چه عواملي در گراني كالاها نقش دارند؟ نرخ گذاري شركت هاي توليدي به زيان مصرف كننده

محمدحسين مهذب
زماني كه بحث افزايش قيمت كالاها پيش مي آيد در كنار عواملي مانند نقش شركت هاي توليدي، شركت هاي پخش خرده فروشي و دلالان نامي نيز از بنكداران به ميان مي آيد. چه بسا بسياري تصور مي كنند بنكداران نقش عمده اي در گراني كالاها دارند. با گشت وگذاري در بازار اين صنف مشخص مي شود كه خرده فروشي ها، شركت هاي توليدي و شركت هاي پخش كالا بيشترين عوامل تاثيرگذار در بالا رفتن نرخ كالاها هستند.
در واقع شركت هاي توليدي به جاي حمايت از مصرف كننده به نفع خرده فروشي ها كالاها را قيمت گذاري مي كنند كه در اين ميان به گفته بنكداران سود بيشتر نصيب خرده فروشي ها و شركت هاي پخش كالا مي شود و سرمردم همچنان بي كلاه مي ماند. اگر باور اين موضوع براي افراد كمي مشكل باشد سري به بازار بنكداران بزنند تا سره از ناسره تشخيص داده شود.
گذري بر بازار بنكداران
بنكداران موادغذايي تهران تامين كننده كالاهاي مورد نياز خرده فروشان هستند. اكثر آنها در خيابان خيام شمالي و جنوبي، ميدان محمديه (اعدام سابق) و خيابان مولوي تهران متمركز هستند. محصولاتي مانند: برنج، شكر، چاي، روغن، رب، ماكاروني، انواع كنسروها، نوشيدني ها، لوازم بهداشتي و... در مغازه ها و انبارهاي بنكداران موجود است. با چند تن از صاحبان اين بنگاه هاي تجاري درباره تهيه و توزيع كالا و قيمت ها گفت وگو مي كنم. ترجيح مي دهند نامي از آنها برده نشود تا راحت تر به سؤالات پاسخ دهند. بنكداران، در واقع واسطه توليدكنندگان و خرده فروشان هستند. كارخانجات توليدي نيز بطور مستقيم و يا از طريق شركت هاي پخش بزرگ و كوچك و واردكنندگان مواد غذايي، كالاي مورد نياز بنكداران را تامين مي كنند.
بيشترين سود نصيب خرده فروشان
خرده فروشان مواد غذايي بيشترين سود را مي برند. اكثر بنكداران در اين باره متفق القولند.
البته نشاني هايي كه از وضعيت بازار مواد غذايي و قيمت ها مي بينيم اين موضوع را تأييد مي كند.
خرده فروشان اين مسئله را اين چنين توجيه مي كنند، مالياتها سالانه 20درصد افزايش مي يابد، اجاره واحدهاي صنفي بالاست، با كم شدن سهميه بنزين نرخ حمل و نقل بالا رفته است، مزد كارگر و بيمه هم از عواملي است كه خرده فروشي مواد غذايي گران است. شركت هاي توليدي نيز از اين قاعده مستثني نيستند، آنها براي فروش محصولات خود و راضي نگهداشتن خرده فروشان قيمت مصرف كننده را كه روي محصول نوشته مي شود بالا مي زنند ولي اين قيمت با قيمت فروش بنكداران در اغلب محصولات فاصله فاحش دارد.
تن ماهي محصولي است كه مورد نياز روزانه مردم نيست ولي براي نمونه مقايسه قيمت اين كالا با خرده فروشي نشان مي دهد تفاوت قيمت كجاست. يكي از بنكداران ميدان محمديه تن ماهي 150گرمي را هر قوطي 850تومان مي فروشد، 120گرمي و 180گرمي نيز موجود است و قيمت هاي آن كمي بالا و پايين است. همين تن ماهي روي قوطي قيمت مصرف كننده 1600تومان نوشته شده است. به گفته اين بنكدار، چرا بايد توليدكننده قيمت مصرف كننده را اينقدر بالا بگيرد، او مي گويد: 850 تومان كه من مي فروشم سود خود را نيز برمي دارم ولي چرا بايد قيمت مصرف كننده بالا باشد. خودش جواب خود را مي دهد، مي گويد: توليدكنندگان با درنظر گرفتن فروش كالاي خود و راضي نگه داشتن خرده فروش اين قيمت را روي محصول مي گذارند.
