حسن آقایی
برابر اصل 30 قانون اساسی کشور تحصیل در مدارس دولتی رایگان است و
نباید وجهی در این مدارس دریافت شود. از سوی دیگر طبق ماده 11 قانون شوراهای آموزش
و پرورش مشارکت جمع‌آوری وجوه از خانواده‌ها داوطلبانه است. لیکن...
در همین
ارتباط، در چند منطقه آموزش و پرورش طی گفت‌وگو با برخی والدین دانش‌آموزان هر یک
اظهار می‌کند در طول سال تحصیلی انجمن مربیان مدرسه خواستار کمک خانواده‌های
دانش‌آموزان به هزینه‌های امور مدرسه شده‌اند. عناوین گوناگون این همیاری‌ها به
منظور تحقق اهداف متفاوت و هزینه کردن در مدارس بعضا عبارتند از: اجرای برنامه
فوق‌العاده (کمک درسی) آموزشی شامل ریاضی، قرآن...، هوشمندسازی، وایت‌برد، تعمیر یا
نوسازی سیمکشی برق، ورزش، اردوی یک روزه، و... می‌باشند. هم‌چنین اظهارات والدین
دانش‌آموزان در خصوص کمک مالی برای انجام امور مدرسه، در برگیرنده این ارقام
مشارکتی است: 300 هزار تومان، 460، 220، 200، 70 و 7هزار تومان بوده است. از آنجا
که برخی از والدین وسع مالی مناسبی برای پرداخت مبالغ درشت و ریز این ارقام را
ندارند، انجمن مربیان دریافت وجه زیاد را برای آنان قسطی می‌کند. در این‌باره بعضی
اولیای دانش‌آموزان می‌گویند با این حال هنوز مبلغ مورد نظر مدرسه را نپرداخته‌اند.
پدر یک دانش‌آموز می‌گوید یک کارگر جویای کار است و نمی‌تواند پولی به مدرسه پرداخت
کند. این قبیل مشکلات برخی خانواده‌ها در حالی مطرح می‌شود که یک مقام وزارتی گفته
است: «مشارکت جمع‌آوری وجوه از خانواده‌ها داوطلبانه است.» با این حال نفس بیان
دریافت وجوه به منظور تأمین نیاز امور مدرسه که جمع شاگردان کلاس نیز باخبر
می‌شوند، برای دانش‌آموزانی که از وضعیت ضعیف اقتصادی خانواده‌شان خبر دارند، دور
از انتظار نیست که دچار احساس ناخوشایندی نشوند.
والدین از وجوه دریافتی مدرسه
می‌گویند
هر دقیقه که از نیمروز زمان مرخصی دانش‌آموزان دبستان در یکی از مناطق
می‌گذرد بیشماری جمعیت مادران پشت در و اطراف گذرگاه، بیشتر می‌شود. عده‌ای کم،
پدران هم کنار خیابان و پیاده‌رو منتظر باز شدن در بزرگ مدرسه هستند. در که گشوده
می‌شود عده‌ای زیاد از مادران بی‌صبرانه به درون حیاط مدرسه می‌روند تا هرچه زودتر
فرزندشان را ببینند. در همین حال، بچه‌ها با سر و صدا و شتاب و شوق همچون
رودخانه‌ای مواج از میان جمعیت در پیاده‌رو و خیابان روان می‌شوند. در این میان،
نگاه‌های والدین در همهمه پرشور و حال بچه‌ها که خاطرات خوش و ماندگار دوران مدرسه
بزرگسالان را تداعی می‌کند، جست‌وجوگر فرزندان خود است.
پیش از باز شدن در مدرسه
و نیز همزمان با مرخص شدن دانش‌آموزان، نظر چند نفر از والدین آنان را در مورد
دریافت وجوه مدرسه می‌پرسم: او شغلش کارگری است. با موتورسیکلت آمده منتظر تعطیل
شدن نیمروز مدرسه است. پسرش کلاس سوم ابتدایی درس می‌خواند. او می‌گوید: «اولیای
مدرسه دولتی گفته‌اند برای هزینه انجام برنامه‌های فوق‌العاده درسی دانش‌آموزان در
سه روز هفته و تعمیرات مدرسه 180 هزار تومان باید مشارکت داشته باشید. «حسین- ب»
می‌افزاید: «اولیای مدرسه برای این مبلغ شماره حساب داده‌اند که واریز کنیم. این
امر در حالی می‌باشد که مدرسه فرزندم دولتی است اما حال عنوان هیئت‌امنایی دارد.»
این پدر که کارگر و اکنون جویای کار است، چند سال قبل برای نامنویسی فرزندش در مقطع
پیش‌دبستانی 500هزار تومان پرداخت کرده است. از وی می‌پرسم بابت 180 هزار تومان
مشارکت برای آنچه گفته شده، چه‌کار کرده است؟ پاسخش این است: «فعلا این پول را
ندارم بپردازم چون وسعم نمی‌رسد و درآمد آنچنانی ندارم.»
