E-mail:shayanfar@kayhannews.ir

شيوه مديريت مطبوعات در دوره پهلوي توافق دولت و رسانه ها برسر اخبار زندگينامه جمعي از رجال پهلوي69

معينيان، نصرت الله - 4
نصرت الله معينيان وزير اطلاعات
سرّي - غيرقابل رؤيت براي بيگانگان
نصرت الله معينيان وظايف وزير اطلاعات را در دومين كابينأ علم در ژوئن 1963، زماني كه جهانگير تفضلي استعفأ داد، به عهده گرفت. او اين سمت را در سومين كابينأ علم (اكتبر 1963) و كابينه حسنعلي منصور
(7 مارس 1964) به عهده داشت. معينيان، مقامي فوق العاده با كفايت و سخت كار است و از سال 1953 در ارتباط با مديريت انتشارات و راديو و تا حدي باعث و مسئول ترفيع اين مديريت تا ردأ وزارتخانه بوده است. به عنوان وزير اطلاعات، معينيان مديريت كليأ ايستگاههاي راديويي اصلي ايران را سرپرستي مي كند، اعلاميه هاي روزمرأ دولت ايران را صادر مي نمايد، و در مواقع بروز مسائل بحراني او معمولاً تنها منبع انتشار اخبار است. از ژانويه 1962 او حق حكومت انحصاري بر جرايد ايران داشته است. او اين سانسور كردن را به عنوان وسيله هاي هدايت و ممانعت از كوشش هاي روسيه شوروي (كمونيزم) در ايران از طريق جرايد، افزايش داده است. معينيان بشدت مخالف كمونيزم است و در 1959 جنگ تبليغاتي بين ايران و روسيه شوروي را هدايت نمود. او يك مقام محافظه كار و با كفايت و يكي از مورد اعتمادترين دستياران شاه است. در دسامبر 1963، بنا به گزارش، به دستور شاه به حزب ايران نوين پيوست و در كميته مركزي حزب انتخاب گرديد.
معينيان در 1922 در اصفهان متولد شد. 35 او مدرسه متوسطأ رازي ( فرانسه) را در تهران گذراند و در 1944 از دانشكدأ حقوق دانشگاه تهران فارغ التحصيل شد. پس از ورود به خدمت دولت به عنوان كارمند جزء ادارأ راه آهن، او آغاز به مقاله نويسي براي جرايد متعدد ضد مصدق نمود. او بتدريج سردبير روزنامه آتش شد. وقتي مصدق در اوت 1953 از كار بركنار شد، معينيان توسط مهدي ميراشرافي ( ناشر آتش) و ابوالحسن عميدي نوري (ناشر داد) توصيه شد كه دستيار سرپرست انتشارات و راديو شود. او اين شغل را گرفت و در 1956 به جاي مدير عمل نمود. در آن زمان اين اداره تحت سرپرستي مستقيم معاون نخست وزير در امور سياسي و پارلماني ناصر ذوالفقاري بود. در دسامبر 1958، در نتيجه شكاف بين معينيان و ذوالفقاري ، ذوالفقاري استعفا داد و شغل معينيان مستقيماً تحت نظر نخست وزير قرار گرفت.
به عنوان معاون نخست وزير و سرپرست ادارأ انتشارات و راديو، معينيان گاه به گاه با مأمورين ايالات متحده ملاقات مي نمود. در پي بحران كوبا در 1962 او عكس العمل عموماً ضد آمريكائي جرايد ايران را به روحيأ مصلحت جويانأ ناشرين و سردبيران، شدت كوشش هاي تبليغاتي روسيه (كمونيزم) و گرايش به سمت عادي سازي روابط بين ايران و شوروي نسبت داد.
