جمعه بازار بازارچه اي سنتي در هياهوي كلان شهر تهران

اكبر صفري
برپايي بازارچه هاي هفتگي از سوي شهرداري ها كه به صورتي غيررسمي، هر روز هفته در يك مكان مشخص يا محله معين برپا مي گردند مي تواند ضمن فراهم نمودن مكاني مناسب براي عرضه انواع مايحتاج عمومي اقشارمتوسط وپايين جامعه شهري، در موضوع خوداشتغالي آسان افراد به ويژه جوانان نيز نقش برجسته اي داشته باشند. اين بازارچه ها به لحاظ برخورداري از استقبال بسيار بالاي مردم و آثار مستقيمي كه در كاهش تورم و افزايش قدرت خريد اكثر شهروندان دارند در موارد متعددي- بويژه در آستانه خريدهاي نوروزي- بيش از گذشته نيازمند توجه جدي مسئولان شهري و شهرداري ها هستند.
عرضه انواع مواد غذايي، بهداشتي، پوشاك، لوازم التحرير، كفش، وسائل خرازي، كالاهاي فرهنگي مانند كتاب و لوح هاي فشرده و انواع و اقسام تنقلات و لوازم سرگرمي در اين بازارچه ها فضايي را ترسيم نموده كه به قول قديمي ها با حضور در اين بازارچه ها بايد گفت: اينجا مكاني است كه از جان آدمي زاد تا شير مرغ در آن يافت مي شود. طوري كه تنها تنوع گسترده كالاهاي عرضه شده و وجود اجناس ريز و درشت در اين بازارچه ها، توانسته در مقايسه با ساير بازارها و فروشگاه هاي مرسوم در كلان شهري مانند تهران ويژگي هاي خاص و نسبتاً متفاوتي به اين بازارچه ها بدهد.
علاوه بر تنوع اجناس عرضه مستقيم كالا و حذف واسطه ها و دلالان، امكان اجاره تقريبا ارزان غرفه براي بسياري از افراد به عنوان غرفه دار بدون طي يك سيكل اداري، سهولت دسترسي، قيمت نسبتاً منصفانه اجناس، وجود فضاي رقابتي تنگاتنگ و... از جمله مواردي هستند كه امكان حضور كم نظير جمعيت را در اين بازارها فراهم نموده و همچنان تا ساعاتي از شب خالي از مشتري نمي باشند.
در اين ميان مشاهده آمار بالاي پارك خودروها در كوچه ها و اماكن اطراف اين بازارها، كمبود جاي پارك و وجود ترافيك هاي نسبتا قفل شده در برخي خيابانها و مسيرهاي منتهي به اين اماكن در كلان شهري مانند تهران كه خود از وجود فروشگاههاي زنجيره اي بزرگ، مغازه هاي فراوان و بازارهاي متنوع و حتي خريد اينترنتي هم بي بهره نيست، هر چند امكان دست يابي به اين بازارها را قدري مشكل نموده اما استقبال بالاي مردم از اين اماكن را كاهش نداده است. لذا حضور متراكم مردم مناطق مختلف تهران در اين بازارچه ها و اظهارات آنها مبني بر گسترش و رونق بازارهاي هفتگي حكايت از آمار بالاي متقاضيان خريد و حضور در اين بازارچه ها حتي در ميان پايتخت نشين ها دارد.
به سراغ جمعه بازار تهرانپارس مي رويم. ترافيك نسبتا شديد در مسيرهاي ورودي و خروجي اين بازار عبور و مرور ماشين ها را با مشكل مواجه كرده است و تردد بالاي مردم بصورت پياده نشان از شلوغي اين جمعه بازار دارد. در اين ميان حضور متراكم انواع دست فروش ها از فواصل چند صدمتري محل برپائي جمعه بازار و تلاش مضاعف آنها براي جذب مشتري، نشان از غنيمت شمردن فرصت پيش آمده براي اين عده دارد. به محض ورود در مسير منتهي به بازارچه هر كس به نوعي به زبان بسيار ساده و شيوه خاص خود سعي در جذب مشتري و فروش جنس مورد نظر خود دارد. همچنين در طول مسير شاهد حضور بعضي از فروشندگان خانگي هستيم كه به علت نداشتن مغازه از اين بازارها براي عرضه محصولاتشان استفاده مي كنند.
