E-mail:shayanfar@kayhannews.ir

درد دل هاي خسرو ابتهاج با جاسوسان آمريكايي زندگينامه جمعي از رجال پهلوي49

مجيدي، عبدالمجيد - 7
خيلي محرمانه
زمان: 30 ژوئيه 1975 - 8/5/54
مكان: دفتر آقاي وينكلر، روابط عمومي
مذاكره با دكتر خسرو ابتهاج
شركت كنندگان: دكتر خسرو ابتهاج، كارمند سابق سازمان برنامه و بودجه و در حال حاضر بازرگان بخش خصوصي گوردون وينكلر، مأمور روابط عمومي
دكتر ابتهاج ديروز تلفن زد و درخواست نمود كه اگر بشود سري بزند و درد دلي بكند. زماني كه شروع به صحبت نموديم، روشن شد كه خواست اصلي او روشن كردن اعتبارش نزد من و هر فرد ديگري كه من مي شناسم، مي باشد. دكتر ابتهاج، دوستي تقريباً با دو سال سابقه، اظهار داشت كه از زمان اخراجش از سازمان برنامه، حدود شش ماه قبل، نامش در تمام جامعه به صورت بدي لكه دار شده است. او مي گويد كه دوستاني مدام به او مي گويند نمي توانند باور كنند كه او به خاطر فساد، اخراج شده است.
دكتر ابتهاج داستان زير را در مورد شرايطي كه منجر به اخراج وي توسط رئيس سازمان برنامه، عبدالمجيد مجيدي، شد، براي من نقل كرد. دكتر ابتهاج تنها فرد مسئول مذاكره با شركت هاي خارجي براي هدايت تكنولوژيكي و به دست آوردن سخت افزار در رابطه با جنبه هاي مختلف برنامأ فضايي ايران بوده است. او گفت كه پاييز گذشته به طور غير رسمي از طرف نمايندگان راكول و جنرال الكتريك به وي گفته شد كه آنها مي توانند ايستگاههاي زميني قابل حمل تكميل شده با قيمتي بين 5/3 تا 5 ميليون دلار، تهيه و تدارك نمايند. هريك از شركت ها به ابتهاج گفته بودند كه تكميل كردن ساخت براي آنها 10 تا 15 ماه طول مي كشد. مدت كوتاهي پس از آن، ابتهاج نامه اي از نمايندأ شركت بنديكس دريافت نمود كه اظهار مي نمود بنديكس مي تواند يك ايستگاه زميني قابل حمل در مدت 5 ماه با قيمتي حدود 4 ميليون دلار، توليد نمايد.
ابتهاج گفت كه او سپس نزد مجيدي رفت، كه او به نوبأ خود شاه را از اين سه پيشنهاد غير رسمي مطلع نمود و شاه مجوز اقدام براي بنديكس را به مجيدي داد. پس از آن مجيدي به ابتهاج دستور داد كه نامه اي حاكي از تمايل براي بنديكس بفرستد. در نامه جزئياتي در مورد قيمت گذاري، ساخت و زمان از بنديكس خواسته شده بود.
ابتهاج اظهار داشت كه او متعاقباً مطلع شد كه آقاي محوي، عامل بنديكس از كشور، بنديكس را وادار كرده است كه قيمت قبلي را 3/1 ميليون دلار بالا ببرد و كل تخمين سرانگشتي را به 3/5 ميليون دلار برساند. واضح است كه حجم اين مبلغ اضافي به جيب محوي مي رفت. زماني كه بنديكس رسماً پيشنهاد خود را از 4 ميليون دلار به 3/5 ميليون دلار تغيير داد، ابتهاج با آنها به مجادله برخاست و گفت وي دريافت كه در نتيجأ اين برخورد، آنها در صدد برآمدند كه بار ديگر پيشنهاد خود را تا 4 ميليون دلار كاهش دهند. به هر حال محوي به آنها گفت كه اگر آنها تصميم به انجام چنين كاري بگيرند، او جدا خواهد شد و آنها مجبور خواهند بود كه خودشان با دولت ايران وارد معامله شوند.