او پيشنهاد نمود كه سازمان اطلاعات ايالات متحده هدايت خبرنگاران جرايد ايراني را به عهده بگيرد (با كمك ادارأ او) تا از القاي نقطه نظرات آمريكائي در جرايد ايران اطمينان حاصل شود. او توسط نخست وزير سابق، اميني، به عنوان بهترين فرد متخصص براي «سر و كله زدن» با جرايد و تأمين منافع كشور در داخل و خارج معرفي شده است. در 1963 معينيان در دومين كابينأ علم، وزير راه شد، كه تا استعفاي تفضلي در آنجا باقي ماند. معينيان از انگلستان و اروپاي غربي در سالهاي 1952، 1957 و 1959 به دعوت دولت هاي مختلف بازديد به عمل آورد. در دسامبر 1963 او به عنوان رئيس يك هيئت براي بازبيني بودجه و تهيه يك بودجه براي سال بعد تعيين شد.
معينيان ازدواج نموده است و يك دختر متولد 6591 دارد. او به فارسي و فرانسه صحبت مي كند و آگاهي محدودي از انگليسي دارد.
27 مارس 1964 - 7/1/34
معينيان، نصرت الله - 5
تاريخ: 11 ژوئن 1964 - 21/3/34
خيلي محرمانه
از: بخش سياسي - فرناندو اي. راندون
به: بخش سياسي - آقاي مارتين اف. هرتز
موضوع: نصرت الله معينيان، وزير اطلاعات
در سوم ژوئن من به طور جداگانه با دكتر آرنولد و دكتر اميني از سازمان اطلاعات آمريكا (USIS) صحبت كردم و نظر آنها را راجع به آقاي معينيان كه به نظر مي رسد اهميت وي روزبروز بيشتر مي گردد، پرسيدم. نظريات آنها به شرح زير است:
1- نظريات دكتر آرنولد:
دكتر آرنولد ابتدا اظهار داشت به علت اين كه معينيان غير از فارسي به زبان ديگري صحبت نمي كند، لذا او كليأ مذاكراتش را با وي به وسيله مترجم (دكتر اميني) انجام داده است.
الف - مديريت اداري: دكتر آرنولد اظهار نمود كه معينيان شهرتي عالي به عنوان يك مدير دارد و مايل است شخصاً مسئوليت هر چه در اداره وي اتفاق مي افتد را به عهده بگيرد.
ب - جزمي و قاطع: دكتر آرنولد ادامه داد معينيان به هيچ وجه عادت به ارتباطات روانشناسي و اجتماعي ندارد، او تمايل دارد بيش از حد قاطع و جزمي (دگماتيك) باشد.
ج - نقش بزرگتر: معينيان عادت كرده است كه فقط دلواپس خواسته ها و تمايلات شاه باشد. ولي اكنون به نظر مي رسد كه خيلي فراتر از آن فكر كند، چون وي با آسايش و بهبود مملكت مربوط شده است. دكتر آرنولد اظهارداشت اين نقش بسيار مهمتري است.
د - كنترل بيشتر: تلويزيون: معينيان احساس مي كند كه اخبار تلويزيون بايستي مشابه اخبار راديو پخش شود. وزير احساس مي كند كه تلويزيون نبايد چيزي بگويد كه نبايستي از راديو شنيده شود. فيلم ها: موضع معينيان اين است كه اطلاعات بايستي كنترل فعاليت هاي فيلم سازي ادارأ هنرهاي زيبا را (به حق) در دست بگيرد. اين نظريه وزير را درگير يك جنگ با آقاي پهلبد، رياست هنرهاي زيبا كرده است.
هـ - ارتباط با سازمان اطلاعات آمريكا (USIS): دكتر آرنولد اظهار داشت كه آقاي معينيان در برخورد با USIS صميمي و همكار بوده است.
2- نظريات دكتر اميني:
دكتر آرنولد اشاره نمود كه احتمالاً دكتر اميني، بهتر معينيان را مي شناسد، در واقع اميني و معينيان ارتباطات نزديك كاري با يكديگر به وجود آورده اند و مكرراً با يكديگر تماس مي گيرند.
