صديقه توانا
* براساس گزارش سازمان جهاني جهانگردي، ايران رتبه دهم
جاذبه‌هاي باستاني و تاريخي جهان و رتبه پنجم جاذبه‌هاي طبيعي را براي جذب گردشگر
داراست
و يکي از امن‌ترين کشورهاي منطقه وجهان از لحاظ امنيت براي گردشگران
خارجي است.
ايران يکي از زيباترين کشورهاي جهان است که به تاريخ چند هزار ساله و
زيبايي‌هاي خيره‌کننده مشهور است.
وجود بناهاي تاريخي و زيبايي‌هاي طبيعي اين
کشور را به يکي از مهم‌ترين مقاصد گردشگران تبديل کرده است. شما مي‌توانيد از رشته
کوههاي البرز صعود کنيد يا در حافظيه يک فنجان چاي بنوشيد و به ديوان حافظ تفألي
بزنيد، مي‌توانيد به سمت جنگل‌هاي ارسباران برويد و از پله‌هاي سر به فلک کشيده
قلعه رودخان بالا برويد و سوار بر اسب سفيد ابرهاي پنبه‌اي شويد. در ساحل درياي
شمال خود را به دست نرمه نسيم دمدمي مزاج که از دريا مي‌وزد بدهيد و تن خود را به
سينه امواج بسپاريد و در آبي دريا شنا کنيد و غروب زيباي جزيره قشم را به تماشا
بنشينيد. مي‌توانيد سفري به کوير و شبهاي سياه و پرستاره آن داشته باشيد و به باداب
سورت برويد و صداي قرچ‌قرچ شکستن نمک‌هاي انباشته شده از آب معدني را زير پايتان
حس کنيد و با مزه مزه کردن آب ترش آن و گس شدن زبانتان قدرت لايزال الهي را به رخ
هرچه هنرمند چيره‌دست است، بکشيد.
از شمال تا جنوب از غرب تا شرق ايران که سفر
کنيد با کوله‌باري عظيم از تجربه و خاطرات به ياد ماندني و جذابيت‌هاي تاريخي و
باستاني برخواهيد گشت ضمن آنکه در حين سفر به شهرهاي زيارتي و پس از پابوسي حرم
امام رضا(ع) شاهچراغ و حضرت معصومه(س) روح و جان خسته خود را صيقل داده و جلا
بخشيد.
در دنياي امروز، صنعت گردشگري به يکي از استراتژيک‌ترين منابع درآمدزايي
و ارزآوري براي کشورها تبديل شده و به چنان رشدي دست يافته که تعداد گردشگران
بين‌المللي، بالغ بر يک ميليارد نفر يعني يک هفتم جمعيت کره زمين رسيده است.
همچنين حدود يک دوازدهم افراد شاغل جهان، يعني بيش از 200 ميليون نفر در اين حوزه
مشغول به کار هستند. گسترش گردشگري مي‌تواند به صادرات فرهنگي منجر شود ؛اين امر
مخصوصا در کشوري مثل ايران با سابقه باستاني و تمدن کهن و طبيعت بکر و دست نخورده
بيشتر به چشم خواهد آمد.
صنعت گردشگري در ايران از ظرفيت‌هاي بسيار بالايي براي
رشد و توسعه برخوردار است. براساس گزارش سازمان جهاني جهانگردي، ايران رتبه دهم
جاذبه‌هاي باستاني و تاريخي جهان و رتبه پنجم جاذبه‌هاي طبيعي را براي جذب گردشگر
داراست و يکي از امن‌ترين کشورهاي منطقه و جهان از لحاظ امنيت براي گردشگران خارجي
است.
تنوع فعاليت‌هاي مربوط به صنعت گردشگري باعث شده تا رونق اين بخش اثرات
اقتصادي بالايي را براي اقتصاد کشور در مقايسه با ساير بخشهاي اقتصادي ايجاد کند.