اين جزء كوچكي از يك قلم كالاي مورد نياز مردم در بازار است. برنج، چاي، روغن، شكر و... نيز همين وضعيت را دارند. واردكنندگان برنج هاي هندي و پاكستاني و ديگر محصولات، چون كالا را بصورت انبوه وارد مي كنند قيمت ها براي آنان بسيار پايين است ولي تا به دست مصرف كننده برسد قيمت ها سرسام آور مي شود. يكي از بنكداران مي گويد: قيمت برنج پاكستاني و هندي كيلويي 1100 تا 1200 تومان است چرا بايد كيلويي 2هزار تومان به دست مصرف كننده برسد. قيمت ديگر كالاهاي توليد داخل و وارداتي به همين منوال است. موضوع برنج كه پيش آمد از اين بنكدار درباره تبليغات برخي شركت ها مبني بر فروش برنج داخلي پرسيدم، مي گويد: تا آنجا كه من خبر دارم اين شركتها يك كيلو برنج داخلي را نخريده اند و آنچه كه ما در اينجا عرضه مي كنيم برنج هندي و پاكستاني است، شاهد اين مسئله نيز اظهارات فرماندار شهرستان فريدونكنار است كه وي از استفاده تبليغي برنج محسن از نام برنج اين شهرستان انتقاد كرده است. وي با اشاره به تبليغات شركت واردكننده برنج كه با استفاده از حك نمودن عنوان برنج طارم فريدونكنار به محصول اين شركت انجام شده با تحقيقاتي كه صورت گرفت، هيچ تاجر و شاليكوبي از فروش محصول برنج اين شهرستان به اين شركت تجاري خبردار نيست. وي در ادامه گفته است برنج طارم اين شهرستان از مرغوب ترين انواع برنج محلي كشور است و سالانه 21هزار تن بيشتر توليد نمي شود حال چطور بصورت گسترده اين محصول خريداري و با اين حجم وسيع تبليغات تجاري به فروش مي رسد.
وقتي موضوع اختلاف قيمت توليد كننده و مصرف كننده را بنكداران مطرح مي كنند كنجكاوي براي كشف اين موضوع و دريافت اطلاعات دقيق تر باعث مي شود با تعداد بيشتري از بنكداران در اين رابطه گفت و گو كنيم يكي از بنكداران كه نوشيدني، كمپوت، ذرت و ... عرضه مي كند مي گويد: 4 نفر شريك در يكي از بيمارستانهاي بزرگ تهران به نام... غرفه اي را ماهانه 16 ميليون تومان اجاره كرده اند. آنها در اين غرقه چاي،نوشيدني و كمپوت عرضه مي كنند. شما فكر مي كنيد اگر هر كدام اينها ماهانه حداقل 500 هزار تومان براي خودشان برداشت كنند بايد 18 ميليون تومان فروش داشته باشد تا اجاره محل و حقوق خود را تامين كنند و آيا با فروش چاي، كمپوت و نوشيدني مي توان اين مبلغ را تامين كرد. از او مي پرسم پس آنها چه مي كنند مي گويد: نوشيدني و كمپوت را به بالاترين قيمت به مردم عرضه مي كنند، البته سيگار و تنقلات نيز مي فروشند. متاسفانه كم فروشي هم دارند.
در اين گزارش مي توانيم قيمت تك تك كالاها و اختلاف قيمت آنها با عمده فروش و خرده فروش را به مردم اعلام كنيم ولي خود حديث مفصل بخوان از اين مجمل.
اتحاديه بنكداران و نقش آن در كنترل نرخ ها
به گفته رئيس اتحاديه بنكداران مواد غذايي تهران نظارت هاي مداوم و بازرسي هاي مستمر بركار بنكداران انجام مي شود. اگر نقصاني در كار ديده مي شود، بنكداراني كه پروانه كار ندارند موجب بوجود آمدن اين نقصان هستند.
قاسمعلي حسني كه در حال حاضر دانشجوي دوره كارشناسي علوم سياسي است رياست اتحاديه بنكداران مواد غذايي تهران را به عهده دارد. با وي در رابطه با كار بنكداري و وضعيت بازار گفت وگو كرده ايم.
بنكدار چه معني دارد و بنكدار كيست؟
- در فرهنگ دهخدا معني لغت بنكدار كسي است كه بن مي فروشد. بن همان اصطلاح بنشن است كه در قديم بين مردم رايج بود يعني فروشنده حبوبات و ماكولات.
¤ سابقه بنكداري در ايران چند سال است؟
- 80 سال است كار بنكداري در ايران سابقه دارد. ولي اين اتحاديه از سال 1351 بطور رسمي كار خود را آغاز كرده است.
¤ آماري از تعداد بنكداري تهران داريد؟
- در اين صنف 2 گروه فعاليت دارند پروانه داران كه مجوز كسب دارند 1500 نفر هستند و 300 متقاضي نيز در نوبت هستند تا پرونده آنان رسيدگي شود و اگر شرايط لازم را داشته باشند به آنها نيز مجوز و پروانه كسب داده مي شود.
شرايط لازم براي دريافت پروانه كسب چيست؟
- داشتن يك انبار كه نبايد كمتر از 60 متر باشد و يك دفتر كار حداقل 12 متري. سند تجاري ملك، گواهي بهداشت، پايان كار، بيمه نامه، مفاصا حساب دارايي و... از جمله شرايطي است كه بايد متقاضيان داشته باشند.
¤ تعداد كسانيكه بدون پروانه كار مي كنند چه ميزان است، آيا آمار داريد؟
- به علت گستردگي كار آمار دقيق از كسانيكه بدون مجوز فعاليت مي كنند نداريم ولي با اعمال ماده 27 و 28 قانون نظام صنفي با آنها برخورد مي كنيم. در اين مواد قانوني آمده است: محل داير شده به وسيله هر شخص حقيقي يا حقوقي كه پروانه كسب دائم يا موقت براي آن صادر نشده باشد با اعلام اتحاديه راساً از طريق نيروي انتظامي پلمب مي گردد.
¤ نقش بنكداران را در گراني كالا چگونه ارزيابي مي كنيد؟
- با قاطعيت نمي توان گفت نقشي ندارند ولي اگر به اين موارد برخورد كنيد، بيشتر واحدهاي بدون پروانه هستند كه در گراني نقش دارند، زيرا اتحاديه هيچگونه اشرافي به اينها ندارد.
