جوانان در دام شبكه هاي عنكبوتي هرمي
«كوئست» روياي شيريني كه به تلخ كامي منجر مي شود

بابك اسماعيلي
روياي شيرين پول دار شدن! اين رويا، نقطه آغازين فريب كاري تمامي شركت هاي هرمي است. هرمي ها به خوبي روياي كساني را كه خواستار پول دار شدن يك شبه هستند شناخته اند. چه آن جواني كه حاضر شده كليه اش را اهدا كند تا به اين رويا برسد و چه آن دختر جوان ساده لوحي كه حاضر شده تا براي تأمين هزينه ورود به شبكه عنكبوتي هرمي ها، تن به خواسته نامشروع عده اي هوسباز دهد. اما عاقبت اكثريت قريب به اتفاق اين جوانان تلخ كامي است. هرمي ها به خوبي مي دانند كه چگونه براي شيرين كردن روياي خود، روياي شيرين اعضايشان را تلخ كنند.
براساس آمارهاي موجود بيش از 110 شركت هرمي در كشور مشغول به فعاليت هستند. طبق بررسي هاي صورت گرفته، شركت هاي هرمي تاكنون دست كم 4 ميليون ايراني را وارد شبكه عنكبوتي خود كرده اند. چهار ميليون نفري كه اگر هر يك تنها يك ميليون تومان به جيب هرمي ها ريخته باشند، 4 هزار ميليارد تومان سرمايه كشور در مسيري نامعلوم و به سوي مقصدي نامشخص هزينه شده است.
شگرد جالب توجه هرمي ها باعث شده تا 15 استان كشور به طور مستقيم و به طرز گسترده اي اسير فعاليت آلوده آنان شود. در خبرها آمده است در شهرستان كوچك دير، معلم بازنشسته اي تمام پس انداز عمر چندساله اش را به همراه پاداش بازنشستگي به مبلغ 30 ميليون تومان در اختيار كوئست قرار مي دهد به اميد آنكه بتواند با دريافت 50 ميليون تومان، خانه اي بخرد. اما عاقبت اين روياي شيرين معلم بازنشسته مانند ساير اعضا تلخ كامي است.
هرمي ها و آغاز فعاليتي فريبكارانه
شركت هاي موسوم به هرمي كه فعاليت هاي آنها مبتني بر نظام كلاهبرداري هرمي شكل است نخستين بار در دهه 20 قرن گذشته ميلادي توسط «كارلو پونزي» يك مهاجر ايتاليايي بنيانگذاري شد. وي توانست با شگرد فريبكارانه خود، سرمايه هنگفتي به جيب بزند، به طوري كه پس از گذشت 6 ماه، در سن 40 سالگي به يك ميليونر مبدل شود.
راهبرد پونزي در انجام اين كار دو اصل دروغگويي و سوءاستفاده از ساده لوحي مشتريان بود. او به مردمي كه پول خود را پس انداز كرده بودند وعده پرداخت بهره 40 درصدي در 90 روز مي داد، درحالي كه در آن روز به حساب هاي پس انداز بيش از 5درصد بهره پرداخت نمي شد.
كاري كه اين مهاجر ايتاليايي مي كرد، بسيار ساده بود. فردي كه از خارج نامه اي به آمريكا ارسال مي كرد، در داخل آن تمبري را كه برحسب بهاي كشورش خريداري كرده بود جاي مي داد. وعده وسوسه انگيز پونزي به مشتريان اين بود كه با فروش تمبر يادشده و اختلاف بهاي دلار و ديگر واحدهاي پول خارجي، سود فراواني به جيب خواهند زد.
وي با اين ترفند ساده ولي حساب شده، از افراد ساده لوح كه پول هاي خود را پس انداز كرده بودند در سه ساعت يك ميليون دلار دريافت كرد. اين شيوه كلاهبرداري هم چنان ادامه داشت تا هنگامي كه شركتش اعضاي جديدي جذب مي كرد و از اين راه پول هايي را كه به اعضاي اوليه وعده داده بود، پرداخت مي كرد.
بعدها براساس تحقيقات انجام شده مشخص شد، كارلو پونزي تنها 30 دلار در شركتش براي خريد تمبر سرمايه گذاري كرده بود. مجله «باررونز» كه در آن زمان شيوه كلاهبرداري وي را افشا كرد، در اين باره نوشت: «پونزي در شركت خود سرمايه گذاري نمي كند. زيرا ميزان تمبر پستي كه شركت پونزي براي خريدوفروش به آن نياز داشت، بيش از 6 برابر ميزان موجود در بازار بود.
پس از افشاي اين كلاهبرداري، افرادي كه پس اندازهاي خود را در اختيار وي گذاشته بودند، هرگز نتوانستند پول خود را بازپس بگيرند و كارلو پونزي براي مدتي طولاني زنداني شد. وي در سال 1949 در تنگدستي و بدبختي در برزيل درگذشت.
اگرچه وي به عنوان بنيانگذار شركت هاي هرمي شناخته مي شود، اما ركوددار اين نوع كلاهبرداري كثيف، «برنارد مادوف» آمريكايي است كه توانست 50 ميليارد دلار به دست آورد و به جرم كلاهبرداري هايش به 150 سال زندان محكوم شد. بدين ترتيب وي بايد مابقي عمرش را در پشت ميله هاي زندان بگذراند.
اين سرنوشت محتوم تمامي بنيانگذاران و اعضاي فعال شركت هاي هرمي است.
