اين بيماري قابل درمان است!

محمد عبدالهي
حوالي ظهر روز 13 آبان ماه بود كه از مقابل درب اصلي دانشگاه تهران در خيابان انقلاب مي گذشتم. تجمع افرادي كه انگشت اشاره خود را به سمت درب دانشگاه تهران نشانه رفته بوده و لبخند به لب داشتند توجهم را جلب كرد. جلوتر رفتم، گويي مردم تئاتر طنز نگاه مي كردند! از علت تجمع پرسيدم، يكي از حاضران با طعنه گفت:« باز هم اين جماعت بي كار زده به سرشان و داد و فرياد مي كنند.» اولين چيزي كه با ديدن چند دختر و پسر نقاب زده و آويزان به نرده هاي دانشگاه، معماي ذهنم را حل كرد نوارهاي سبزي بود كه به خود بسته بودند. با خودم فكر كردم دليل اين همه رفتارهاي هنجارشكنانه و مضحك چيست؟ چرا با آن كه عموم مردم به چنين صحنه هايي خنديده و بي اعتنا از كنار آن مي گذرند، اين عده قليل اصرار دارند، انگشت نماي خاص و عام باشند؟! اين سؤال ها كافي بود تا به فكر فرو رفته و يادداشت پيش رو را از منظري متفاوت و بدون عينك سياسي بنگارم. در اين نگرش جديد محور كانوني بحث و نتيجه گيري آن حول اين موضوع شكل گرفته است كه رفتارشناسي عملكرد اقليت اغتشاش گر نشان مي دهد كه آن ها نه از سر دغدغه هاي سياسي و ايدئولوژيك، بلكه به دليل نوعي «بيماري رواني» به غوغاگري مي پردازند. در اين نوشتار ابعاد اين ادعا و روش هاي درمان آن به بحث گذارده شده است.
¤¤¤
بررسي ابعاد اعتراضاتي كه بعضا در محيط فعاليت هاي سياسي و از جمله دانشگاه ها رخ مي دهند از زواياي گوناگوني مي تواند صورت گيرد. نكته به نسبت مهمي اما در پشت سطور تحليل ها و گزارش هايي كه تاكنون ارباب جرايد و يا دستگاه هاي مسئول پيرامون اين اعتراضات ارايه كرده اند مخفي مانده است. مسئله اين است كه نمايه اغلب گزارش ها و تحليل هايي كه از تجمعات و اعتراض هاي دانشجويي و يا در بررسي عوامل پيدايش آن ها صورت گرفته اند بيش از هر چيز با عينكي سياسي ديده شده اند. حال آن كه تأمل در ابعاد ناهنجاري هاي رفتاري كه حاصل آن بروز رفتارهاي پرخاشگرانه است نشان مي دهد كه عواملي چند در پيدايش چنين رفتارهايي دخالت دارند. پيش از پرداختن به اين موضوع توجه به چند نكته لازم است:
اولا، اين مقاله از منظري علمي و با استفاده از نظرات كارشناسان علوم انساني، علي الخصوص متخصصين روانشناس نگارش يافته است. و درنهايت «ديدگاهي اصلاحي» را مدنظر دارد.
ثانيا: جامعه هدف ما در اين مقاله «سران جنبش توهم» و جماعت محدود آشوب گر خياباني و دانشگاهي است كه طي ماه هاي اخير امنيت اجتماعي را به چالش كشيده اند.
در بخش نخست اين بررسي به موضوع «اختلال شخصيت ضداجتماعي» به عنوان يكي از علل اعتراض ها و كنش گري هاي پرخاش گرانه اشاره مي شود.
الگوي مستمر بي اعتنايي و زيرپا نهادن حقوق ديگران از 15 سالگي شروع مي شود، وجود سه علامت (يا بيشتر) از علايم زير را براي تشخيص اين اختلال
رواني- اجتماعي ضروري مي نمايد.
1- ناتواني در سازگاري با موازين اجتماعي و قانوني كه با ارتكاب اعمال تحريك برانگيز خود را نشان مي دهد.
2- فريب كاري، كه با دروغ هاي مكرر، ارايه اخبار كاذب، نهادينه كردن «شايعه سازي»، اغراق گويي و درنهايت اغواگري جمعيت مشخص مي شود.
3- تحريك پذيري و پرخاش گري كه با نزاع و حملات فيزيكي مكرر تظاهر مي كند.
از جمله بروزهاي «اختلال شخصيت ضداجتماعي» ميل به انجام امور غيرقانوني است.