¤ واحدهاي داراي پروانه را چگونه كنترل مي كنيد، سود بنكداري مشخص است؟
- بازرسان اتحاديه بطور مستمر و مداوم بر كار بنكداران نظارت دارند، بحث رقابت امروز در اين بازار باعث شده بعضاً با سود ناچيز بنكدار جنس را در اختيار خرده فروش قرار دهد. سود قانوني هم كه براي آنها منظور شده 3درصد است.
¤ بعضاً ديده شده كه قيمت برخي اجناس در برخي مقاطع بسيار بالا مي رود علت چيست؟
- در كالاهاي وارداتي كه اين موضوع پيش مي آيد افزايش ناگهاني قيمت هاي جهاني را داريم. در داخل نيز توليدكنندگان افزايش هزينه ها را علت گران شدن محصول اعلام مي كنند.
¤ در بررسي قيمت هاي عمده و خرده فروشي اختلاف زيادي وجود دارد علت را چگونه ارزيابي مي كنيد؟
- به علت كثرت واحدهاي خرده فروشي نظارت مستمر بر واحدهاي خرده فروشي نيست، گستردگي تعداد واحدهاي صنفي و بدون پروانه باعث اين اختلاف قيمت شده است.
¤ اين اختلاف قيمت چقدر است؟
- بعضاً بين 25 تا 30 درصد است.
¤ ولي در برخي اقلام كه در بازار مي بينيم اختلاف قيمت تا 2برابر هم هست.
- بلي اين درست است ولي در همه كالاها اين ميزان افزايش وجود ندارد.
¤ برخي همكاران شما در گفت وگويي كه با آنها داشتيم بيان كردند توليدكنندگان قيمت مصرف كننده را روي كالاهاي خود بالا مي زنند ولي عملا كالا نصف قيمت به بنكدار داده مي شود و در اينجا مصرف كننده ضرر مي كند و سود بيشتر به جيب خرده فروش مي رود اين رويه را چگونه ارزيابي مي كنيد؟
- بخشي از عامل گراني ها معضل قيمت گذاري توسط شركتهاي توليدي است. اينگونه شركتها براي رونق بيشتر خود و انگيزه خريد از سوي واحدهاي خرده فروشي قيمت مصرف كننده را بالا مي زنند و اين مسئله ايجاد يك سود كاذب براي واحدهاي خرده فروشي است.
¤ خرده فروشان بايد براي خود چه ميزان سود لحاظ كنند؟
- سود قانوني خرده فروشي 12درصد است.
¤ آيا اين رقم را واقعاً لحاظ مي كنند؟ ظاهراً خيلي بيشتر از اين 12درصد است.
- سازمان حمايت مصرف كنندگان و توليدكنندگان بايد بر كار اصناف نظارت داشته باشد، متأسفانه در اين زمينه به مردم به عنوان مصرف كننده اصلي اجحاف مي شود.
- گاهي ديده شده برخي محصولات در بسته بندي شاهد كم فروشي هستيم، يعني وزن محصول كه روي بسته نوشته شده با ميزان آن تفاوت دارد، آيا اين مورد را مي پذيريد؟
- كاملا تأييد مي كنم، برخي از توليدكنندگان كم فروشي مي كنند، در بعضي محصولات چون بسته بندي و وزن يك اندازه است مردم كمتر به اين مسئله توجه مي كنند ولي اين واقعيتي است كه وجود دارد.
¤ چرا اتحاديه دراين زمينه اقدام نمي كند؟
- ما به شدت دنبال اين مسئله هستيم، نه تنها در اين زمينه بلكه در ديگر مسائل ما خواستار همفكري هستيم. اصلاح ساختار قيمت گذاري بايد توسط اتحاديه ها و با مشورت آنها انجام شود. سازمان حمايت مصرف كنندگان و توليدكنندگان بايد از ما مشورت بخواهد. ما در اتحاديه هزينه هاي مواد اوليه، بسته بندي، كارگر، حمل و نقل، ماليات و... را درنظر مي گيريم وآنوقت روي كالاها قيمت گذاري مي كنيم. اصولش اين است كه سازمان حمايت نظر كارشناسان اتحاديه را در حوزه موادغذايي بخواهد.
¤ آيا اعضاي صنف شما از اصناف كارت استفاده مي كنند، هدف از انتشار اين كارت چيست؟
-اصناف كارت را بانك ملت با هماهنگي وزارت بازرگاني به اصناف عمده و خرده فروش مي دهد تا عمليات تجاري خود را توسط اين كارت انجام دهند. استفاده از اين كارت باعث شفاف شدن عمليات تجاري يك عمده و خرده فروش مي شود و نظارت كلي از بالا به پايين درسطح كشور به راحتي انجام پذير است. ازسوي ديگر از قاچاق كالا جلوگيري مي كند. تعدادي از اصناف با دريافت اين كارت موافق نبودند ولي عليرغم ميل باطني شان مجبورند به خاطر تهيه جنس و نظام مندشدن سيستم توزيع از اصناف كارت استفاده كنند. شركتهاي پخش نيز به صنوفي كه اين كارت را نداشته باشند اجازه فروش كالا نمي دهند.
