E-mail:shayanfar@kayhannews.ir

اطلاعات جالب همايون براي لانه جاسوسي زندگينامه جمعي از رجال پهلوي 117

همايون، داريوش - 23
سرّي
زمان: 25 اوت 1971 - 3/6/50
مكان: رستوران پوب، تهران
صورت مذاكرات شركت كنندگان: داريوش همايون، سردبير و مدير مسئول آيندگان
راس اي. پيتزنيك، دستيار مأمور اطلاعات
( آيندگان مهمترين روزنامه صبح فارسي زبان است)
همچون ملاقاتهاي قبل، اين بار نيز همايون كلي اطلاعات جالب داشت. وي گفت در نتيجأ جريان برقراري روابط بين تهران و پكن، يك تيم چهار نفره از خبرنگاران ايراني تا حدود 2 هفته يا حداكثر كمتر از يك ماه ديگر به چين خواهند رفت. همايون گفت غير از خود او، امير طاهري از كيهان، محمد پورداد از اطلاعات (و يك فرد چهارم) نيز خواهند رفت. (طاهري و پورداد هم نويسندگان انگليسي روزنامه هاي ديگر هستند).
همايون گفت تصميم مسافرت خبرنگاران، در حين مذاكرات ديپلماتهاي چيني و ايراني در اسلام آباد گرفته شده است و هر چند وي نمي داند كه چه كسي اين تصميم را گرفته است، «ولي هر دو طرف احتمالاً يك نظر داشته اند». وي خبر سفرش را سه هفته پيش دريافت داشته بود. وي گفت كه ويزاي چين براي خبرنگاران پس از ورودشان به پاكستان، در كراچي صادر و تهيه خواهد شد.
همايون گفت كه واقعاً در انتظار اين سفر است، هر چند كه همان طور كه من تذكر دادم، فقط چيزهايي را خواهد ديد كه پكن مي خواهد ببيند. گفتم در هر صورت، حتي با وجود اين محدوديت ها سفر مذكور تجربه اي بي همتا خواهد بود و اميدوارم كه از طريق تلكس پكن موارد جالبي را جمع آوري و بايگاني كند. همايون پاسخ داد اين امر براي روزنامه اش بسيار گران تمام مي شود و تمام نسخ اخبار معمولي توسط خبرگزاري پارس مخابره خواهد شد و خبرنگاران تجارب خود را در تهران خواهند نوشت.
همايون خاطرنشان ساخت كه در ايران، محدوديت هايي دربارأ آنچه روزنامه نگاران مي توانند دربارأ چين و شوروي بنويسند، وجود دارد. وي گفت هر چند ايران با هر دو كشور مذكور داراي روابط دوستانه است و خواهان روابط خوب و غيره مي باشد، ولي هنوز نسبت به هردوي آنها بدبين است. بنابراين روزنامه نگاران بايد احتياط كنند. اگر چيزي بنويسند كه جنبأ انتقادآميز نسبت به اين دو كشور داشته باشد، دولت آنها را به جرم «مخدوش ساختن روابط» بين ايران و مسكو و پكن تحت تعقيب قرار خواهد داد، و اگر متن دوستانه اي بنويسند، دولت خبرنگاران را به خاطر نرمي در مقابل كمونيزم مورد پيگرد قرار مي دهد.
همايون در رابطه با جشن هاي اكتبر خيلي كج خلق بود. وي گفت جشن هاي 2500 ساله بايستي به ملايمت برگزار شود، «و نه اينكه چون حادثه اي غول آسا حداقل 300 ميليون دلار هزينه در برداشته باشد. » او افزود استانداران استانهاي مختلف مي خواهند قلمروي آنها از ديگران پيش باشد و به همين جهت از كسبه محلي به زور پول مي گيرند. وي گفت يكي از دوستان تبريزي اش (در دفتر همايون) گفته كه وضعيت آن شهر به حدي بد شده است كه گروهي از ارمني ها تبريز را به قصد روسيه ترك گفته اند، زيرا از تأمين پولهايي كه استانداري مطالبه مي كند، عاجزند. وي اظهار داشت ممكن است داستان كمي اغراق آميز باشد، ولي احساس عمومي اكثر مردم اين است كه «پول فراواني به خاطر جشنها در حال هدر رفتن است».
