حسن آقایی
آسمانه زیست‌بوم قیرگونه‌ای از آلاینده‌ها، زمین همانند پارکینگی در تسخیر ماشین و موتورها و عادت بوق زدن پوزخندی به تخریب اعصاب و حصار ساختمان‌های بلندمرتبه و آپارتمان‌ها هم سد بتنی در برابر جریان هوا است. در میان چنین درهم ریختگی چه جای امن و پاک برای تنفس، آسایش و نشاط انسان است؟...
تا چند دهه پیش، باغچه با درخت‌های تنومند، میوه‌بار و گل‌های رنگارنگ در حیاط دلباز خانه‌ها، خود پارکچه‌های باصفا و پایداری بودند که روان از آن سبزینه‌ها طراوات می‌گرفت و سکوت و سایه شان آن حد بود که خانواده‌ها نیاز چندان به پارک و ییلاق نداشتند...
... تا آن که صدای کلنگ پیشرفت از نوع بساز و بفروش با ملاط مدرنیته در کوچه و بازار و خردخرد به مناطق شهری پیچیده شد و باغچه‌های دوست داشتنی زیر پایه ستون‌های بتنی و آهنی محو شدند. اگر چه در حال حاضر پارک‌ها در سطوح شهر به رقم چند هزار است لیکن خانواده‌ها هم به یاد آن باغچه‌های خوب، اکثرا ایوان آپارتمان‌شان را با گلدان و گیاهان آراسته‌اند.
برنامه و وقت می‌خواهد
اگر وقت فراغت از مشغله‌های روزمره مانده باشد پارک‌ها مکان و فضای خوب برای احساس آسایش انسان و محیط مناسبی برای صحبت کردن با دوستان درباره موضوعات کاری و غیره است.
با «هاشم بابایی» فارغ‌التحصیل معماری داخلی- در یک پارک بزرگ قدیمی شهرمان گفت‌وگو می‌کنم. او درباره تاثیر بوستان‌ها در زندگی و روحیه انسان، می‌گوید که فرصت آمدن به پارک ندارد. می‌گویم حالا که آمده‌اید؟ پاسخ می‌دهد: «برای انجام کاری به اتفاق همسرم آمده‌ام. اما معتقدم وقت برای آمدن به پارک را خودمان باید ایجاد کنیم ولی مسئله، خلأ بی‌برنامگی است. اکثر ما مردم، برنامه‌ریزی در امور زندگی خود نداریم. چنانچه برنامه‌ریزی باشد وقت را می‌شود تعیین کرد و زمانی را برای تفریح و آرامش خاطر در فضای طراوت‌بخش پارک گذراند. از جمله فرایندهای دیگر پارک‌ها که بهره انسان می‌شود استفاده از انرژی انبوه درختان سبز و درک نشاط، تمرکز فکر و آسودگی روان می‌باشد.»
وی در همین ارتباط، پارک‌ها را نیز باعث آن می‌خواند که افراد سن بالا به گروه‌های چند نفری دور هم جمع می‌شوند و درباره خاطرات و مسائل روز گپ می‌زنند. اما جوانان در فضای دلنشین و آزاد پارک‌ها موضوع‌های زیادی برای گفت‌وگو دارند.»
توسعه فرهنگ روابط اجتماعی
«مرادی»، صحاف- بر این باور است که امروزه تنها جای مناسب و مطمئن برای دور شدن از جنجال ماشین و هوای آلوده و نیز احساس آسایش فکر و روان پناه بردن به پارک است اگرچه پارک‌های بزرگ آن سکوت لازم را برای ساعاتی آرامش ندارند چون سروصداهای مختلف من جمله توپ بازی برخی بزرگترها و بچه‌ها مخل آسایش این فرصت دیگران می‌شوند اما هوای پاکیزه، جویبار و آب‌نماها، انبوه درخت و سبزه وگل شرایط خوشی برای تازه شدن روحیه همگانی دارند.»
افزایش و عمومی شدن پارک‌ها این فرصت و فرهنگ اجتماعی را نیز رایج کرده که مردم زمان بیکاری، خستگی وکسالت از محیط آپارتمان‌نشینی به فضای این مکان‌های دلشاد کننده بر‌وند. این جابه جا شدن که برنامه بیشتر خانواده و افراد شده است نیز باعث می‌شوند روابط اجتماعی سالم‌شان را توسعه دهند و هم‌چنین در اثر آشنا شدن‌ها با یکدیگر یک نوع حس خوب حضور در جمع، روحیه‌شان را متحول می‌کند و طبعا از مصاحبت همدیگر هم لذت می‌برند.»
