صدیقه توانا
مسئله جمعیت، مسئله بسیار مهمی است، بلاشک از نظر سیاست کلی،
کشور باید برود به سمت افزایش جمعیت، البته به نحو معقول و معتدل. ببینید چه
چیزهایی است که موجب می‌شود جامعه ما دچار میل به کم‌فرزندی بشود، این میل به
کم‌بودن فرزند یک عارضه است. و الا انسان به طور طبیعی فرزند را دوست می‌دارد. چرا
ترجیح می‌دهند افرادی که فقط یک فرزند داشته باشند... بنده همچنان معتقدم کشور ما،
کشور هفتاد و پنج میلیونی نیست، کشور ما کشور صد و پنجاه میلیونی است، حالا ما دست
کم را گرفتیم، گفتیم صد و پنجاه میلیون، بیشتر هم می‌شود گفت: قطعا این کشور با این
سطح وسیع با این تنوع آب و هوایی، با این امکانات فراوان زیرزمینی و با این استعداد
بالقوه علمی، می‌تواند یک کشور پرجمعیتی باشد و ان‌شاءالله خودش هم این جمعیت را
اداره کند...
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب در پیامی به همایش ملی
تغییرات جمعیتی و نقش آن در تحولات مختلف جامعه که در تاریخ ششم آبان ماه سال جاری
در قم برگزار شده بود، مسئله جمعیت را مسئله مورد بحث در جامعه مطرح کردند و
خواستار رفع مشکلات اقتصادی و فرهنگی در زمینه افزایش باروری در جامعه شدند.
آسیب‌شناسی کاهش نرخ باروری و موانع رشد جمعیت در کشور موضوعی است که در دو شماره
گزارش پیش رو بدان خواهیم پرداخت.
زاد و ولد در کلام وحی
مسئله کنترل جمعیت
یا تنظیم خانواده یا سیاست‌های مربوط به جمعیت از جوانب مختلفی قابل بحث و بررسی
است. ولی قبل از ورود به بحث، بهتر است نگاهی به دیدگاه وحی الهی در این خصوص داشته
باشیم.
وحی الهی در سوره نوح آیه 12 وجود فرزندان را مایه زینت زندگی می‌داند و
رسول خدا(ص) هم پرفرزندی همسر را یکی از صفات برجسته زن برمی‌شمارد و باز رسول
خدا(ص) فزونی امت اسلامی را مایه مباهات خویش در روز رستاخیز می‌داند.
(وسائل
الشیعه، باب 6- حدیث 2)
طبق نظر کارشناسان مسائل جمعیتی و پژوهشگران دینی، فزونی
جمعیت مزایای متعددی به دنبال دارد که از جمله آنها می‌توان به رونق اقتصادی و نشاط
تجارت و صنعت و کشاورزی و همچنین دیگر فعالیت های درآمدزا اشاره کرد که همه اینها
مرهون رشد جمعیت است. ضمن آنکه نشاط خانواده بستگی به افزایش اولاد دارد. تک‌فرزندی
یا دوفرزندی تا مدتی نشاط بخش زندگی زوجین است ولی پس از رشد هریک جدا شده و محیط
خانواده یک محیط خاموش و مرده به نظر می رسد. بنابراین نکته‌ای که باید مدنظر
خانواده‌های تک‌فرزند و زوجهای جوان قرار گیرد این است که تا فرصت دارند به سمت
افزایش باروری و رشد جمعیت پیش بروند. خودخواهی‌ها را کنار بگذارند و به خاطر آسایش
خود و رفاه بیشتر قید بچه‌دارشدن را نزنند، ضمن آنکه بهانه‌هایی همچون عدم مسکن و
شغل نامناسب و درآمد ناکافی را سر راه بچه‌دار شدن قرار ندهند.