همايون گفت: «بايد انصاف داد كه مقداري از اين 003 ميليون دلار در مسائلي چون مدارس، جاده ها و تجهيزات مخابراتي و ساير امور عام المنفعه هزينه مي شود، ولي بيشتر آن صرف جشن مي گردد. همايون گفت فرانسوي ها به خاطر ساختن چادرهاي جشن پول كلاني به جيب زده اند. همايون در بحث مربوط به تروريزم گفت هزاران نفر از مردم ناراضي مي توانند دست به خرابكاري عليه دولت بزنند. از او پرسيدم فكر مي كند در طول جشن ها هم حادثه اي رخ دهد، وي انگشتان خود را روي هم گذاشت و شانه اش را بالا انداخت (منظور اين است كه نمي داند ولي اميدوار است كه چنين نشود - م. ) وي گفت: «امنيت در حال حاضر بسيار شديد است و چنين خواهد ماند. هركس الان دستگير شود تا پايان جشن ها در بند خواهد بود. » وي گفت الان همه زندانها پر هستند از مظنونين به مخالفت و ضديت با دولت «و اين كه معاون سردبير كيهان و يكي از كاركنان كيهان در استانها به ترتيب يك ماه و دو ماه پيش دستگير شده اند».
همايون در رابطه با امور بين المللي، حركات اقتصادي نيكسون بخصوص ماليات 10 درصد روي واردات را مورد ستايش قرار داد و گفت: «چرا ژاپن بايد با خرج شما هر روز گسترش پيدا كند؟ چرا؟» وي گفت دربارأ برنامه هاي داخلي نيكسون ترديد دارد و اظهارنظر كرد كه صرفه جويي در هزينه هاي دولتي فقط بي كاري بيشتري را دامن خواهد زد، و «بي كاري فعلاً مشكل بزرگ شما است. » ولي همايون با مراجعه به صحنه هاي خارجي، بار ديگر سياست نيكسون را ستود و «آن را موفقيتي كامل در تمام جبهه ها، بخصوص در رابطه با چين خواند».
همايون در بحث راجع به چين گفت ترديد دارد كه تايوان خود را نمايندأ حقيقي مردم چين بداند و بيشتر روي حمايت هاي بي دريغ آمريكا و ژاپن تكيه كرده است. وي افزود حركات اقتصادي و چيني نيكسون «ضربات سهمگيني بر ژاپن» وارد ساخته، زيرا ژاپن از ديرباز با چين كينه توزي داشته است و اقتصاد وارداتي مستقلي دارد.
همايون در پاسخ به اين سؤال كه دربارأ فدراسيون جديدالتأسيس سه كشور عربي چه فكر مي كند، ضمن استهزأ گفت، سوءظن هاي دو جانبأ موجود در اين فدراسيون، گردهمايي مذكور را بي ثمر خواهد ساخت. او گفت وقتي در قاهره بوده، اطلاع يافته است كه UAR (اتحاديه عربي سه گانه) در حدود 700 ميليون پوند به مسكو بدهكار است و با دارا بودن 63 ميليون نفر جمعيت، فقط 007 هزار سرباز در اختيار داشته و «اقتصاد مريضي دارند».
همايون از من پرسيد آيا روابط ايران و آمريكا به خاطر حادثه چند ماه پيش دانشجويي به نام درياني خدشه دار شده است يا نه. (در اين اتفاق يك دانشجوي به ظاهر ايراني در يك كنفرانس مطبوعاتي ادعا كرد كه «سيا» (CIA) او را استخدام كرده تا عليه ايران به كار بپردازد. ) به وي گفتم فكر نمي كنم خواب هيچ يك از اعضاي سفارت به خاطر اين مسئله پريشان شده باشد. روابط ايران و آمريكا آن قدر محكم است كه با داستانهاي مسخره اي از اين قبيل تكان نمي خورد. همايون گفت از شنيدن اين خبر خوشحال است و اضافه كرد كه تمام اين ماجرا از خيال بافي هاي ساواك سرچشمه مي گيرد.
همايون در رابطه با ساير مسائل گفت وضعيت آيندگان از شش ماه پيش تغيير كرده و در حال حاضر به سوددهي رسيده است. وي از يكي از مديران بازنشستأ نيروي خدمات اجرائي بين المللي كه در روزنامه به كار تجديد سازمان بخش هاي تجاري و مالي و مشاوره فني پرداخته بود، تجليل بسيار كرد.
وي به شوخي گفت وقتي آيندگان شروع به كار كرد، روزنامه هاي سطح پايين تهران به وي باعنوان عامل «سيا» حمله كردند و اثبات مدعي خود را نيز حضور همين كارمند بازنشسته خبري در دفتر او ذكر نمودند.
همايون اظهار داشت حال كه راديو ايران تحت نظر تلويزيون ملي ايران قرار گرفته است، انتظار مي رود اخبار مستقل تري پخش كند. وي گفت وزارت اطلاعات كه قبلاً موكل امور راديو بود، «كنترل بيش از حدي» روي آن اعمال مي كرد و در كار خود «بسيار كند» بود.