این شهروند ادامه می‌دهد: «معتقدم این پدیده‌های مفید و سالم از رهگذر پارک‌ها در تحولات فکری و حتی در محیط و روابط خانواده‌ها اثر مثبت می‌گذارند. شخصا آنچه را که درباره خصوصیات بوستان گفتم تجربه کرده‌ام.»
خاطره با هم بودن
هر سه نفر دانش‌آموز سال سوم دبیرستان هستند. «مهدیار» انگیزه و تاثیرات فضای پارک در اوقات فراغت و زندگی را با اندکی مکث چنین می‌گوید: «آمدن به پارک به دلیل تفریح، آرامش، تلطیف روحیه و هوای پاک است. این‌ها در سلامتی افراد تاثیر مثبت می‌گذارند.»
وی پارک را محیط بازی، مناسب برای درس خواندن و خاطره با هم بودن می‌خواند و می‌گوید: «ما زمان بیکاری به پارک می‌آییم.» دوست دیگر که او هم اسمش «مجتبی» است می‌گوید: «شخص در پارک با آدم‌های با شخصیت و خوش‌رفتار آشنا و هم صحبت می‌شود.» آن جوان که ابتدا نظرش را درباره نقش پارک‌ها خواندیم، همچنین پارک را فضای مناسب و محیط آرام برای مباحث و تبادل‌نظر افراد می‌داند و در آخر صحبتش اظهار می‌کند که به اتفاق دوستانش در پارک گاه به شعرخوانی می‌پردازند.»
بهترین جا برای فکر کردن
«پیمان» یک جوان دانشجو- پشت ویترین یک مغازه کافی‌نت ایستاده است. می‌گوید: «پارک از نظر من محلی برای برنامه‌ریزی دروس است. دیگر آن‌که فکر می‌کنم در کنار درس خواندن، از حالا به کاری مشغول شوم و یا هنری بیاموزم. این توصیه پدرم به بچه‌ها است که به نظرم این آینده‌نگری لازم است.» می‌پرسم: فضای پارک دیگر چه فرصتی برایت فراهم خواهد کرد؟ می‌خندد و می‌گوید: «من باید از فرصت آرامش و استراحت در پارک استفاده کنم. اما به طور کلی، پارک‌ها بهترین جا برای فکر کردن و بالانس روان است.»
آفتاب عصرگاهی هم‌چنان بر آسمان پارک خیمه زده است. گروه‌هایی در هوای داغ با توپ و راکت بازی می‌کنند. برخی در سایه درختان و افرادی روی نیمکت‌های حاشیه جویبارها استراحت و گفت‌وگو می‌کنند اما فرش موزائیک گذرگاه اصلی در اثر پرتو آفتاب از لابلای شاخ و برگ درختان مخلوط شده و شطرنجی شده‌اند. سه مرد ورزیده که چندان سالخورده نیستند و هر یک کیف راکت پینگ‌پنگ از شانه‌شان آویخته‌اند زیر این سایبان پنجره‌ای که می‌رسند لحظه‌ای می‌ایستند. یکی‌شان به دو نفر دیگر دست خداحافظی می‌دهد و می‌رود. یکی از آن دو سر برمی‌گرداند لحظه‌ای آن که رفت را نگاه می‌کند. بعد به همراهش با صدای نسبتا رسا می‌گوید: «عادت کرده‌ام هر روز او را ببینم. مردی خوش‌صفات و دوست داشتنی است.»
... چند روز پیش به طور اتفاقی همان شخص ستاینده را در سکوی مترو می‌بینم. جلو می‌روم و آن جمله ستودنی از دوستش را یادآوری می‌کنم. او با لبخند سر تکان می‌دهد. موضوع گزارشم را در میان می‌گذارم. روی دو صندلی سکوی پرازدحام می‌نشینیم.
خروج گوشه‌نشینی ورود سلامت‌گرایی
روایت «فرهادی» محور پرسشم که پارک‌ها چه اثرات برای تندرستی، نشاط و روان انسان دارد، را می‌خوانیم: «حدود دو دهه در همسایگی آن پارک قرار داریم. از اوایل، اغلب صبح و عصرها چند ساعتی صرف پیاده‌روی به‌ویژه ورزش مورد علاقه دوران تحصیلی‌ام پینگ‌پنگ می‌کنم. نظرم این است که پارک‌ها با تجهیز و تسهیلات تفریحی و سرگرمی به شکل یک مکان اجتماعی- خانوادگی و نیز در جهت تحول و فعالیت‌ها محور سلامت‌گرایی در فرصت اوقات آزاد همگانی ارتقاء یافته است. در این شکل قاطعانه می‌گویم اکثر کسانی که به محیط بوستان‌ها می‌آیند روحیه‌شان فعال‌تر و مثبت‌تر و پاره‌ای از مسائل رایج در زندگی و فکر و روان‌شان کمرنگ شده است.»
