تحقق سند چشم انداز و راهكارهاي پيش رو افق 1404 در گرو اعتماد به نفس ملي -بخش نخست

پريسا جلالي
سنگ بناي تحقق اهداف چشم انداز20ساله نظام جمهوري اسلامي ايران بر توسعه دانايي استوار شده است.
نيروي انساني موتور محرك هر برنامه و ركن اصلي اجراي هر استراتژي است. به جرات
مي توان ادعا كرد كه توسعه، نه يافتني و نه اعطايي است بلكه ساختني است و بدون حضور مردم به فعليت نخواهد رسيد. همان امري كه مقام معظم رهبري در بند 6 امور فرهنگي تاكيد كرده اند كه بايد سياست ها منطبق با «ايجاد درك مشترك از چشم انداز بيست ساله و تقويت باور و عزم ملي براي تحقق آن» باشد. همچنان كه در يكي از بندهاي سند چشم انداز بر اعتماد به نفس ملي و درك مشترك به منظور نيل به اهداف عاليه نظام تاكيد شده است.
براساس سياست هاي كلي برنامه پنجم توسعه به امور فرهنگي، علمي و فناوري، امور اجتماعي، امور اقتصادي، سياسي و گسترش عدالت اجتماعي توجه خاصي شده است و مقام معظم رهبري خواهان مشاركت نهادهاي قانون گذاري و اجرايي در اجراي صحيح اين ابلاغيه شده اند.
با اجراي بندهاي اين سند، ايران به كشوري توسعه يافته و الهام بخش تبديل مي شود و از نظر اقتصادي كشور برتر منطقه خواهد شد كه البته فعاليت و كار بيشتر، سرمايه غني تر و قناعت افزون تر لازم است، اما در كنار آن حضور مبلغاني كه مي توانند در قالب رسانه، مطبوعات و... محسنات و دستاوردهاي نظام را براي مردم بازگو و همچنين اشكالات را مطرح كنند، ضروري به نظر مي رسد.
وجدان عمومي ضمانت اجراي سند چشم انداز
توجه به اين نكته لازم است كه درك مشترك و وجدان عمومي به عنوان ضمانت اجراي سند چشم انداز تلقي شده و اجراي اين سند بدون فرهنگسازي به منظور افزايش مشاركت و همياري مردم با دولت عقيم مي ماند.
بنابراين اعتقاد و باور عمومي شرط لازم و اوّلين گام هم اقناع جامعه، نخبگان و دست اندركاران است و تا زماني كه هدف بزرگي نظير چشم انداز به باور عمومي و عزم ملي تبديل نشود، تلاش براي اجراي آن چندان ثمربخش نخواهد بود.
سيده مريم حاجي يكي از دانشجوياني است كه باور به پيشرفت را شرط نخست براي موفقيت
مي داند و معتقد است كه اين باور بايد مبنا و اساس برنامه هاي هر يك از محصلان و تحصيل كردگان باشد.
وي در گفت و گو با خبرنگار سرويس گزارش روز كيهان مي گويد: « همه دانشجويان با استفاده از امكانات و شرايط مهيا در كشور موظف هستند كه آينده شان را با آينده سرزمين خود گره بزنند،چرا كه مقام معظم رهبري هدف و چشم انداز اين دهه را بحث «پيشرفت و عدالت» مطرح كرده اند و مقصود ايشان پيشرفت همه جانبه است، يعني پيشرفت مادي و پيشرفت معنوي، بنابراين بايد براي اين پيشرفت آموزش لازم را كسب كرد و براي هدف هاي بزرگتر گام برداشت.»
به اعتقاد اين دانشجوي رشته مديريت، وجدان عمومي همان آمادگي روحي و معنوي است كه نه تنها مي تواند شرط دستيابي به اهداف توسعه
بلند مدت را در عرصه هاي جهاني تضمين كند بلكه آمادگي در تصميم گيري هاي شخصي را كه نهايتا به زندگي اجتماعي پيوند مي خورد تامين كند.
همچنين بايد اشاره كرد كه آموزش در اين زمينه مي تواند بسيار كارآمد باشد. در اين خصوص حتي بسياري از كارشناسان به اختصاص رشته هاي دانشگاهي در اين حيطه اشاره دارند تا بسياري از خلأهاي آموزشي در اين راستا حل و فصل شود.
تقويت اعتماد به نفس ملي
ملت ايران در نيمه راه دستيابي به اهداف و آرمان هاي خود و در مسابقه پيشرفت منطقه اي و جهاني قرار دارد و بايد در پايان مدت اجراي سند چشم انداز بيست ساله در ابعاد مختلف حرف اول را در منطقه بزند كه رسيدن به اين هدف نيازمند تقويت اعتماد به نفس ملي و شتاب بخشيدن به روند پيشرفت كشور است.
«پيشرفت، دستيابي به علوم روز دنيا و حركت در مسير توسعه پايدار در ايران اسلامي زماني به طور كامل محقق مي شود كه جامعه ما اعتماد به نفس ملي داشته باشد و در حفظ و تقويت آن بكوشد.»