كوئسترها، سخنوران ماهر و سفسطه گرا
مروجين و فعالان شركت هاي هرمي، سخنوراني ماهر و توجيه گراني ورزيده و سفسطه گرا هستند، شيوه تفكر در اين سيستم اطاعت بي چون و چرا و تبعيت از سر شبكه هاست. اين افراد در پاسخ به حرام بودن اين گونه فعاليت ها عنوان مي كنند كار ما بازاريابي شبكه اي است و در ازاي جلب مشتري پول دريافت مي كنيم و بازاريابي حرمت ندارد. ليدر هاي مجموعه هاي پانزي و هرمي در مقابل طرح ايراد خروج كلان ارز از كشور و لطمات شديد اقتصادي و اجتماعي مي گويند ميلياردها دلار صرف خريد وسايل آرايش و دخانيات و... مي شود. اين در مقابل چند صد ميليون دلار پولي نيست! فعالان هرمي درخصوص ممنوعيت فعاليت هاي خود براساس قانون نيز عنوان مي كنند چون مالياتي به دولت پرداخت نمي كنند، فعاليت آنها ممنوع اعلام شده است.
توجيهات گوناگون فعالان هرمي، حاكي از هدفگرايي غيرمنطقي و كلاهبردارانه آنها در راستاي كسب منافع بيشتر از طريق گسترش شبكه اعضا مي باشد لذا انتظاري نيست كه اين افراد در مقابل ايرادات و اشكالات قانوني و منطقي بر فعاليت هايشان، سر تسليم فرود آورند.
تشريح فعاليت در طرح هاي هرمي
اگرچه شركت هاي بازاريابي شبكه اي و طرح هاي هرمي از يك ساختار واحد بهره مي گيرند اما شركت هاي بازاريابي، زمينه ايجاد سرمايه جديد از طريق فروش كالا و خدمات به افراد غير عضو را نيز فراهم مي آورند، در صورتي كه طرح هاي هرمي براساس گردش مجدد پول اعضاي جديد شكل مي گيرد.
شركت هاي هرمي هيچ كمكي به رشد اقتصادي نمي كنند، بلكه با ايجاد شبكه اي غيرقانوني تنها نقدينگي افراد به تعداد محدودي از اعضا منتقل مي شود و به عبارت ديگر، يك راه غيرقانوني براي كسب درآمد نامشروع به شمار مي رود.
فعاليت شركت هاي هرمي در تمام جهان ممنوع است و مجازات سنگيني براي اين شركت ها درنظر گرفته شده است. تعاريف مختلفي براي طرح هاي هرمي وجود دارد، ولي تمامي اين تعاريف بر يك نكته واحد تأكيد دارند:
«هرم، طرحي است كه در آن فرد هزينه اي (هزينه ورود) را بابت فرصت آتي دريافت مزايا پرداخت مي كند. درحالي كه اين مزايا از محل هزينه پرداختي ساير افراد به طرح، علاوه بر فروش محصول به مشتريان تأمين مي شود.»
براساس نظريه فدراسيون جهاني اتحاديه هاي فروش مستقيم، طرح هاي هرمي، ماندگاري تجاري ندارند، زيرا مبناي فعاليت آنها تجارت كالا يا خدمات باارزش نيست.
مراحل جذب و فعاليت شبكه هاي هرمي در ايران
گروه هاي وابسته به شركت هاي هرمي تقريبا همگي به يك شيوه فعاليت مي كنند. مراحلي كه يك شخص از آشنايي با سيستم تا فعاليت در شركت طي مي كند به طور خلاصه عبارتند از:
1- دعوت به جلسه معرفي سيستم (جلسه پرزنت)
2- پيگيري اوليه و پاسخ به اشكالات.
3- ادامه پيگيري ها در صورت عدم موافقت فرد پرزنت شده.
4- تكميل برگه تعهد و عقد قرارداد اينترنتي با شركت مربوطه.
5- حضور در جلسات آموزشي.
6- حضور در جلسات پرزنت ساير اعضا.
7- مشاهده CD «جوفابريكا» و CD بالتمن.
8- مطالعه كتب آموزشي با موضوع روان شناسي موفقيت.
9- يادگيري و تسلط بر نحوه معرفي سيستم و دريافت كاتالوگ.
10- حضور در جلسات گروهي.
11- آموزش هاي تكميلي جهت رهبري و سرشبكه شدن.
12- تمديد عضويت در شبكه بازاريابي شركت.
زنان خانه دار، طعمه جديد شركت هاي هرمي ايراني
با گسترش فعاليت شركت هاي هرمي در سال هاي اخير، زنان خانه دار به عنوان يك گروه هدف مورد توجه هرمي ها قرار گرفته است. درواقع كوئسترها يا شركت هاي هرمي نظير آن، علاوه بر فروش محصولات خود به خانم ها، زنان خانه دار را به فروش كالاي خود تشويق مي كنند كه بدين صورت هرم خود را وسعت بخشند. در ايران طي سال هاي اخير، هرمي ها عمده فعاليت ظاهري خود را در حوزه فروش كالاهاي بهداشتي و آرايشي تحكيم كرده اند. اين موضوع سبب شده تا زنان خانه دار به عنوان طعمه هايي مناسب و متناسب با اهداف هرمي ها در ايران در بيشترين خطر آلودگي قرار گيرند. بدين ترتيب اغلب مكان هاي خصوصي بانوان همانند آرايشگاه هاي زنانه و فروشگاه هاي لوازم آرايشي و بهداشتي بانوان به محافل خصوصي و نيمه پنهان شركت هاي هرمي تبديل شده و سبب شده تا فعاليت هاي هرمي به دور از چشم قانون گسترش قابل ملاحظه اي يابد.
