E-mail:shayanfar@kayhannews.ir

اسناد وابستگي اردشير زاهدي به آمريكا زندگينامه جمعي از رجال پهلوي97

رياحي، اسماعيل - 1
اسماعيل رياحي سفير در هلند
سرّي
سپهبد رياحي، در 11 اكتبر 1967 اعتبارنامأ خود را به عنوان سفير در هلند تقديم ملكه جوليانا نمود. او قبلاً (از 1963) به عنوان وزير كشاورزي خدمت كرده بود. وي يك افسر نيروي زميني بود كه بدون هيچ گونه تجربه در كشاورزي، جايگزين حسن ارسنجاني، وزير كشاورزي، شد. رياحي، به هر ترتيب، خود را به عنوان يك مجري كارآ، مصمم و مؤثر شناساند و برنامه اصلاحات ارضي را با يك روش متديك و پايدار پياده نمود. او سعي كرد به جاي روش خشن و خودمحور ارسنجاني، اصلاحات ارضي را با سياستي صلح جويانه تر و آرامتر اجرا نمايد. او پشتيباني زمينداران كوچك مترقي تر را كه به علت حملات مغشوش ارسنجاني تقريباً بيزار شده بودند، به دست آورد. با وجود اين انتصاب وي در وزارت كشاورزي يك شگفتي بود - - همه يكه خوردند، زيرا انتظار داشتند كه او رئيس ستاد بزرگ ارتشتاران شود - - رياحي از مدتها قبل نسبت به اصلاحات ارضي علاقمند و ذينفع بود و در واقع، در موقعيت هاي متعدد از روش هاي ارسنجاني انتقاد كرده بود. به عنوان وزير، او سعي كرد رده هاي پايين وزارتخانه را سازماندهي مجدد كند و كارآيي بيشتري به آنها بدهد و همزمان از فساد بكاهد.
رياحي يك ملي گراي قوي است و موافق تغييرات و وفادار به شاه است. باوجود اين كه يك بار او گفته بود كه عقيده دارد شاه نمي بايستي در كارهاي روزمره دولت خود را درگير نمايد. رياحي هميشه با ايالات متحده صميمي بوده است و در برنامه اصلاحات ارضي خواستار پشتيباني ايالات متحده شد. او عضو حزب حاكم ايران نوين نيست.
اسماعيل رياحي در سال 1907 در اصفهان متولد شد، او در ايران تحصيل نمود و دانشكده افسري و دانشگاه جنگ ايران (دورأ بيست و نهم) را گذراند. او از فرمانده گروهان در 1930 تا آجودان توپخانأ صحرايي در 1936 ترقي نمود. پس از گذراندن دانشگاه ستاد به مدت دو سال، او استاد توپخانه شد (در سال 1938) و در دانشكده ستاد تا 1943 تدريس نمود. او سپس در بخش پرسنلي در تهران تا سال 1945 خدمت نمود و در آن سال رئيس ستاد لشگر 9 ( اصفهان) شد. در سال 8194 به شيراز منتقل گرديد، و جانشين فرمانده لشگر شد و در سال 1950 به درجه سرتيپي ارتقا يافت.