بنا به گفتأ ابتهاج، كمي پس از آن، جنرال الكتريك آمد و گفت كه آنها اين كار را با حدود 5/3 ميليون دلار مي توانند در عرض مدت 5 ماه انجام دهند. ابتهاج به طور طبيعي پريشان شد و از جنرال الكتريك پرسيد كه آنها چگونه مي توانند صحبت خود را تغيير دهند و آنها گفتند هم اكنون تعداد زيادي آنتن مازاد در بازار هست و مي توان فوراً آنها را به دست آورد.
ابتهاج متقاعد شد كه مسئله در اينجا اين است كه شاهين آقايان كه نمايندگي جنرال الكتريك را دارد به نخست وزير و محوي بسيار نزديك مي باشد و محوي هم به علم بسيار نزديك است. ابتهاج گفت كه در مورد پيشنهاد جديد جنرال الكتريك، مجيدي را مطلع كرده و مجيدي شديداً عصباني شده، زيرا قبلاً اعليحضرت را مطلع نموده بود كه بهترين پيشنهاد از جانب بنديكس بوده است. در هر حال مجيدي به شاه مراجعه نمود و در مورد اين وضعيت با او صحبت نمود، اعليحضرت از كوتاهي سازمان برنامه در كسب بهترين پيشنهاد خيلي ناراحت شد. مجيدي همانند ابتهاج، احساس كرد كه در برابر شاه تحقير شده است.
چند روز بعد ابتهاج توسط مافوق خود مطلع شد كه مجيدي خواستار استعفاي وي شده است. ابتهاج به آن مافوق گفت مطلقاً دليلي جود ندارد كه او استعفا نمايد و اين كه به وي توسط ناظران آمريكائي برخي اطلاعات مغاير رسيده بود، اما او با كمال صداقت عمل نموده است. بعدها ابتهاج مجيدي را در يك برخورد اجتماعي ديد و از او توضيح خواست. مجيدي گفت كه براي اولين بار در مدت تصدي خود، در برابر شاه ناراحت شده است و او احساس مي كند كه اين مهم است كه آنها فعلاً وضعيت را آرام كنند و اينكه بهترين راه حل براي ابتهاج مي تواند تسليم استعفايش باشد. ابتهاج استعفايش را تقديم نكرد و در نتيجه از خدمت منفصل شد.
ابتهاج معتقد است كه او در فشار بين علم و هويدا گير كرده است. به نظر مي رسد كه اين لقمه اي باشد كه به زور براي من گرفته شده است، من از ابتهاج پرسيدم كه آيا دليل واقعي نمي تواند اين حقيقت باشد كه مجيدي واقعاً در جستجوي بهانه اي براي خلاص شدن از دست وي مي باشد. ابتهاج پذيرفت كه مسئله مي تواند به اين صورت باشد. او اظهار داشت كه او پيوسته خاري در چشم بسياري از مقامات سازمان برنامه بوده است. زيرا در مورد پيمانها و مذاكرات با تأمين كنندگان خارجي خيلي محتاط و دقيق بود.
ابتهاج گفت كه پدرش، احمدعلي ابتهاج در مورد رفع ناراحتي پسرش كه به دست مجيدي است، برآشفته مي باشد و علناً با تلاش هاي بي پايان براي تنزيه نام پسرش، شديداً سروصدا مي كند. ظاهراً ابتهاج بزرگ به طور علني اظهار داشته كه اين ننگ است كه فردي مانند مجيدي كه قبلاً كمونيست بوده است، در مقامي باشد كه بتواند نام خانوادأ خوشنام ابتهاج را لكه دار نمايد.
ابتهاج بزرگ ملكه را ملاقات كرد و خسرو و خودش مادر ملكه را ديد. تقريباً دو هفته قبل خسرو نامه اي براي شاه نوشت و اوضاع را بطور كامل شرح داد و از شاه خواست كه تحقيق كند و دريابد كه او بي تقصير است. ابتهاج گفت او مطلع شده است كه شاه از سازمان برنامه گزارشي در مورد اين وضعيت خواسته است. اين امر از طريق علم صورت گرفته است.