البته اين موضوع تنها منحصر به ايران نيست و به گفته خانم «كارمن مارتين» مسئول بخش مطبوعات شوراي مصرف كنندگان و استفاده كنندگان اسپانيا، صاحبان شركت هاي هرمي براي فرار از قانون به هنگام ثبت، شركت را تحت عنوان فروش كالاهاي بهداشتي و آرايشي ايجاد و به فعاليت ادامه مي دهند. در اسپانيا نيز بانوان به عنوان گروه هدفگذاري شده شركت هاي هرمي براي گسترش فعاليت ها انتخاب شده اند كه اين موضوع حساسيت هاي بسياري را برانگيخته است.
انهدام اعضاي شركت هرمي «پالينور»
در ماه هاي گذشته با تلاش پليس امنيت در غرب استان تهران، يك شركت هرمي تحت عنوان شركت پالينور(P.L.N) متلاشي و برخي از سرشاخه هاي آن دستگير شدند.
رئيس پليس اطلاعات و امنيت عمومي استان تهران، در اين خصوص گفت: در پي دريافت گزارشي مبني بر فعاليت گسترده يك شركت هرمي در كرج، رسيدگي ويژه به ماجرا در دستور كار مأموران قرارگرفت.
وي ادامه داد: پليس پس از كشف سرنخ ها و شناسايي محل موردنظر، آنجا را نامحسوس تحت نظر گرفت. بدين ترتيب هشت نفر از اعضاي شركت هرمي پالينور(P.L.N) دستگير شدند و يك دستگاه رايانه، 70 جلد جزوه و كتاب حاوي مطالبي درباره آموزش چگونگي فعاليت شركت هاي هرمي و... كشف شد.
وي تصريح كرد: در ادامه تحقيق، مشخص شد «آرش-ق» 29ساله از اواخر سال گذشته با اجاره يك واحد آپارتمان، شركت هرمي «پالينور» را تحت پوشش شركت خدمات رايانه اي دائر و با فريب جوانان و افراد ساده لوح اقدام به جذب اعضا كرده بود.
اين مقام ناجا خاطرنشان ساخت: هركدام ازاعضاي اين شركت با خيال واهي كسب درآمد آسان، حداقل 20ميليون ريال جهت عضويت سرمايه گذاري كرده بودند.
سرهنگ «سركاري» اظهار داشت: چون شركت هاي هرمي براي ترغيب افراد به سرمايه گذاري، فعاليت غيرقانوني خود رابه عنوان تجارت الكترونيك مطرح مي كنند ضروري است مردم بدانند اين شيوه، نوعي كلاهبرداري نوين است كه پيامدها و جرائم ناشي از آن ، خروج مبالغ هنگفتي ارز از چرخه فعاليت مثبت اقتصادي، بي انگيزگي جوانان به كار و معضل بيكاري، بروز اختلاف خانوادگي، افزايش روابط نامشروع، بروز تنش هاي اجتماعي و ساير جرائم (درگيري هاي درون شبكه اي، آدمكشي، ضرب و شتم و... ) را به همراه دارد.
تفسير به رأي مدعيان هرمي از متون ديني به نفع خود
باتوجه به نظر غالب فقها و مراجع عظام تقليد، مبني بر غيرشرعي بودن معاملات صورت گرفته در شبكه هاي هرمي، طرفداران اين گونه فعاليت ها به ويژه كوئست، با ترفندهاي زيركانه خاص خود آيات، روايات و فتاوي جعلي را دست آويز خود قرار داده اند. كوئسترها در برخي موارد با تفسير به رأي دادن آيات قرآن كريم در باب بيع (خريد و معامله) برخلاف نظر صريح مراجع عظام، اقدام به تمجيد پاسخي به اصطلاح شرعي و قانوني! براي توجيه اعضا و هواداران خود كرده اند.
مقام معظم رهبري، آيت الله مكارم شيرازي، آيت الله صافي گلپايگاني، آيت الله نوري همداني، آيت الله سيستاني، مرحوم آيت الله فاضل لنكراني و مرحوم آيت الله بهجت ازجمله مراجع عاليقدري هستند كه فعاليت در شركت هاي هرمي و شبكه هاي تحت عناوين گلدكوئست، كوئست وغيره را حرام اعلام كرده اند.
رهبر معظم انقلاب در پاسخ به پرسش هاي فراوان مقلدانشان درباره فعاليت شركت هاي هرمي فرموده اند: «معاملاتي شبيه گلدكوئست و الماس صورت شرعي نداشته واكل مال به باطل است و جايز نمي باشد و آنچه را كه از اين طريق تحصيل كرده ايد بايد به صاحبان آن برگردانيد و درصورت عدم امكان، حكم مال مجهول المالك را دارد كه درصورت دسترسي به صاحبش بايد پول را به او برگردانيد و درغيراين صورت با اذن حاكم شرع (بنابر احتياط واجب) به فقير صدقه بدهيد و ديگر بحث خمس مطرح نمي گردد.»
همچنين حضرت آيت الله خامنه اي، اجراي روش گلدكوئست توسط شركت هاي ايراني يا دولتي را بدون صورت شرعي، اكل مال به باطل و غيرمجاز دانسته اند.