پیامبر اعظم(ص)
می‌فرمایند: «ازدواج کنید تا نسل شما فزونی گیرد که من به فزونی جمعیت شما حتی به
فرزندان سقط شده در قیامت، به دیگر امت‌ها مباهات می‌کنم.» حضرت امام خمینی هم در
این خصوص چنین فرموده‌اند که: مملکت ایران سی‌وپنج میلیون حالا می‌گویند جمعیت
دارد. وسعتش آن قدر است که برای صدو پنجاه میلیون تا دویست میلیون جمعیت کافی است،
یعنی اگر دویست میلیون جمعیت داشته باشد. در ایران به رفاه زندگی می‌کنند.
میانگین سنی جمعیت کشور
نگاهی به میانگین سنی جمعیت در کشور طی سالهای 1355 تا
1390 و جایگاه جهانی ایران از لحاظ جمعیتی ما را با وضعیت و واقعیت آمار جمعیتی
جوان کشور بیشتر آشنا می‌کند:
علی‌اکبر محزون مدیرکل دفتر آمار و اطلاعات جمعیتی
و مهاجرت سازمان ثبت احوال این میانگین سنی در سالهای 1355- 1365- 1375- 1385 و
1390 را به ترتیب این طور اعلام می‌کند: میانگین سنی طبق سالهای مذکور به ترتیب
شامل 22/4، 21/7، 24/3، 27/97 و 29/86 سال است.
محزون درگفت‌وگو با گزارشگر
کیهان با اشاره به اینکه جمعیت جهان حدود 7 میلیارد نفر است، به آخرین آمار جمعیت
کشور تا پایان شهریور سال 92 اشاره می‌کند و می‌گوید: «جمعیت ایران تا این تاریخ
حدود 76 میلیون و 900 هزار نفر، یعنی حدود یک درصد جمعیت جهان است و نرخ رشد جمعیت
1/3 درصد می باشد. یعنی در حال حاضر سالانه حدود 950 هزار نفر به جمعیت کشور افزوده
می‌شود.»
از وی در مورد رتبه ایران از لحاظ جمعیتی سؤال می‌کنم، می‌گوید: «ایران
رتبه هجدهم در جهان، دهم در آسیا و سوم در منطقه بعد از پاکستان و مصر و با اندکی
اختلاف قبل از ترکیه را به خود اختصاص داده است.» محزون براساس نتایج سرشماری که در
سال 90 صورت گرفته ترکیب جمعیت ایران را این‌طور اعلام می‌کند:
«- کودکان و
نوجوانان (زیر 15 سال) 23/4 درصد معادل 17/5 میلیون نفر
- جوانان (15 تا 29
ساله) 31/5 درصد معادل 23/7 میلیون نفر
- میانسالان (30 تا 64 ساله) 39/3 درصد
معادل 29/5 میلیون نفر
- سالمندان (65 ساله و بیشتر) 5/7 درصد معادل 4/2 میلیون
نفر
وی می‌گوید: «جمعیت سالمندان مطابق تعریف وزارت بهداشت (60 ساله و بیشتر)
8/2 درصد معادل 6/2 میلیون نفر اعلام شده است.»
جدول زیر هم فرایند گذار جمعیتی
ایران رانشان می‌دهد که آقای محزون در اختیارمان قرار داده است:
فرزند کمتر،
زندگی بهتر! آری یا نه؟
خیلی از زوجهای جوان به تبع تبلیغاتی که در سطح شهر یا
گوشه و کنار خیابان می‌بینند یا در بروشورهایی که در اکثر داروخانه‌ها و مراکز
درمانی توجه‌شان را جلب و آنها رابه تفکر و سپس به تصمیم‌گیری قاطع وامی‌دارد همین
شعار «فرزند کمتر، زندگی بهتر» است.
طرح این شعار طی سالهای گذشته ضربات زیادی
به نرخ رشد جمعیتی جوان کشور وارد کرد.
سعید کریمی کارشناس مسائل استراتژیک
زاویه نگاه عمیقی به این موضوع دارد و پژوهشهای متعددی انجام داده است که در
گفت‌وگو با گزارشگر روزنامه کیهان به توضیح آن می‌پردازد و می‌گوید: «ما هنوز در
تبلیغات خود خانواده تک فرزندی را تبلیغ می‌کنیم یا در روی برخی از وسایل بازی
خانواده تک فرزند را به نمایش می‌گذاریم.»