در مورد مجيدي، ابتهاج گفت كه سابقأ او به عنوان يك كمونيست، او را شديداً ضد آمريكائي ساخته است. او گفت كه مجيدي پيوسته بر او به علت معامله با شركت هاي آمريكائي خرده مي گيرد و در يك مورد به او دستور داد كه با يك شركت انگليسي وارد معامله شود، كه بنا به گفتأ ابتهاج، براي تحويل قرارداد همانند شركت آمريكائي رقيب خود مجهز نبود. قرار داد درخواست آموزش كارشناسان ايراني در كشور طرف قرار داشت. هنگامي كه ابتهاج ضعف شركت انگليسي در مقايسه با تشكيلات آمريكائي را تذكر داد، مجيدي در جواب گفت كه بهتر است كارشناسان ايراني به انگلستان فرستاده شوند، زيرا انگليسي ها از نظر فرهنگي به ايران نزديكترند تا آمريكائي ها.
مجيدي، عبدالمجيد - 8
عبدالمجيد مجيدي وزير مشاور در امور سازمان برنامه و بودجه
خيلي محرمانه
عنوان خطاب: آقاي وزير
عبدالمجيد مجيدي چهل وشش ساله، از ژانويه 1973 وزير مشاور در امور سازمان برنامه و بودجه بوده است. او از نوامبر 1968 به عنوان وزير كار و امور اجتماعي خدمت كرده است. به عنوان وزير مشاور او تمام مراتب را تا رأس سازماني كه او مراتب خدمتي خود را از آن شروع كرد، طي نموده است. او يكي از مجريان اقتصادي سخت كوش و بسيار شايسته و آموزش ديده در غرب است كه براي پيشرفت اقتصادي ايران شايستگي زيادي دارد.
مجيدي معتقدي راسخ در لزوم توسعأ اقتصادي برنامه ريزي شده مي باشد. او استعداد قابل توجهي به عنوان يك سياستگذار از خود نشان داده است و به حق يك چهرأ سياسي شده است.
مجيدي در رشتأ حقوق از دانشگاه پاريس، دكترا و در رشتأ اقتصاد از دانشگاه هاروارد، ليسانس گرفته است. او يازده سال تجربه در سازمان برنامه دارد كه پنج سال از آن را در رأس ادارأ مركزي بودجه بوده است. زماني كه وزارت توليدات كشاورزي و مواد مصرفي در سال 1967 به وجود آمد، وي به عنوان اولين رئيس آن برگزيده شد. به عنوان يك بازديدكننده، مجيدي بيشتر آسيا و اروپا را ديده است. او يك هيئت نمايندگي را در اتحاد جماهير شوروي در سال 1971 و در ايالات متحده در سال 1974 رهبري نمود. آقاي وزير يك فرد خوش پوش است و پيپ مي كشد. از جمله علائق او كشاورزي و هنر است.
او انگليسي را بسيار عالي و فرانسه را خوب صحبت مي كند. همسرش منير وكيلي رهبر اپرا در ايران است. او اپراهاي چندي را تهيه، رهبري و اجرا كرده است. خانواده مجيدي يك دختر 18 ساله دارند. برادر مجيدي، محمد، رئيس بانك رفاه مي باشد.
5 نوامبر 1975 - 14/8/45
مجيدي، عبدالمجيد - 9
SRF (تسهيلات ويژه گزارشگري)33
سرّي 23 اوت 1977 - 1/6/56
4- عبدالمجيد مجيدي (رئيس سابق سازمان برنامه و بودجه) در مقايسه با آنچه بيشتر انتظار مي رفت يك سپر بلا باشد، چيزي شبيه يك بازنده در جنگ بود. در حقيقت مجيدي از مقامش در سازمان برنامه و بودجه به علت كمي قدرت كنار گذاشته شد. به هر حال، او نمي توانست سهم عمدأ مسئوليت را به عهده داشته باشد و كسي كه بايد تنبيه و مجازات مي شد، او نيست. حقيقت امر اين است كه شاه كليأ مسائل مربوط به نيرو برق را قبضه كرده بود. طرحهايي كه امروزه عدم كفايت آن ثابت شده است، شخصاً توسط او به تصويب رسيده بود و اختلافات بين سازمان برنامه و بودجه و وزارت نيرو در مورد اختصاص بودجه در زمينه نيرو چندين سال قبل توسط شاه تصميم گيري شده بود. اين مسئله به طور گسترده اي معلوم شده - حداقل در ارتباط با وزارتخانه ها - - كه شاه خودش تصميماتي گرفته كه غلط بودن آن به اثبات رسيده است. با وجود اين، مجيدي رسماً توبيخ شده بود، اما با ملايمت (اظهارنظر منبع: خشم شاه در مورد بحران برق به ميزان وسيعي نتيجه مستقيم اشتباهات خودش در اين زمينه است).