آيت الله مكارم شيرازي نيز خود در رديف نخستين مراجع عاليقدر تقليدي هستند كه بارها نظر خود را مبني بر حرام بودن درآمدهاي ناشي از فعاليت در شركت هاي هرمي اعلام كرده اند ايشان در پاسخ به استفتايي از ايشان مبني بر چگونگي حكم عضويت و فعاليت در شبكه هاي هرمي اظهار داشته اند:
«اين گونه فعاليت هاي كاذب اقتصادي شرعاً جايز نيست و نوعي كلاهبرداري زشت غربي است و ازنظر شريعت مقدمه قابل تعقيب است. زيرا پول هاي كلاني كه به بعضي از افراد داده مي شود نه از طريق توليد به دست آمده و نه تجارت، بلكه اموال ديگران را با فريب گرفته و قسمتي را به نفع شركت و قسمتي را به مشتركين و براي حفظ ظاهر احتمالاً قسمتي را به كارهاي خير اختصاص مي دهند. اين شگردهاي اقتصادي از خارج آمده و اميدواريم دست اندركاران توجه پيدا كنند وفريب اين گونه مسائل را نخورند. بر حكومت محترم اسلامي نيز لازم است كه در اين مسئله دخالت كند و جلوي اين فعاليت هاي اقتصادي ناسالم را بگيرد. زيرا در پايان كه مشتركان و طلبكاران زياد خواهند شد و برنامه ها عملاً متوقف مي شود و چيزي دستگير عده زيادي از مشتركين نخواهد شد ممكن است منجر به يك سر و صداي اجتماعي شود.
متن حكم آيت الله صافي گلپايگاني نيز درباره درآمد حاصل از بازاريابي شبكه اي و به خصوص شركت گلدكوئست، به اين شرح است: «بازاريابي به شكلي كه در گلدكوئست و امثال آن است حرام و درآمد حاصل از آن نيز حرام است والله العالم.»
متن ساير استفتاءها و احكام صادره از سوي مراجع عاليقدر تقليد نيز همانند اين احكام ذكر شده است.
با اين وجود، سرشاخه هاي شبكه هاي هرمي در جلسات پرزنت (عضوگيري) با سوءاستفاده و جعل فتواي مجتهدان و مراجع تقليد فعاليت و كسب درآمد ازطريق شبكه هاي بازاريابي هرمي خود را مشروع جلوه مي دهند.
اصل تقلب
فريب و تقلب در كوئست يك اصل است و اين دقيقاً برعكس ادعايي است كه اعضاي آن دارند. كوئسترها باجملات فريبنده و محرك تلاش مي كنند تا دنياي فعاليت در شبكه عنكبوتي هرمي را رؤيايي جلوه گر سازند.
يك دانشجوي دانشگاه صنعتي شريف كه به گفته خود بارها به جلسات پرزنت كوئست دعوت شده، اما هرگز به عضويت اين شبكه درنيامده، مي گويد: «شايد شما نيز به وسيله يكي از اعضاي اين سيستم يا سيستم هاي مشابه پرزنت شده باشيد و شركت و فعاليت هايش به شما معرفي شده باشد. پس حتماً اين تجربه را داريد كه در جلسه پرزنت حس مي كنيد، پرزنت كننده چه قدر در كار خود متبحر است و اطلاعات كاملي دارد. احتمالاً از اين همه اطلاعات فرد پرزنت كننده در حوزه هاي مختلف تعجب كرده ايد، چه بسا كه خودتان را سرزنش هم كرده باشيد كه چه قدر نسبت به او عقب هستيد. غافل از اين كه، آنها فقط چندين صفحه از يك جزوه سي-چهل صفحه اي را به صورت كامل حفظ كرده اند و توانسته اند كاتالوگ تبليغ و بازاريابي را پس از قبولي در امتحان پرزنتوري، كه بيشتر حافظه انسان را مورد آزمايش قرار مي دهد، دريافت كرده اند، بعد از چندبار پرزنت شدن در همان سيستم مي بينيد كه چه قدر جمله ها حتي يكايك كلمات پرزنتورها در جلسه هاي متفاوت شبيه به هم است.»
وي مي افزايد: منبع اطلاعاتي بازارياب هايي كه مسلط، باسواد و آگاه در هر زمينه به نظر مي رسند، چند جزوه كم حجم است. هرچند كه براي جذب نيرو در اين كمپاني، اين جزوه ها زيرنظر استادان و متخصصان به نحوي نوشته شده است كه مراحل جذب و به كارگيري افراد براساس اصول روانشناختي و جامعه شناسي باشد. اما با اين حال هر عضو تازه خيلي زود درمي يابد كه مراحل جذب افراد جديد به صورت مشروح، تعيين هدف، تعهد عضو، تخصيص زمان به وسيله آنها، چگونگي نوشتن ليست افرادي كه تصميم به ورود آنها به اين شبكه مي باشد، چگونگي دعوت كردن، معرفي شبكه در قالبCD و كاتالوگ، برگزاري جلسات معرفي، استفاده از تكنيك feel-felt found براي پاسخگويي به سؤالات در جلسات، اصل پي گيري براي جذب، تشريح راز ارتباط موفق، طرح اصول پنج گانه برقراري ارتباط، شش قدم براي پاسخ دادن به سؤالات براساس يك طرح ثابت است كه به وسيله گردانندگان اصلي شركت طراحي شده است كه در يكايك آنها، شيوه هاي رفتاري دروغين براي كلاه سر اين و آن گذاشتن با استفاده از اصول علمي به منظور به كارگيري نقاط ضعف شخصيتي در افراد يا زندگي آنها آموزش داده شده است.»
«ميترا-خ» كه حدود يك سال و پنج ماه هم در اين شبكه فعاليت كرده است، مي گويد: «در جزوه ها و CD آموزشي به فرد ياد مي دهند كه حتي در برابر پرسش هاي احتمالي افراد تازه وارد چه پاسخي بدهند تا او را مجاب كنند. جزوه (objections) كه همه اعضا بايد آن را ازبر كنند حاوي اطلاعات غلط، تحريف شده و غيرواقعي از نحوه فعاليت كوئيست در سراسر دنيا است كه همه سؤال هاي احتمالي را با پاسخ مديران ارشد به آنها درج كرده است.»