قانون گريزان كساني هستند كه رفتارهايي خارج از چارچوب ضوابط قانوني يا ارزش هاي اجتماعي انجام مي دهند. اين نوع رفتارها پس از انتخابات و در ناآرامي هايي كه توسط حاميان كانديداهاي شكست خورده در دانشگاه ها و خيابان ها صورت گرفت به وفور ديده شد. با توجه به اينكه رفتارهاي ضداجتماعي زمينه هاي متعددي از زندگي يك فرد را دچار اختلال مي كنند، لازمست زمينه هاي آن علت شناسي شود.
مطالعات آزمايشگاهي نشان داده است كه افراد ضداجتماعي، كوچكترين اضطرابي در مورد تنبيه شدن و ناراحتي هاي آينده (نتيجه كارها) ندارند. از اين زاويه مي توان علت ناكارآمدي نسبي سياست هاي سلبي دانشگاه ها را مورد ارزيابي قرار داد، چرا كه براي عده اي محدود از فعالين دانشجويي ابزارهايي نظير تعليق، اخراج و يا حتي بازداشت ناكارآمد جلوه مي نمايد كه با اين مقدمه علمي، زمينه آن را بايستي مباحث روانشناختي و اختلال شخصيت قلمداد نمود.
شخصيت چيست؟ (روانشناسي شخصيت)
شخصيت يعني «مجموعه اي از رفتار و شيوه هاي تفكر شخص در زندگي روزمره كه با ويژگي هاي بي همتا بودن، ثبات (پايداري) و قابليت پيش بيني» مشخص مي شود. از اين نكته چند تعريف قابل برداشت است:
ثبات داشتن (مذبذب و سيال نبودن يا اعتقادات راسخ داشتن): افرادي كه در شرايط و محيط هاي گوناگون در ظاهر رفتار متضاد و مختلفي داشته و غالباً تصميم گيري هاي سريع و اقدامات بدون تعقل ورزي و آينده انديش را انجام مي دهند يعني گزينه ثبات در رفتار ايشان وجود ندارد. اغلب اين گونه افراد پس از گذشت چندي مثلا در پايان يك دوره دانشجويي پرتنش به جرگه نادمين و توابين مي پيوندند و نسبت به هزينه هاي پرداخت شده، حسرت مي خورند.
قابليت پيش بيني: با توجه كردن و مطالعه رفتار و نوع تفكر اشخاص مي توان سبك رفتاري و تفكري افراد را با احتمال زياد پيش بيني كرد. قابليت پيش بيني رفتار با «ثبات در رفتار» رابطه متقابل دارد.
اختلال شخصيت چيست؟
آيا تا به حال كسي را ديده ايد كه در برابر يك انتقاد ساده، واكنش خشمگينانه و شديدي داشته باشد؟
آيا افرادي را ديده ايد كه تاب پذيرش «قانون» و «تبعيت» از آن را نداشته باشند؟
آيا كسي را ديده ايد كه با وجود تنبيهات گوناگون همچنان بر سيره غلط خود پافشاري كرده و لجاجت ورزد؟ به طور قطع خواهيدگفت نمونه بارز اين رفتار در دو كانديداي اصلاح طلب انتخابات رياست جمهوري ديده شده است. آري، شخصيت مي تواند «سازگار» يا «ناسازگار» باشد. «ناسازگاري» زماني مطرح مي شود كه افراد قادر نباشند تفكر و رفتار خود را با محيط و تغييرات آن تطبيق دهند. سازگاري يا عدم سازگاري ارتباط نزديكي با «انعطاف پذيري» دارد. يك شخصيت سالم با وجود ثبات و پايداري، به ميزاني از انعطاف پذيري بهره مي برد. اما افراد ناسازگار در برخورد با موقعيت هايي كه واكنش به آنها مستلزم تغييرات و تصميمات جديد است، تفكر و رفتار انعطاف پذيري از خود بروز نمي دهند. پرخاش گري، ضرب و شتم، درگيري فيزيكي با مخالفين، استفاده از تمامي ابزارهاي غيراخلاقي نظير دروغ و شايعه براي اثبات تفوق بر شرايط جديد از جمله بارزترين نشانه هاي اينگونه افراد است. بنابراين، اختلال شخصيت يعني «رفتارهاي ناسازگار و انعطاف ناپذير» در برخورد با محيط و موقعيت ها.
ميزان شيوع اختلال شخصيت:
آمارهاي علمي منتشره از سوي مراكز روانشناسي نشان مي دهند كه ميزان شيوع اختلال شخصيت در كل جمعيت 4 تا 6 درصد برآورد شده است. بروز رفتارهايي كه نشانه هاي علمي آن در سطور بالا ذكر گرديد علائم بارزي براي شناسايي اينگونه افراد تلقي مي گردد.
