اختيارات محدودانتظارات نامحدود درخواست هاي مردم در پوشه كاري نمايندگان مجلس چگونه است؟

ايرج نظافتي
نامه وام ضروري و غيرضروري، معرفي نامه جهت اشتغال در مراكز دولتي و غيردولتي، نامه انتقالي دانشجو از شهري به شهر ديگر، درخواست تخفيف در شهريه دانشجويان در دانشگاه آزاد، درخواست نامه براي رفع مشكلات مختلف مردم در ادارات و ارگان ها و... بخشي از فعاليت هاي امروزي بسياري از نمايندگان مردم در خانه ملت است.
اما به راستي آيا انجام چنين كارهايي در حيطه وظايف قانوني و تعريف شده يك نماينده مجلس است؟ و آيا نمايندگان مي توانند به بانك ها دستور پرداخت وام به موكلين خود را صادر كنند، يا اصولا بانك ها موظف به اجراي دستورات نمايندگان در جهت پرداخت وام به مراجعين هستند.
با اين حال بايد اذعان داشت كه امروزه ورود بسياري از نمايندگان در مسايلي كه قانوناً از اختيارات آنان خارج است سبب شده تا بخشي از وقت نمايندگان صرف اموري شود كه از چارچوب هاي قانوني وظايف آنان خارج است و حتي مي توان آن را به نوعي مداخله در كار دستگاه هاي اجرايي تلقي كرد، اما از طرفي هم با اين موضوع روبرو هستيم كه اصولا چرا بسياري از مردم نمايندگان را حلال مشكلات مي پندارند و براي رفع هر نوع مشكلي راهي دفاتر نمايندگان مي شوند.
اگر به دفاتر ملاقات هاي مردمي نمايندگان در بهارستان گذري داشته باشيد با خيل مردمي روبرو مي شويد كه ساعت ها در انتظار ديدار نماينده خود هستند تا شايد بتوانند از او نامه وامي يا معرفي نامه اي جهت اشتغال در جايي را دريافت كنند و جالب است كه برخي از نمايندگان نيز به نوشتن چنين نامه اي اقدام مي كنند، كه همه اين مسايل نشان از ضعف فرهنگ عمومي جامعه در شناخت وظايف و اختيارات يك نماينده مجلس را دارد.
امروز، سالروز شهادت آيت الله مدرس و روز مجلس نامگذاري شده است، از همين رو گزارش امروز كيهان را به بررسي مشكلات نمايندگان مجلس اختصاص داده ايم. در روزهاي بعد هم همكار گزارشگرمان سركار خانم پريسا جلالي در دو شماره به تحليل نقاط ضعف و قوت قوانين جاري كشور به مناسبت سالروز تصويب قانون اساسي جمهوري اسلامي در سال 1358 خواهد پرداخت.
ناآشنايي عمومي با وظايف نمايندگان
يكي از معضلاتي كه امروز پيش روي جامعه قرار دارد عدم آشنايي مردم با وظايف و اختيارات نمايندگان مجلس شوراي اسلامي است.
«محمدرضا كريمي نيا» كارشناس مسايل اجتماعي در اين باره مي گويد: « بسياري از مردم براي رفع مشكلات خود راه دفتر نمايندگان را در پيش مي گيرند بدون آن كه تامل كنند آيا رفع اين مشكل به دست يك نماينده امكان پذير است يا خير، از آن طرف هم مي بينيم برخي از نمايندگان به راحتي نامه اي به دست موكل خود مي دهند كه مثلا به فلان بانك جهت دريافت وام مراجعه كنند، اين در حالي است كه خروجي اين مسئله نه براي ارباب رجوع و نه براي شخص نماينده چندان مشخص نيست اما اينكه چرا برخي از مردم نماينده را تنها راه حل مشكل خود مي بينند يا نمايندگان هم بر چه اساسي نامه اي را به دست موكل خود مي دهند جاي تأمل دارد چون نفس نوشتن نامه يك كار غيرقانوني است و اين مسئله نياز به يك آسيب شناسي ساختاري دارد.»
«زهرا حسيني» كارشناس مسايل فرهنگي نيز اين مسئله را يك بحث فرهنگي مي داند و معتقد است: «بايد اول فرهنگ اين موضوع را اصلاح كنيم، به عنوان مثال وقتي كه يك فردي به نماينده مراجعه مي كند و نامه وام دريافت مي دارد همين مسئله باعث مي شود كه افراد ديگري هم براي دريافت چنين نامه اي مراجعه كنند، از آن طرف هم برخي از نمايندگان براي اينكه محبوبيت خود را در حوزه انتخابيه بالا ببرند و بتوانند دوره بعدي هم راي لازم را كسب كنند به نوشتن چنين نامه اي اقدام مي كنند، كه همه اين موارد به ضعف فرهنگي در اين باره مرتبط است.»