اظهارنظر: همايون هميشه منبع خوبي در رابطه با اطلاعات وقايع روزمرأ جاري و نحوأ تفكر مردم بوده است. هيچ دليلي براي ترديد دربارأ ارزيابي او از آراي عمومي دربارأ جشن ها وجود ندارد.
همايون، داريوش - 24
تهران، ايران - 5 اكتبر 1971 - 13/7/50
خيلي محرمانه
جناب آقاي ديويد دين مسئول روابط بين المللي سركنسولگري آمريكا در هنگ كنگ
ديويد عزيز: حتماً از مفاد پيام 7755 مورخ 2 اكتبر دريافته ايد كه داريوش همايون، سردبير روزنامأ فارسي زبان آيندگان و تنها روزنامأ صبح ايران كه به پرورش روشنفكران ليبرال ايران تظاهر مي كند، ممكن است به زودي ديداري از سركنسولگري داشته باشد.
وقتي همايون به من گفت مي خواهد سفر 4 يا 5 هفته اي خود به چين را با توقفي در هنگ كنگ پايان دهد، به او پيشنهاد كردم ممكن است نظريات خود را با مذاكره با كساني كه سالها در چين و خاور دور تجربه دارند، عمق بيشتري ببخشد و با بعضي از مقامات سركنسولگري ما تماس بگيرد، وي به اين شانس علاقأ خاصي نشان داد، لذا من نام تو، باب دركسلر و آل هاردينگ را دادم.
همايون قصد دارد 10 يا 11 اكتبر تهران را ترك كرده و از طريق كراچي به پكن برود، 4 يا 5 هفته در چين اقامت كند، كه تقريباً او را در هفته دوم يا سوم نوامبر در هنگ كنگ خواهيد داشت. هنوز هم امكان دارد كه نخواهد از طريق هنگ كنگ باز گردد و يا، با تفكر بيشتر، نتيجه بگيرد كه تماس با سركنسولگري به مصلحت نيست. بايد صبر كرده و ببينيم چه مي شود. در اينجا زندگينامه او را (هر چند كه كمي قديمي است، ولي تمام مطالب ضروري را در بردارد) ارسال مي دارم: اطلاعات همايون دربارأ خاور دور خيلي وسيع نيست. (كه تشكيل مي شود از مطالعات او دربارأ اين منطقه و سفرش در اواخر دهه 06 به ژاپن و آسياي جنوبي شرقي). با اين حال نامبرده به طور استثنايي پر مطالعه، باهوش، جالب و حساس است و پس از 4 يا 5 هفته در چين خيلي بيشتر از روزنامه نگاران (يا ديپلماتهاي) متوسط مطلب خواهد دانست. به علاوه، در طول روابط نزديك و صميمانأ ديرينه اش با مقامات آمريكائي در تهران (سازمان اطلاعات آمريكا، USIS، يا سفارت) نشان داده است كه به مقامات آمريكائي اعتماد دارد. براي مثال، وي مطالبي را دربارأ دولت و اشخاص در اينجا به ما مي گويد كه بيشتر ايرانيان ديگر آن را ننگ دانسته و يا غير عقلائي مي شمارند (در همين حال اگر بفهمد كه قصد داريم به خاطر مسائل اطلاعاتي جاري وي را بدوشيم هيچ نخواهد گفت). علاوه بر تمام اينها، من او را واقعاً يك آدم خوب يافته ام و شما همه دوست خواهيد داشت با او آشنا شويد. بگذار در پايان تشكرات بي دريغ خود را به خاطر ميهمان نوازي هايت در تابستان گذشته، سر راه ما به وطن، تقديمت كنم.
با بهترين احترامات مخصوص ارادتمند دونالد آر. توساينت رايزن سياسي سفارت
همايون، داريوش - 25
تاريخ: 6 مارس 1972 - 51/21/50
خيلي محرمانه
از: بخش سياسي - دونالد آر. توساينت
به: بازرسان مندنهال والفرز
موضوع: شام 16 مارس
فهرست ميهمانان شام غير رسمي 16 مارس به ضميمه مي آيد. فكر كردم علاقه مند باشيد اطلاعاتي دربارأ زندگينامأ ميهمانان اصلي ايراني داشته باشيد. آنها عبارتند از:
داريوش همايون:
سردبير آيندگان، كه روزنامأ «ليبرالهاي» ايران تلقي مي گردد. همايون به نخست وزير خيلي نزديك است و سرمقاله هاي او معمولاً افكار يا ايده هايي را منعكس مي كنند كه توسط نخست وزير محك زده مي شود. او نسبت به محدوديت هاي موجود در ايران در رابطه با مطبوعات و آزادي آنها خيلي حساس است و هر چند گاه يك بار به اين نتيجه مي رسد كه نمي تواند اين محدوديتها را با ايده آل هاي آزادي مطبوعات قياس و تحمل كرده و لذا بايد ميدان روزنامه نگاري را ترك كند. ولي تاكنون نخست وزير و 1زاهدي، 4زاهدي، وزير خارجه، به وي تكليف كرده اند در شغل خود بماند. او، به نظر من، بهترين و عالمترين روزنامه نگار ايران است.