«رحیمی» شهروند، فرزندش
دانش‌آموز کلاس اول ابتدایی یک مدرسه دولتی است. او درباره مشارکت در امور مالی با
این بیان که اولیای مربیان مدرسه گفته‌اند والدین دانش‌آموزان برای هزینه‌های مصرف
آب، برق و دیگر امور مدرسه 180 هزار تومان مشارکت کنند، نیز اضافه می‌کند:
«هیئت‌امنای دبیرستان دولتی که فرزند دیگرش در سال اول این دبیرستان تحصیل می‌کند
اظهار کرده‌اند اولیای دانش‌آموزان در تأمین مخارج امور دبیرستان 460هزار تومان
همیاری کنند.» وی که شغل آزاد دارد، می‌گوید: «این مبلغ را هنوز نداده‌ام.» (در
خصوص کمک‌های مردمی به امور مالی مقطع دبیرستان، منظور آن شهروند، دبیرستان نمونه
می‌باشد، چرا که پدر یک دانش‌آموز به نام «محقق» که فرزندش در دبیرستان نمونه دولتی
تحصیل می‌کند، می‌گوید: «اولیای دبیرستان برای تأمین وسیله هوشمندسازی، خواستار
200هزار تومان کمک مالی از والدین شدند و او این مبلغ را پرداخت کرده است.»
...
قسطی هم نمی‌توانم بپردازم
موافق پرداخت وجه مشارکت به مدرسه نیست... اگرچه به
منطقه آموزش و پرورش رفته و به او گفته شده مبلغ کمک را قسطی بپردازد.
«کریمی»
شغلش مسافربر شخصی و فرزندش دانش‌آموز سال دوم ابتدایی مدرسه دولتی است اظهار
می‌کند: «انجمن اولیا و مربیان گفته است مدرسه هیئت‌امنایی شده و برای انجام امور
بهینه‌سازی مدرسه نیاز به مشارکت 180 هزار تومان والدین دانش‌آموزان می‌باشد. اما
وی ضمن آن‌که این مبلغ را نپرداخته است، به منطقه آموزش و پرورش رفته و موضوع وجه
مشارکت را مطرح کرده است. آنها به او گفته‌اند مدرسه هیئت امنایی شده است و برای
رعایت مالی او اظهار کرده‌اند مبلغ مذکور را قسطی بدهد. این پدر جواب داده این پول
را ندارد.» او علت کمک نکردن را نامساعد بودن وضع اقتصادی خود، بیان می‌کند.
«مومن‌فر» مادر، نیز همزمان با باز شدن در مدرسه به سوی فرزندش در میان جمعیت
بچه‌ها و والدین جلوی مدرسه می‌رود دستش را می‌گیرد و عجله دارد از خیابان شلوغ گذر
کند. در یک فرصت کوتاه، نظرشان را در مورد مشارکت والدین در هزینه‌های مدرسه
می‌پرسم. او اظهار می‌کند هیئت امنا مدرسه گفته است برای بچه‌ها کلاس برنامه‌های
فوق‌العاده شامل زبان، قرآن، ریاضی و... در هفته سه روز برگزار می‌شود. برای هزینه
این برنامه‌ریزی‌ها هم گفته‌اند والدین دانش‌آموزان 200هزار تومان کمک کنیم.
در
ادامه تهیه گزارش، راه‌مان را پی می‌گیریم و به خیابان و محل دیگر که یک مدرسه
دخترانه دولتی است می‌رسیم. انبوه دانش‌آموزان اکثرا همراه مادرشان هستند. پاسخ به
سوال از آنان هم همان شیوه‌ای است که والدین دیگر در نقاط دیگر مطرح می‌کردند، یعنی
دریافت وجوه به عنوان مشارکت و کمک مورد برنامه و نظر هیئت امنا مدرسه در قالب
برگزاری کلاس‌های فوق برنامه دروس رسمی است که از زبان مادران دانش‌آموزان
می‌شنویم.
مادر یکی از بچه‌ها می‌گوید: «برای برنامه‌های فوق‌العاده
دانش‌آموزان پرداخت 220هزار تومان به عنوان مشارکت مردمی به والدین اعلام شده است.»
جدا از این گونه کمک‌های پولی، مادر یک دانش‌آموز کلاس ششم ابتدایی اظهار می‌کند:
«در مدرسه چرا شیر به دانش‌آموزان داده نمی‌شود؟» مادر دانش‌آموز دیگری، بهداشتی
نبودن مواد خوراکی و غذایی بوفه مدرسه را مطرح می‌کند و می‌گوید: «بچه‌ها در زنگ
تفریح برای رفع گرسنگی از بوفه مدرسه مواد غذایی سرد مصرف می‌کنند که به زعم این
مادر، ماندن مواد این نوع غذا در طول روز و زنگ‌های استراحت، چندان بهداشتی نیست.»
همان طور که در ابتدای این گزارش خواندیم، وفق قانون اساسی کشورمان تحصیل دانش در
مدارس دولتی رایگان است اما...