پروين مداح زاده، خانه دار كه از ترافيك منطقه به ستوه آمده است درباره بهاي اجناس عرضه شده مي گويد: اجناسي كه در اينجا عرضه مي شوند به نسبت كيفيتشان از قيمت مناسبي برخوردار است.
او معتقد است: بازارچه بايد در يك فضاي باز و زير چادرهاي واحدي برپا شود تا هر غرفه داري مجبور نشود با توجه به امكاناتش از وسايل متفاوت براي حصار كردن غرفه هايش استفاده كند.
خانم مداح زاده همچنين اظهار مي دارد كه براي جلوگيري از برخي سوءاستفاده ها بهتر است كه نظارت دائمي بر روي كيفيت و كميت كالاهاي عرضه شده صورت گيرد.
يك دانشجو كه براي اولين بار به اين بازارچه آمده است، درباره قيمت اجناس موجود در بازارچه مي گويد: هر چند قيمت ها زياد با جاهاي ديگر فرقي ندارد اما مكان لحاظ شده براي ايجاد بازارچه مناسب است. وي در ادامه از غرفه داران مي خواهد بيشتر از اجناسي كه به روز است استفاده كنند. به هر حال بايد به سليقه جوانان هم در اين بازارچه توجه شود زيرا اكثر خريداران را قشر جوان تشكيل مي دهند.
كامران حجتي ضمن رضايت از فراهم آمدن مكان هايي از اين دست كه امكان عرضه آسان اجناس و ايجاد خوداشتغالي را براي اكثر آحاد مردم فراهم مي نمايد خواستار نظارت بهداشتي و انتظامي بر اجناس قابل عرضه در اين بازارچه شد و در ادامه مي افزايد: غرفه ها بايد براساس نوع جنس و شماره(پلاك) چيده شوند و در اين بازارچه شرايطي فراهم گردد كه امكان ارائه اجناس توليد داخل بيش از ساير اجناس خارجي كه معمولا چيني هم هستند وجود داشته باشد.
خانم چوبينه كه خود را خانه دار معرفي مي كند، براي اولين بار است كه به اين بازارچه مي آيد، هرچند با محل برپائي بازارچه موافق است و از تنوع و قيمت اجناس رضايت نسبي دارد اما در خصوص افزايش كيفيت بازارچه و رفع نواقص موجود مي گويد: نبود نورپردازي صحيح، چينش نامرتب غرفه ها و گسترش بازارچه بايد مورد بازنگري غرفه داران قرار بگيرد تا مشتري به راحتي بتواند جنس مورد نظرش را انتخاب نمايد.
به سراغ غرفه دارها مي رويم، بعضي از آنها به علت حضور بالاي مشتري فرصت پاسخگويي به سؤالات را ندارند و يا ترجيح مي دادند بيشتر به مشتري ها توجه كنند، اما در اين ميان غرفه داراني هم هستند كه همزمان حاضر به همكاري مي شوند. يكي از اين غرفه داران جوان 25 ساله اي بنام حسين عباسي است كه درباره سابقه حضور خود در اين بازارچه مي گويد: قبلا برادرم در اين بازارچه فعاليت مي كرد اما 2 سال است كه بجاي برادرم در اين بازارچه در غرفه خرازي مشغول كاسبي هستم.