¤ وضعيت واردكنندگان كالا در بخش بنكداري به چه شكل است؟
واردكنندگان موادغذايي نيز 2گروه هستند. يك گروه پروانه دارها و يك گروه كه بدون پروانه كار مي كنند. پيشنهاد داده ايم كه اتحاديه به اتحاديه واردكنندگان و عمده فروشان موادغذايي و آشاميدني تغيير نام دهد و اين باعث مي شود واردكنندگان را كه پروانه ندارند بتوانيم كنترل كنيم. خاصيت ديگر اين كار كنترل واردات است. بعضا ديده مي شود بازار از يك نوع كالا اشباع است ولي همچنان واردات آن انجام مي شود. كالاي ديگري به علت كمبود در بازار قيمت آن بالا مي رود و كنترلي بر قيمت آن نمي توان داشت. اتحاديه مي تواند با داشتن آمار ذخيره و تأمين كالا تعادلي در بازار ايجاد كند. اولويت ما نيز حمايت از توليد داخل، از صنايع كشاورزي و صنايع داخلي است. اگر اتحاديه واردكنندگان سازمان بگيرد موضوع واردات كالا نيز حل خواهدشد ولي متاسفانه در حال حاضر اتحاديه اشرافي بر اين موضوع ندارد.
¤ سود واردكنندگان كالا چقدر است؟
واردكنندگان بايد پس از كسر هزينه هاي واردات براي خود 3 درصد سود منظور كنند.
¤ چه مرجعي بر تخلف اعضاي صنف شما و واردكنندگان رسيدگي مي كند؟
اگر تخلف محرز شود به دادگاه شعبه 10 تخلفات صنفي مستقر در سازمان بازرگاني استان پرونده ارجاع مي شود. البته اخيراً اين دادگاه از ما گرفته شده و به سازمان تعزيرات حكومتي واگذار شده است.
¤ با توجه به تمركز بنكداران موادغذايي در يك محدوده، كه آنهم به دليل زوج و فردبودن خودروها و طرح ترافيك با مشكل رفت و آمد روبرو است آيا برنامه اي براي انتقال از اين محل داريد؟
- دراين زمينه پيشنهاد كميته ساماندهي بازار تهران را درقالب كارگروههاي اقتصادي، فرهنگي، تجاري داده ايم و با ارگانهاي ذيربط درحال مذاكره هستيم، هدف نيز انتقال بنكداران و عمده فروشان به خارج از اين محدوده است، زيرا بنا به علت هايي كه گفتيد اكثر واحدها مجبورند درساعات غيراداري و حتي شبها تخليه بار انجام دهند. نكته مثبت رفتن بنكداران از اين محل ايجاد اشتغال است كه با اين انتقال بوجود مي آيد. حداقل3 هزار شغل ايجاد مي شود.

گزارش كيهان از توقف عمليات اجرايي پروژه گازي ناباكو ايران؛ گزينه اصلي تامين گاز

بابك اسماعيلي
توقف و شكست احتمالي عمليات اجرايي پروژه گازي ناباكو بدون حضور ايران در شماره گذشته صفحه اقتصادي مورد بررسي قرار گرفت. پروژه 12 ميليارد دلاري كه عملا با دخالت هاي سياسي آمريكا و برخي متحدان غربي اين كشور با مشاركت ندادن ايران به بن بست رسيده است. در اين شماره راه هاي خروج از بن بست ناباكو مورد ارزيابي قرار مي گيرد.
يك روزنامه آمريكايي:
ظهور قدرت منطقه اي جديد
روزنامه آمريكايي لس آنجلس تايمز در مقاله اي با اشاره به نياز روزافزون اروپا به گاز پيش بيني كرد ناباكو به ظهور يك قدرت منطقه اي جديد ختم شود.
به نوشته اين روزنامه آمريكايي مشكل اين است كه مطمئن نيستيم گاز ناباكواز كجا تامين خواهدشد. تاكنون فقط يك كشور توليدكننده گاز، بر سر پروژه توافق نكرده اند بلكه اين كار توسط گروهي از آنان انجام شده است. موضع آمريكا در قبال ناباكو، حمايت گرايانه بوده است با اين هشدار كه هيچ گازي از ايران نمي تواند براي تامين اين خطوط لوله ارسال گردد. ولي اين نوعي خودفريبي است. حتي اگر 15-10 ميليارد متر مكعب گاز درسال از ميادين آذربايجان تامين شود، بازهم گاز بسيار زيادي براي رفع نياز ظرفيت 31 ميليارد مترمكعب گاز درسال، لازم خواهدبود. هيچ شكي نيست كه نابوكو مجبور خواهدبود به منابع ايران و تركمنستان هم دست يابد.
اين حقيقت نه چندان گوارا براي همه كشورهاي دخيل بر اين پروژه، معلوم و مسلم است ولي به منظور حفظ حمايت آمريكا، كشورهاي اروپايي، تركيه و كنسرسيوم شركتها كه براي ساخت خط لوله متحد شده اند، نام ايران را از هرگونه مدارك رسمي با بيانيه مرتبط با ناباكو حذف كردند. بنابراين به نظر مي رسد تهران به اين افكار اعتقادي ندارد. رئيس جمهور اين كشور، محمود احمدي نژاد به خوبي مي داند كه وابسته نگهداشتن اروپا به گاز ايران بهترين تضمين مي باشد و اينكه ايران يك جايگزين بسيار خوب به جاي روسيه براي تمام دولتهايي است كه ولاديمير پوتين، تهديد جدي تر نسبت به او، براي آنها خواهدبود. وقتي ناباكو ساخته شود، تنها مدت كوتاهي طول مي كشد تا از ايران درخواست گردد گاز خود را ارسال نمايد. بنابراين، گسترش اين خط لوله به تركمنستان ايران را نيز به مسيري براي گاز تركمنستان تبديل خواهدنمود.