تيمسار رياحي در ژانويه 1951 به ايالات متحده سفر نمود و از تأسيسات نظامي بازديد به عمل آورد. در بازگشت به ايران، او با موفقيت فرماندهي لشگر پنجم توپخانه (52 - 1951)، لشگر سوم توپخانه (53 - 1952)، گارد مرزي (55 - 1953) و سپاه پنجم (57 - 1955) را به عهده داشت. او در 1954 به درجه سرلشگري ارتقأ يافت. در سال 1975 او رئيس اداره يكم ستاد بزرگ ارتشتاران شد. يك سال بعد در جريان قره ني درگير شد (گفته شد كه ارتشبد ولي الله قره ني در 8519 تصميم داشته است برعليه شاه قيام كند. ) هر چند رياحي در كودتا شركت نداشت، به انگلستان اعزام شد (و در آنجا تا 1959 باقي ماند) كه انگليسي بخواند. وقتي در اوت 9519 رياحي مجدداً رئيس اداره يكم ستاد بزرگ ارتشتاران شد، اين عمل به عنوان تلاشي توسط شاه براي تحت نظر گرفتن وي بدون عاطل و باطل گذاشتن استعدادها و توانائيهاي قابل ملاحظأ وي نگريسته شد. در بهار 1960 او يك دوره آشنايي با سلاحها را در ايالات متحده گذراند و در سپتامبر همان سال به درجأ سپهبدي ارتقأ يافت و معاون عملياتي رياست ستاد بزرگ ارتشتاران شد. وقتي در ژوئن 1963 از ايالات متحده بازديد كرد، ظاهراً پيش بيني مي شد كه او رئيس ستاد بزرگ ارتشتاران خواهد شد. زماني كه از خدمت ارتش بيرون رفت و وزير كشاورزي گرديد، پيشرفت وي متوقف گرديد و برآورد شد (به درستي) كه خدمت نظامي وي به پايان رسيده است. او با انرژي زياد به مأموريت جديدش تاخت آورد و چنان وجهأ خوبي از خود نشان داد كه در مارس 1964 در كابينأ حسنعلي منصور و همچنين در كابينأ اميرعباس هويدا در ژانويه 1965 در سمت وزير كشاورزي ابقأ گرديد. وقتي در سال 1963 وي وزير شد، اظهار داشت كه اين شغل موقت است، ولي بيش از چهار سال در اين شغل باقي ماند.
سفير رياحي، مردي صميمي، ساده و رك گو، خيلي خوش صحبت و خوش خلق است. او فردي لاغر با حدود پنج فوت و ده اينچ قد است و با موهاي خاكستري اصلاح شده، حالتي نظامي دارد. وي همچنين يك مجري و مدير باهوش، قابل و كارآ است كه از سوي دوستان و زيردستانش مورد احترام و ستايش است. از ورزش و بخصوص شكار خوشش مي آيد. رياحي وزير اسبق بهداشت، ابراهيم رياحي، و پسر عموي تقي رياحي، رئيس ستاد ارتش در زمان مصدق است. سفير ازدواج كرده است و سه فرزند دارد. پسر وي قباد (26 ساله) در دانشكده پلي تكنيك نيويورك تحصيل مي كند و دخترهايش روشن و سوسن به ترتيب 21 و 15 ساله هستند. رياحي علاوه بر زبان فارسي، فرانسه و انگليسي را عالي صحبت مي كند.
دسامبر 1968 - آذر 1347
زاهدي، اردشير - 1
اردشير زاهدي وزير امورخارجه
سرّي - غيرقابل رؤيت براي بيگانگان
عنوان خطاب: آقاي وزير
اردشير زاهدي، 43 ساله، از ژانويه سال 1967 وزير امورخاجه شد. هر چند وي بيشتر نگران منافع شغلي خودش است، ولي به طور كامل وفادار به شاه (پدر زن قبلي وي) است و مورد اعتمادش مي باشد.
زاهدي پسر تيمسار زاهدي، قهرمان كودتاي 1953 است كه بر دولت مصدق پيروز شد و شاه را مجدداً به قدرت بازگرداند. او داراي ليسانس كشاورزي از دانشگاه يوتا در ايالات متحده است. زاهدي به عنوان آجودان غيرنظامي شاه، سفير ايران در ايالات متحده (62 - 1960) و سفير ايران در انگلستان
(67 - 1962)، خدمت كرده است.
زاهدي مردي فريبنده، پر انرژي، باهوش متوسط است، او خيلي سريع در موارد مختلف با اعتماد به نفس اظهارنظر مي كند كه اين امر به وي ظاهر يك فرد با اطلاعات خوب را مي دهد. او دوست دارد كه يكي از «مهم ها» (Boys) باشد، به بعضي از سازمانها وابسته است، و منافع گسترده تجاري دارد.