وي مي افزايد: «پاسخ به همه پرسش هايي كه در جلسات پرزنت قابل پيش بيني هستند، در اين جزوه گردآمده است. مثلاً پاسخ به اين سؤال ها كه افراد پس از مدتي شغل خود را رها كنند، به ضرر كشور هست يا نه، آيا بازاريابي براي كوئست كار كاذبي است يا نه، چرا فعاليت اين كمپاني ها از كشورهاي شرقي شروع شده نه كشورهاي غربي، آيا اين فعاليت در ايران قانوني است.»
اين سرگروه پشيمان شده از فعاليت در شبكه اختاپوسي كوئست ادامه مي دهد: «وقتي بعد از مدت ها عضوگيري و فعاليت به خود آمدم، احساس پوچي كردم. حقيقت بر من آشكار شده بود كه درحال بازي دادن مردم هستم. جلسه هاي تكراري جزوه ها حالم را به هم مي زد و از اين همه دروغ گويي، تظاهر و ريا متنفر شدم. انگار به اصل خودم رجعت كردم و دريافتم كه تا به حال هم با توجيهات غيرعلمي كه به ديگران تحويل مي دادم در واقع سر خودم كلاه مي گذاشتم. مي دانستم كه وقتي در جلسات هدف از اعضا مي خواهم روياهايشان را به صورت تخيلي به زبان بياورند، دارم از نقاط ضعف آنها براي تحقق آرزوهاي شخصي ام سوءاستفاده مي كنم. درحالي كه اعضاي زير گروه من با هزار اميد و آرزو وارد سيستم مي شدند و تازه كاري سخت را آغاز مي كردند من به ورچر (جايزه ويژه) خود فكر مي كردم. اين همه تضاد باعث شد تا يك روز صبح تصميم بگيرم درپي خود واقعي ام بگردم. براي خودم بودن بايد از گلدكوئست خداحافظي مي كردم. همان روز همه جزوه ها را آتش زدم، سي دي ها را شكستم و به همه اعضاي زيرمجموعه ام گفتم كه ديگر كار نمي كنم.»
هرمي هاي پشيمان
يكي از افرادي كه به جلسات پرزنت و تشكيلاتي شركت هاي هرمي دعوت شده و به گفته خود با آنها زندگي كرده است، يك جواني شهرستاني است كه از طريق بستگانش جهت پيدا كردن شغل به تهران آمده و به يكي از اين شركت ها وارد شده است.
وي در گفتگو با كيهان اظهار مي دارد: «پس از آنكه توسط يكي از بستگانم براي پيدا كردن شغلي مناسب به تهران آمدم، به يك خانه تيمي كه در واقع اتاق كوچكي بدون هيچ نشانه اي از فعاليت تجاري اقتصادي بود وارد شدم و توسط افراد كراوات زده اي به مدت 5/1ساعت پرزنت شدم. پس از آنكه نتوانستند مرا متقاعد به همكاري با خود كنند و از آنجائيكه من فرد مذهبي بودم و اين موضوع آن ها را دچار سختي بيشتري كرده بود، مرا به خانه دومي انتقال دادند. در خانه تيمي دوم با فضايي كاملاً متفاوت مواجه شدم. افرادي به ظاهر نمازخوان و خانه اي كه با تصاويري مذهبي تزئين شده بود. روند پرزنت كردن و متقاعد ساختن من در اين خانه نيز ادامه يافت. در طول اين مدت هرمي ها كه تعدادشان 15نفر تصور مي شود تماس هاي تلفني مرا به شدت محدود كردند. فردي به نام حاج ابوالفضل كه اهل قم بود و سرشاخه گروه محسوب مي شد با نشان دادن دستخط برخي افراد نظير (ص-ر) كه آن را مرجع تقليد مي خواندند و من براي بار نخست بود كه نام ايشان را مي شنيدم مرا تحت فشار شديد رواني قرار دادند كه گاه تا پاي درگيري پيش رفتيم. در نهايت اين افراد وقتي با مقاومت من مواجه شدند اصرار عجيبي به خروج از خانه و چرخيدن در شهر براي آرامش من كردند. عاقبت با گرمكن مرا از خانه خارج و به نزديكي خانه سومي بردند و به شدت اصرار كردند كه وارد اين منزل شوم. با مقاومت شديد من، بار ديگر سوار ماشين شديم و پس از مدتي چرخيدن، مرا با همان گرمكن در يكي از ايستگاههاي مترو به شكل توهين آميزي پياده كردند.
يكي ديگر از اعضاي شركت هرمي «آسو» در غرب ايران، داستان ورود خود به سيستم اختاپوسي را اينگونه تعريف مي كند:
من خودم درگير شركتي به نام آسو كه ايراني بوده شدم. متأسفانه من و بسياري از دوستانم درگير و قريب يك ميليارد تومان از سرمايه هايمان به غارت رفت و مال حرام وارد زند گي مان شد.
خدا مي داند كه بيش از يكسال است كه درگير مسائل قانوني اين شركت هستيم و نه تنها پيشرفتي نداشتيم بلكه خود نيز از لحاظ قانوني مجرم هستيم.
مي خواهم به صورت كاملاً سيستمي و با پوشش خبري زياد مردم را از اين تله انحرافي نجات بدهم.
جالب است بگويم روش آنها همچون روش منافقين، القاء و ايجاد توهم زراندوزي است تا بدين وسيله افراد بويژه خانواده هاي متدين را آلوده نمايند.
هرمي ديگري مي گويد: متأسفانه من ابتداي سال گذشته توسط بستگان نزديك وارد اين سيستم شدم و حتي چند نفر رو وارد هم كردم ولي با تحقيقاتي كه انجام دادم كذب بودن ادعاهاي كوئست برام محرز شد و كنار كشيدم.
