(صفحه(12(صفحه(6(صفحه(9(صفحه(7(صفحه(8(صفحه(15(صفحه(11(صفحه(5(صفحه(16(صفحه(13(صفحه(4(صفحه (2.3.14


یکشنبه 29 فروردين 1389- شماره 19622
 

ضرورت بازنگري در پديده نذورات مردمي موج سواري بر اعتقادات مردم -بخش پاياني



ضرورت بازنگري در پديده نذورات مردمي موج سواري بر اعتقادات مردم -بخش پاياني

پريسا جلالي
شما فرد خوش شانسي هستيد كه اين برگه بدستتان رسيده است. اگر به اعمالي كه در اين كاغذ برايتان نقل كرده ايم توجه و عمل كنيد سپس اين ورق را به تعداد 100 عدد فتوكپي كرده و توزيع كنيد حتما تا پايان هفته خبر خوشي به شما خواهد رسيد كه در موفقيت آينده تان تاثير زيادي خواهد گذاشت! البته توجه داشته باشيد چنانچه به محتواي ذكر شده شك كنيد و يا اعمال آن را تا پايان انجام ندهيد بايد منتظر حادثه ناخوشايندي باشيد كه ممكن است خود يا خانواده ات را گرفتار
بلا كند و ... .
شايد شما هم يكي از افرادي باشيد كه چنين مطلبي بدستتان رسيده باشد.
به راستي در مواجهه با آن چه كار كرده ايد؟
اعتقاد به بستن نخ يا تسبيح به ضريح مطهر ائمه اطهار(ع)، هزينه هاي گزاف براي برپايي مراسم سفره ائمه، نذر براي توزيع و چاپ تصاوير و شمايلي از معصومين، اعتقاد به باريدن خون از درختان در برخي ايام سال و تلاش براي متبرك شدن به آن، بستن پارچه هاي سبز و قفل زدن به درختان به اصطلاح دخيل بستن براي بخت گشايي يا درمان بيماران، سفارش به فتوكپي و توزيع اوراقي از
توصيه هاي خرافي براي گرفتن حاجت و غيره
نمونه هايي از روش هاي جستجوي حاجات از سوي برخي به شمار مي رود.
صحت و سقم اين رفتارها به منظور توسل جستن به ائمه اطهارعليهم السلام و گرفتن حاجات از ديد كارشناسان مذهبي و رفتارشناسان اجتماعي فصل ديگري از گزارش نذورات مردمي و آسيب شناسي آن است كه در اين شماره بدان خواهيم پرداخت.
تاكيد اسلام بر اطعام نيازمندان
دعا و نذر و در پي آن استجابت خواستن از خداوند متعال از جمله اقداماتي است كه هر فرد مومني را در نهايت براي دستيابي به خواسته هايش به سمت يگانه خالق هستي رهنمون مي سازد. اما نذر كردن عملي منطقي است كه مي بايست با عقل و درايت همراه شود.به همين منظور رفتارهاي مقارن با آداب نذر و عمل به آن هنگام استجابت دعا يكي از مسائل فقهي است كه در رساله فقهاي شيعه نيز بدان تاكيد شده و مردم هم مي بايست احكام و مسائل نذر را در رساله هاي مراجع تقليد مطالعه كنند.
اما همواره توصيه شده است كه سعي كنيد نذورات بگونه اي باشد كه قبل از اينكه مشكل خودتان را حل كند مسبب رفع مشكل جامعه باشد.
به طور مثال اطعام نيازمندان يا كمك به مدارس و مراكز علمي و ديني و فرهنگي و . . .
همانطور كه طي تماس تلفني گزارشگر كيهان با دفتر رهبري معظم انقلاب و پرسش اين سوال كه نذوراتي از جمله سفره ائمه اطهار كه بسياري از زنان بدان متوسل مي شوند تا حاجات خود را بگيرند امري درست است يا خير؟ اين پاسخ دريافت شد كه اين نوع سفره هاي نذري هرگز در شرع توصيه نشده و تحت اين عناوين چيزي وجود نداشته است بلكه همواره احسان به نيازمندان و اطعام آنها تاكيد شده است. بنابراين چنانچه اين اقدام به نفع نيازمندان و اطعام فقرا باشد اشكالي نخواهد داشت.
همانطور كه برخي زنان و مردان منبري در جلسات مذهبي توصيه مي كنند كه نذرها بيشتر جنبه علمي داشته باشد. به عنوان مثال اگر مشكل
شخص حل شد چند صفحه رساله مرجع تقليدش را بخواند يا اينكه قرآن را با ترجمه اش قرائت كند و يا اينكه در نماز جمعه شركت كند.
شروط اداي نذرهاي واقعي
نذر همانند مفهومش نوعي عهد تلقي مي شود كه انسان به خاطر حادث شدن امر، چيزي را كه بر او واجب نيست بر خود واجب كند.