وزير مختار رايزن سياسي
مجيدي، عبدالمجيد - 10
خيلي محرمانه - غيرقابل رؤيت براي بيگانگان
عبدالمجيد مجيدي مديركل بنياد فرح پهلوي (از اوت 1977)
عنوان خطاب: دكتر مجيدي
به عنوان مديركل بنياد فرح پهلوي، عبدالمجيد مجيدي فعاليت هاي خيرخواهانأ علياحضرت را هماهنگ مي كند. بنياد در زمينه هاي پرستاري، آموزشگاهها، باشگاه جوانان و اردوها عمل مي كند. مجيدي يك مجري سخت كوش و بسيار لايق و آموزش ديده در غرب است و قبلاً در مقام وزير مشاور در امور سازمان برنامه و بودجه طي سالهاي 1977 - 1973 خدمت كرده بود و مقام خود را در نتيجه سقوط نخست وزير، اميرعباس هويدا، از دست داد. زماني كه او در كابينه بود، ارتباطاتش با سفارت آمريكا به طور كلي بسيار عالي بود. (خيلي محرمانه)
مجيدي در حقوق از دانشگاه پاريس، دكترا و در اقتصاد از دانشگاه هاروارد، ليسانس دارد. او مجموعاً داراي تجربه اي سيزده ساله در سازمان برنامه است. زماني كه وزارت توليدات كشاورزي و مواد مصرفي در سال 1967 ايجاد شد، او اولين رئيس آن بود. او طي سالهاي 1973 - 1968 وزيركار بود. (بدون طبقه بندي)
مجيدي 94 ساله، انگليسي را عالي و فرانسه را خوب صحبت مي كند. او در سال 1971 و 1974 از ايالات متحده و در سال 1971 از اتحاد جماهير شوروي ديدن كرد. (بدون طبقه بندي)
13 دسامبر 1978 - 22/9/57
مرشد، محمدحسن - 1
تاريخ: 12 اكتبر 1978 - 20/7/57
خيلي محرمانه
از: سفارت آمريكا، تهران 131 - A
به: وزارت امورخارجه
موضوع: اطلاعات بيوگرافيك در مورد انتصابات جديد
دكتر محمدحسن مرشد در 9 اكتبر، به جاي نصرالله مژدهي، وزير بهداري شد. مرشد در 1903 در يزد متولد شد و يك پزشك است. بعد از اخذ دكترايش از دانشگاه تهران، وي يك مدرك پيشرفته در بهداشت از دانشگاه كلمبيا گرفت. وي متعاقباً در وزارت بهداري در سمت هاي مدير كل بخش بهداشت و معاونت پارلماني وزير خدمت كرد. مرشد در سال 1975 به عنوان نمايندأ مجلس سنا از تهران انتخاب شد.
مرشد، هر چند در موضوعات مربوط به بهداشت عمومي تجربه دارد، تفاوت بارزي با سلف خود كه يكي از رهبران سياسي بالقوه در كابينه بود، نشان مي دهد. مرشد سن متوسط كابينه را كه از قبل هم دولتي پير بود، بالا برده است. او مقالاتي در زمينأ بهداشت عمومي منتشر كرده است. او انگليسي صحبت مي كند.
مرشد، محمدحسن - 2
محمدحسن مرشد وزير بهداري و رفاه اجتماعي
خيلي محرمانه
عنوان خطاب: آقاي وزير
در 16 نوامبر 1978، محمدحسن مرشد در كابينه غلامرضا ازهاري، نخست وزير، همان وزارتخانه اي را كه به مدت يك ماه (اوت - نوامبر 1978) در دولت جعفر شريف امامي اداره مي كرد، تحويل گرفت. مرشد يك طبيب و يكي از مقامات سابق وزارت بهداري است و كاملاً براي بخش بهداري وزارتخانأ خود از نظر تحصيلي واجد شرايط است. او باهوش و طرفدار ايالات متحده است. در گذشته او با مقامات ايالات متحده همكاري مي كرده است.