زاهدي قد بلند، تيره و خوش هيكل است و ماشين هاي لوكس و دخترهاي خوشگل را دوست دارد. در سال 1957 با دختر بزرگ شاه ازدواج نمود و در 1964 طلاق گرفت. آنها يك دختر دارند. زاهدي خوش برخورد است.زاهدي به باغباني علاقه زيادي دارد و يك باغچه تزييني در خانه خود در تهران دارد. او انگليسي را با لهجه عاميانأ آمريكايي، خوب حرف مي زند و ايالات متحده را خانه (كشور) دوم خود مي داند.
آوريل 1971 - فروردين 1350
زاهدي، اردشير - 2
اردشير زاهدي، وزير سابق امورخارجه
سرّي
زاهدي، از 17 - 1967 به عنوان وزير امورخارجه و همچنين به عنوان سفير ايران در ايالات متحده (1296 - 1960) و سفير در انگلستان (1966 - 1962) خدمت كرده است. او ارتباط نزديكي با دربار دارد كه ناشي از نقش بسيار مفيد او بخصوص پدرش تيمسار و نخست وزير قبلي، در بازگرداندن شاه به قدرت در 1953 مي باشد. او همچنين با دختر بزرگ شاه شهناز ازدواج نمود (فعلاً طلاق گرفته است). خواهر زاهدي، نمايندأ مجلس، اخيراً با سردبير روزنامه «آزاديخواه و روشنفكر» ايران ، آيندگان ازدواج نمود.
او از نظر سياسي و سليقه هاي شخصي به شدت طرفدار آمريكا است و در دانشكده يوتا تحصيل نموده است. برخلاف بعضي از ايرانيان، اكراهي از اظهار اين كه يكي از افراد وابسته به اصل چهار در اوايل دهه پنجاه بوده است، ندارد. او همچنين شديداً ضد كمونيست است.
هر چند وي تمايلات ملي گرايانه خيلي شديدي دارد و در بعضي موارد به طوري غير ديپلماتيك صريح و رك مي شود، زاهدي، موجب بيشترين اعتبار براي ايران در بهبود روابط با دنياي عرب در سه سال گذشته، گرديده است. از جمله اين كه ايران تحت نظر سازمان ملل متحد از ادعاهاي خوب نسبت به بحرين به طور صلح جويانه اي صرفنظر نمود.
ارتباط زاهدي با نخست وزير هويدا هرگز خوب نبوده است - - بخشي به علت اختلافات سياسي كه بين آنها وجود دارد و بخشي به دليل امتناع زاهدي از اين است كه خود را تابع دستورالعمل ها و اوامر هويدا در نظر بگيرد. زاهدي در سال 1971 در شرايطي وزير امورخارجه شد كه شاه مجبور شد بين وفاداري شخصي به زاهدي و اجازه دادن به نخست وزير كه رئيس كابينه باشد، يكي را انتخاب كند.
از زماني كه وزارت امورخارجه را ترك نمود، زاهدي همچنان در اخبار روزنامه ها باقي مانده است (با ميهمانان عاليرتبه به تفريح مشغول است، به سفر زيارتي مكه رفته است، به پاكستان سفر كرده است) و اين برداشت را القأ مي كند كه برداشتن وي از كابينه يك غيبت موقت است و روزي او به عنوان حتي شايد يك نخست وزير «اصلاحي» به كار باز خواهد گشت.
گفته مي شود كه زاهدي هنوز در ميهماني هاي خصوصي و خانوادگي دربار شركت مي كند، كه اين انديشه را تقويت مي نمايد كه او احتمالاً با انتصاب مهمتري در آينده به كار بازخواهد گشت. هر چند انتقاداتي نسبت به زندگي شخصي زاهدي وجود دارد - او زنان زيبا و زندگي مجلل را دوست دارد - ولي وي همچنين داراي احترام گسترده به عنوان خدمتگذار ملي صديق و كاملاً صميمي همراه با شجاعت جهت اظهار افكارش، حتي در بعضي مواقع با شاه، مي باشد.
