هفته کتاب و گسترش فرهنگ دفاع مقدس جای کتاب را هیچ چیزی پر نمی‌کند

علی شیرازی
روز 24 آبان؛ آغاز هفته کتاب است. رهبر معظم انقلاب، پس از بازدید از ششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، در مصاحبه با خبرنگار صداوسیما فرمودند: «کتاب، مقوله بسیار مهمی است... جای کتاب را هیچ چیزی پر نمی‌کند. کتاب را باید ترویج کرد... مردم باید به کتاب‌خوانی عادت کنند و کتاب وارد زندگی بشود.»
رهبر فرهیخته انقلاب در تاریخ 1384/6/31 در دیدار با جمعی از پیشکسوتان جهاد و شهادت و خاطره‌گویان دفتر ادبیات و هنر مقاومت حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی فرمودند: «ادبیات و هنر مقاومت و آنچه مربوط به دوره خاص دفاع کشور و ملت ماست، حقیقتاً از برجسته‌ترین و مهم‌ترین کارهاست.»
آن حکیم فرزانه در تاریخ 1392/2/23 در دیدار اعضای دفتر ادبیات مقاومت و ادبیات انقلاب اسلامی حوزه هنری فرمودند: «این شیوائی‌ای که من می‌بینم در این کتاب‌ها هست؛ که یکی از یکی بهتر. در میان نویسنده‌ها، چقدر خانم‌های نویسنده خوب پیدا شده‌اند؛ همین خانم (حسینی) و آن خانمی که کتاب «لشکر خوبان» را نوشتند، که چقدر قشنگ است. واقعاً انسان حظ می‌کند از این هنر و استعداد جوشان.»
امام خامنه‌ای هم‌چنین در دیدار راوی، نویسنده و بعضی نقش‌آفرینان کتاب «لشکر خوبان» فرمودند: «این نوشتجات را قدر بدانید. این پدیده‌ها و این فرآورده‌های تاریخ انقلاب را، تاریخ دفاع مقدس را قدر بدانید؛ این‌ها را باید خیلی قدر دانست. بین مردم هم منتشر بشود. این جوان‌های ما، نه جنگ را دیده‌اند، نه روایت درست و حسابی از جنگ شنیده‌اند؛ روایت درست، این‌هاست؛ این کتاب‌هاست؛ هرچه می‌توانید کاری کنید که در دسترس جوان‌ها قرار بگیرد.»
آن دانشمند و کتاب‌شناس برجسته و حکیم متأله می‌فرمایند:
1- این (خداحافظ کرخه) یکی از کتاب‌های خیلی خوب در مجموعه خاطره‌هاست.(1)
2- این کتاب قصه‌های کوچکی که نوشته شده، انصافاً خوب است. این کتاب‌هایی که همین آقایان و دوستانشان راجع به جنگ نوشته‌اند و حوزه‌ هنری تعدادی از آن‌ها را چاپ کرده، من بسیاری از آن‌ها را خوانده‌ام؛ به بعضی از آن‌ها هم حاشیه زده‌ام... این کتاب‌ها انصافاً خیلی خوب است.(2)
3- این کتاب (زنده باد کمیل) هم‌چنین به سبب شیرینی زبان روایتش و طنزی که در خیلی جاها نمک نوشته کرده است، از بعضی دیگر از خاطره‌های مکتوب، خواندنی‌تر است. (3)
4- این کتاب (یاد یاران) با روح طنز و مزاحی که در همه جای آن گسترده است و به آن شیرینی و جاذبه ویژه‌ای بخشیده، از بسیاری از کتاب‌های جبهه جالب‌تر و گیراتر است.(4)