در تلاش ايران براي ارسال گاز خود به قلب اروپا، پروژه ديگري نيز در كار است و آن خط لوله 1100 مايلي است كه اخيرا از ميدان گاز پارس جنوبي ايران از طريق تركيه به يونان، ايتاليا و ديگر كشورهاي اروپايي مي رسد. انتظار مي رود اين خط لوله 4/20 ميليارد مترمكعب گاز در سال به اين كشورها ارسال كند.
صرف نظر از اينكه آيا گاز طبيعي ايران بالاخره به توربين هاي تامين نيرو در دهلي نو، كراچي يا وين خواهد رسيد يا نه، يك چيز مطمئنا اتفاق خواهد افتاد. ايران ثروتمندتر و از لحاظ ژئوپلتيكي، قوي تر خواهدبود. همانند مورد وابستگي آمريكا به عربستان، چين به سودان يا آلمان به روسيه، وابستگي انرژي عامل اصلي در سياست خارجي است. وقتي اين مسيرهاي جديد گاز ساخته شوند، براي ايالات متحده بسيار سخت تر خواهدبود كه حمايت بين المللي براي سياست هاي خود به هدف سلطه بر ايران را همراه داشته باشد.
همه اين موارد توسعه در واشنگتن يعني جايي كه تحريم بر عليه بنزين وارداتي، تنها مهره بازي در مبارزه با ايران است از توجه بسيار كمي برخوردار شد.
لس آنجلس تايمز در پايان مي نويسد:
نهايتا، ايالات متحده بايد توجه بيش از حد خود به ناباكو را محدود كند و نگاه عميق تري به آن انداخته و به اين پروژه با واقعيت آن بنگرد كه همانا يك طول عمر اقتصادي براي ايران است. در حالي كه اين خطوط بسيار بلندپروازانه مي تواند به خواست هاي بعضي كشورهاي اروپايي كمك كند، قطعا به خواست هاي آمريكا ضربه خواهدزد. در اينجا، ايالات متحده، خواست هاي مشتركي با روسيه يعني مخالف اصلي ناباكو خواهد داشت. چه طنز تاريخي خواهدبود اگر اين خط لوله بحث برانگيز به ظهور يك قدرت منطقه اي جديد ختم شود.
ميس: مواضع دوگانه اروپايي ها
در مورد خط لوله ناباكو
نشريه اقتصادي ميس با اشاره به سياسي شدن خط لوله ناباكو نوشت: هيچ اتحادي در بين كشورهاي اروپايي براي اجراي اين خط وجود ندارد.
بنابراين گزارش، در نشست كشورهاي وارد كننده، صادركننده و ترانزيت كننده گاز طبيعي خط لوله ناباكو كه پيشتر در شهر بوداپست برگزار شد شركت كنندگان سعي كردند تا اتحاد، اميدواري و عزم خود را در خصوص اين خط لوله نشان دهند.
بحران گازي اخير بين روسيه و اوكراين، كشورهاي اروپايي را بيش از پيش براي اجراي اين خط لوله متحد و مصمم كرده است. كشورهاي اروپاي مركزي و جنوب اروپا در پي مناقشه گازي روسيه و اوكراين با كاهش شديد واردات گاز روبرو شدند.
حلمي گولر وزير انرژي تركيه، سرگئي استانيشف نخست وزير بلغارستان، آدريان ويديانو وزير اقتصاد روماني، رين هولد ميترلنر وزير اقتصاد اتريش و مقامهاي عالي رتبه مجارستان و آلمان در نشست بوداپست حضور داشتند. اين شش كشور در كنسرسيوم احداث خط لوله ناباكو نيز حضور دارند. مقامهاي عالي رتبه آذربايجان، تركمنستان، مصر، قزاقستان و گرجستان نيز در اين نشست حضور داشتند.
علي رغم ابراز رضايت شركت كنندگان از نتايج اين نشست، تركمنستان حاضر به امضاي بيانيه پاياني آن نشد. آلمان در سطح وزير در اين نشست شركت نكرد. آلمان به شدت از سياسي شدن خط لوله ناباكو ناراضي و نگران است و به همين علت معاون وزير اقتصاد خود را به نشست بوداپست فرستاد.
رجب طيب اردوغان نخست وزير تركيه حمايت آنكارا از اين خط لوله را منوط به حمايت اروپا از پيوستن تركيه به اتحاديه اروپا كرده است.
الهام علي اف رئيس جمهور آذربايجان نيز گفت، ما از اجراي خط لوله ناباكو حمايت مي كنيم. البته اروپا بايد نظر تركيه را در خصوص استفاده از 15درصد گاز خط لوله ناباكو براي مصارف داخلي تغيير دهد.