وی تصویری از تبلیغ بیمه را برای ما
نمایش می‌دهد که یک خانواده خوشبخت با داشتن یک فرزند را نشان می‌دهد که از خدمات
بیمه بهتر بهره‌مند می‌شوند.
کریمی دخیل بودن دستهای پیدا و پنهان غرب در
تبلیغات تک فرزندی را موضوع بسیار مهم و جدی در کشور می‌داند و خاطرنشان می‌کند:
«درحالی زوجهای جوان ما فریب تبلیغات غربی‌ها را درمورد داشتن فرزند کمتر می‌خورند
و آن را الگوی خود قرار می‌دهند که آنها برای تبلیغ خود پروتکل تبلیغات خانواده را
با بچه زیاد نشان می‌دهند و شکل خانواده در آنجا تک فرزندی نیست.» وی با اشاره به
اینکه کار صندوق جمعیت سازمان ملل برنامه‌ریزی جمعیتی و اعمال سیاست‌های سازمان در
عرصه جمعیت می‌باشد، می‌گوید: «با تبلیغاتی که از سوی غربی‌ها درمورد کاهش جمعیت
صورت گرفت نرخ زاد و ولد تا دهه70 به سرعت پایین آمد، تا جایی که صندوق جمعیت، این
پدیده را به عنوان معجزه نامید و البته این سرعت کاهش نرخ رشد جمعیت به سرعت تهدید
ایجاد می‌کند و باید برنامه‌ریزان برای رفع این تهدید اقدامات فوری به عمل آورند.»
کریمی نرخ جمعیت را به قطار تشبیه می‌کند و می‌گوید: «وقتی قطار حرکت می‌کند با
برنامه‌ریزی و با سرعت لازم باید به مسیر برسد متأسفانه به جای آنکه ما به قطار
جمعیت جوان سرعت نرخ زاد و ولد ببخشیم آن قطار را براساس سیاست‌های غلط و تبلیغات
گسترده خاموش کردیم که به آسانی نمی‌توانیم آن را روشن کنیم.»
وی با نگاه آماری
به اتفاقی که از دهه 70 درمورد جمعیت ایران رخ داده، چنین می‌گوید: «نرخ جمعیت طی
این دهه از 4 فرزند در هر خانواده به 1تا 1/5 رسیده است و متأسفانه امروز نماد و
الگوی خانواده ایرانی، تک فرزندی است، حال آنکه الگوی خانواده پرجمعیت، سرمایه‌های
جمعیت جوان یک کشور در تولید و مباحث علمی و فنی محسوب می‌شود و باید به این سمت با
سرعت حرکت کنیم.»
شعارهای استعماری
بی‌شک شعار، «فرزند کمتر، زندگی بهتر»، یک
شعار استعماری، ضد ارزشی و ناشی از سوءظن به خدا و تنبلی است.»زندگی بهتر با کار
بیشتر، تدبیر بهتر، تلاش برای تربیت اولاد و در سایه ایمان و تقواست.
آیت‌الله
عباس کعبی عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی‌وپژوهشی امام خمینی درمورد نقد شعار فوق با
طرح این سؤال که چه کسی گفته است، زندگی بهتر از طریق فرزند کمتر است، زندگی بهتر
را در سایه ایمان و تقوی می‌داند و تأکید دارد: «حتی اگر انسان، تنها و فاسق هم
باشد، زندگی نکبت‌باری خواهد داشت.» وی اضافه می‌کند: «اما متأسفانه فرهنگ
استعماری، معیشت خانواده را ناشی از تعداد فرزند دانسته است و شعار فرزند کمتر،
زندگی بهتر را سر می‌دهد. درحالی که خداوند در قرآن کریم در سوره طه آیه124
می‌فرماید: هرکس از یاد خدا روی گرداند، زندگی سختی خواهد داشت.»