وي اخيراً با خواهر وزير خارجأ سابق، كه خود از نمايندگان مجلس است، ازدواج كرده است. همايون قصد دارد در آيندأ نزديك سفري به چين كمونيست داشته باشد.
محمد پورداد:
محمد پورداد هم يكي از روزنامه نگاران برجسته ايران است كه براي سلسله نشريات اطلاعات، منجمله روزنامه انگليسي زبان تهران ژورنال، كار مي كند. وي در انگلستان تحصيل كرده و همسرش انگليسي است، ولي براي شركت در جلسات سازمان ملل، مكرراً به آمريكا مسافرت كرده است. علاقأ خاص او متوجه مسائل شبه قاره آسيا و درگيري اعراب و اسرائيل است. وي اگرچه به عمق و دانش همايون دست نيافته، ولي روزنامه نگار محترمي است.
سفير فريدون زند فرد:
زند فرد، به عنوان سفير ايران در كويت تعيين شده و بايد در دو يا سه هفته آينده به كويت برود. او در اواخر نوامبر گذشته به كويت رفت، ولي به دليل پياده شدن نيروهاي ايران در سه جزيره خليج (فارس - م)، كويتي ها از پذيرفتن اعتبارنامه اش خودداري كردند، و او در نتيجه بي سروصدا به تهران بازگشت.
بدون ترديد وي آگاهترين و دانشمندترين مقام ايراني در رابطه با مسائل خليج (فارس - م) است. اگرچه از لحاظ اجتماعي كمي بي سليقه است، ولي نسبت به سوءظن اعراب به ايران بسيار حساس است و مشكلات موجود در همكاريهاي ايران و اعراب را با واقع بيني فراوان بررسي مي كند.
وي به طور مكرر در معيت وزيرخارجه در اجلاس هاي سازمان ملل و ساير گردهمايي هاي بين المللي شركت مي كند و نزد همكارانش احترام فراواني دارد.
محمدعلي سميعي:
سميعي كه معاون وزير اطلاعات است، در آمريكا تحصيل كرده و سمپاتي فراواني نسبت به منافع و اهداف آمريكا در ايران دارد. وي علناً از برخي سياست هاي آمريكا در خارج از ايران و همچنين آنچه كه او انطباق بيش از حد نزديك دولت آمريكا با شاه مي خواند، انتقاد مي كند.
وظيفأ اصلي سميعي، تهيه گزارشاتي دربارأ عكس العمل عامأ مردم در رابطه با اوضاع داخلي براي نخست وزير و شاه است. (وي دختر آقاي باتمانقليچ را به همسري گرفته است، خانواده اي ثروتمند و آذربايجاني كه در سلسلأ قاجار از اهميت سياسي فراوان برخوردار بود، ولي اينك فقط از جايگاه اقتصادي برخوردار است).
دوشيزه فريار :
وي دختر رئيس دانشگاه مشهد است و در نيويورك، جايي كه پدرش در آنجا براي سازمان ملل كار مي كرده، بزرگ شده و تحصيل كرده است. وي در حال حاضر در ادارأ RCD وزارت خارجه مشغول به كار است.
دوشيزه جهانباني:
وي باهوش و جذاب است. خودش اهميت سياسي خاصي ندارد، ولي در مقام منشي نخست وزير، براي سفارت مفيد و مددكار بوده است.
همايون، داريوش - 26
داريوش همايون، معاون دبيركل حزب رستاخيز
خيلي محرمانه
همايون سردبير و ناشر روزنامه آيندگان، كه خود در سال 1967 به راه انداخت تا هنگام انتصاب به مقام معاونت دبيركلي حزب رستاخيز به سال 1976، در همان سمت باقي ماند. وي همچنان عنوان مدير مسئول آيندگان را به عهده دارد و خود و دوستانش در حزب در تلاشند تا پايگاهي تشكيلاتي براي ارتقأ سطح حضور ايرانيان در مسائل سياسي بوجود آورند.