5- این کتاب (فرهنگ جبهه) از بس من را جذب کرد، تا آخرش خواندم. بعد دیدم این کافی نیست، به خانه بردم و گفتم همه بنشینید این کتاب را بخوانید. در جمع خانواده، جاهایی از کتاب را خود من باز کردم و خواندم. گفتم که این کتاب اصلاً باید در فضای خانه‌ها باشد و همه باید آن را همیشه داشته باشند.(5)
6- کتاب «دا» حقاً و انصافاً کتاب بسیار خوب و قابل طرح در سطح جهانی است.(6)
7- چقدر این کتاب «فرمانده من» عالی است و چقدر من را متأثر و منقلب کرد.(7)
8- این کتاب (پابه‌پای باران)، کتاب خوبی است؛ نوشته مؤثر و کار بسیار مفیدی است.(8)
9- این (مدال و مرخصی) یکی از زیباترین و قوی‌ترین یادداشت‌های جنگ است. (9)
10- کتاب «دسته یک»، بسیار کتاب خوبی است.(10)
11- این اوستا عبدالحسین برونسی، قبل از انقلاب، یک بنا بود و با بنده هم مرتبط بود. شرح حالش را نوشته‌اند. من توصیه می‌کنم و واقعاً دوست می‌دارم شماها بخوانید. اسم این کتاب، «خاک‌های نرم کوشک» است؛ قشنگ هم نوشته شده است. (11)
12- کتاب‌هایی مانند ضربت متقابل و هم‌پای صاعقه، باید کتاب‌های رایج دست کارکنان در سطح سپاه و خانواده‌هایشان باشد. (12)
13- کتاب هم‌پای صاعقه هم خیلی‌خیلی خوب است. (13)
14- این «جشن حنابندان» آقای قدمی... عجب کتاب خوبی است... این کتاب چقدر خوب نوشته شده است. (14)
15- من این کتاب «پایی که جا ماند» را خواندم و بسیار کتاب خوبی است. (15)
16- این کتاب «لشکر خوبان»... بسیار کتاب خوبی است، بسیار؛... هم روایت روایت بسیار خوبی است، هم نگارش نگارش بسیار ممتازی است. این خانم (سپهری) قبلاً هم کتاب «نورالدین» را نوشته بودند؛ خیلی واقعاً ارزش دارد این قلم‌ها. بنده ، خدا را شکر می‌کنم وقتی که برخورد می‌کنم به این پدیده‌های بسیار برجسته و شیوای ادبیات انقلاب اسلامی؛ واقعاً جای این دارد که انسان خدا را شکر کند.(16)»
رهبر انقلاب در تاریخ 1‍392/2/23 در دیدار اعضای دفتر ادبیات مقاومت و ادبیات انقلاب اسلامی حوزه هنری نیز فرمودند: «امروز صبح زود که من گزارش‌هایی را که هم دفتر ما داده بود و هم آقای مؤمنی (مسئول حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی) فرستاده بودند، مطالعه می‌کردم و فهرست کارهای دوستان را می‌دیدم، بلند شدم سجده شکر کردم؛ گفتم الحمدلله. واقعاً نعمت وجود شماها برای ما خیلی عزیز است.»
ایشان در تاریخ 1370/4/25 فرمودند: «تقریباً همه کتاب‌هایی که شما از دفتر ادبیات و هنر مقاومت منتشر کرده‌اید؛خوانده‌ام و بعضی از آن‌ها را بسیار فوق‌العاده یافته‌ام. همین فرمانده من، که ذکر شد، از آن بخش‌های بسیار برجسته این کار است... من وقتی این‌ها را می‌خواندم، به این فکر می‌افتادم که اگر ما برای صدور مفاهیم انقلاب، همین جزوه‌ها و کتاب‌ها را منتشر بکنیم، کار کمی نکرده‌ایم؛ کار زیادی انجام گرفته است.»