ميرك توپولانك نخست وزير جمهوري چك كه رياست دوره اي اتحاديه اروپا را برعهده دارد، تأكيد كرد، خط لوله هاي سوث استريم و نورد استريم روسيه مهمترين تهديدها بر ضد خط لوله ناباكو به شمار مي روند. اروپا بايد براي اجراي هر چه سريعتر اين خط لوله متحد باشد و هر چه زودتر وابستگي خود را به منابع انرژي روسيه كاهش دهد.
اين در حالي است كه مجارستان، بلغارستان، يونان، ايتاليا و اتريش و اسلواكي قصد پيوستن به خط لوله سوث استريم را دارند. در عين حال، آلمان، هلند و انگليس نيز آمادگي خود را براي مشاركت در خط لوله نورد استريم اعلام كرده اند.
ميس در پايان تأكيد مي كند: بنابراين هيچ اتحادي در بين كشورهاي اروپايي براي اجراي خط لوله ناباكو وجود ندارد. مسئله ديگر نحوه تأمين مالي اين پروژه است كه در نشست بوداپست پيشرفت چنداني در خصوص تأمين مالي اين پروژه صورت نگرفت.
ناباكو بدون ايران اجرا شدني نيست
سفير جمهوري اسلامي ايران در باكو تحقق پروژه گازي ناباكو را بدون حضور اين كشور، طرحي غير عملي توصيف كرد.
به گزارش خبرگزاري مهر «محمدباقر بهرامي» با اعلام اين مطلب افزود: بدون حضور ايران پروژه ناباكو شدني نيست. همچنان كه تا بحال هم عملي نشده و علت اين مسئله به نظر من عدم حضور ايران در اين طرح است.
وي در خصوص دلايل عدم حضور ايران در پروژه ناباكو نيز گفت: اين هم به دليل تلاش كشورهاي فرامنطقه اي، خصوصاً آمريكا است و اگر اين مانع برطرف بشود ايران مي تواند در اين پروژه فعالانه شركت كند.
بهرامي در پاسخ به پرسش مهر درباره اينكه «آيا روسيه بعنوان كشوري كه انحصار صادرات گاز به اروپا را در دست دارد، ايران را بعنوان يك رقيب بالقوه قلمداد نمي كند؟» گفت: بله، روسيه به چشم رقيب به ايران نگاه مي كند.
معاون وزير انرژي آمريكا در حالي همچنان مخالفت كشورش با حضور ايران در ناباكو را ابراز مي كند كه اين پروژه 10ميليارد دلاري با گذشت 613 روز از امضاي موافقت نامه آن كوچكترين پيشرفت عملياتي نداشته است.
پس از اظهارات گرهارد شرودر، صدراعظم اسبق آلمان مبني بر لزوم مشاركت ايران در ناباكو، «دانيل پونمن» معاون وزير انرژي آمريكا در مصاحبه با شبكه خبري نيويورپ در تشريح موضع واشنگتن در قبال مشاركت دادن جمهوري اسلامي ايران در ناباكو گفت: تا آن جايي كه به مشاركت ايران مربوط مي شود بايد گفت مشكلات خاصي در اين زمينه وجود دارد. تهران از تعهدات خود مربوط به برنامه هسته اي عدول كرده است. اين امر باعث نگراني جدي ما شده است. بنابراين به نظر من منطقي نيست كه در شرايط فعلي از ايران با عنوان منبع مطمئن نفت و گاز ياد شود.
وي افزود: تأمين گاز و نفت براي مصرف كنندگان بسيار مهم است و ما در شرايط حاضر بر روي كريدور جنوبي (درياي خزر و آسياي مركزي) كه ناباكو نيز شامل آن مي شود متمركز هستيم.
اين سخنان در حالي مطرح مي شود كه به عقيده كارشناسان براي بهره برداري از ظرفيت كامل ناباكو بايد گاز توليدي ايران وارد اين شبكه شود.
انگليس، روسيه را به ناباكو ترجيح داد
انگلستان يكي از كشورهاي هم پيمان آمريكا، چهار ميليارد مترمكعب گاز در سال را در پروژه موسوم به جريان شمالي (Nord stream) روسيه رزرو كرد.
به گزارش روزنامه تايمز لندن، انگليس قصد دارد از سال 2012 گاز روسيه را به طور مستقيم از طريق خط لوله «جريان شمالي» دريافت كند و براي خود سالانه چهارميليارد مترمكعب گاز رزرو كرده است.
ماتياس وارنيگ، مدير كنسرسيوم Nord Stream در مصاحبه اي با روزنامه Times با بيان اين مطلب، گفت: بريتانيا از صادركننده گاز به واردكننده تبديل مي شود. تا سال 2025 نياز به واردات به طور قابل توجهي افزايش مي يابد و بريتانيا قراردادي براي دريافت چند ميليارد مترمكعب در سال منعقد كرده است.»
چهار ميليارد مترمكعب گازي كه از سوي انگليس رزرو شده است، حدود چهار درصد از كل گاز مصرفي اين كشور است كه سالانه برابر با 94 ميليارد متر مكعب ارزيابي مي شود.
آن طور كه روزنامه تايمز مي نويسد، حجم گازي كه اكنون انگليس از روسيه دريافت مي كند ناچيز است، اما پس از آغاز ساخت خط لوله به طول 1220 كيلومتر كه از ويبورگ روسيه تا گرايفسوالد آلمان از اعماق درياي بالتيك مي گذرد، وضعيت تغيير خواهد كرد.