این شهروند که مدیر حسابداری صنعتی یک شرکت بازرگانی بوده ادامه می‌دهد که فایده دیگر عوامل رویکرد افراد به پارک، دوست‌یابی و روابط حسنه است. به گفته وی خیلی از اشخاص در پارک با هم نشست و برخاست‌های صمیمانه همه روزه دارند، در بازی‌های ورزشی و پیاده‌روی همکاری و همیاری می‌کنند، مباحث مشکلات و توصیه و راهنمایی برای یکدیگر را در میان می‌گذارند. این همدلی‌ها سختی برخی مسائل را به لحاظ فکری و روحی می‌کاهد. در حالی که قریب به اتفاق آنان در روزهای اول حضور در پارک، تنها روی نیمکت می‌نشستند، تنها پیاده‌روی می‌کردند و یا تماشاگر شادی و بازی دیگران بودند. حتی نمونه‌هایی بوده که از همین مردم به خاطر روابط دوستانه و شناخته شده به کسی که معضلی در زندگی داشته تا حد ممکن یاری کرده و مشکلش را برطرف کرده‌اند.»
او در توضیح نظرات خود این نتیجه از تجربیاتش را می‌دهد که فرد یا افرادی ولو عزلت‌نشین و یا احساس کسالت می‌کرده با چند بار حضور در پارک و شاهد شادمانی‌های سایر مردم شدن، روحیه شان تغییر کرده است. همه این اتفاقات مثبت که به تندرستی و آرامش شخص کمک می‌کنند از آثار محیط پارک‌ها می‌باشند.»
برنامه‌ریزی فواید بوستان‌ها
«بوستان‌ها به لحاظ محیط سبز و هوای سالم و در نتیجه جایی برای احساس آسایش در روند معمول زندگی عامه نقش خوب و مفیدی داشته‌اند. یکی از بارزترین آثار این مکان‌ها در عرصه جامعه، زمینه‌سازی مناسب در جهت ارتباط اجتماعی؛ آشنایی و دوستی بین افراد است. این واقعیت را هر کس که چند صباحی به یک پارک رفته باشد کاملا تأیید می‌کند.»
این مطلب مطلع گفته «فرید زمانی» پژوهشگر امور اجتماعی- درباره چند و چون موقعیت بوستان‌ها در ارتباط با رویکرد مردمی است و این گونه ادامه می‌دهد، «اصولا انسان‌ها در مقطع سالنامه‌ای با طبیعت سبز انس داشته و دارد زیرا ثمرات حیاتبخش این پدیده‌ها را تجربه کرده‌اند. بنابراین به تعریف دیگر باتوجه به سؤالتان، پارک‌ها در شرایط کنونی را می‌شود به عنوان یک اهرم ضروری حیاتی در مقابله با هر آنچه که مخل تندرستی و آسودگی خاطر انسان دانست و فوایدش را باید جزو برنامه‌های لازم روزانه یا هفتگی قرار داد که نیازی هم به نسخه و پزشک ندارد و هزینه‌اش هم همت و کمی صرف وقت می‌باشد.»
این پژوهشگر امور اجتماعی- در ادامه صحبت‌شان می‌گوید: «بجاست بحث بوستان‌ها را مقداری کلی‌تر مورد توجه قرار بدهیم و آن، مسئله زیست بوم جهانی از یک سو و تهدیدهای جدی آلایندگی در فضای زندگی و از طرف دیگر اعتراض چند دهه مردمان کشورها بوده است.
خلاصه نتیجه آن شد که عموم مردم در مقیاس جهانی تدابیر نوینی در جهت محدودیت عوامل مخرب و حفظ و پایبندی‌شان نسبت به پاکیزه نگهداشتن محیط زندگی و توسعه هرچه بیشتر فضاهای سبز گردید. این خواست‌های مردمی که از پشتیبانی بررسی‌های علمی بسیار هم برخوردار بود. همچنین بر تعمیق همزیستی انسان با طبیعت تأکید کرد تا از این شیوه و درک متحولانه به پایداری سلامت پدیده‌های طبیعت که در نهایت امر به سلامت هر فرد نیز خواهد انجامید توجه شود. این اوصاف و آن خواست‌ها همفکری پابرجایی مردم در حمایت از سلامت طبیعت مؤثر بود لیکن در عصر تکنولوژی مدرن بسیاری از ساکنان شهرهای ماشین زده و آلوده کشورهای پیشرفته صنعتی در حسرت کوچ به سر می‌برند. تا ساکن مناطق خوش آب و هوا و سرسبز شوند».
هدف وی از این تعاریف آن است که در سالم نگهداشتن زیست محیط و استفاده از فضای پاکیزه و روح‌انگیز پارک‌ها سهیم باشیم.
گزارش روز