وي مي گويد: «برخي از نمايندگان تا اقدامي را مي بينند كه حتي شائبه تخطي از قانون از سوي دستگاه هاي دولتي از آن احساس مي شود از تريبون مجلس تذكر مي دهند اما اگر به دقت بررسي كنيد خواهيد ديد كه همان آقا يا خانم نماينده تاكنون چندين نامه وام و اشتغال و... براي موكلين خود نوشته اند كه همگي نه تنها غيرقانوني بلكه مداخله در امور اجرايي محسوب مي شود.»
«عليرضا سلمان نژاد» تحليل گر مسايل سياسي و استاد دانشگاه نيز به گزارشگر كيهان مي گويد: «به نظر من اگر مردم احساس مي كنند كه نمايندگان مي توانند با نوشتن يك نامه مشكل آنان را حل كنند، علت آن را بايد در عملكرد نمايندگان جستجو كرد.»
وي در ادامه مي گويد: «شيوه اي كه متأسفانه بيشتر در دوره هاي قبلي مجلس ديده مي شد و در اين دوره كمتر ديده شده اين است كه حتي برخي از مسئولان نيز مثلا نامه وام فلان نماينده را ترتيب اثر مي دهند آن هم فقط به اين دليل كه مبادا اين آقاي نماينده با رايزني هاي پشت پرده با مقامات بالاتر زمينه بركناري اين فرد را فراهم كند، از طرفي هم مردم كه مي ديدند نامه نماينده اثرگذار بوده سعي مي كردند كه حتي اقوام و دوستاني كه با مشكلات مشابه روبرو هستند را به سمت دفتر نماينده رهنمون شوند، رفته رفته اين مسئله به جايي رسيد كه امروزه مي بينيم خيل عظيمي از مردم شبانه روز به نمايندگان مراجعه مي كنند و انتظاراتي فراتر از اختيارات از آنها دارند.»
نمايندگان چه مي گويند؟
براي اطلاع از ديدگاه نمايندگان مجلس به خانه ملت مي رويم.
دكتر مهدي كوچك زاده، نماينده مردم تهران و عضو كميسيون شوراهاي مجلس به خبرنگار كيهان مي گويد: «مشكلات نمايندگان از دو زاويه قابل بررسي است، اول اينكه بخشي از مشكلات پيش روي نمايندگان رويه غلطي است كه نمايندگان ادوار گذشته به ما تحميل كرده اند. مثل صدور معرفي نامه براي اشتغال، دريافت وام، انتقالي دانشگاه، تخفيف در شهريه دانشجويان و... ، يعني نمايندگان قبلي اين كارها را انجام داده و اين فرهنگ را متأسفانه نهادينه كرده اند، از همين رو امروز نيز مردم در اين زمينه ها به ما مراجعه مي كنند. اما بعد دوم اين مسئله به وعده هايي برمي گردد كه نمايندگان در دوران انتخابات به مردم داده اند كه فراتر از اختيارات قانوني آنهاست.»
دكتر كوچك زاده مي گويد: «نمايندگان هيچگونه ابزاري براي ورود به مشكلات مردم ندارند و بعضا مشخص نيست فردي كه مراجعه كرده و مثلا نامه وام مي خواهد چقدر حرفش صحت دارد، از طرفي هم انجام چنين كاري خارج از وظايف تعريف شده يك نماينده است اما متأسفانه بايد اذعان داشت كه در حال حاضر انتظارات برخي ها فراتر از اختيارات نمايندگان است و معتقديم اين را بايد اصلاح كرد.»
ارگان هاي دولتي هم مقصرند
خانم دكتر طيبه صفايي، نماينده مردم تهران و عضو كميسيون آموزش و تحقيقات مجلس از زاويه ديگري به اين موضوع مي نگرد و به خبرنگار كيهان مي گويد: «يكي از عمده دلايلي كه باعث مي شود مردم براي رفع مشكلاتشان به نمايندگان مراجعه كنند اين است كه سازمان ها و نهادهاي دولتي بنا به دلايلي در مواردي مشكل مردم را برطرف نمي كنند و اين امر سبب مي شود كه مردم نيز راه دفتر نماينده را در پيش بگيرند، كه از اين جهت بايد به مردم حق داد.»
خانم دكتر صفايي با اشاره به اينكه در برخي از دفاتر نمايندگان قيد شده است كه نامه وام داده نمي شود، مي گويد: «درباره شناخت وظايف و اختيارات نمايندگان هم بايد مردم آموزش ببينند و هم نمايندگان مجلس، چون امروز با انبوه موكليني روبرو هستيم كه رفع مشكلات آنان از حد و توان نماينده خارج است.»