نذر آن است كه انسان بر خود واجب كند تا كار خير و نيكي را براي تحصيل خشنودي خداوند انجام دهد يا از كاري كه ترك آن اولويت دارد، دست بكشد.
در روايات اسلامي آنچه در خصوص نذر آمده تاكيد بر جنبه فقهي آن است كه متولي اش فقها
هستند.
به اعتقاد حسين محمدي عضو هيات علمي دانشگاه ديدگاه هاي مختلفي در عوام وجود دارد كه از طريق شنيده ها به باورهايشان راه يافته است.
وي در گفت و گو با خبرنگار سرويس گزارش كيهان در توضيح بيشتر مي گويد: اگر جوامع شنيده ها را با كمال و عقل تطبيق دهند هيچ زماني دچار توهم در يافته هايشان نمي شوند. يعني راه انحراف و خرافات به انديشه هايشان مسدود مي شود.
وي مسير دستيابي به كمال را در نگاه فلسفه به هستي مي داند و اينكه چه مقدار از زندگي خود را سمت و سوي الهي دهيم تا راه كمال را بيابيم. او مي گويد:درست است كه نذر كردن نوعي مصادره به مطلوب است اما الزام بر تحقق كمال و حركت و تكامل انسان است ، هرچند كه برخي مسائل از ديد افراد جامعه متفاوت است.
اين استاد دانشگاه با برشمردن شروط استجابت نذورات اضافه مي كند:
پيش از نذر كردن مي بايست امكانات و استعداد خود را در اداي نذر بررسي كرد، زيرا شكستن نذر كفاره دارد. همچنين قبول نذر در دست خداوند است كه به نيات انسان بستگي دارد و بر انجام كامل آن وابسته است همانطور كه انسان بايد هنگام نذر عاقل و بالغ باشد.
حسين محمدي تاكيد مي كند كه نذر در مورد انجام كارهاي حرام يا مكروه يا حتي غيرعقلاني صحيح نيست. بنابراين خرافات هم در نذر راه ندارد مگر اينكه ناآگاهانه بدان عمل كنيم.
سرفصل هايي كه بايد رعايت كنيم
انجام هر عمل در صورتي منطقي و معقول است كه شرايط و اصول آن رعايت شود.
نذرهم يكي از عمل هايي است كه با وجود رسوخ برخي شبهات خرافي، در صورت رعايت صحيح و تقليد از فقه دچار مشكل نخواهد شد بلكه بر منطق گرايي فرد نذر كننده صحه مي گذارد.
اين همان موضوعي است كه حجت الاسلام والمسلمين محسن تاج لنگرودي از وعاظ با سابقه تهران و استاد دانشگاه بدان تاكيد دارد و در
گفت و گو با گزارشگر كيهان به سرفصل هاي نذورات اشاره و اظهار مي كند: نخستين امري كه در نذر كردن بايد توجه شود خواندن صيغه نذر به عنوان يكي از واجبات نذر است. همانطور كه در عقد ازدواج به فارسي هم مي توان لفظ مخصوص را ادا كرد، براي نذر هم به فارسي عباراتي موجود است كه بايد خوانده شود.
اين كارشناس علوم ديني مي گويد: اگر شخصي نذر كند ولي صيغه نخواند نذر او باطل است. اين سرفصل باعث جلوگيري از خرافات رايج خواهد شد.
به اعتقاد وي دومين مورد اين است كه نذر بايد در توان جسمي و شخصيتي انسان باشد. فردي كه نذر كند در صورت استجابت دعايش گدايي خواهد كرد اگرچه در توان جسمي اش باشد، شخصيتش را فراموش كرده و چون بي آبرويي برايش دارد نذر باطل خواهد بود.
اين استاد دانشگاه غالب شدن احساسات بر برخي افراد را نيز از جمله اين موارد مي داند كه غيرعاقلانه نذر مي كنند، مثلا فرد در توانش نيست كه با پاي پياده حتي تا زيارت شاه عبدالعظيم حسني برود اما نذر مي كند پياده رهسپار مشهد مقدس شود!
اجازه ولي و سرپرست در نذر
گفته مي شود كه اجازه ولي و سرپرست در اداي نذر واجب است.
حجت الاسلام لنگرودي هم اين عامل را تعيين كننده در نذورات مي داند و مي گويد: بسياري از نذورات خرافي از جلسات زنانه گرفته مي شود در حالي كه در رساله تاكيد شده زن بايد با اجازه شوهرش نذر كند در غيراينصورت نذر او باطل است، كه اين اجازه هر بار براي نذر كردن بايد از شوهر اخذ شود. اما چنانچه مرد به همسرش اجازه نذر و اداي آن را داد ديگر نمي تواند مانع وي شود. از ديدگاه كلي متابعت از عقل مانع بسياري از انحرافات و خرافات مي شود. در مورد نذورات هم چنين مساله اي صادق است.