خيال پردازي
اين مؤلفه از عوامل اصلي نشان دهنده اختلال شخصيت در افراد است. اين عامل در شكل هاي شديدتر و در صورت تأخير در درمان، به «توهم» منجر مي شود. از نظر غالب روانشناسان «خيال» نياز همه انسان هاست اما اين متخصصين عقيده دارند چنانچه اين خصيصه از حد مطلوب و اندك خود فراتر رود در واقع به يك بيمار رواني و معضل رفتاري تبديل مي شود كه از جمله بروزهاي آن اختلال در رفتارها و كنش هاست.
از آنجا كه موضوع مقاله «بررسي روانشناختي كنشگري هاي سياسي» است، مناسب است به مثال هاي متناسب با اين بحث اشاره نماييم.
اخباري نظير بازگشت «هخا» به ايران و نمايشنامه مضحك وي كه به طنز سياسي ماهواره هاي خارجي از كشور بدل گشته بود يا خيال فتح ايران توسط آمريكا كه خبري قريب الوقوع قلمداد شده و در برخي سايت هاي اينترنتي يا در تحليل هاي برخي نظير سازگارا، علي افشاري و... به آن اشاره مي شود، بهترين مصاديق براي اين واقعيت علمي است. بارزترين مصداق اين شكل از اختلال شخصيت موضوع «توهم تقلب» بود كه در يك كنش رواني از سوي كانديداهاي رقيب انتخابات اخير بروز يافت.
همانطور كه مشاهده شده است با گذشت ماه ها و حتي سال ها از عدم تحقق اين خيال پردازي ها، افرادي همچنان علاقه دارند در عالم خيالات خود سيري مجازي داشته و رفتارهاي خود را نيز بر همين مبنا سازمان دهند البته ارائه راه درمان اختلال شخصيت براي اين بيماران روانپريش از حوصله اين مقاله خارج است و اما اجمالا براي اطلاع يافتن دلسوزان اين افراد و توجيه جهت مراجعه هر چه سريعتر به روانپزشك، برخي از راه هاي درماني بصورتي خلاصه بيان مي گردد: 1-«روان درماني» شامل نيرو دارويي، روانكاوي، شناخت درماني، رفتار درماني، گروه درماني، آموزش مهارت هاي اجتماعي و... 2- درمان دارويي: با مراجعه به پزشك و استفاده از برخي گروه هاي دارويي جهت رفع اضطراب، افسردگي و جنون.
خانم سيدنصير- روانشناس و عضو انجمن ارتباط با جامعه جهاني روانكاوي- سخنان جالبي در خصوص اين معضل رواني بيان داشته اند. ايشان معتقدند كه اول از همه بايد توجه داشت كه در اين نياز به غوطه خوردن در تخيل، نيازي نيست كه امروزه در انسان ها بوجود آمده باشد اين نيازي قديمي در همه انسان هاست.
اين روانشناس باور دارد، امروزه و در نسل جوان، شخصيت هايي مثل هري پاتر، مرد عنكبوتي، بتمن و... اين نقش را به عهده گرفته اند. نكته جالب توجه آنكه محبوبيت و استقبال از چنين شخصيت هايي در جامعه اي مثل آمريكا- كه تاريخش تهي از اسطوره هاست، عمري طولاني تر نسبت به جامعه ما دارد.

انتقاد ممنوع!

محمد محمدي
هر چقدر كه بر ديرينگي دانشگاه آزاد افزوده مي شود عمر مديريت آن نيز رو به فرسودگي بيشتري مي نهد. در اين ميان بافت به شدت بسته و فاميل گراي حاكم بر مديريت دانشگاه آزاد موجبات حجم انبوهي از فسادها ونارضايتي هاي متعاقب آن را باعث شده است. از سويي دانشجويان عدالت خواه سال هاست كه پرچم مبارزه با رانت خواري و مفاسد اقتصادي و اداري را برافراشته اند و طبيعي است كه مفاسد موجود در دانشگاه آزاد آن را به نقطه كانوني سيبل عدالتخواهان تبديل كرده باشد. جناب جاسبي اما آن چنان پرصلابت بر كرسي رياست اين امارت تكيه زده اند كه گويي سند رياستش مادام العمر در حكم انتصاب ايشان مرقوم گرديده است.