اين نماينده تهران در مجلس شوراي اسلامي در ادامه مي گويد: «اگر منصفانه بنگريم و كلان نگر باشيم نه جزيي نگر خواهيم ديد كه بيشتر وقت نمايندگان در جلسات متعدد مجلس و كميسيون هاي تخصصي صرف مي شود و يا در حوزه هاي انتخابيه و دفاتر نمايندگي حضور دارند و ديگر فرصتي براي پرداختن به مسايلي را ندارند كه از چارچوب اختيارات آنها خارج است، چون وظيفه نماينده قانونگذاري و نظارت بر حسن اجراي قانون است، ولي گاهي مواقع مشكلات موكلين سبب مي شود تا نمايندگان وارد حوزه هايي شوند كه نه اختيارات لازم را دارند و نه مي توانند براي مردم كاري انجام دهند، كه در اين باره بايد مردم و نمايندگان را در شناخت وظايف و اختيارات قانوني يك نماينده آموزش داد.»
انتظارات متنوع، اختيارات محدود
چند سال پيش يكي از نمايندگان ادوار گذشته مجلس مي گفت كه برخي از مردم ما را با آچار فرانسه اشتباه مي گيرند و فكر مي كنند هر مشكلي به دست ما قابل حل است!
دكتر محمدحسين فرهنگي، نايب رئيس كميسيون برنامه و بودجه و نماينده مردم تبريز در مجلس شوراي اسلامي به خبرنگار كيهان مي گويد: «يكي از مشكلات اساسي كه با آن روبرو هستيم متنوع بودن انتظاراتي است كه مردم از يك نماينده مجلس دارند، مثلا مي بينيم انجام كاري را از ما مي خواهند كه نه جنبه قانونگذاري دارد و نه اصلا قانوني است، از طرف ديگر هم عدم پاسخگويي مناسب برخي از دستگاه هاي اجرايي سبب شده تا بخشي از وقت نمايندگان صرف نامه نگاري در جهت حل مشكلات مردم باشد.»
نماينده مردم تبريز در مجلس به بخش ديگري از مشكلات اشاره مي كند و مي گويد: «برخي از مشكلات هم به دستگاه هاي ساختاري مجلس برمي گردد كه اگر بهبود يابد مي تواند بهره وري را بسيار بالا ببرد كه در اين زمينه لازم است هيئت رئيسه مجلس بهتر از گذشته عمل كند.»
دكتر فرهنگي معتقد است كه رسيدگي به برخي از مشكلات مردم سبب شده تا نمايندگان بعضا از وظايف اصلي و قانوني خود بازمانند.
خروجي نامه نمايندگان چيست؟
در دولت هاي قبلي رابطه بازي و داشتن آشنا و به اصطلاح پارتي يا گرفتن معرفي نامه از نمايندگان مجلس باعث تسريع در امور مردم مي شد اما در دولت كنوني اين مسئله تا حدودي مرتفع شده، با اين حال سؤال اساسي اين است كه با اين وضعيت خروجي نامه نمايندگان چيست و مردم از دريافت يك نامه وام يا اشتغال چه نتيجه اي مي گيرند؟
حجت الاسلام حميد رسايي، نماينده مردم تهران مي گويد: «نمايندگان اغلب وقت خود را صرف اين نامه نگاري ها مي كنند اما بعضا خروجي اين نامه ها مثبت و مثمرثمر نيست.»
رسايي رواج نامه هاي وام و اشتغال و ...توسط نمايندگان را داراي دو علت مي داند و به خبرنگار كيهان مي گويد: «اولين علت اين است كه چون مردم از مسيرهاي مختلف مشكلاتشان حل نمي شود آخرين مسير كه مراجعه به نمايندگان خانه ملت است را برمي گزينند آن هم به اين اميد كه شايد مشكلشان حل شود. اما علت دوم كه سبب مي شود يك نماينده پاسخ مثبت به نامه وام مردم بدهد اين است كه برخي از نمايندگان اين پاسخ را تكريم ارباب رجوع مي دانند كه در نهايت رضايت مردم را به همراه دارد و سبب محبوبيت آن نماينده در حوزه انتخابيه خود مي شود.» رسايي در پاسخ به اين سؤال كه آيا شما نيز به نوشتن نامه وام و اشتغال و انتقالي دانشجو و... اقدام مي كنيد يا خير، مي گويد: «در موارد متعددي پيش آمده كه بنده اقدام نكرده ام و براي فرد مراجعه كننده علت را توضيح داده ايم از اينكه چنين كاري خارج از چارچوب هاي اختياري ماست.» اين نماينده مردم تهران ضمن تأكيد بر اينكه فرهنگ مراجعه مردم به نمايندگان بايد تغيير كند، مي گويد: «در ميان نهادها بيشترين مراجعه را در خصوص دانشگاه آزاد داريم كه مردم از ما مي خواهند درباره تخفيف شهريه يا انتقالي دانشجو برايشان مكاتبه كنيم و حتي در برخي موارد اين دانشگاه شرط تخفيف يا مسايل ديگر را ارائه نامه نمايندگان عنوان كرده است.»
گزارش