همايون در سال 1927 در تهران به دنيا آمد. وي با خداداد فرمانفرمائيان و سيروس غني در تهران هم مدرسه اي و معاشر بود، هر چند امكانات وي در سطح متوسطتري بود. همايون در جواني به عنوان فردي شديداً ضد كمونيست معروف شده بود و براي سركوب حزب در حال رشد توده در تهران دستجاتي خياباني به راه مي انداخت. وي هنوز هم در نتيجه جراحتي كه در يك نزاع خياباني به پايش وارد شد، كمي مي لنگد.
در زمان حكومت مصدق، داريوش همايون به علت عضويت در سومكا، يك سازمان نئوفاشيستي كه از پيشگامان جبهه ملي دهأ 06 بود، يك سال به زندان افتاد. همايون در سال 1955 وارد دانشگاه تهران شد و در 1959 ليسانس حقوق گرفت. وي در سال 1955، متخصص امور خارجي در انتشارات اطلاعات شد.
همايون از سال 1959 تا 1967 به استخدام انتشارات فرانكلين درآمد. وي در سال 1959 ضمن برخورداري از بورس تخصصي USIS (سازمان اطلاعات ايالات متحده) براي (احتمالاً روزنامه - م) Indiana TRIBUNE ) SOUTH BEND نيز كار مي كرد. وي اولين ايراني بود كه از بورس تحصيلي نيمن استفاده كرد و سال تحصيلي 65 - 1964 را در هاروارد تحصيل كرد. همايون به ايران مراجعت نمود و به تحريك نخست وزير هويدا و ديگران به تأسيس روزنامأ آيندگان به عنوان تنها روزنامأ ايراني داراي سياق روشنفكري، ليبرالي پرداخت.
همايون در بين مقامات سفارت مشهور بوده است و شخصي با مطالعه، هوشيار و داراي بينش تلقي مي گردد. ازدواج او با هما زاهدي، خواهر اردشير زاهدي و دختر مرحوم ارتشبد، پايگاه سياسي او را استحكام بخشيده است. وي مسافرت هاي زيادي داشته و دربارأ نهادهاي سياسي و اصلاحات ارضي در ايران مطالبي نوشته است و علاوه بر فارسي به زبانهاي انگليسي، فرانسه و آلماني تكلم مي كند.
مي 1977 - ارديبهشت 1356
همايون، داريوش - 27
داريوش همايون، وزير اطلاعات و جهانگردي
خيلي محرمانه
همايون در 1927 در تهران بدنيا آمد. وي با خداداد فرمانفرمائيان و سيروس غني هم مدرسه و معاشر بود، هر چند امكانات وي در سطح متوسطتري بود. همايون در جواني به عنوان فردي شديداً ضد كمونيست معروف بود و براي مبارزه با حزب در حال رشد توده در تهران دستجات خياباني به راه مي انداخت. وي هنوز هم در نتيجه جراحتي كه در يك نزاع خياباني به پايش وارد آمد، كمي مي لنگد.
همايون در زمان حكومت مصدق به خاطر عضويت در سومكا، يك سازمان نئوفاشيستي كه از پيشگامان جبهأ ملي دهه 60 بود، به مدت يك سال به زندان افتاد. او اولين ايراني بود كه بورس نيمن گرفت و سال تحصيلي 65 - 1964 را در دانشگاه هاروارد گذراند. همايون به ايران بازگشت و با تحريك هويدا، نخست وزير و ديگران به تأسيس روزنامأ آيندگان، تنها روزنامأ ليبرال، روشنفكري ايران پرداخت.
همايون از سال تأسيس آيندگان (1967) سردبير و ناشر آن بود، و در نوامبر 1976 به معاونت دبيركلي حزب رستاخيز منصوب شد. وي همچنان مدير مسئول آيندگان نيز بود و سعي داشت با همكارانش در حزب رستاخيز پايگاهي تشكيلاتي براي شركت بيشتر ايرانيان در سياست به وجود آورد. همايون يكي از سه مقام حزبي بود كه در كابينأ اوت 1977 آموزگار شركت جست. ازدواج او با هما زاهدي، خواهر اردشير زاهدي و دختر ارتشبد زاهدي مرحوم، جايگاه سياسي او را استحكام بخشيده است. او مسافرتهاي زيادي كرده و مطالب زيادي دربارأ نهادهاي سياسي ايران و اصلاحات ارضي نوشته است. وي علاوه بر فارسي به زبانهاي انگليسي، آلماني و فرانسه نيز صحبت مي كند.
اوت 1977 - مرداد 1356
پاورقي