علاوه بر اين مطالعات نشان مي‌دهد توسعه اين صنعت نقش مؤثري در کاهش بيکاري و توزيع
درآمد و افزايش درآمدهاي دولتي دارد. در اين ميان برخي معتقدند توسعه صنعت گردشگري
بهترين راهکار براي تقويت اقتصاد بدون نفت است؛ اما اين موضوع همواره در حد شعار
مانده و گامهاي عملي براي تحقق آن برداشته نشده است.در واقع به نظر مي‌رسد کشور
ايران براي گردشگران بين‌المللي، ناشناخته و مقصدي کشف ناشده است.
کشورهايي که
از لحاظ تاريخي و داشتن آثار باستاني در رده‌هاي پايين از ايران قرار دارند (مانند
ترکيه، امارات، اسپانيا و...) گامهاي موفق‌تري نسبت به کشورمان در اين صنعت برداشته
و درآمد بيشتري را به خود اختصاص داده‌اند. اين کشورها از نداشته‌هاي خود تاريخ
ساخته و جذب توريست کرده‌اند و صنعت گردشگري را رونق بخشيده‌اند حال آنکه ايران با
سابقه تمدني هزاران ساله نه تنها نياز به ساخت تاريخ ندارند که تمدن کهن اين سرزمين
خود گوياي تاريخ غني و پربار ايراني اسلامي است و مي‌تواند با مديريت صحيح تنها با
استفاده از طبيعت زيباي خدادادي و آثار باستاني در شهرهاي مختلف کشورمان درآمدزايي
بالايي همراه با اشتغال و توسعه اين صنعت را به دنبال داشته باشد.
بدون شک
واکاوي دليل ضعف ايران در حوزه گردشگري و آسيب‌شناسي در جا زدن اين صنعت و
راهکارهاي رشد و توسعه گردشگري و جذب توريست مي‌تواند کمک شاياني به رشد و تعالي
اين حوزه داشته باشد.
8 نوع آب‌گرم شناخته شده دنيا در ايران
گردشگري در آسيا
7درصد بيشتر از متوسط جهاني طي سالهاي گذشته رشد داشته است و منطقه خاورميانه با
وجود مناقشات سياسي و نظامي با 6درصد رشد نسبتا خوبي داشته و درگيري‌هاي منطقه
تأثير چنداني بر وضعيت گردشگري نداشته است.
اين نقطه‌نظر را يوسف ورکياني‌زاده،
مدرس گردشگري در گفت‌وگو با گزارشگر روزنامه کيهان مطرح مي‌کند و مي‌گويد: «در اين
شرايط مايه تأسف است که سهم ايران به عنوان کشوري آسيايي، از درآمد اين صنعت تنها
يک يا دو صدم درصد باشد، سرزميني که در تمامي زمينه‌هاي اصلي صنعت توريسم اعم از
اکوتوريسم، توريسم فرهنگي و توريسم تفريحي، ظرفيت‌هاي بسيار بالايي دارد و از نظر
تنوع و تعداد آثار تاريخي، تنوع آب و هوايي، تنوع ژنتيک، تنوع آثار طبيعي، همچون
چشمه‌هاي آب‌گرم، چشم‌اندازهاي منحصر به فرد و... در شمار کشورهاي نخست دنياست.»
اين مدرس گردشگري در ادامه به نمونه‌هايي از جذابيت‌هاي نادر طبيعت ايران اشاره
کرده و مي‌گويد: «براي نمونه، جنگل‌هاي هيرکاني شمال کشور تنها جنگل‌هاي بازمانده
از دوران سوم زمين شناسي در سراسر دنياست و از 9گونه چشمه آب‌گرم شناخته شده در
دنيا، 8 نوع آنها در ايران وجود دارد. يا جالب است بدانيد طول قنات‌هاي ايران به
اندازه مسافت زمين تا کره ماه يا معادل 7/5 دور گرد خط استواست و ديوار چين با آن
همه شهرت يک هفتم اين مقدار طول دارد، يا آنکه منطقه‌اي در کوير لوت وجود دارد که
آن را «شعبه کره ماه در زمين» لقب داده‌اند و با وجود اين همه جذابيت‌ها،
واقعيت‌هاي گردشگري ايران نشان از آشفتگي و نابساماني‌هاي ريشه‌دار اين صنعت دارد.