پنجره جمعیتی
چیست؟
پیرو فرمایشات مقام معظم رهبری، برای پنجره جمعیتی احتیاج به معجزه داریم،
همانطور که در کنترل جمعیت این اتفاق افتاد و خانواده‌ها تلاش کردند.کریمی کارشناس
مسائل استراتژیک با این مقدمه که با توجه به شرایط فرهنگی و بالا رفتن سن ازدواج
قطار رشد جمعیت در سربالایی قرار دارد خاطرنشان می‌کند: «در گذشته زنان به مادری و
مادر شدن می‌بالیدند و آن را یک ارزش می‌دانستند، اما امروزه شیب این قطار از بین
رفته و کار برای ما مشکل‌تر شده است. باید ارزشهای از بین رفته بین خانواده‌ها
بازگردد.» ازوی می‌خواهم درمورد پنجره جمعیتی توضیحات بیشتری بدهد. می‌گوید: اولین
بار «ژاک ولن» جمعیت‌شناس فرانسوی پنجره جمعیتی یا دوره انتقال جمعیت را مطرح کرد.
دوره انتقال جمعیت از جوانی به میانسالی و فاصله زمانی بین آن را پنجره جمعیتی
می‌نامند. این فاصله پنجره جمعیتی به لحاظ زمانی یک فرصت طلایی نه، بلکه فرصت
الماسی برای هر حوزه تمدنی، جمعیتی و سیاسی است. چون نسل جوان جمعیت به عنوان یک
منبع انسانی با منابع زیرزمینی و دانشی به عنوان یکی از اصلی‌ترین مباحثی است که
بدون منابع نمی‌توان روی آن کار کرد. کریمی می‌گوید: «بدون جمعیت جوان نمی‌توان
مرزهای علم را درنوردید. بدون جمعیت پایه نمی‌توان به توسعه سیاسی و اقتصادی رسید،
بنابراین جمعیت منبع استراتژیک است.»از وی درمورد راهکارهای افزایش نرخ رشد جمعیت
سؤال می‌کنم. می‌گوید: «بهترین راهکار، راهکار حمایتی از زوجهای جوان است. در کنار
این مسئله باید یک فرهنگ‌سازی اساسی در این مورد صورت گیرد. اینکه رهبر معظم
انقلاب فرمودند جمعیت به 150میلیون نفر می‌رسد، اهمیت استفاده از فرصت جوان جمعیت
کشور را مطرح نمودند و از این ظرفیت باید به نحو درست استفاده شود. ما 150میلیون
جمعیتی نیاز داریم که بالای 51درصد آن جمعیت جوان باشد و این تا مدت 40 سال آینده
(2050) قابل دسترسی است و داشتن جمعیت جوان برای ما خیلی مهم است.»کریمی می‌گوید:
«اگر از این «دوره‌گذار» رد شویم انجام چنین مسئله‌ای به جهت رسیدن به جمعیت جوان
شدنی است.»
آیت‌الله کعبی عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی هم
راهکارهایی برای افزایش جمعیت ارائه می‌دهد و می‌گوید: «تاکید بر استحکام بنیاد
خانواده و کاهش آسیبهای اجتماعی، اهتمام به امر ازدواج تبیین آموزه‌های اسلامی
درباره ارزش فرزندآوری و تقویت مهر و محبت در خانواده از جمله رویکردهایی است که
باید به آنها توجه جدی داشته باشیم.»وی راهکار دیگر را توجه دادن به توطئه‌های
دشمنان اسلام، صهیونیست‌ها و مجامع جهانی ذکر کرده و خاطرنشان می‌سازد: «بیان شرح
زندگی رسول‌الله(ص) و ائمه اطهار(ع) و بزرگان دین درمورد اینکه چگونه افزایش اولاد
باعث ورود خیر و برکت به زندگی زوجهای جوان و خانواده‌های کم فرزند می‌شود، از دیگر
راهکارهایی است که باید مورد توجه قرار گیرد.»
گزارش روز
|