الف - معينيان بستگي به شاه دارد: اميني گفت كه قبل از هر چيز بايد درك شود كه معينيان مرد خودساخته اي است كه سمت فعلي خود را مديون شاه مي باشد. بنابراين، شاه مي تواند او را به راحتي كنترل نمايد، زيرا وزير بدون شاه هيچ است.
ب - بدون جايگاه اجتماعي: اميني گفت به علت زمينه هاي نامطلوب تحصيلي و تربيتي معينيان ، وي توسط دستگاه وازده مي شود. براي مثال، ابتهاج (اقتصاددان) احساس مي كند كه معينيان زير دست اوست، زيرا او زبان خارجي نمي داند، شايستگي و وقار اجتماعي ندارد، و فاقد اعتماد به نفس عمومي است.
ج - كانديداي نخست وزيري نيست: به دلايل فوق، معينيان واجد شرايط لازم براي نخست وزير شدن نمي باشد. علاوه بر اين وزير اطلاعات يك سخنران عمومي خوبي نيست.
د - يك مدير اداري عالي: اميني گفت ولي معينيان يك مدير و مجري عالي است كه بسيار سخت كار مي كند، قوأ تشخيص و نظر معتبر و منطقي دارد، درستكار است و با كارمندانش خوب و مؤدب رفتار مي كند.
اميني سپس اشاره نمود كه معينيان معاون فعلي خود را دوست ندارد، ولي چون اين مرد كار خود را خوب انجام مي دهد، معاون تعويض نخواهد شد. از سوي ديگر، يك دوست خوب معينيان نمي تواند در وزارت اطلاعات شغلي داشته باشد، زيرا معينيان احساس نمي كند كه او صلاحيت آن را داشته باشد. بنابراين زير دست معينيان بودن يعني، كار، نه دوستي. (دكتر اميني اسامي را ذكر نكرد. )
هـ - رمز موفقيت هاي معينيان: اميني گفت دو نفر سناتور به وي گفته اند كه شاه به برنامه راديويي معينيان گوش مي دهد و از آنچه مي شنود خشنود است، آن چيزي است كه شاه مايل است پخش شود. اميني ادامه داد معينيان با دقت توجه دارد كه شاه چه چيزي را دوست دارد و بيش از حد مواظب است كه چيزي كه شاه را ناخشنود مي سازد، در جرايد منعكس نشود.
و - يادآوري اين كه اميني او را منصوب نموده است: اين واقعيت كه نخست وزير، علي اميني، براي نخستين بار معينيان را وزير اطلاعات نمود، براي دكتر رضا اميني به نظر مي رسد كه مفهوم داشته باشد. بنابراين، معينيان روي هم رفته فقط منصوب شاه نيست، بلكه مردي است كه كارش را خوب انجام مي دهد و به طور همه جانبه تشخيص داده شده است كه اين قابليت را دارد.
ز - حتي جرايد موافق هستند: دكتر اميني ادامه داد كه حتي جرايد، معينيان را ستايش مي كنند يا حداقل خنثي هستند. من پرسيدم با وجود سانسور شديد معينيان، چطور چنين چيزي ممكن است؟ ولي دكتر اميني گفت كه جرايد آموخته اند كه چگونه با معينيان زندگي كنند و علاوه بر اين به هيچ وجه آزادي نمي خواهند. سپس سؤال كردم حتي آيا اميراني مدير خواندنيها معينيان را دوست دارد. اميني اظهار داشت كه آنها يكديگر را درك كرده اند و معينيان تشخيص داده است كه اميراني شايسته يك آزادي ويژه اي در حاشيه مقررات است. (بار ديگر رمز آزادي ويژأ اميراني ذكر نشد. )
اظهارنظر: معينيان به صورت يك اسقف و فردي بسيار كارآ كه جرايد پيروان بي چون و چراي او هستند، سر بر آورده است.