دختر زاهدي، 13 سال سن دارد و در مدرسه ايران زمين درس مي خواند، زاهدي انگليسي را به رواني و فرانسه را در حد متوسط صحبت مي كند.
مي 1972 - ارديبهشت 1531
زاهدي، اردشير - 3
اردشير زاهدي سفير در ايالات متحده
سرّي
اردشير زاهدي، در 9 آوريل 197 اعتبارنامأ خود را به عنوان سفير ايران در ايالات متحده تسليم نمود. اين دومين باري است كه زاهدي سفير در ايالات متحده شده است. او قبلاً از 62 - 1960 در همين سمت خدمت نمود. او همچنين در دانشگاه ايالات متحده تحصيل نموده است، و اين كشور را، ميهن (خانه) دوم خود مي داند.
آخرين و مهمترين شغل رسمي3 زاهدي وزير امورخارجه در سال 1971 - 1967 بود. پس از استعفا از وزارت امورخارجه، او مأموريت هاي سياسي براي شاه انجام مي داد. او از سالها قبل به شاه و دربار نزديك بوده است. علاقأ اوليأ زاهدي، منافع شخصي است، ولي او به شاه وفادار و مورد اعتماد او مي باشد. او خود را نخست وزير بالقوه در نظر مي گيرد.
وقتي در ژانويه سال 1960 زاهدي اولين مأموريت خود را در واشنگتن به عهده گرفت، جوانترين سفير ايران بود (او 23 سال داشت)، فعاليت وي در اينجا تشخيص داده نشد و او در دستيابي به دو هدف مشكل كه شاه به وي واگذار كرده بود يعني بهبود بخشيدن به چهره ايران در جرائد آمريكا و كنترل نارضايتي هاي دانشجويان ايراني در ايالات متحده از شاه، شكست خورد. در سال 2691 ناگهان او به ايران احضار گرديد.
سوابق شخصي
اردشيرزاهدي در 24 دسامبر 1927 در تهران متولد شد (در يك بيوگرافي رسمي تاريخ تولد وي 16 اكتبر 1928 ذكر شده بود. مردان طبقه بالاي ايران گاهي تولد خود را جلو مي برند تا ميانسال جلوه گر شوند. مشخص نيست چرا زاهدي اين كار را كرده بود. )
وي پسر تيمسار فقيد فضل الله زاهدي و خديجه پيرنيا مي باشد. وي مي تواند به خاطر سابقأ اجتماعي مبرا از عيب برخود ببالد. والدين وي از «هزار فاميل» استثنايي هستند و مادر بزرگ وي يك شاهزاده خانم قاجار، سلسله سلطنتي قبلي، بوده است.
پس از پايان تحصيلات متوسطه در تهران، زاهدي به دانشگاه آمريكايي بيروت رفت و از سال 1942 تا 1945 در آنجا بود. سپس به دانشگاه ايالتي يوتا واقع در لوگان (LOGAN) رفت، كه در آنجا برخلاف علاقأ شخصي به تحصيل كشاورزي پرداخت، زيرا معتقد بود كه كشورش به متخصصين تحصيل كرده كشاورزي نياز دارد. او در امور فوق برنامأ دانشگاهي خيلي فعال بود و رهبر انجمن دانشجويان خارجي بود. در سال 1950، موفق به دريافت مدرك ليسانس در كشاورزي و پرورش طيور خانگي گرديد.
زاهدي پس از پايان تحصيلات به ايران بازگشت و به عنوان دستيار ويژه فرانكلين اس. هاريس، رئيس هيئت اجرايي ايالات متحده، مسئول كميسيون توسعه روستايي، انتخاب گرديد. وقتي زاهدي دردانشگاه يوتا تحصيل مي كرد، هاريس رئيس دانشگاه بود. در سال 2591، زاهدي به مقام دستيار اداري وي ارتقأ يافت، كه در آن موقع به دستور و فشار نخست وزير، مصدق، استعفا داد.