پروژه جريان شمالي، مسيري كاملا جديد براي صادرات گاز روسيه به اروپا (در درجه اول به بازار آلمان، بريتانيا، هلند، فرانسه و دانمارك) است. اين خط لوله به طول 22/1هزار كيلومتر از بستر درياي بالتيك از روسيه (ويبورگ) تا آلمان (گرايفسوالد) مي گذرد. بهره برداري از اولين انشعاب خط لوله براي سال 2011 و آغاز ساخت براي نيمه اول 2010 برنامه ريزي شده است. اكنون سهامداران كمپاني مجري پروژه Nord Stream AG گازپروم روسيه با 51 درصد سهام، Wintershall Holding و E.ON Ruhrgas آلمان هر يك با 20 درصد و نيز Gasunie هلند با 9درصد سهام است.
اقتصاددان روس: ناباكو به نتيجه نخواهد رسيد
يك اقتصاددان روس با اشاره به رويكرد جديد تركيه در قفقاز و تيرگي روابط اين كشور با آذربايجان پيش بيني كرد خط لوله ناباكو به نتيجه نخواهد رسيد.
به گزارش فارس «ميخائيل خازين» اقتصاددان و رئيس شركت مشاوره اي نئوكن پيش بيني كرد خط لوله انتقال گاز ناباكو به نتيجه نخواهد رسيد.
وي كه در مصاحبه با پايگاه اينترنتي آذري تودي سخن مي گفت به عادي شدن روابط تركيه و ارمنستان اشاره كرد و گفت كشورهاي منطقه قفقاز به اين نتيجه رسيده اند يك نظام امنيت داخلي را در اين منطقه مستقر كنند. به گفته وي ايران، تركيه و روسيه اضلاع مهم اين نظام خواهند بود.
وي صادرات گاز آذربايجان به اروپا از طريق روسيه را مسير مناسبي دانست و گفت اين مسير صرفاً براي آمريكا زيان آور است كه همواره سعي كرده مانع گرايش و ارتباط نزديك اتحاديه اروپا با شرق شود.
ميخائيل خازين در مورد كاهش دورنماي اجرايي شدن پروژه ناباكو با ايجاد تيرگي در روابط تركيه و آذربايجان گفت: ناباكو از نظر اقتصادي براي تركيه مناسب است اما از نظر سياسي سردردي براي اين كشور خواهدبود چرا كه مانع گرايش ارمنستان به سمت اروپا مي شود.وي به تركيه توصيه كرد سياست تقويت روابط خود با ايران و روسيه و جهان اسلام را در پيش بگيرد و گفت انعقاد قراردادهاي اقتصادي با اين مناطق زيان هاي دوري از ناباكو را جبران مي كند.
گزارش اشپيگل از بي علاقگي ايران
نسبت به ناباكو:
بنا بر گزارش روزنامه آلماني تاگس اشپيگل، علت اصلي بي علاقگي ايران به پروژه ناباكو، تصميم كنسرن روسي گازپروم به شركت در پروژه احداث خط لوله اي گاز ايران به پاكستان است. اين تصميم گاز پروم روز يكشنبه 24 مه (3 خرداد) اعلام شد. براساس توافق هاي صورت گرفته ميان ايران و روسيه، شركت گاز پروم هزينه هاي مالي احداث و راه اندازي اين پروژه را تأمين خواهد كرد و در ازاي آن خواهد توانست از منابع گاز پارس جنوبي، به هندوستان گاز بفروشد.
سه روز پس از آن كه جزئيات همكاري ايران و روسيه در اين باره اعلام شد، قيمت سهام كنسرن گاز پروم 8درصد افزايش يافت.
اشپيگل مي افزايد:
در حال حاضر آنچه ايران از همكاري با روسيه به دست مي آورد ظاهراً بسيار بيش از عوايد طرح ناباكوست.
ايران به دنبال آن است كه با كمك روسيه صنايع نفت و گاز خود را مدرنيزه كند. صنايع نفت و گاز ايران از هنگام خروج شركت هاي آمريكايي از ايران در سال 1981، نوسازي نشده است و آن چه هم كه موجود است به شدت فرسوده اند، تا جايي كه اين كشور بخشي از نياز گاز مصرفي داخلي خود را از كشور همسايه، تركمنستان تأمين مي كند.
به نوشته روزنامه آلماني تاگس اشپيگل، به محض آن كه زيرساخت هاي صنعت گاز ايران به كمك روس ها بازسازي شد، ايران گاز خود را نه به غرب، بلكه به شرق صادر خواهد كرد.
آناتولي يانووسكي، معاون وزير انرژي روسيه مي گويد، روسيه مي تواند بلافاصله پس از دريافت پيشنهادهاي مشخص از تهران، رسماً وارد عمل شود. به گفته اين مقام روسي، گاز پروم مي تواند با استفاده از توان فني و كارشناسي خود، در احداث اين خط لوله شركت كند و به ايران براي ورود به بازارهاي جديد كمك كند.
رسانه ها از قول مقام هاي روسي نوشته اند روسيه با شركت در احداث خط لوله گاز ايران- پاكستان، در پي آن است كه ايران را از شركت در پروژه ناباكو دور نگاه دارد.