وي در پاسخ به اين سؤال كه از ميان كيفيت و قيمت كدام يك براي مشتري ها اولويت دارد اظهار مي دارد: براي مشتري غرفه ما قيمت بر كيفيت اجناس اولويت دارد. وي كه از مكان بازارچه، مسير حمل و نقل اجناس و برپائي اين نوع بازارچه ها راضي به نظر مي رسد با نشان دادن كارتي كه از سوي مسئول برگزاري بازارچه به او داده شده مي گويد: با پرداخت مبلغي به عنوان اجاره غرفه تنها به ما امكان برپائي غرفه را مي دهند و ساير امكانات مورد نظر را بايد خودمان تأمين كنيم و در برابر مشكلاتي مانند بارش برف و باران، روشنايي و... هر كس بايد خودش چاره اي بينديشد.
الهام زماني كه سرگرم انتخاب اجناس مورد نيازش است درمورد مزاياي بازارچه مي گويد: قيمت ها خوب است، كيفيت اجناس هم بد نيست و مكان بازارچه هم نسبتا مناسب است. اما تردد موتورسوارها براي ما در مسيرهاي ورودي و خروجي ايجاد مشكل مي نمايد.
وي كه از نظافت محيط بازارچه ناراضي است در مورد دست فروش هاي بيرون بازارچه مي گويد: به هر حال آنها هم مي خواهند كاسبي كنند. چه اشكال دارد كه آنها هم با مقداري نظارت از فضاي ايجاد شده درست استفاده كنند.
مرتضي سيفي، كه با حضور دست فروش ها هم ظاهرا مخالف نيست مي گويد: استقبال مردم از اين بازارچه ها خوب است اما در مقابل تعداد غرفه ها اندك است و تا بخواهد جا بيفتد جمع مي شود.
اما جاي هر چه در اين بازارچه خالي باشد جاي اجناس چيني مثل همه جاي ديگر خالي نيست و در اكثر غرفه ها از هر نوع و با هر سليقه اي مي توان اجناس چيني را در سايزها و رنگ هاي مختلف مشاهده كرد.
محمد بيات، غرفه دار بوتيك لباس كه غرفه اش مقداري از مشتري ها خلوت شده از فرصت پيش آمده استفاده مي كند و با حوصله بيشتري به سؤالات ما پاسخ مي دهد.
وي مي گويد: هم جنس چيني داريم هم جنس ايراني اما جنس چيني از قيمت ارزان تر و كيفيت پايين تر در مقايسه با ايراني برخوردار است.
وي كه از 27 سال سن و
8 سال سابقه برخوردار است در ادامه مي افزايد: از اول هفته تا آخر هفته متناسب با هر روز هفته يك بازارچه برپا مي شود كه در همه آنها حضور دارم. او معتقد است در غرفه او مشتري ها بيشتر به كيفيت بها مي دهند تا قيمت.
به سراغ مسئول بازارچه مي رويم. احمدعلي باقري مي گويد: با 15 سال سابقه به عنوان پيمانكار طبق قراردادي كه بطور ساليانه با شهرداري تنظيم مي شود به عنوان مسئول جمعه بازار مشغول فعاليت هستم.
وي درباره نحوه واگذاري غرفه ها اظهار مي دارد: از ساعت 5/7 صبح تا 8 شب براي اجاره يك غرفه دو متر در دو متر مبلغ 4000 تومان از هر غرفه دار به عنوان اجاره گرفته مي شود. وقتي از ايشان در مورد بزرگي و كوچكي برخي غرفه ها يا تفاوت مبالغ اجاره كه در سطح بازارچه مشاهده كرديم سؤال مي شود. باقري در پاسخ مي گويد: بزرگي و كوچكي غرفه ها را بايد در نياز غرفه داران جستجو كرد. برخي غرفه داران با توجه به حجم اجناس به بيش از يك غرفه نياز دارند كه در اين صورت به هر يك از آنان بيش از يك غرفه اجاره داده مي شود كه قاعدتا غرفه آنها بزرگتر بنظر مي رسد. در اين ميان نوع جنس و قيمت ارائه آن به مشتري در مقدار اجاره غرفه هم تاثيري ندارد و اين مقدار براي هر غرفه دار با هر نوع جنسي كه ارائه مي دهد يكسان است.باقري درخصوص تعداد غرفه ها نيز مي افزايد: در اين بازارچه 700 غرفه وجود دارد كه هر غرفه به طور استاندارد فضاي مربعي شكلي را به طول و عرض 2 متر به خود اختصاص داده است.