چگونه موفق شد ارتباطات صحيح برقرار نمايد
در اوت 1953، پدر زاهدي كودتايي را انجام داد كه مصدق را بركنار و شاه را به تخت و تاج سلطنت بازگرداند. به عنوان پسر تيمسار زاهدي، اردشير نقش مهمي در كودتا به عهده داشت. وقتي تيمسار نخست وزير شد، پسرش به عنوان منشي خصوصي و رابط رسمي وي با دربار خدمت نمود. در اكتبر سال 1953، اردشير به عنوان آجودان غيرنظامي شاه انتخاب شد. وقتي تيمسار زاهدي در آوريل 1955 از نخست وزيري كنار گذاشته شد، اردشير ابتدا از قبول شغل در دربار خودداري نمود و با پدرش به اروپا رفت. بعد از چندي تغيير عقيده داد و به ايران بازگشت تا سمت آجوداني غيرنظامي شاه را مجدداً اختيار نمايد.
وقتي زاهدي با شاهزاده خانم شهناز ، دختر شانزده ساله شاه در سال 1957 ازدواج نمود، او به مقام دولتي رسيد و لقب «عاليجناب» دريافت نمود. او همچنين در عدم اطمينان مربوط به جانشيني سلطنت درگير بود، كه تا بعد از تولد شاهزاده وليعهد در سال 1960 ادامه داشت. گفته مي شد كه اگر شاه صاحب فرزند ذكور نشود، عنوان وليعهد به پسر احتمالي شهناز داده خواهد شد، به هر حال شاهزاده خانم فقط صاحب يك فرزند دختر به نام زهرا مهناز شد كه در سال 1958 متولد گرديد. زاهدي و شاهزاده خانم در سال 1964 متاركه نمودند.
در مي سال 1959، زاهدي نقشي در به هم رسيدن شاه و همسرش ايفأ نمود. فرح نزد زاهدي رفت تا در مورد ادامه تحصيلاتش در پاريس با وي مذاكره نمايد، (در آن زمان وي مسئول دانشجويان خارج كشور بود) او فرح را به خانه آورد تا با همسرش ملاقات نمايد. شهناز راجع به فرح و قابليت هاي وي در احراز مسئوليت هاي يك ملكه، با پدرش صحبت نمود. در تابستان در خانأ زاهدي به فرح پيشنهاد ازدواج با شاه شد.
بازگشت به خدمات سياسي
در اوت سال 1962، ماهها بعد از بازگشت ناموفقش از واشنگتن، زاهدي به عنوان سفير ايران در انگلستان برگزيده شد. مهمترين مسئله وي ناآراميهاي دانشجويي در لندن بود. وقتي در سال 1965 تعدادي از ايرانيان تحصيل كرده در انگلستان به علت شركت در يك توطئه براي قتل شاه، در ايران بازداشت شدند، بسياري از اعضاي مجلس انگلستان يك نامأ رسمي در اعتراض به نوع رفتار با زندانيان نوشتند كه به دست مقامات ايراني رسيد. واكنش غضب آلود زاهدي نسبت به نامه، عجولانه و از نقطه نظر روابط عمومي شايد بي خردانه بود، ولي اين امر به هيچ وجه از اعتماد شاه نسبت به سفيرش كم نكرد.