مرشد در شهر كوچك يزد متولد شد. او دكتراي طب را از دانشگاه تهران دريافت نمود و در سال 1949 آموزشهاي سازمان بهداشت جهاني را گذراند و در سال 1950 با بورس اداره همكاريهاي بين المللي ايالات متحده، در رشتأ بهداشت عمومي در دانشگاه كلمبيا فوق ليسانس گرفت.
مرشد در اوايل خدمتش مشاغلي به عهده گرفت كه از نزديك در تماس با مراقبت هاي پزشكي بود: مدير اداره بهداري يزد، رئيس كلينيك بيماري هاي مقاربتي در بيمارستان دولتي نجات تهران، و معاون رئيس و سپس رئيس بخش پيشگيري پزشكي در اداره بهداري تهران. در سال 1960 او به قسمت هاي اداري پزشكي رفت و به عنوان معاون مديركل و سپس مديركل بهداري در وزارت بهداري خدمت كرد. او در سال 1963، معاون فني وزير شد و از 1964 تا 1975 به عنوان معاون پارلماني وزير فعاليت نمود. او در سال 1960 به نمايندگي مجلس شورا انتخاب شد، ولي كمي پس از آن به دليل نامعلومي استعفا داد. در سال 1975 او به نمايندگي مجلس سنا انتخاب گرديد.
مرشد مقالات و رساله هايي در موضوعات پزشكي نوشته است. او حدود 75 سال دارد. به زبان انگليسي صحبت مي كند. مرشد ازدواج كرده و داراي فرزند است.
29 نوامبر 1978 - 8/9/57
معتمدي، قاسم - 1
قاسم معتمدي رئيس دانشگاه اصفهان
عنوان خطاب: دكتر معتمدي
دكتر قاسم معتمدي، حدوداً 51 ساله، از سال 1967 رئيس دانشگاه اصفهان بوده است. او سابقاً از سال 1964 به عنوان معاون وزير بهداشت در امور اجرائي و فني خدمت كرده است. به عنوان رئيس دانشگاه، بر پنج دانشكدأ ادبيات و علوم انساني، داروسازي، تعليم و تربيت (احتمالاً تربيت دبير - م)، علوم و پزشكي رياست مي كند. او همچنين رئيس دانشكده پزشكي مي باشد. دانشگاه در سال 1949 تأسيس شده است و اكنون بيش از 300 نفر عضو هيئت علمي و بيش از 3000 دانشجو دارد.
معتمدي در سال 1951 از دانشگاه تهران مدرك پزشكي و در سال 5591 از دانشگاه كاليفرنيا در بركلي فوق ليسانس بهداشت عمومي (M. P. H) دريافت نمود. او دورأ انترني و رزيدنتي را در بيماريهاي قفسه سينه همراه با تأكيد مخصوص روي سل، بين سالهاي 1957 و 1961 به اتمام رساند. بيشترين تجربه دكتر معتمدي در اپيدمي لوژي بوده است. او مقام مدير كلي بهداشت استان را در آذربايجان شرقي و غربي، استان مركزي و اصفهان عهده دار بوده است. معتمدي بخش اپيدمي لوژي را در وزارت بهداري پايه گذاري كرد و سپس به عنوان رئيس بخش پيشگيري و كنترل امراض مسري در وزارتخانه خدمت نمود.
دكتر معتمدي بنيانگذار انجمن بهداشت ايران است. او يك جهانگرد است. وي انگليسي صحبت مي كند.
1 مارس 1976 - 10/12/45
معتمدي، قاسم - 2
تاريخ: 27 فوريه 1977 - 8/12/55
محرمانه
از: كنسولگري آمريكا در اصفهان 810
به: وزارت امورخارجه واشنگتن سفارت امريكا، تهران
موضوع: رئيس دانشگاه اصفهان، وزير علوم و آموزش عالي مي شود.
1- راديو ايران انتصاب 26 فوريه 1977 دكتر قاسم معتمدي به عنوان وزير علوم و آموزش عالي را به جاي دكتر عبدالحسين سميعي اعلام كرد. دكتر معتمدي به مدت ده سال رئيس دانشگاه اصفهان بوده است. هنوز جانشيني براي رياست دانشگاه اصفهان اعلام نشده است.