رشد تعداد گردشگر شتاب مي‌گيرد
سهم ما در صنعت گردشگري چقدر است و ايران در کجاي
اين صنعت درآمدزاي بدون دود قرار دارد؟
علي حاجي شيزري، مديرکل دفتر گردشگري
خارجي در سازمان ميراث فرهنگي صنايع دستي و گردشگري در گفت‌وگو با گزارشگر کيهان در
پاسخ به اين سؤال مي‌گويد:
«سهم جمهوري اسلامي ايران از صنعت گردشگري جهان جذب
تعداد چهار ميليون و 70 هزار و 415 گردشگر بين‌المللي در سال 1391 با 23/6 درصد رشد
نسبت به سال قبل بوده است. گفتني است در سال جاري رشد تعداد گردشگر شتاب بيشتري به
خود گرفته به گونه‌اي که در چهارماهه نخست امسال تعداد اين گردشگران به نسبت بازه
زماني مشابه سال قبل 29درصد افزايش يافته است. پيش‌بيني مي‌گردد با وجود بروز چنين
رشد شتاباني در آينده‌اي نه چندان دور شاهد اعتلاي جايگاه صنعت گردشگري کشور در
جهان باشيم.»
از مديرکل دفتر گردشگري خارجي مي‌پرسم چرا با توجه به قابليت‌هاي
فراوان اقليمي و آب و هوايي و آثار تاريخي و فرهنگي فراواني که در کشورمان وجود
دارد، آن طور که شايسته است درآمدزايي و اشتغال‌زايي از اين صنعت در کشور نمي‌شود،
پاسخم را اين‌طور مي‌دهد:
«براساس اطلاعات منتشره از سوي سازمان جهاني جهانگردي
(UNWTO)، به ازاي ورود هر گردشگر به کشورهاي منطقه جنوب آسيا، که جمهوري اسلامي
ايران نيز يکي از کشورهاي آن منطقه به شمار مي‌آيد، به طور متوسط 1710 دلار آمريکا
عايد آن کشور مي‌نمايد. لذا با احتساب رقم فوق و با احتساب تعداد قابل توجه
گردشگران ورودي به ايران، مي‌توان گفت صنعت گردشگري نقش بسزايي در ايجاد درآمد ارزي
مستقيم کشور ايفا مي‌نمايد.
در همين راستا، براساس تحقيقات به عمل آمده از سوي
شوراي جهاني سفر و گردشگري (WTTC)، به ازاي ورود تقريبا هر دو نفر گردشگر به کشور
يک شغل اعم از مستقيم و غيرمستقيم در اين صنعت دخيل مي‌گردد. نگاهي به آمار
گردشگران ورودي نشان خواهد داد که تعداد افرادي که از طريق اين شغل‌ها ارتزاق
مي‌کنند قابل توجه بوده و در آينده نيز شتاب بيشتري خواهد گرفت.»
شيزري در ادامه
درخصوص نقاط ضعف صنعت گردشگري و راهکارهاي رفع اين نقاط مي‌گويد: «کشورمان في‌نفسه
براي ورود گردشگران با مشکل خاصي مواجه نيست. آمار هاحکايت از آن دارند که در سنوات
گذشته تعداد گردشگران ورودي به کشور همواره شاهد رشد بوده که بخش عمده اين گردشگران
از منطقه جنوب شرق آسيا، کشورهاي همسايه و کشورهاي حوزه خليج‌فارس هستند. شايان ذکر
است، تلاش مذبوحانه رسانه‌هاي معاند و مغرض وابسته به غرب در جهت تخريب چهره حقيقي
کشور عزيزمان ايران در اذهان جهانيان، تحريم‌ها عليه جمهوري اسلامي ايران از دشمنان
و همچنين وجود بحران‌هاي سياسي در منطقه، اختلالاتي در روند ورود گردشگران اروپايي
به کشور ايجاد کرده است. از جمله راهکارهاي مهم رفع اين مشکل مي‌توان به برگزاري
تورهاي آشناسازي ويژه اصحاب رسانه کشورهاي بازار هدف، انجام تبليغات از طريق
کانال‌هاي ماهواره‌اي و شبکه‌هاي برون‌مرزي، شرکت در نمايشگاه‌ها و رويدادهاي
بين‌المللي معتبر گردشگري، تسريع روند ورود گردشگران از طريق ارائه تسهيلات رواديد
اشاره کرد.»