معينيان، نصرت الله - 6
تاريخ: 17 ژوئن 1964 - 27/3/43
سرّي غيرقابل رؤيت براي بيگانگان
از: منبع كنترل شدأ آمريكائي (CAS)
به: رئيس بخش سياسي
موضوع: دستورات وزير اطلاعات به مطبوعات
مراتب زير جهت اطلاع شما و هرگونه استفاده اي كه شما مايليد از آن در چهارچوب محدوديت هاي امنيتي تعيين شده به عمل آوريد، مي باشد. هرگونه گزارشي راجع به آن توسط شما بايستي قيد «غيرقابل رؤيت براي بيگانگان» را داشته باشد، ولي نيازي به ذكر CAS به عنوان منبع نيست. منبع معمولاً قابل اعتماد است.
مأمور مسئول مطبوعات در وزارت اطلاعات در 11 ژوئن به مطبوعات دستور داده است كه هيچ چيزي در مورد كمبود باران و در نتيجه كمبود گندم و نان نبايستي چاپ شود. هر دو روزنامأ كيهان و اطلاعات و بخصوص كيهان مورد تهديد قرار گرفته اند كه اگر به دنبال كردن موضوع كمبود باران و نتيجتاً كمبود توليد گندم ادامه دهند، يك نفر براي سانسور به ادارأ روزنامأ آنها اعزام خواهد شد تا مطمئن شود كه در اين مورد چيزي چاپ نمي شود.
معينيان، نصرت الله - 7
تاريخ: 17 ژوئن 1964 - 72/3/43
سرّي - غيرقابل رؤيت براي بيگانگان
از: منبع كنترل شدأ آمريكائي (CAS)
به: رئيس بخش سياسي
موضوع: منازعأ قدرت بين معينيان و پهلبد
مراتب زير جهت اطلاع شما و هرگونه استفاده اي كه مايليد از آن در چهارچوب محدوديت هاي امنيتي تعيين شده به عمل آوريد، مي باشد. هرگونه گزارشي راجع به آن توسط شما بايستي قيد «غيرقابل رؤيت براي بيگانگان» را داشته باشد، ولي نبايد CAS به عنوان منبع ذكر گردد. منبع يك فرد با نفوذ ايراني (B)، با ارتباطات خوب در بين مقامات دولت و محافل مطبوعاتي است.
1- برخورد منافع بين وزير اطلاعات معينيان و مدير ادارأ هنرهاي زيبا، پهلبد، به تدريج بيشتر و بدتر شده تا جايي كه به منازعه بر كنترل برنامه ريزي براي شبكه تلويزيون ملي بين اين دو مقام انجاميده است. به نظر مي رسد معينيان مرحلأ (راند) اول را برده، زيرا با موفقيت توانسته است شاه را قانع نمايد كه در بسياري كشورها، جهت دهي به راديو و تلويزيون تحت كنترل يك سازمان قرار دارد و در ايران اين سازمان بايستي وزارت اطلاعات باشد. به هر حال، زماني كه شاه تصميم گرفت ادارأ هنرهاي زيبا مسئول تهيأ كليأ برنامه هاي تلويزيوني با طبيعت آموزشي نظير موسيقي، تأتر و فيلم باشد، مرحلأ (راند) دوم را برد. اين اختيارات به تهيه فيلم هاي خبري و مستند نيز گسترش يافته است. بدين ترتيب فقط اخبار و گزارشات و برنامه هاي تفريحي تحت مسئوليت وزارت اطلاعات باقي مي ماند.
2- به هر حال، نكات ديگري نيز براي درگيري در مورد تهيأ ساير انواع فيلم ها براي تلويزيون، بالاخص فيلم هاي برنامه هاي دير وقت تلويزيون، وجود خواهند داشت. هنوز مشخص نيست كه چه كسي اين فيلم ها را تهيه خواهد نمود، وزارت اطلاعات يا اداره هنرهاي زيبا. همزمان با اين، هيئت سانسور فيلم، كه قانوناً تحت امر وزارت كشور است، به وزارت اطلاعات منتقل مي شود.