وي در ادامه مي گويد: براي گرفتن غرفه نيازي به هماهنگي قبلي نيست. بلكه كافي است صبح روز جمعه ساعت 5/7 صبح حضور داشته باشي و تا جائي كه مقدور است به افراد متقاضي فضا براي غرفه واگذار مي گردد. وي در خصوص حضور دست فروش ها كه در مسير ورودي بازارچه حضور فشرده اي دارند اظهار مي دارد: افرادي كه در خريدهايشان مقداري حساب كتاب را لحاظ مي كنند معمولا سعي مي كنند از غرفه هاي درون بازارچه خريد كنند.
مسئول جمعه بازار تهرانپارس در خصوص كمبود فضاي پارك و پاركينگ هاي موجود اظهار مي دارد: ما هر چقدر هم فضا به پاركينگ اختصاص بدهيم باز هم جا براي پارك ماشين كم است چون استقبال جمعيت زياد است.
اما در مورد پاركينگ هاي موجود در اين بازارچه به طور كلي دو پاركينگ رايگان داريم يك پاركينگ ما كه متعلق به مردم است و ديگري متعلق به غرفه داران كه باز هم پاركينگ غرفه داران به دو دسته تقسيم مي شود غرفه داراني كه تا انتهاي زمان بازارچه خيال جابجايي ندارند و از همان ابتداي روز ماشين خود را در يك مكان ثابت پارك مي كنند و غرفه داراني كه احتمال مي دهند در طول روز جابجا شوند كه براي اين دو دسته نيز دو پاركينگ لحاظ شده است.
وي با اشاره به سابقه 3 ساله اين بازارچه در مورد ساير بازارهاي هفتگي منطقه شرق تهران مي گويد: در منطقه شرق تهران ما علاوه بر جمعه بازار كه امروز برقرار است در روزهاي دوشنبه و چهارشنبه نيز شاهد برگزاري بازارچه هستيم. يعني دوشنبه بازار و چهارشنبه بازار.
طبق اظهارات او، حضور پليس در اين بازارچه ها به لحاظ تراكم بالاي جمعيت، افزايش تردد موتورسواران و خودروها ، آمار بالاي دست فروش ها با تنوع جنس بالا و بعضاً غيراستاندارد و... يك ضرورت محسوب مي گردد كه خوشبختانه به اين موضوع از سوي نيروي انتظامي توجه شده است. در حين صحبت با مسئول جمعه بازار، سرهنگ بهمن ايرانپناه مسئول برقراري نظم و امنيت جمعه بازار كه از سوي كلانتري 144 جواديه تهرانپارس به اتفاق ساير همكارانش حضور داشت به جمع ما مي پيوندند. وي كه از وضع بازارچه به لحاظ همكاري مردم با پليس و نبود برخي جرائم اجتماعي مانند سرقت راضي به نظر مي رسيد در خصوص زمان حضور پليس و تعداد همكاران خود مي گويد: از ابتداي آغاز بكار فعاليت بازارچه يعني 5/7 صبح تا ساعت پايان كار بازارچه به اتفاق 17 الي 18 نفر از همكارانمان در خدمت مردم هستيم و در صورت مشاهده هرگونه مزاحمت يا خلافي شديداً با آن برخورد مي كنيم.
البته نبود اتاقك اطلاع رساني در محوطه بازار براي آگاه نمودن مردم از حضور برخي افراد ناباب و يا جستجو براي افراد گمشده يكي از ضروريات مهم اين بازار است كه اميدواريم مسئولان سريعاً در رفع آن بكوشند.