وي در ادامه به راهکارهاي حمايتي در جذب توريست در ايران اشاره کرده
و مي‌گويد: «سازمان ميراث فرهنگي در راستاي توسعه صنعت گردشگري اقدامات خوبي انجام
داده که از جمله مي‌توان به ايجاد تسهيلات ورود گردشگران شامل راه‌اندازي سامانه
ويزاي بدو ورود فرودگاهي، راه‌اندازي سامانه ويزاي الکترونيک، تلاش براي لغو رواديد
با کشورهاي بازار هدف با هماهنگي نهادهاي ذي ربط و برقراري سامانه بيمه گردشگران
خارجي اشاره کرد.»
شيزري، توسعه همکاريهاي بين‌المللي گردشگري از طريق عقد
يادداشت همکاريهاي گردشگري با بازار هدف را از ديگر اقدامات حمايتي در جذب توريسم
در کشورمان ذکر مي‌کند و مي‌گويد: «ميزباني و شرکت در رويدادها و کنفرانس‌هاي
بين‌المللي گردشگري نظير اجلاس وزراي گردشگري اکو و...، برگزاري تورهاي آشناسازي
براي ديپلمات‌هاي خارجي مقيم تهران و همچنين خبرنگاران و تورگردانان مطرح کشورهاي
بازار هدف و چاپ اقلام تبليغاتي و توزيع آنها از طريق سفارتخانه‌ها از ديگر
راهکارهاي حمايت و جذب گردشگر در ايران است.»
سهم ما از گردشگري زير يک درصد!
در حال حاضر سهم ما از صنعت گردشگري و توريسم پس از گذشت سالها به زير يک درصد
رسيده است و ما هيچ‌وقت از صنعت توريسم سهم بالايي نداشته‌ايم.
دکتر کيومرث
فلاحي، استاد دانشگاه، نويسنده و پژوهشگر در گفت‌وگو با گزارشگر روزنامه کيهان با
بيان مطلب فوق و با اشاره به اينکه با ورود هر جهانگرد 2 تا 6 شغل به صورت مستقيم و
با به شمار آوردن ديگر شغل‌ها در بخشهاي توليدي و خدماتي براي هر گردشگر 9 تا 15
شغل ايجاد مي‌شود. مي‌گويد: «در سالهاي اخير صنعت جهانگردي 1/5 درصد درآمد ملي
جهان را به خود اختصاص داده است.»
وي مي‌گويد: «توزيع جغرافيايي اين درآمد در
جهان يکسان نيست، به گونه‌اي که 80 درصد درآمد و اشتغال ناشي از اين صنعت به آمريکا
و اروپا اختصاص دارد و از 20 درصد باقيمانده 2/5 درصد سهم خاورميانه است و از 2/5
درصد سهم خاورميانه، کمتر از يک صدم درصد سهم ايران است.»
دکتر فلاحي خاطرنشان
مي‌کند: «براي ورود هر جهانگرد، مؤلفه‌هايي چون امنيت، ارائه خدمات بهينه، ميراث
غني فرهنگي و تاريخي، جاذبه‌هاي طبيعي، گونه‌گوني آب و هوا و ويزاي آسان مورد نياز
است، نبود هر يک از اين موارد، ورود گردشگر را با مشکل روبه‌رو مي‌کند.»