در ژانويه سال 1967، زاهدي و وزير امورخارجه، غلامعباس آرام، محل هاي خود را با يكديگر عوض نمودند. زاهدي شغل جديد خود را با انرژي و جديت زياد دنبال كرد و ظاهراً تصميم گرفت در وراي شهرتش به عنوان يك جوان سبك سر و زنباره زندگي كند و به منتقدان خود نشان داد كه جواني نسبي و بي تجربگي وي كمبودهاي جدي نيستند. زاهدي با سختگيري نسبت به خود و زيردستانش در وزارتخانه، ساعت هاي متمادي كار كرد و كشتي محكمي را به آب انداخت. به هر حال، در خلال تصدي زاهدي به عنوان وزير امورخارجه، اصطكاك موجود بين وي و نخست وزير، اميرعباس هويدا، كه ناشي از رقابت شخصي و مشاجرات سياسي بود، بيشتر شد. در سپتامبر 1971، كمي بعد از اين كه شاه، شاهزاده خانم دو قلوي خود، اشرف را بعنوان رياست هيئت اعزامي ايران در بيست و ششمين گردهمايي مجمع عمومي سازمان ملل متحد انتخاب نمود، زاهدي از شغل خود استعفا داد (معمولاً وزير امورخارجه رياست هيئت است. )
سفر
زاهدي شاه را در سفر به ايالات متحده در سال 1949، 1954، 1969 و در سفر به اتحاد جماهير شوروي در سال 1965 و 1968 همراهي نمود. فقط در سال 17 - 1970، به عنوان وزير امورخارجه، به بيش از ده كشور سفر نمود. او هيئت اعزامي كشورش را از بيست ودومين تا بيست و پنجمين گردهمايي مجمع عمومي سازمان ملل متحد رهبري كرد. در سال 1972 او به پاكستان و افغانستان رفت.
مؤدب، با اعتماد به نفس، و يكي از مهم ها (BOYS)
زاهدي مردي فريبنده، پر انرژي و جاه طلب با شهرتي قريب به ادب است. هوش و اطلاعات وي محدود است، ولي او خيلي سريع نظرش را در موارد مختلف با اعتماد به نفس اظهار مي دارد كه اين امر به وي ظاهر فردي با اطلاعات وسيع مي بخشد. زاهدي مترقي و خوش سيماست - گاهي پر زرق و برق و مجلل - و دوست دارد يكي از افراد مهم محسوب شود و ظاهراً از گفتن و يا شنيدن داستان ريسك هايي كه كرده است، لذت مي برد. او به تعدادي از سازمانها از جمله اتحاديأ KAPPA - ZIGMA و كلوپ روتاري وابسته است. در سال 1966 به عنوان رئيس بنياد فرهنگ اسلامي در لندن، كه گروهي متشكل از سفراي كشورهاي اسلامي در لندن بود، انتخاب شد.
زاهدي قد بلند، سياه چرده و خوش هيكل است، پس از متاركه ديگر ازدواج نكرده و مشهور به «مرد خانمها» (LADIES - MAN) است. او ماشين هاي لوكس را دوست دارد و از دادن هديه هاي گرانقيمت به دوستان لذت مي برد. در واشنگتن و لندن او و همسرش در دنياي جامعأ ديپلماتيك بي نهايت فعال بودند. به عنوان سفير در واشنگتن او به قدري قرض بالا آورد كه دوستاش - ظاهراً بدون موفقيت - سعي كردند گروهي براي كمك به وي تشكيل دهند. او يك ميهماني دهنده موفق و مورد علاقه است.
وقتي زاهدي در خانه خود در تهران است، درختان و گل رز خانگي پرورش مي دهد. او از تيراندازي، شكار و سينما رفتن لذت مي برد. به نظر مي رسد از سلامتي جسمي كاملي برخوردار است. سفير به خوبي انگليسي را با تلفظ آمريكايي صحبت مي كند.
ارتباطات خانوادگي پيچيده
مادر زاهدي چندين سال قبل از فوتش در سال 1963، از پدر وي طلاق گرفت. او متعاقباً با يك سرهنگ بازنشسته ازدواج نمود و تيمسار فضل الله زاهدي با تاجي اتحاديه ازدواج نمود. زاهدي يك خواهر به نام هما دارد كه با حسين اتحاديه، دائي ناتني اش ازدواج كرده است. براساس گزارش جرائد ايالات متحده، زاهدي پسر دايي اميراصلان افشار سفير ايران در ايالات متحده است كه در حال رفتن مي باشد.
28 سپتامبر 1973 - 6/7/52
پاورقي