مشاركت بين المللي براي خروج از بن بست
كشورهاي امضاكننده موافقت نامه ناباكو در تركيه، پس از آنكه موفق نشدند راه حلي براي تأمين گاز اين خط لوله 3300 كيلومتري پيدا كنند. علاوه بر ابراز تمايل پيوستن ايران به ناباكو، خواهان مشاركت بين المللي ساير كشورها براي نجات ناباكو از بن بست كنوني شدند.
وزير امورخارجه تركيه در ديدار با همتاي فرانسوي خود از موافقت تركيه با ورود فرانسه به ناباكو خبر داد.
احمد داوود اوغلو وزير خارجه تركيه در ديدار با برنار كوشنر در جمع خبرنگاران گفت كشورش در مورد ورود شركت گاز و برق فرانسه به اين كنسرسيوم نظر بسيار مثبتي دارد
.وي افزود كنسرسيوم گازي ناباكو از نظر ما محدوده بسته اي نيست و به آن به عنوان زمينه اي با منافع مشترك نگاه مي كنيم. هر كشوري مي تواند در آن شركت كند و هرچه بيشتر اين كنسرسيوم گسترش يابد سيستم آن داراي نفوذ بيشتري خواهد بود.
وزير خارجه تركيه گفت ناباكو براي تأمين امنيت انرژي اروپا از اهميت زيادي برخوردار است و فرانسه نيز يكي از شركت كنندگان بسيار مهم در اين زمينه خواهدبود.
گفتني است شركت گاز فرانسه در سال 2008 ميلادي تلاش كرد به اين گروه بپيوندد ولي تركيه با اين امر مخالفت كرد.
در همين حال وزير اقتصاد و دارايي روماني كه كشورش از امضاكننده موافقت نامه ناباكو است تأكيد كرد، روماني در پروژه خط لوله سوث استريم رقيب پروژه خط لوله ناباكو مشاركت خواهد كرد.
به گزارش بلومبرگ، آدرين ويديانو تصريح كرد، البته روماني هنوز پيشنهادي براي حضور در اين پروژه دريافت نكرده است. پروژه خط لوله گاز طبيعي ناباكو نيز براي اين كشور از اولويت بالايي برخوردار است، اما روماني علاقمند به مشاركت در پروژه هاي خط لوله گازي ديگر نيز هست.
خط لوله سوث استريم قرار است با مشاركت شركتهاي اني ايتاليا و گاز پروم روسيه، گاز روسيه را به كشورهاي اروپايي منتقل كند.
تركيه گاز پارس جنوبي را به ناباكو مي فروشد
چندي پيش روزنامه آكشام تركيه با انتشار گزارشي اعلام كرد پيش بيني مي شود در صورت توافق گازي تهران- آنكارا توسعه سه فاز ميدان گازي پارس جنوبي آغاز و در نهايت تا پايان سال 2013 ميلادي تكميل شود.
بر اين اساس، با توافقهاي صورت گرفته بين مقامات ايران و تركيه، قرار است 50درصد گاز توليدي فازهاي 22 تا 24 پارس جنوبي از طريق يك خط لوله به طور مستقيم از مرز بازرگان به تركيه صادر شود.
در همين حال، مقامات تركيه نيز قرار است بخشي از 50درصد سهم گاز توليدي خود از سه فاز پارس جنوبي را براي مصارف داخلي و مازاد آن را براي تأمين گاز مورد نياز خط لوله ناباكو (خط لوله انتقال گاز خزر به اروپا) مورد استفاده قرار دهند.
پيش بيني مي شود با تكميل طرح توسعه فازهاي 22 تا 24 ميدان پارس جنوبي سالانه حدود 34 تا 35 ميليارد مترمكعب گاز طبيعي به طور مستقيم به تركيه منتقل شود.
اين روزنامه مي افزايد: ايران و تركيه آبان ماه سال گذشته (نوامبر 2008 ميلادي) تفاهم نامه اي امضا كردند كه براساس آن، مقرر شد 50درصد گاز توليدي فازهاي 22 تا 24 به تركيه فروخته شود.
در اين تفاهمنامه همچنين مقرر شد اجازه ترانزيت گاز تركمنستان از ايران به تركيه، انتقال گاز ايران به اروپا از خاك تركيه به ميزان 35 ميليارد مترمكعب در سال و ايجاد يك خط انتقال گاز از عسلويه تا مرز بازرگان به طول حدود يكهزار و 850 كيلومتر اجرايي شود.
هدف از طرح توسعه فازهاي 22، 23 و 24 پارس جنوبي توليد روزانه 40 ميليون مترمكعب گاز پالايش شده، بازيافت سالانه 750 هزار تن اتان و 800 هزار تن گاز مايع، توليد روزانه 57 هزار بشكه ميعانات گازي و 300 تن گوگرد است.
آكشام افزود: قرار است طرح توسعه اين سه فاز پارس جنوبي به روش EPPSC (طراحي، تدارك و تأمين، ساخت و راه اندازي) به صورت بيع متقابل و با به كار گرفتن پيمانكاران و سازندگان ايراني به ميزان حداقل 51درصد ارزش قرارداد اجرايي شود.
گفتني است در پي سفر اخير «تانر يولديز» وزير نفت و انرژي تركيه به تهران، مهلت اين كشور براي نهايي كردن قرارداد اجراي طرح توسعه سه فاز ميدان پارس جنوبي از سوي وزارت نفت ايران به مدت سه ماه تمديد شده بود.