سيد مهدي موسوي از اعضاي فعال بسيجي است كه ضمن اشاره به عبارات فوق اعتماد به نفس را از ديگر مقدمات اجراي بندهاي سند چشم انداز توسعه مي داند و در گفت و گو با گزارشگر كيهان مي گويد:« ما به دنبال اين نيستيم كه همان مسير را برويم كه دنياي غرب و آمريكا و اروپا رفتند بلكه بايد جامعه اي ايجاد كنيم كه مبتني بر فرهنگ اسلامي باشد و در دنيا به عنوان الگو از آن ياد شود.»
وي گام نخستين براي تحقق منويات رهبري مبني بر سند چشم انداز را مشخص شدن وظايف و نقش آحاد مردم و قواي سه گانه مي داند و معتقد است:« چشم انداز مي بايست در غالب چهار برنامه 5 ساله تجلي پيدا كند. يعني به طور دقيق اين سياستها نمود خود را در 4 برنامه نشان دهد اما برخي مواقع اينگونه نبوده است. شايد علت اين مساله در نبود اعتماد به نفس در وجود برخي مجريان و مردم باشد. البته پيشرفت هاي خوبي هم داشته ايم و تا جايي كه اطلاع دارم گام هاي مثبتي در دولت نهم برداشته شد. همچنين در بحث اعتماد به نفس ملي با شعار «ما مي توانيم» قدم هاي بزرگي برداشته شد اما نبايد به اين ها اكتفا كرد.»
اعتماد به نفس ملي به عنوان شاه كليد تمامي جريان هاي پيشرفت و توسعه همه جانبه كشور محسوب مي شود، واژه اي كه مقام معظم رهبري چندين بار بر آن تأكيد كرده و تقويت اعتماد به نفس ملي را ضروري و عامل اصلي ادامه پيشرفت هاي كشور خواندند.
ناكامي هايي كه دشمنان القا
مي كنند
دشمن در پي ناكامي هاي گسترده خود در مقابل ملت ايران به دنبال شيوه ها و حيله هاي جديد است و مردم و به ويژه نخبگان با درك بيشتر اين موضوع بايد با هوشياري كامل اين عوامل
تضعيف كننده را نفي و روند رشد اعتماد به نفس ملي را دنبال كنند.
«ستاره بروغني» از دانشجويان مشغول به تحصيل در رشته حقوق، دستيابي به فرصت هاي عظيم در نظام جهاني را در تمامي ابعاد حق طبيعي ايرانيان مي داند كه نيل به اين هدف تنها با برنامه ريزي و هدف هاي عظيم كه البته در سند چشم انداز توسعه ترسيم شده است مقدور خواهد بود.
وي در همين رابطه در گفت و گو با خبرنگار سرويس گزارش روز كيهان مي گويد:« جوانان محقق و دانشمندان و نخبگان كشورمان عليرغم تمام دشمني ها و تحريم هاي استكبار، در اين سه دهه انقلاب به علومي دست يافته اند كه براي دشمن غيرقابل باور بود و همين مسئله به خوبي ثابت مي كند كه در كشورما اعتماد به نفس ملي وجود دارد فقط بايد در حفظ، استمرار و تقويت آن بكوشيم.»
وي در توضيح بيشتر اينطور ادامه مي دهد : «بايد همواره به مسائلي كه به نوعي باعث اختلال درعزم ملي مي شود توجه كنيم كه به نظر من اولين تلاش دشمنان دراين زمينه القا و قبولاندن عقب ماندگي كشور به وسيله رسانه هايي است كه در اختيار دشمنان ملت ايران قرار دارند، همچنين القاي روحيه ضعف، ناكارآمد جلوه دادن دستاوردهاي موجود و سياه نمايي از اقدامات به وجود آمده و بزرگنمايي برخي از معضلات و مشكلات موجود نيز مي تواند به تضعيف خودباوري ملي منجر شود.»
محورهاي دستيابي به
اعتماد به نفس ملي
شتاب بخشيدن به فعاليتهاي علمي و جهادگونه براي پيشرفت كشور در واقع جبران كمبودهايي است كه در اثر وابستگي حكام قبلي بر ملت ما تحميل شده بود.
كارشناسان و متخصصان محورهاي اصلي دستيابي به اعتماد به نفس ملي را دوري از يأس و نااميدي، پرهيز از انحراف و كج روي، احساس مسئوليت جمعي، همدلي و تفاهم و داشتن وحدت و حميت ملي و حفظ روحيه سلحشوري عنوان مي كند كه اگر اين موارد تحقق يابد كارهاي ناشدني و بزرگي انجام مي شود.
حجت الاسلام والمسلمين موسي قرباني نماينده مردم قائنات در مجلس شوراي اسلامي بخشي از موارد تقويت كننده خودباوري و اعتماد به نفس ملي را به تحقق وعده مسئولان مرتبط مي داند.
وي معتقد است:« وقتي كه وعده هاي داده شده به مردم عملي شود اين مسئله سبب مي شود تا اطمينان و آرامش خاصي در جامعه حاكم شود، به بيان ديگر بايد گفت كه وقتي مردم مي بينند كه مسئولان دلسوزانه و با تمام توان برايشان كار مي كنند هيچكس نمي تواند در اعتقاد راسخ آنها و اعتماد به نفس شان خللي وارد كند.»