دقیقاً در همین راستا آن حکیم فرزانه و نکته‌سنج می‌فرمایند:
1- این (خط فکه) از جمله نوشته‌هایی است که حتماً باید به زبان‌های دیگر ترجمه شود.(17)
2- بجاست اگر همه یا بخشی از آن (عبور از آخرین خاکریز) به زبان‌های اروپایی ترجمه و در پاورقی روزنامه‌هایشان منتشر شود.(18)
3- به نظر من این کتاب (پایی که جا ماند) باید ترجمه بشود، باید بخوانند این حضرات عراقی‌ها، عرب‌ها و غیر عرب‌ها.(19)
4- کارهای لازم: ترجمه سلیس (پایی که جا ماند) به زبان‌های عربی و انگلیسی. (20)
5- ترجمه هم باید بشود... این کتاب (لشکر خوبان) را ترجمه کنند، هرچه صرف کنید، می‌ارزد... یا حتی [به] این زبان‌های همسایه‌های ما، مثلاً اردو [ترجمه شود]... یا زبان ترکی... بنابراین ترجمه خیلی کار مهمی است.(21)
6- این کتاب‌های شما اگر ترجمه شود، خیلی مخاطب پیدا می‌کند. به مخاطب بین‌المللی خیلی باید اهمیت دهید. شما اگر چنانچه بتوانید همین خاطره‌های شفاهی را، آنچه که مربوط به دفاع مقدس است، یا گفتند مربوط به اسرای عراقی است، به زبان انگلیسی و اسپانیولی، یا این طرف، به زبان اردو ترجمه و منعکس کنید، می‌دانید چه اتفاقی در دنیا می‌افتد؟... به نظر من این یک کار خیلی اساسی است.(22)
حضرت امام خامنه‌ای در تاریخ 1384/6/31 فرمودند: «اعتقاد من این است که ما هرچه برای دوره دفاع مقدس سرمایه‌گذاری و کار کنیم، زیاد نیست.»
1- معظم‌له در تاریخ 1389/2/27 فرمودند: ««دا» یک رگه ارزشمندی است که در معدن پیدا کردید، این را ادامه دهید.»
2- درخصوص کتاب همپای صاعقه نیز نوشتند: «این یک کتاب منبع بسیار غنی و ارزشمند است که از آن می‌توان ده‌ها کتاب و فیلم‌نامه و زندگی‌نامه استخراج کرد.»
3- درباره کتاب‌های دسته یک و همپای صاعقه نیز فرمودند: «این کتاب‌هایی است که بیشتر برای انسان‌های محقق خوب است که بتوانند از این استفاده بکنند، فیلم‌ها و رمان‌های متعددی از این بیرون بکشند.»(23)
همه آنچه بیان شد؛ تدبیر، راهبرد و راهکار اجرایی برای گسترش فرهنگ کتابخوانی و فرهنگ دفاع مقدس در ایران و دنیاست. باید زن و مرد و کوچک و بزرگ و همه اقشار جامعه، دست به دست هم بدهیم و با آغازی نوین در هفته کتاب و استمرار آن در تمامی هفته‌ها و ماه‌ها و سال‌ها، نوشتن و خواندن و ترجمه کتاب‌های دفاع مقدس را به یک فرهنگ عمومی و مردمی تبدیل کنیم.
امروز نسبت به گذشته خیلی جلوتریم؛ اما کافی نیست. راه باقیمانده تا هدف «طولانی» است. نیاز به یک نهضت بزرگ در عرصه کتاب و کتابخوانی داریم. باید حسن‌های مرده را زنده کنیم و با بهره‌گیری از ابتکارات و کارهای نو و تلاش بی‌وقفه، گام‌ها را به سمت هدف با درایت و بلندتر برداریم.
رهبر فرهیخته انقلاب در تاریخ 1374/2/18 فرمودند: «یک وقتی در گذشته معمول بود که کسانی از تجار و بازاری‌های مؤمن، مثل آقای کوشاپور، پیدا می‌شدند و کتابی را چاپ می‌کردند و مجانی به طلاب می‌دادند. اما الآن این کارها نمی‌شود، یا کم می‌شود. چنانچه معلوم شد که کتاب خیلی خوبی هست، این باید چاپ بشود. هر اندازه خرج چاپ آن باشد، باید جزو صدقات جاریه قرار بگیرد.»
بیش از 18سال از آن روز می‌گذرد. این حرف را جدی نگرفتیم. آیا بنا نداریم با یک حرکت جهادی، مردم را به کتاب‌خوانی، آن هم با موضوع دفاع مقدس، عادت دهیم و کتاب وارد زندگی همه ملت ایران بشود؟ به یقین اگر این آرزو محقق شود، وقف اهدای کتاب احیاء شده و رونق می‌گیرد. همه کتابخوان می‌گردند و به رشد روحی و فکری بیش از رشد جسمانی ارزش قائل می شوند.
