرضا یحیایی یک کارشناس مسائل دینی و اخلاقی معتقد است برای بهره برداری انسان ازالطاف الهی در طول ماه مبارک رمضان وخصوصا شب های قدر قدم اول این است که در این زندگی مادی وانفسا که معنویت از آن رنگ باخته ،ابتدا اهمیت این فرصت های الهی را درک کرده و با آن پیوند برقرار کنیم.
وی در گفت وگو با گزارشگر کیهان می گوید:«از ماه رمضان به شهر طهور یاد کرده اند. دراین ماه عواملی وجود داردکه روح وقلب ما را پاک و طاهر می‌کند. روزه،قرائت قرآن، ادعیه، ذکر و تضرع از جمله این عواملند.دعا انسان را از گزند شیطان حفظ می کند.
خداوند دل مومن را با دعا کردن زندگی می‌بخشد. اما این ذگر گویی فقط لفظی نیست . زمانی انسان ذاکرحقیقی خداوند است که از حرام اجتناب و عامل به حلال خدا باشد.
همان طور که دعا کردن و خواندن ادعیه پاداش دنیوی و اخروی دارد، دوری از آن نیز عواقب بدی به دنبال خواهد داشت. در سوره فرقان آیه77خداوند متعال می فرماید:« اگردعای شما نبود ،خداوند به شما اعتنایی نداشت. اگر در زندگی انسان روح دعا کردن حاکم نباشد،دست عنایت خدا از او برداشته می شود. چنین انسانی سقوطش حتمی خواهد بود.»
وی ادامه می دهد :«باید دعا کنیم تا از خدا جواب بشنویم. حیات قلبی ،روحی و معنوی انسان جز در ارتباط با خدا معنا ندارد. به مجرد اینکه از خدا غفلت کنیم،قلبمان حیات خود را از دست خواهد داد و روحمان خواهد مرد. اما شب های قدر فرصت دوباره ایست که اتصال خود را با خالق برقرار کرده و با استحکام بخشی به این ارتباط روح ما دوباره زنده خواهد شد .گاهی در زندگی با مشکلات مادی فراوان آنچنان عجین شده ایم که ازفرصت های معنوی پیش آمده غافل می شویم. این یک بیماری معنوی است که انسان به عنایت خاص ماه رمضان و شب‌های قدر اهتمام لازم را نورزد. چه بسا بشود شقی (بدبخت).بدبخت واقعی کسی است که حرمت ماه رمضان را نداند.»
آمادگی برای شاگرد ممتاز شدن
درمکتب رمضان
برای شاگرد اول شدن لازم است در طول سال درس ها را به موقع خوانده، تکالیف را به خوبی انجام داده و آزمون های ریز و درشت را با موفقیت پشت سر بگذاریم. برای شاگرد ممتاز شدن در مکتب رمضان نیز کسب یک سری آمادگی ها از قبل لازم است.
حجت الاسلام علیرضا یحیایی در مورد ضرورت کسب آمادگی لازم برای ورود به ماه مبارک رمضان توضیح می دهد :« متاسفانه ما غالبا از زمان عقب هستیم . ماه مبارک رمضان می آید و ما روزه می‌گیریم ولی در آخر ماه رمضان تازه احساس انس با روزه می‌کنیم، گویی از نظر معنوی تازه وارد ماه رمضان شده ایم. اگر انسان زودتر از ماه رمضان ،در رجب و شعبان آمادگی پیدا کند ، با وارد شدن به ماه رمضان بهره بیشتری از این فرصت الهی خواهد برد و زمینه درک بهتر شب قدر برایش فراهم می شود. تعبیر بسیار زیبایی در بیانات مقام معظم رهبری وجود دارد که می‌فرمایند: آغاز ماه رمضان رسیدن به فرودگاهی ست که هواپیمای مجهز آماده است تا شما را بی درد سر، با خیال راحت وبا طی مسیر طولانی به مقصد برساند.»
این کارشناس مسائل دینی و اخلاقی توصیه می کند :«روز قبل از شب قدر خوب استراحت کنید. تعادل در وعده افطار به شما حس سرزندگی می بخشد.انتخاب ادعیه و اعمال عبادی متناسب با وضعیت جسمی و توان روزه دار در شب قدر از جمله مواردی هستند که بر میزان بهره گیری از شب های قدر تاثیر بسزایی دارند. »
شرایط استجابت دعا
شب قدر ، شب امضای پرونده و مقدرات سال آینده توسط حضرت بقیه الله (عج) است لذا در شب قدر ارتباط با قرآن و انس با آن همراه با توسل به حضرت مهدی(عج) بسیار توصیه شده است. باید مواظب باشیم ،مراعات زیاد بکنیم. مراقبت از اعمالمان داشته باشیم .نکند مرتکب گناهی شویم که دعاهایمان بی اثر و بی فایده گردد.اما کسی که توفیق دعا پیدا کند باید بداند مورد لطف پروردگار قرار گرفته و اجابت در مرحله بعد است.
سید محمد رازدانی کارشناس تعلیم وتربیت اسلامی 40 شرط را در استجابت دعا موثر می داند.
وی به پاره ای از این شروط اشاره کرده و می‌گوید:« اول باید خدای خود را بشناسیم. چطور است اگر بخواهیم از کسی کمکی بگیریم ابتدا در موردش تحقیق می کنیم تا ببینیم کیست ودامنه اثرگذاری‌اش چقدر است؟اینجا هم باید ابتدا خالق خود را و عظمت و قدرتش را بشناسیم.وقتی شناخت حاصل شد ایمان در قلب جلوس می کند. نباید با خوف و شک دعا کرد. باید ایمان داشت که تحت لوای قدرت الهی هر ناممکنی شدنی است. »
یکی از مهم ترین دلایل عدم استجابت دعا داشتن لقمه حرام در شکم است. رازدانی می گوید:
« هر کس به قدر لقمه ای مال حرام در شکم داشته باشد تا 40روز دعایش مستجاب نخواهد شد،به آسمان نمی رود و محبوس می ماند. حجاج بن یوسف دشمن شماره یک شیعیان وقتی وارد کوفه شد ،اطرافیانش به او گفتند اینجا کارت تمام است، چون مردم این دیار مستجاب الدعوه هستند. وی گفت: شما نگران این موضوع نباشید! مدتی بعد سفره ای از مال حرام پهن کرد و بزرگان شهر را برسرآن نشاند تا اثر دعایشان به واسطه لقمه حرام تا 40 روز خنثی شود. »
با صلوات بر پیامبر دعا را آغاز و پایان دهید.اصرار بر دعا داشته باشید تا نتیجه حاصل شود.