قرباني در ادامه مي گويد:« بعد ديگر اين قضيه به شخصيت ها، احزاب و گروه هاي با نفوذ برمي گردد كه بايد سعي كنند روحيه بي اعتمادي، سستي و كجي و نااميدي را به جامعه تزريق نكنند و مثلا به خاطر اغراض سياسي چشم را بر روي واقعيات موجود نبندند و به سياه نمايي نپردازند. البته دانشمندان توانمندي هم داريم كه به بسياري از علوم روز دنيا دست پيدا كرده اند و اين به خوبي نشان مي دهد كه اعتماد به نفس ملي در جامعه ما وجود دارد و بايد در راستاي هدايت و تقويت آن حركت كنيم.»
عزم ملي، نقش و كاركردهاي تعريف شده
همه اين موارد از موضوعات مهم و غيرقابل انكاري است كه تحقق سند چشم انداز را ممكن و عدم آن نيل به اهداف چشم انداز 20 ساله نظام را به ورطه ناكامي سوق مي دهد.
آنجا كه نبايد جايگاه فرهنگ سازي و چگونگي ايجاد عزم ملي براي تحقق سند چشم انداز، نقش و كاركرد مراكز علمي- آموزشي و نخبگان ( حوزوي و دانشگاهي)، نقش رسانه ها و افكار عمومي، نقش احزاب، گروهها، هنرمندان، انجمن هاي غير دولتي، نقش و جايگاه ادبيات و روش مناسب جهت تبليغ و تبيين چشم انداز 20 ساله كشورهمچنين نقش الگو و راهكارهاي اجرايي براي ايجاد باور عمومي نسبت به اين سند را به فراموشي سپرد.
الهه عباسي از ديگر اعضاي انجمن هاي اسلامي دانش آموزي به خبرنگار كيهان مي گويد:« براي درك مشترك از سند چشم انداز يك قسم كار بستگي دارد به اينكه مسئولان كلان مملكت ما برنامه ريزيها را از مدل به برنامه تبديل كنند. يعني برنامه ها به شكلي طراحي شود كه ديگر با تعويض مديران و با جا به جا شدن آنها بحث اجرايي دچار اختلال نشود و يك چهار چوب و اسلوبي حاكم باشد و سليقه هاي شخصي افراد فقط در قسمتهاي جزئي تاثير گذار باشد.»
وي آموزش براي برنامه ريزي و اجراي آن را از سنين خردسالي لازم مي داند كه اين افراد مديران آينده و مجريان سال هاي بعد هستند، بنابراين از امروز بايد آماده شوند تا پست هاي مديريتي و سياستگذاري را در دست بگيرند و به نحو احسن نقش آفريني كنند.
در تحقق سند چشم انداز 20 ساله نظام كشور بايد نگاهمان به آ ينده فرصت محور بوده و چالش محور نباشد . متخصصان اين حوزه معتقدند كه براي تحقق سند چشم انداز بيست ساله نظام دو كار مي توانيم انجام دهيم كه شامل
«رسمي سازي» و «فرهنگ سازي» است.
رسمي سازي به اين معني است كه دستوراتي ابلاغ شود و تحكمي براي اجرا وجود داشته باشد. فرهنگ سازي به معني دغدغه مندي است اما اين دغدغه بايد منسجم و يكپارچه و همراه با يك برنامه آينده محور باشد .
همانطور كه حسن علي اكبري رناني عضو كميسيون علمي سند چشم انداز و دبير علمي همايش ايران 1404 در مقاله تحقيقي خود به اين نكته اشاره كرده و به عنوان مثال عنوان مي كند: «بخش فرهنگ يا دستگاههاي فرهنگي كشور اعم از دولتي و غير دولتي، اساسأ بايد يك كل منسجم و يكپارچه را تشكيل دهند. به نظر مي رسد كه اين امر درصورتي ممكن است كه همگي داراي يك چشم انداز مشترك و همه جانبه باشند و افق آينده بيست ساله فرهنگ كشور را به گونه اي مشابه ببينند. علت انجام بسياري از تلاشهاي فرهنگي كه به نوعي خنثي كننده يكديگر هستند نيز در اين است كه همه با هم جهت واحدي را دنبال نمي كنند.»
وي در همين خصوص نتيجه مي گيرد كه سند چشم انداز جمهوري اسلامي ايران تهيه و ابلاغ شده است. حال ضرورت دارد سازمان ها و نهادهاي بخش فرهنگ كشور كه نقش اساسي در تحقق آن دارند براي خود ، سند چشم انداز تهيه كند و همه دستگاه هاي فرهنگي هم چون وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي ، سازمان تبليغات اسلامي وديگر بخش ها و موضوعات اصلي فرهنگ كشور همچون فيلم ، هنر ، مطبوعات ، رسانه ها ، جهانگردي ، ميراث تاريخي و فرهنگي وبه ويژه سهم خود در سند ملي چشم انداز را تعريف و تبيين كنند.
گزارش