در آن زمان دیگر هفته کتاب کارگشا نیست. هر روزمان با «کتاب» سپری می‌گردد و هرگز شب‌ها بدون مطالعه، سر بر بالین نمی‌گذاریم.
رشد امروز کتاب‌خوانی، آینده‌ای زیبا را برای من و ما ترسیم می‌کند و آن روز نزدیک است.
تنها به فکر رشد درصدی گرایش به کتاب‌خوانی برای خود باشیم، کافی نیست. امر به کتاب‌خوانی و ترغیب و تشویق به این امر مهم، تکلیف عمومی و همگانی است.
اندرزهای ولایت را جدی بگیریم. کار را از همین امروز شروع کنیم که فردا بسیار دیر است.
پانوشت‌ها:
1- نسیم سبز خاطره‌ها، ص72.
2- 1372/7/25، در دیدار با گروه ادبیات جنگ بنیاد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامی.
3- نسیم سبز خاطره‌ها، ص102.
4- همان، ص110.
5- 1370/10/16، در دیدار با اعضای دفتر پژوهش و گسترش فرهنگ جبهه.
6- 1389/2/27.
7- نسیم سبز خاطره‌ها، ص218.
8- 1371/4/8، در دیدار با اعضای مجمع نویسندگان مسلمان.
9- نسیم سبز خاطره‌ها، ص234.
10- اردیبهشت 1387، در جمع فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در شیراز.
11- 1385/3/26، در جمع فیلم‌سازان و کارگردانان سینما و تلویزیون.
12- نسیم سبز خاطره‌ها، ص250.
13- 1387/7/29، در جمع مسئولین فرهنگی لشکر محمد رسول‌الله(ص).
14- 1371/4/22، در دیدار با اعضای دفتر ادبیات و هنر مقاومت.
15- 1391/6/13، در دیدار جمعی از دست‌اندرکاران کتاب «پایی که جا ماند» و خانواده حسینی‌پور.
16- 1392/7/15، در دیدار راوی، نویسنده و بعضی نقش‌آفرینان کتاب «لشکر خوبان».
17- نسیم سبز خاطره‌ها، ص180.
18- همان، ص201.
19- 1391/6/13، در دیدار جمعی از دست‌اندرکاران کتاب «پایی که جا ماند» و خانواده حسینی‌پور.
20- تقریظ کتاب پایی که جا ماند؛ 1391/6/2.
21- 1392/7/15، در دیدار راوی، نویسنده و بعضی نقش‌آفرینان کتاب لشکر خوبان.
22- 1392/2/23، در دیدار اعضای دفتر ادبیات مقاومت و ادبیات انقلاب اسلامی حوزه هنری.
23- 1387/7/29، در جمع مسئولین فرهنگی لشکر محمد رسول‌الله(ص).

شعر

درحسرت زيارت ارباب مانده‌ايم
وحید قاسمی
كشتي شكسته ايم كه بي تاب مانده ايم
آشفته درتلاطم گرداب مانده ايم
رحمي كن اي اجل، كه طواف حرم كنيم
درحسرت زيارت ارباب مانده ايم
بايد به گريه دامن عباس را گرفت
كافيست هرچه منتظرآب مانده ايم
همت كنيد ! قافله سالار زينب است
بد مي شود ، ببيند اگر خواب مانده ايم
ابروي ديدني قمر هست و بي جهت
سرگرم چند كاشي محراب مانده ايم
فكري به حال اين همه درمانده كن حسين!
چون ماهي كلافه به قلاب مانده ايم

اشکی برای گریه به این دیده‌ها دهید
محسن عرب خالقی
اشکی برای گریه به این دیده ها دهید
دستی برای سینه زدن دست ما دهید
روزی اشک ما بود از روضه ی شما
جز روضه رزق گریه ی ما را کجا دهید
زنجیر و شال و بیرق و پیراهن سیاه
چشم انتظار مانده که اذن عزا دهید
این‌جا مریض هرچه بخواهید حاضر‌است
هرکس گرفت چشم شما را شفا دهید
حاجت گرفته بودم و خود بی خبر از آن
از بس که حاجت دل ما بی صدا دهید
بانی روضه های محرم که گشته اید
بانی خیر گشته به ما کربلا دهید