نظر همه مراجع مبني بر حرمت هست كه من خودم از دفتر آقاي بهجت(ره) و هم دفتر آقاي مكارم حضوراً استفتاء كردم. ضمن اينكه دفتر آقاي مكارم به طور رايگان كتاب «بازاريابي شبكه اي يا كلاه برداري مرموز» را به من اهدا نمود.
محسن، يكي ديگر از كوئسترهاي پشيمان است كه مي گويد:
«من سال 83 وارد گلدكوئيست شدم بيش از 3 ماه تمام وقتم رو گذاشتم روي اين قضيه اينقدر به دوست و آشنا رو انداختم كه يه جورايي اعتماد به نفسمو از دست دادم از طرفي كار قبلي رو هم بخاطر اين از دست دادم.
بالادستي ها براي من ليست افراد آماده كردند و من به هر دوست و دشمني رو انداختم، ولي فايده نداشت و چون زن و بچه داشتم و تو خرج آنها مانده بودم آن را ول كردم. سال 84 همان كوئيستي هاي سابق وارد شبكه ديگري شده بودند به اسم لكسلي به زور من رو وارد اين شبكه كردن و من براي اينكه عضو بيارم خواهرم و دخترخاله ام رو وادار كردم طلاهايشان را بفروشند و وارد سيستم شوند اوايل همه چيز خوب بود ولي كم كم آنها از آوردن زير مجموعه عاجز شدند و از من طلب پول كردند من ماندم و 3 ميليون پول كه جز شرمندگيش برام چيزي نموند...
آن موقع بود كه بالادستي هاي من چهره واقعي خودشونو نشون دادند...
جوان 24 ساله قرباني شركت هاي هرمي
جوان 24 ساله اي كه در پي فريب خوردن از سرشاخه هاي يك شركت هرمي تا چند روز پيش در روياهاي طلايي خود غوطه مي خورد، امروز و پس از خودكشي ناموفق، تبديل به جوان فلجي شده كه به سختي قادر به ادامه زندگي است.
اين ماجراي تكان دهنده تنها يك مورد از اثرات اجتماعي است كه سرطان كوئست بر جاي گذاشته است.
بازپرس شعبه سوم جرايم اقتصادي در ارتباط با پرونده اين جوان مي گويد: چند روز پيش، والدين جواني با مراجعه به دادسرا و ارائه شكايت بيان كردند فرزند آنها پس از سرمايه گذاري در يك شركت هرمي كه با تبليغات گسترده در شبكه هاي اينترنتي اقدام به جذب سرمايه مي كرد مبلغ 2 ميليون تومان پولي را كه مقاديري از آن را قرض كرده بود در اين شركت سرمايه گذاري و پس از گذشت مدتي اقدام به جذب چند زيرشاخه كرد تا بتواند براساس وعده هاي فريبنده با اضافه كردن به زيرشاخه ها پورسانت بگيرد، اما زماني كه متوجه شد تمام وعده ها دروغي بيش نبوده با مراجعه به فردي كه او را جذب كرده، درخواست استرداد 2 ميليون تومان سرمايه اوليه خود و پول زيرشاخه ها را كرد كه پاسخ منفي شنيد.
در پي اين پاسخ، جوان 24 ساله كه تمام اميدهايش مبدل به كابوس ياس آور شده بود، با خوردن مقداري قرص اقدام به خودكشي كرد، اما پس از انتقال به بيمارستان به دليل شدت مسموميت از ناحيه هر دو پا فلج شده است.
بازپرس شعبه سوم مبارزه با جرايم اقتصادي افزود: به دنبال اين شكايت، دستور قضايي براي پيگيري و تحقيق در اين زمينه صادر شد و ماموران با اطلاعاتي كه در اين زمينه به دست آوردند، پس از حضور در محلي كه در پوشش يك شركت تجاري فعاليت مي كرد، با پلمب كردن اين محل چند نفر را دستگير و تحقيق از آنها را آغاز كردند.
¤ فروش «كليه» براي عضويت در شركتهاي هرمي
تبليغات وسوسه انگيز شركتهاي هرمي سبب شده تا برخي جوانان براي رسيدن زودهنگام به پول و ثروت هاي كلان، دست به اقدامات عجيب و ناگواري بزنند.
در آخرين گزارش دريافتي، يك جوان 27 ساله ايراني پس از پرزنت در يكي از اين شركت ها به خاطر فقر مالي و با هدف تأمين هزينه ثبت نام در اين شركت هرمي «كليه» خود را فروخته است.
براساس اين خبر، خريداران در ازاي خريد «كليه» اين جوان همداني مبلغ شش ميليون تومان به او پرداخت كرده اند تا وي بتواند هزينه عضويت خود را بپردازد.
چندي پيش نيز يك جوان 22 ساله پس از پرزنت در يكي از شركت هاي هرمي پدرش را وادار به فروش دام و طيور مي كند كه پس از مخالفت پدر، اين جوان اقدام به خودكشي مي كند.
در موردي ديگر، يك دختر دانشجو براي تهيه هزينه ثبت نام در يك شركت هرمي پس از تلاش فراوان براي قرض گرفتن اين مبلغ و ناكامي در اين تلاش، مجبور مي شود تن به اعمال غيراخلاقي دهد.
گفتني است براساس اخبار موثق دريافتي كيهان از منابع آگاه در پرونده هاي زيادي كه از سوي اعضاي شاكي و مالباخته عليه شركت هاي هرمي و شبكه اي در دادگستري تشكيل شده است، علاوه بر كلاهبرداري هاي مالي، موارد متعددي از خلافكاريهاي غيراخلاقي، فساد، آدم ربايي و قتل نيز ديده مي شود.