3- به علت برنامه هاي حمايت شده از سوي نخست وزير منصور ، براي تقسيم وزارت فرهنگ به دو وزارتخانه، يكي مسئول مدارس، آموزگاران و روش هاي تدريس و ديگري مسئول هنر، حفظ آثار باستاني، موزه ها و كشفيات باستانشناسي، پهلبد حمايت منصور براي منصوب شدن در صدر وزارتخانأ دوم را به دست آورده است. پهلبد بي صبرانه منتظر رسيدن به اين سمت است كه او را تا سطح وزارت بالا مي برد و او را در محلي بيشتر همطراز با معينيان در دنبالأ مخالفت هايش با وي قرار مي دهد. در حالي كه اطمينان وجود ندارد كه پهلبد اگر اين شغل وزارت را به دست آورد، بتواند در تغيير تصميم شاه در قرار دادن كنترل همه برنامه هاي تلويزيوني تحت مديريت وزارت اطلاعات، موفق گردد. پهلبد سعي دارد در اين مورد بحث كند كه تلويزيون بايد در اصول براي مقاصد فرهنگي و آموزشي مورد استفاده قرار گيرد، تا براي اهداف تبليغاتي. او سعي دارد از عدم رضايت اخير در مورد تلاش معينيان براي سانسور يا توقيف نمايش فيلم هنرهاي زيبا، « دماغه كاپري كورن» (Cape of Capricorn) استفاده كند.
4- عقيده پهلبد اين است كه فيلمي كه زندگي را به طور حقيقي و واقعي نشان دهد ارزش تبليغاتي بيشتري از فيلم هاي پيش پرداخته شده و كوركورانه دارد. علاوه بر اين، او احساس مي كند كه اين بشدت خطرناك است كه دولت چنين كنترلي روي تمام وسائل ارتباط جمعي را در دست يك مرد با تفكري به سادگي تفكر معينيان بگذارد.
معينيان ، نصرت الله - 8
تاريخ: 17 ژوئن 1964 - 26/5/43
سرّي غيرقابل رؤيت براي بيگانگان
از: منبع كنترل شدأ آمريكائي (CAS)
به: رئيس بخش سياسي
موضوع: درگيري بين وزراي اطلاعات و جنگ
مراتب زير جهت اطلاع شما و هرگونه استفاده اي كه مايليد از آن در چهارچوب محدوديت هاي امنيتي تعيين شده به عمل آوريد، مي باشد. هرگونه گزارشي راجع به آن توسط شما بايستي قيد «غيرقابل رؤيت براي بيگانگان» را داشته باشد، ولي نبايد CAS به عنوان منبع ذكر گردد. منبع معمولاً قابل اعتماد است.
1- در اوايل اوت، وزير جنگ از وزير اطلاعات، معينيان، نزد شاه شكايت نمود كه معينيان مطبوعات محلي را به طور صحيح كنترل نمي نمايد. نامه اي از ادارأ نظام وظيفه چاپ شده است كه همه جوانان را ناراضي نموده است. در اين نامه قيد شده است كه نظريات اداره نظام وظيفه همان نظريات شاه هستند. شاه اظهار داشت كه از چاپ اين گونه مطبوعات آزرده شده است.