2- دكتر معتمدي در پزشكي تحصيل نموده است و شغل خود را در بهداشت عمومي، تقريباً در ده سال پيش با قبول ادارأ دانشگاه اصفهان، زماني كه يك دانشگاه استاني فاقد كارايي و راكد و خيلي عقب تر از رقيبش در شيراز يعني دانشگاه پهلوي شيراز بود، شروع كرد. طي دوران تصدي معتمدي، يك محوطه مدرن شبيه پارك در روي زميني كه از نظر تاريخي متعلق به سلسلأ صفوي مي باشد، ايجاد شده است. اين دانشگاه هر چند هنوز از نظر وسعت برنامه و استانداردهاي دانشگاهي از دانشگاه پهلوي عقب مي باشد، شروع به رشد و برنامه ريزي براي آينده كرده است. بنا به گفتأ معتمدي، عاملي كه پيشرفت آن را محدود مي كند، كمبود هيئت علمي و مديران قابل و شايسته است و نه كمبود بودجه. با 18 ساعت كار در روز و شور و ذوق براي نتايج كارهاي علمي و فقط حمايت شاه از آن، معتمدي شخصاً مسئول بسياري از اين تحولات و پيشرفت ها مي باشد. معتمدي اشتهار دارد به اين كه خود را با جزئياتي پايين تر از سطوح عادي سرگم مي كند و كليأ تصميمات را شخصاً مي گيرد. در خلال بيشتر مدت اقامتش در اصفهان، انتظار مي رفت كه معتمدي به يك انتصاب مهم دولتي دست يابد. او در سطوح ملي مشاوره بوده كه قابل ملاحظه ترين آن در آموزش و پرورش است، اما وي در محدودأ وسيعي از موضوعات ديگر نيز به عنوان مشاور عمل مي كند كه نتيجأ آن در سالهاي اخير، سفرهاي هوايي براي سه بار در هفته به تهران بوده است.
او با امور حزب رستاخيز از زمان شروعش درگير بوده است و گفته مي شود از اين كه پس از استعفاي هويدا از مقامش، به عنوان رهبر حزب برگزيده نشده، به طور ناخوشايندي متعجب شده است. معتمدي فرانسه و انگليسي را بسيار خوب تكلم مي كند. (تلگرام جداگانه براي بيوگرافي ملاحظه شود)
3- تنها دقايقي پس از اعلان، در ناهاري كه توسط نواب، معاون رئيس دانشگاه و همزمان رئيس دانشكدأ پزشكي، به افتخار دكتر هورويتز از دانشگاه جورج واشنگتن، اعضاي هيئت علمي دانشكده پزشكي و كنسول، داده شد، استنباطات مربوط به تغيير مورد بحث قرار گفت. نواب، كه براي مدت سه سال معاون رئيس دانشگاه بوده است، كاملاً «در آن بالاها» بود. احتمال مي رود كه او خود را براي مقام رياست دانشگاه آماده كرده بوده است، اما اكنون ملاحظه مي كند كه بيكار است. ممكن است كه معتمدي از تهران با او تماس گرفته باشد. او ممكن است به رياست دانشگاه در اصفهان منصوب شود و يا اگر شخص ديگري برگزيده شود، رئيس دانشگاه جديد قطعاً معاون خودش را خواهد آورد. نواب و همسر آمريكائي او، هيچيك در مورد احتمالات فوق الذكر اظهار علاقه اي نكردند و به نظر مي رسد كه در حال بازگشت به كار پزشكي در بخش خصوصي در جديدترين و مجهزترين بيمارستان اصفهان كه نواب يكي از هفده شريك آن مي باشد، هستند. كنسول ترديد دارد، در صورتي كه نواب بعنوان رئيس دانشگاه برگزيده شود، بتواند از اين افتخار روي بگرداند.
4- اظهارنظر: معتمدي اطلاعات و معلومات مفصلي راجع به مشكلات ملي و استاني آموزش عالي، انرژي و نقطه نظرات سياسي دارد. اگر ابعاد كار جديد، او را وارد سازد كه اختيارات خود را واگذار نمايد، و اگر قابليت افراد زير دستش چنين اجازه اي را به او بدهد، او اثبات خواهد نمود كه وزير بسيار كارايي خواهد بود.
مارشال
پاورقي