ممنوعيت فعاليت هاي بازاريابي چند سطحي در كشورهاي مختلف
عليرغم اينكه ليدرها و سرگروههاي شبكه هاي هرمي در جلسات پرزنت، اعلام مي كنند كه فعاليت هاي هرمي تحت عنوان بازاريابي چند سطحي در كشورهاي پيشرفته غربي كاملاً آزاد و قانوني است و حتي از فعاليت هاي مذكور حمايت مي شود، اما اين فعاليت ها با محدوديت هاي قانوني بسياري در اين كشورها روبه روست.
براساس مشاهدات موجود در كشور آمريكا هر ايالتي قوانيني را جهت كنترل شركت هاي بازاريابي چند سطحي وضع كرده است. اگرچه بيشتر فعاليت هاي اجرايي از سوي دولت فدرال و از طريق
FTC SEC و US Postal Service بوده است، اما گستره اين فعاليت هاي اجرايي در سطح ايالت ها است.
فعاليت هاي محدود كننده فعاليت هاي مرتبط با بازاريابي چند سطحي از دهه 1970 ميلادي در آمريكا آغاز شد. در ابتدا اين فعاليت ها درچارچوب قانون امنيت تجارت و قوانين كلاهبرداري و فريب مصرف كننده صورت مي پذيرفت. با گذر زمان و تغيير روش شركت هاي هرمي، هرايالت آمريكا قوانين ممنوع كننده اي را وضع مي كند.
اين قوانين در حوزه «طرح هاي هرمي»، «قوانين طرح هاي زنجيره اي بي پايان»، «قوانين بخت آزمايي»، «قوانين ارجاع براي فروش» و اخيرا «قوانين توزيع چند سطحي» تصويب و اجرايي شده است.
در آمريكا اغلب شركت هايي كه تحت قانون بخت آزمايي نيز فعاليت مي كنند، تحت قوانين طرح هاي هرمي مورد پيگرد قرار مي گيرند.
براساس قوانين ايالت مريلند، هر طرحي كه به موجب آن، يكي از اعضا مبلغي را پرداخت كند تا در ازاي آن، حق الزحمه اي را كسب كند و اين حق الزحمه ناشي از معرفي فردي به عنوان عضو باشد، ممنوع و غيرقانوني است.
در ايالت هاي ميسوري، نيومكزيكو، داكوتاي شمالي، اوكلاهاما، تگزاس، تنسي و پورتوريكر نيز قوانين مشابهي وجود دارد.
در كانادا نيز فعاليت شركت هاي شبكه اي و هرمي در بخش 55 قوانين فعاليت هاي رقابتي فدرال كانادا ممنوع مي باشد و براي آن جرايم سنگين نقدي و زندان پيش بيني شده است.
در روسيه نيز طبق قوانين جديد، ايجاد شركت هاي هرمي جرم سنگين محسوب مي شود و كساني كه مرتكب چنين اعمال اقتصادي شوند، با توجه به ميزان جرم ارتكابي، به چهار تا 15 سال زندان محكوم مي شوند.
سازمان فدرال بازار مالي روسيه دست اندركار مبارزه با شركت هاي هرمي است و با همكاري برخي نهادهاي امنيتي از جمله سازمان امنيت فدرال و اداره امنيت اقتصادي وزارت كشور به اين مبارزه مي پردازد.
اداره امنيت اقتصادي وزارت كشور روسيه به تازگي اعلام كرد از سال 1991 تاكنون، 518 شركت هرمي ورشكسته يا تعطيل شده اند و 336 پرونده عليه مسئولين آنها گشوده شده است.
شركت هاي هرمي در روسيه كه دو دهه پيش و به دنبال فروپاشي شوروي مانند قارچ شكل گرفتند، سرمايه هاي ميليون ها نفر را در روسيه بلعيدند و به اقتصاد اين كشور و مردم آن خسارت هاي هنگفتي وارد كرد.
كشورهاي مختلف ديگر دنيا از جمله سوريه نيز پس از مواجه شدن با نتايج مخرب شركت هاي هرمي و شبيه آن، تمام امكانات قانوني، پليسي و قضايي خود را به كار گرفتند تا با اين پديده شوم به مقابله برخيزند. سوريه براي جلوگيري از فعاليت شركت هاي «شبه هرمي» و اخلالگران اقتصادي در اين كشور قوانين سختي وضع كرده و با اشخاص فعال در اين عرصه به شدت برخورد كرده است.
چين نيز فعاليت شركت هاي هرمي را غيرقانوني و باعث بروز فساد اقتصادي مي د اند
براساس آمارهاي منتشر شده تنها در سال گذشته ميلادي چين با بيشتر از دو هزار و 500 مورد از اين نوع شركت ها و فعالان شركت هاي غيرقانوني هرمي برخورد كرده و بسياري از دست اندركاران شركت هاي هرمي را به مجازات رسانده است.
در سال گذشته ميلادي مسئولان وزارت بازرگاني چين خاطرنشان كرد: 20 هزار بخش كه در فعاليت هاي فروش هرمي دست داشتند از بين برده شدند و پليس صدها مورد را پيگيري كرده و نزديك به يك هزار نفر را نيز در اين ارتباط بازداشت كرده است.
از آن مهمتر اينكه كنگره ملي خلق چين قانوني را در اين ارتباط تصويب كرده است كه براساس آن و در چارچوب قوانين جزا كساني كه در فروش هرمي مشاركت داشته و يا اقدام به سازماندهي شركت ها و فروش هاي هرمي كنند به شدت مجازات خواهند شد.