2- در 3 اوت 1964 در شوراي وزيران حمله به معينيان ادامه يافت. معينيان به علت حملأ وزير جنگ، شديداً عصباني شد و به وزير جنگ گفت كه او به هيچ وجه مطلع نيست و نمي داند كه وضعيت مطبوعات قبل و بعد از 28 مرداد چگونه بوده است. در حال حاضر روابط دولت و مطبوعات قبل و بعد از 28 مرداد چگونه بوده است. در حال حاضر روابط دولت و مطبوعات خوب است. معينيان اظهار داشت كه او سه راه براي مديريت مطبوعات در اختيار دارد. كنترل كامل، آزادي كامل، يا روش فعلي كار كردن با مطبوعات بر روي هر خبري كه براي نخستين بار منتشر مي شود و رسيدن به يك توافق بر سر اين كه چگونه با موضوع برخورد شود. براي نمونه، زماني كه وزير فرهنگ اظهار داشت گزارش گردهمايي كمك مربيان و احتمال اعتصاب آنها در مطبوعات منعكس نشود، اين مورد در مطبوعات چاپ نشد. زماني كه وزير فرهنگ خواست كه صورت حساب هاي حيف و ميل در مطبوعات محلي ذكر نشود، مورد بحث قرار نگرفت. معينيان اظهار داشت كه مطبوعات قبول كرده اند كه ديدگاههاي وزير اطلاعات بايد مدنظر قرار گيرند. وزير فرهنگ تأييد نمود كه معينيان، روزنامه ها را در مورد وزارت فرهنگ كنترل نموده است. معينيان اظهار داشت كه او نمي تواند مسئوليت بيشتري را برعهده بگيرد، و زماني كه يك وزير چيزي را براي چاپ مي فرستد، مسئوليت آن با خودش است.
3- معينيان برنامه ريزي كرده بود كه دفاعيأ خود را به شاه گزارش نمايد و اينكه چگونه با اخبار آزاردهنده از ادارأ نظام وظيفه در ادارأ وي پس از دريافت از وزارت جنگ، برخورد شده بود.
معينيان، نصرت الله - 9
تاريخ: 16 سپتامبر 1964 - 
سرّي - غيرقابل رؤيت براي بيگانگان
از: منبع كنترل شدأ آمريكائي (CAS)
به: رئيس بخش سياسي
موضوع: روابط بين شاه و معينيان
مراتب زير جهت اطلاع شما و هرگونه استفاده اي كه مايليد از آن در چهارچوب محدوديت هاي امنيتي تعيين شده به عمل آوريد، مي باشد. هرگونه گزارشي راجع به آن توسط شما بايستي قيد «غيرقابل رؤيت براي بيگانگان» را داشته باشد، ولي نبايد CAS به عنوان منبع ذكر گردد. منبع يك ايراني با نفوذ (B) با ارتباط خوب با مقامات دولتي و محافل مطبوعاتي است.
1- در حال حاضر ديگر شاه مثل سابق با نصرت الله معينيان، وزير اطلاعات، صميمي و خوش برخورد نيست. حدود يك ماه قبل معينيان با آرام ، وزير امورخارجه، در مورد حق معينيان كه وابسته هاي مطبوعاتي بايستي به طور مستقيم به وي گزارش دهند، نه به وزير امورخارجه، درگير شد. اين دعوا شامل حق وزارت امورخارجه نيز مي شد كه مطالب را مستقيماً و نه از طريق وزارت اطلاعات، به مطبوعات بدهد. آرام دعوا را برنده شد كه مانند وزير جنگ، اخبار را مستقيماً به مطبوعات ارسال نمايد. (اظهارنظر: به 46/614 - P مورخ 81 اوت مراجعه شود. ) وزير امورخارجه كنترل بيشتري بر وابسته هاي مطبوعاتي معينيان به دست آورد.
2- معينيان از باخت در جنگهاي فوق الذكر ناخشنود گرديد و استعفاي خود را به نخست وزير منصور ارائه نمود. منصور بلافاصله اين استعفا را نزد شاه برد، زيرا معينيان كم وبيش منصوب شاه در كابينأ منصور است. شاه از معينيان عصباني شد و به منصور اجازه نداد كه استعفاي معينيان را بپذيرد و او شغل خود را رها سازد. از اين زمان به بعد روابط بين معينيان و شاه شكننده بوده اند.
پاورقي