چنانچه در نذر و اجراي آن به عقل و دين رجوع كنيم ولو اينكه از بهترين افراد و اطرافيانمان هم شنيده باشيم كه عمل مورد نظر درست است در صورت پذيرش از سوي عقل و امضاي آن از سوي دين آن عمل لازم و مانع بروز انحراف و خرافه خواهد شد كه بهترين راهكار رجوع به رساله هاي فقهي است.
تهديدات نرم در كمين اعتقادات
فراموش نكنيم كه رسوخ خرافه به اعتقادات ديني موضوع ساده اي نيست كه به راحتي بتوان از كنار آن گذشت.
برداشت نادرست از اعتقادات و باورهاي ديني همچنين تبليغ رفتارهاي مغاير با شرع از جمله تهديداتي است كه طي سال هاي اخير شدت يافته است.
به اعتقاد آسيب شناسان اجتماعي تبليغ اين نوع رفتارهاي آسيب زا به صورت شفاهي و زباني طي سال هاي اخير شدت يافته به صورتي كه تاثير آن بيشتر از ديگر رسانه ها مانند راديو و تلويزيون است.
دكتر امان الله قرائي مقدم جامعه شناس و عضو هيات علمي دانشگاه يكي از اين رفتارشناساني است كه در گفت و گو با خبرنگار سرويس گزارش كيهان نذورات نوظهور را ساخته دست افراد كلاهبردار مي داند و معتقد است: اعتقادات ديني مردم در نتيجه خرافه گرايي و خرافه پرستي مورد سوء استفاده قرار مي گيرد و اثرات مخرب از لحاظ سياسي، اقتصادي، فرهنگي و روحي و رواني بر باورهاي اصيل ديني دارد.
متاسفانه هر چه افراد، ناآگاه تر و عامي تر باشند زودتر فريب مي خورند. وي با ارايه يك مثال در همين باب مي گويد: زناني در جامعه هستند كه
هنوز معتقدند آل به دنبال زنان زائو است تا بعد از زايمان اول آنها را بكشد پس براي جلوگيري از اين اقدام آل، سعي مي كنند زائو را تنها نگذارند يا با طناب پرده سفيدي به همراه يك قطعه فلز جلوي تخت زن آويزان مي كنند تا از آزارهاي احتمالي او در امان باشند.
وي در ادامه توضيحاتش اضافه مي كند: افراد فريب خورده نه تنها در ايران بلكه در تمامي كشورهاي آمريكايي و اروپايي ديده مي شوند اما در هر جامعه اي شكل خاص خود را دارد.
به اعتقاد دكتر قرائي مقدم، سوء استفاده هاي ناموسي و مالي از دختران و زنان به خاطر كسب سود در جامعه يكي از اين آسيب ها ست كه اغلب از طريق زنان به صورت شفاهي تبليغ مي شود در حالي كه اين موضوع باورهاي ديني را سست و
رويا نگري و ايده آليست بودن را رواج مي دهد.
چشم دوختن به آينده و دست كشيدن از تلاش و كار و دل بستن به تاثير دعا و نذر يا حتي رمل و فال و غيره سرخوردگي را در صورت نرسيدن به هدف و ضعف اعتقادات را در پي آن به دنبال خواهد داشت.
دكتر قرائي مقدم به عرصه فرهنگي اشاره دارد و مي گويد: رواج خرافه مخل باورهاي ديني و
ارزش هاي فرهنگي است. البته دو دسته از افراد در مقابل اين موضوع ضعيف هستند كه جوانان را به دليل احساساتي بودن و افراد بي سواد را به علت ناآگاهي مي توان برشمرد.
كارشناسان اجتماعي بر اين عقيده اند كه طي تحقيقات به عمل آمده سوءاستفاده گران از باورهاي ديني با تلقين وجهه تلاش مي كنند به اهداف خود برسند.
اين آسيب شناس اجتماعي كه با اين مساله همنظر است تلقين را نقطه مقابل تقليد به عنوان يك عمل انديشيده شده و آگاهانه مي داند و
خاطر نشان مي كند: افراد سودجو با تلقين وجهه كاذب سعي دارند به انحراف فكري، روحي و رواني و اعتقادي مردم برسند كه البته نقش آموزش و پرورش، معلمان، رسانه ها، روحانيون و منبري ها با توسل به ابزار پوسترهاي تبليغي، فيلم، كتاب، مقاله و سخنراني و غيره در اينجا برجسته تر به نظر مي رسد.

 

(صفحه(12(صفحه(6(صفحه(9(صفحه(7(صفحه(8(صفحه(15(صفحه(11(صفحه(5(صفحه(16(صفحه(13(صفحه(4(صفحه (2.3.14