گزارش مشاور ارشد كميسيون تجارت فدرال آمريكا
«دبرا. اي. والنتين» (Debra A Valentine) مشاور ارشد كميسيون تجارت فدرال آمريكا، در سمينار صندوق بين المللي پول (IMF) با موضوع «امور حقوقي شايع و موثر بر بانك هاي مركزي» در گزارشي پيرامون طرح هاي هرمي، چنين اظهار مي دارد:
«از فرصتي كه داديد تا در مورد مشكلات فزاينده بين المللي طرح هاي هرمي صحبت كنم، سپاسگزارم. نكته قابل توجه در مورد چنين طرح هايي، اين است كه با وجود اينكه طرح ها شكل هاي قديمي كلاهبرداري هستند، تكنولوژي جديد، به طور وسيعي توانايي بالقوه آنها را براي ضربه زدن به شهروندان ما افزايش داده است. خصوصا اينترنت كه براي سازندگان هرم، بزرگراه وسيعي را جهت جذب نيروهاي جديد از سراسر جهان و در زماني بسيار كوتاه فراهم مي كند.
اطلاعيه پليس بين الملل
در سال 2005 ميلادي، سه نفر از سران گلدكوئست به نام هاي «دوناماري اليسون»، «جوزف بيسمارك» و «ويجي السوارن» توسط پليس جاكارتا و به درخواست پليس بين الملل (Interpol) دستگير شدند. اتهام اين افراد راه اندازي شركتي با سيستم هرمي بوده است و به همين دليل از طرف دولت كشورهاي مالزي، هنگ كنگ و فيليپين تحت پيگرد قانوني قرار گرفته بودند.
با جستجويي ساده در سايت اينترپل مشاهده مي شود كه دست كم پنج نفر از نه عضو هيئت رئيسه اين شركت تحت تعقيب پليس بين الملل مي باشند.
اين افراد عبارتند از: «ويجي السوارن» مدير داخلي، «كورت جورج روكورنيك» مدير امنيتي، «خوزف بيسمارك» مسئول روابط عمومي، «تاجي كينتارا» مسئول بخش تحقيق و توسعه و «دوناماري اليسون» مسئول امور آموزشي.
ضمنا دولت امارات متحده عربي نيز خانم «سوزان كري» نماينده اصلي شركت گلدكوئست در ايران را به دليل فعاليت هاي ناسالم اقتصادي از اين اميرنشين اخراج و براساس اخبار موجود وي محل فعاليت خود را به عمان تغيير داده است.
هشدار نسبت به رشد قارچ گونه شركت هاي هرمي جديد
شركت هاي هرمي هر روز از الگوريتم و شيوه جديدي براي كسب درآمد بيشتر استفاده مي كنند كه اين موضوع، گاه شناسايي و مقابله با آنان را دچار مشكلات بيشتري مي كند. به عنوان مثال يكي از خوانندگان در تماس با سرويس اقتصادي كيهان مي گويد: مدتي است كه محصولات آرايشي Oriflame به صورت بازاريابي مستقيم و شبكه اي در جامعه فروخته مي شود، درحاليكه اين محصولات در هيچ فروشگاه و داروخانه اي يافت نمي شود. روش فروش اين شركت گرچه به صورت هرمي است، ولي قواعد و قوانين آن تا حدي متفاوت است و چون فروش كالا به صورت واقعي اتفاق مي افتد و كالاي دريافتي معادل پولي است كه پرداخت مي شود، تا حدودي فعاليت اين شركت را توجيه مي كند. از كيهان خواهش مي كنم اين موضوع را پيگيري كرده و اطلاع رساني كافي را داشته باشد. خواهشمندم از مسئولين بازرگاني، بهداشتي و قضايي در اين مورد سؤال شود تا تكليف مردم درمورد اعتماد به اين محصولات و نحوه فروش و بازاريابي آنها مشخص گردد. شبكه هرمي اين شركت نيز به شدت درحال گسترش است به گونه اي كه در مدت 1 ماه اخير تاكنون از سه كانال مختلف محصولات اين شركت به اينجانب معرفي و تبليغ شده است. اگر كار اين شركت كاملاً قانوني و موجه است، پس چرا محصولات آن در هيچ فروشگاه و داروخانه اي يافت نمي شود؟ مسئولين چگونه به اين محصولات آرايشي و بهداشتي نظارت مي كنند؟
اين مورد تنها يك نمونه از نسل جديد شركتهاي هرمي است. شركت هاي ديگري با فعاليت در حوزه هايي متنوع مشغول به فعاليت هستند و تعدادي نيز در راهند. نكته مهم تغيير در الگوريتم فعاليتي اين شركت هاست كه هر روز پيچيده تر اما با همان قاعده كلي تغيير مي كند.
عليرغم گذشت سال ها از ورود نخستين شركت هرمي به ايران، هم چنان اخبار تلخ كلاهبرداري هاي اين شبكه ها به گوش مي رسد. سستي برخورد قضايي با شركت هاي هرمي كه امنيت ملي كشور را نيز در خطر قرار داده اند، سبب شده تا در سالهاي اخير، فعاليت پنهان و نيمه پنهان شبكه اي آنان رشد چشمگيري يابد، به طوريكه 15 استان كشور را در سطح وسيعي مورد هجوم خود قرار داده اند.
به نظر مي رسد برخوردهاي مقطعي را بايد كنار گذارد و فكري اساسي براي ريشه كني سرطان كوئست و ديگر شبكه هاي هرمي نظير آن گرفت تا ديگر اين چنين سرمايه، توليد، نيروي فكر و انديشه و هزاران سرمايه ديگر بشري در كشورمان صرف تحقق روياي شيرين عده اي محدود نشود. فردا شايد دير باشد، امروز بايد تصميمي گرفت.