از اين
استاد دانشگاه درخصوص موانع موجود در صنعت گردشگري ايران و راهکار حل اين مشکل
مي‌پرسم، وي پاسخ سؤالم را با موانع پيش روي اين صنعت از جمله سياست جهاني، اقتصاد
تک محصولي (نفت) و تغيير مديريت‌هاي سليقه‌اي و عدم برنامه‌ريزي‌هاي بلندمدت آغاز
مي‌کند و مي‌گويد: «توجه بيشتر به طرح جامع جهانگردي که از سال 70 نوشته شده است در
اين زمينه تاثير بسزايي دارد. ضمن آنکه توريسم منطقه‌اي هم بايد مورد تاکيد مسئولان
ذي ربط قرار گيرد.»
دکتر فلاحي يکي از راهکارهاي افزون کردن جهانگرد در ايران را
جهانگردان شرق دور بيان مي‌کند و مي‌گويد: «مردم مالزي، اندونزي و مسلمانان سنگاپور
حتي استفاده‌هاي زيادي از اين صنعت مي‌کنند ما هم مي‌توانيم مثلا يک هفته قبل از حج
از مسلمانان و زائران کشورهاي همسايه مثل تاجيکستان، ازبکستان و قرقيزستان براي سفر
به کشورمان دعوت کنيم تا از آثار تاريخي و فرهنگ غني اسلامي، ايراني بهره‌مند
شوند.»
به او مي‌گويم آيا اين پيشنهادات به سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و
گردشگري ارائه شده است، مي‌گويد: «در دهه 70-75 روي آن کار کرديم و يکي از گزينه‌ها
اين بود که از توريسم و زائران آسياي مرکزي و شرق دور براي توسعه گردشگري استفاده
کنيم ولي هنوز خيلي اين مسئله جدي گرفته نشده است.»
چرا طرحها جدي گرفته
نمي‌شود؟
اينکه چرا توجه ويژه‌اي به طرح جامع گردشگري که از سال 70 نوشته شده،
نمي‌شود را با دکتر منوچهر جهانيان، معاون گردشگري سازمان ميراث فرهنگي صنايع دستي
و گردشگري در ميان گذاشتيم. وي در اين خصوص به گزارشگر کيهان از تصويب مصوبه جديد
هيئت دولت مبني بر بهره‌مندي تأسيسات گردشگري کشور از تعرفه‌ها و قوانين بخش صنايع
خبر مي‌دهد و مي‌گويد: «21 شهريور سال جاري مصوبه شماره 118320ت49515 در چند بند،
با هدف ارائه تسهيلات و تعرفه‌هاي حمايتگر براي پشتيباني از توليدکنندگان و صنايع،
مورد تأييد هيئت وزيران قرار گرفت. بنا بر بند 5 مصوبه ياد شده همه تاسيسات گردشگري
با معرفي سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري از نظر بهره‌مندي از تسهيلات و
امکانات مورد نياز، مشمول تعرفه‌ها، دستورالعمل‌ها، مقررات و مصوبات بخش صنايع
هستند.»
وي با بيان اين که مصوبه تأييد شده از سوي هيئت وزيران، زمينه اجرايي
شدن ماده 8 قانون توسعه صنعت گردشگري در سال 1370 را فراهم مي‌کند، مي‌گويد: «بنا
بر اين قانون، تمام تأسيسات گردشگري از هر نظر اعم از سوخت، آب، برق، عوارض،
ماليات، وام بانکي و... مشمول تعرفه‌ها، مقررات و دستورالعمل‌هاي اجرايي بخش صنايع
هستند.»
وي يادآور مي‌شود: «اين قانون در کنار مصوبه جديد هيئت دولت، زمينه
سرمايه‌گذاري و فعاليت گسترده در حوزه صنعت گردشگري را فراهم مي‌کند و با ايجاد
تحرک اقتصادي، حمايت از فعالان اين عرصه را به دنبال خواهد داشت!»
گزارش روز
|