نكته ديگر آن كه، دانشگاه آزاد در سال هاي پس از 84 علاوه بر مشكلات متعدد آموزشي و مالي گام در عرصه سياست بازي مافياي قدرت و ثروت نيز نهاده است. داستان حمايت سازمان يافته دانشگاه آزاد از اغتشاش گران فتنه پس از انتخابات اخير و در اختيار نهادن امكانات دانشگاه در جهت تجهيز ستادهاي انتخاباتي كانديداهاي مخالف دولت نيز كم و بيش در اخبار و گزارش هاي منتشر شده اخير از جانب روزنامه ها و خبرگزاري هاي گوناگون انعكاس داشته است.
شايد آخرين گام هدفمند جاسبي در وقف اموال دانشگاه آزاد بهترين سند بر اثبات اتهاماتي باشد كه مخالفين دانشگاه آزاد مدت هاست بر آن پاي مي فشارند.
تغييرات جالب تري نيز در جبهه عدالت خواهان مخالف مديريت دانشگاه آزاد در سال جاري به وجود آمده دانشجوياني كه به رسم هر سال ميهمان مراسم افطاري آقا بودند شاهد اعتراض دانشجويي بودند كه به نمايندگي از تشكل هاي دانشجويي دانشگاه آزاد براي سخنراني در مقابل ميكروفون ايستاده بود. او در مقابل حيرت حاضران، با ظرافت به نقد سوء عملكرد مديريت دانشگاه آزاد پرداخت و پس از آن بود كه تحسين همه فعالين دانشگاهي را با خود همراه نمود. داستان اما به همين جا ختم نشد. همان طور كه انتظار مي ر فت مديريت دانشگاه آزاد تاب نياورد و سرانجام با تنها مخالف خود را داخل دانشگاه تسويه حساب كرد. هفته گذشته تشكيلات دانشجويي سادا كه دبير آن در اعتراض به سياست هاي دانشگاه آزاد سخنراني كرده بود تعطيل شد. پيرو اين اتفاق شاه مرادي دبير تشكيلات سادا در گفت وگو با فارس ابعاد ديگري از پرونده فساد مديريت دانشگاه آزاد را برملا ساخت.
شاه مرادي دبير تشكيلات اتحاديه جامعه اسلامي دانشجويان در گفتگو با خبرنگار فارس، اظهار داشت: ثبات مديريت در دانشگاه آزاد و حاشيه امنيتي كه مديران اين دانشگاه دارند، پاشنه آشيل اين دانشگاه شده است.
وي افزود: در حال حاضر نظارتي بر روي دانشگاه آزاد نيست و اين دوستان به خودشان اجازه مي دهند كه فراقانوني عمل كنند.
دبير تشكيلات اتحاديه جامعه اسلامي دانشجويان با اشاره به استفاده اموال دانشگاه آزاد در انتخابات افزود: مسئولان دانشگاه آزاد از موقعيت و امتيازاتي كه اين دانشگاه دارد سوءاستفاده مي كنند و اين مسئله نيز ريشه در عدم نظارت بر دانشگاه آزاد است.
شاهمرادي در ادامه با اشاره به اين مطلب كه مدت اصلاح اساسنامه دانشگاه آزاد بيش از حد طولاني شده است، تصريح كرد: بايد در اساسنامه جديد، بر بحث نظارت بر اين دانشگاه تأكيد شود.
وي تأكيد كرد: مسئولان دانشگاه آزاد احساس مي كنند كه يك قدرت مطلق دارند و به هيچ شخص و ارگاني پاسخگو نيستند كه اين امر موجب بروز برخي مفسده ها شده است.
دبير تشكيلات اتحاديه جامعه اسلامي دانشجويان با بيان اينكه دانشجويان دانشگاه آزاد از مديريت اين دانشگاه ضربه خورده اند، گفت: مديريت دانشگاه آزاد در حق دانشجويان اين دانشگاه نيز ظلم كرده است تا جايي كه مدرك اين دانشگاه در جامعه از اعتبار افتاده است.
شاه مرادي با اشاره به اينكه مسئولان دانشگاه آزاد حاضر نيستند دفتر جامعه اسلامي دانشجويان در شهرستان ها را به رسميت بشناسند، تصريح كرد: مسئولان دانشگاه آزاد صداي دانشجويان اين دانشگاه را خفه كرده اند كه تعطيلي «سادا» نيز يكي از اين اقدامات است.وي ادامه داد: مسئولان دانشگاه آزاد نمي خواهند دانشجويان بيدار و مطالبه گر باشند و براي حل مسائل مختلف صورت مسئله را پاك مي كنند و به همين دليل است كه «سادا» را تعطيل كردند.