با تشکل انجمن اولیا و مربیان در مدارس، برنامه
اخذ دریافت وجوه از والدین دانش‌آموزان امری رایج شده ومدارس هر چندگاه در طول سال
تحصیلی به عناوین گوناگون و طی برپایی جلسات متشکل از مربیان و والدین دانش‌آموزان
می‌خواهند خانواده‌ها برای امور مدارس مبالغی کمک کنند درحالی که به اعتبار ماده 11
قانون شوراهای آموزش و پرورش، مشارکت مالی والدین دانش‌آموزان داوطلبانه و اختیاری
است.
برنامه‌های فوق درسی
یامتون کتب رسمی
اما سوای این واژه‌های
داوطلبانه و اختیاری وجوه دریافتی، برنامه‌هایی چون دروس فوق‌العاده به هر عنوان که
انجمن، تعیین و برای خانواده دانش‌آموزان توضیح وتوصیف می‌کند، شاید بسیاری‌شان
لازم و ملزوم در متن آموزش و باسواد شدن بچه‌ها نباشد. چرا؟ برای آن که در کتب رسمی
و برنامه‌ریزی‌های کلاسیک توسط متخصصان و دانشوران‌مان ذی‌ربط در تمامت نیازهای
آموزشی و دانش‌پروری محصلان تجمیع و در متون مواد درسی، تدریس می‌شوند. عناوین کمک
آموزشی، برنامه فوق درسی و... و... در حالی باید طرح و اجرا شود که متون و
آموزه‌های علمی و دانایی در کتب مدارس گنجانده نشده باشد.
یکی از شهروندان
می‌گفت: در یک جلسه انجمن اولیا و مربیان در مدرسه دولتی، ناظم مدرسه درباره مشارکت
مالی به والدین گفته است «سیستم سیم کشی مدرسه، کهنه شده و ممکن است حادثه‌ای برای
بچه‌ها ایجاد کند.»
این بیان و وصف مهم، تلویحا دو جهت را برای مخاطبان ترسیم
می‌کند یکی آن که غیرمستقیم صحبت از اخذ پول و دریافت وجه اجباری نیست. دوم: جان
عزیزان‌تان در تهدید پوسیدگی شبکه سیم کشی برق مدرسه است. سوال: آیا مدرسه باید
شرایط ایمنی و جانی بچه‌ها را در کلاس‌ها تعیین و تثبیت کند یا پدر و مادر
دانش‌آموزان؟...
پرداخت هزینه‌های مدارس
بازتاب کمبود مالی
یک کارمند
می‌گوید: « سه فرزند دانش‌آموز ابتدایی تا دبیرستان دولتی دارم. حساب کرده‌ام اگر
هزینه‌های مدارس آنان طی یک سال تحصیلی 800هزار تومان باشد، در هر ماه تحصیلی نزدیک
به 90هزار تومان بابت امور مختلف مدارس به عناوین گوناگون پرداخت شده است.»
«مصطفی» می‌افزاید: «کمک کردن برای پیشرفت آموزشی فرزندان مساله‌ای نیست ولی این که
مدارس دولتی نیاز به مشارکت و همیاری مالی والدین دارند، مایه تاسف می‌شود، چون به
نوعی نشان از کمبود بودجه وزارتخانه مربوطه است. »او در ادامه تعریف می‌کند یک
همکاری دارد که چهار فرزند دارد وهمه آنها محصل هستند. گاه مراجعه می‌کند که فلان
فرزندش به او گفته مدرسه برای تعمیر، یا نقاشی در و دیوار کلاس و حیاط مدرسه،
گفته‌اند کمک مالی والدین لازم است. این همکار چند بار به برخی همکاران دیگر مراجعه
کرده 200هزار یا کمتر و بیشتر قرض بدهند تا آخر برج از حقوق ماهانه‌اش بپردازد. او
این مبلغ را به مدرسه داده است. فرزندش از کمبود مالی خانواده‌اش، احساس حقارت
می‌کند موقعی که از پدر می‌شنود، پول برای مدرسه را قرض گرفته است...
یک نظر
متفاوت
یک خانم خانه‌دار به نام «کرمانی» نظر و بیان دیگری دارد: «زمانی بود که
مدارس تماما دولتی بود و حرف و حدیث از وجوه مشارکت پدر و مادرها برای نیازهای مالی
مدرسه نبود. حالا سال‌ها است که مربیان مدارس والدین را هر چند وقت یک بار فرا
می‌خوانند و از کم و کسری و لوازم مدرسه می‌گویند. نظرم این است: اولیای مدارس حال
و وضع خانواده‌ها را پیش از آن که دعوت به مشارکت مالی کنند، بررسی نمایند. آنان که
چند تا بچه مدرسه‌ای دارند و پدر حقوق بگیر، آنها را از دریافت وجوه معذور بدارند
اگرچه می‌گویند کمک مالی به مدارس، اختیاری و رضایت والدین است ولی موقعی که فرزند
می‌داند یا متوجه می‌شود والدینش چندان پول ندارند که به مدرسه کمک کنند، شاید فکر
می‌کند در بین بچه‌های پولدار تحقیر می‌شود. مدارس بهتر است نیازهای مالی خود را از
والدین مرفه تامین کنند. حتما کسانی هستند که آمادگی هر مقدار کمک برای مدارس را
دارند.»
گزارش روز
|
