نمايشگاه كتاب يك بنگاه اقتصادي با پوشش فرهنگي

اكبر صفري
نمايشگاه بين المللي كتاب در دو زمينه قابل ارزيابي است يكي حركت در سطح و ديگري حركت در عمق، پيشرفت در سطح را مي توان در افزايش تعداد ناشرين و تعداد مخاطبين جستجو نمود و اما پيشرفت در عمق را مي توان در برقراري ارتباط ناشران با مخاطب و نوع نگاه غرفه داران به كتاب جستجو كرد.
زماني كه ناشر بتواند در پرتو يك نگاه غيراقتصادي به كتاب و مخاطب يك ارتباط معنوي و فرهنگي برقرار كند آنگاه مي توان مدعي شد علاوه بر پيشرفت در عمق از پيشرفت سطحي نيز برخوردار بوده ايم.
براساس يك سنت ديرينه كه هر ساله در نمايشگاه كتاب اتفاق مي افتد هرچه به روزهاي پاياني برگزاري نمايشگاه نزديك مي شويم تعداد افرادي كه در نمايشگاه حضور دارند به طور صعودي افزايش مي يابد گويا نمايشگاه تنها همين 2 الي 3 روزي است كه برپا شده است. نمايشگاه امسال به لحاظ جداسازي غرفه ها و افزايش وسعت محيط نمايشگاه در مقايسه با سالهاي گذشته شرايطي را فراهم نموده بود كه تفكيك مخاطبان از يكديگر كاري نسبتا آساني بود. در ميان انبوه بازديدكنندگان وجود جوانان و كودكان نسبت به ساير حاضرين در نمايشگاه كاملا برجسته و پررنگ بود. كودكاني كه همراه با والدين خود به نمايشگاه آمده بودند و شورو شوق خريد كتاب هاي رنگي با تصاوير متنوع حال و هواي ديگري به غرفه انتشارات كودكان داده بود. از طرفي آمار گسترده جوانان كه قريب به اتفاق آنان را دانشجويان تشكيل مي دادند به طور چشمگيري جلب توجه مي كرد.
افزايش سطح آگاهي و معلومات با توجه به گسترش روز افزون فناوريهاي مختلف در عصر حاضر به عنوان يك ضرورت در زندگي انسانها محسوب مي شود. در اين ميان امكان انتقال سريع اطلاعات و همچنين وابستگي زندگي انسانها به اين اطلاعات شرايطي را فراهم نموده كه انسانها ناخواسته مجبورند متناسب با سرعت رشد و گسترش اطلاعات سطح دانش و آگاهي خود را نيز از طرق مختلف افزايش دهند.
هرچند خوشبختانه گزينه هاي متنوع و گوناگوني براي افزايش سطح معلومات و دانش به آنها پيشنهاد مي شود. اما كسب اطلاعات دقيق و درست از طريق منابع موثق كه بتواند ضمن افزايش سطح آگاهي افراد در شيوه و روش صحيح زندگي و هويت اجتماعي و تاريخي آنان و همچنين ارتقاء فرهنگ صحيح موثر باشد.
كتاب اين يار مهربان كه يكي از گزينه هاي كسب آگاهي و دانش محسوب مي گردد از گذشته در زندگي انسانها داراي جايگاه ويژه اي بوده و امروزه نيز علي رغم افزايش پايگاه هاي اطلاع رساني در محيط هاي مجازي و رشد گسترده رايانه كتاب ها (كتاب هاي الكترونيكي) مطبوعات و تلويزيون و سينما از همان جايگاه برخوردار است. افزايش تعداد ناشران و همچنين تعداد مخاطبان به عنوان نمونه در بيست وسومين نمايشگاه بين المللي كتاب تهران نسبت به سالهاي گذشته و علاقمندي آنها در بازديد از نمايشگاه خود شاهدي بر اين ادعاست. به همين منظور سري به نمايشگاه بين المللي كتاب تهران زديم تا در ارتباط با نگاه مردم به مقوله كتاب و ضرورت مطالعه كتاب و همچنين نگاه ناشريان به مخاطب با غرفه داران و مخاطبان به گفت وگو بنشينيم.
هنوز جاي خالي كتاب در زندگي احساس نمي شود
احمد رضايي كارشناس ارشد الكترونيك 47 ساله كه به اتفاق فرزندش به نمايشگاه كتاب آمده در مورد سطح مطالعه در كشور و مشكلات موجود در اين زمينه مي گويد: گسترش كتاب رايانه (كتاب الكترونيكي) با قابليت جست وجو به افزايش سطح مطالعه خيلي كمك كرده است.
وي در ادامه مي افزايد: اگر بخواهيم افراد جامعه را از نظر گروه سني به دو گروه سني زير 27 تا 28 سال و بالاي 27 تا 28 سال تقسيم بندي كنيم. در گروه سني 27 سال به پايين هم امكانات مطالعه فراهم است و هم اينكه واقعاً شرايط زندگي طوري است كه مطالعه مي كنند. لذا در مورد كاهش سطح مطالعه مشكل ما بين سنين بالاست كه شرايط اجتماعي حاكم بر زندگي روزانه آنها مانند گرفتاري هاي خانوادگي و شغلي باعث شده متاسفانه موضوع مطالعه جزء ملزومات زندگي ما محسوب نگردد و جاي خالي كتاب و مطالعه را در زندگي احساس نكنيم و نقش مهمي در كنار ساير مايحتاج روزانه زندگي ما نداشته باشد.
و آنچه مهم و ضروري محسوب مي شود همان يك لقمه نان است طوري كه متاسفانه ارتباط جدي بين نيازهاي روزانه زندگي با كتاب و مطالعه احساس نمي شود. در حالي كه بيشتر مشكلات جامعه ما در ميان افراد مسن داراي سطح مطالعه پايين مشاهده مي شود.
به نظر من هويت اجتماعي و تاريخي افراد تحت تاثير مطالعه قرار دارد. در حاليكه بعضي ها اصلاً نسبت به اين موضوع هيچ واكنشي نشان نمي دهند. طوري كه افراد با مطالعه يك كتاب مفيد ممكن است از آينده بسيار مطلوب و بهتري برخوردار شوند.
رضايي در مورد ارزش و جايگاه مطالعه در جامعه مي گويد: اگر مطالعه با تدبر و فهم همراه باشد و كتاب ها را از روي دقت و درست انتخاب كنيم مطالعه كتاب خوب مي تواند در كاهش سطح معضلات اجتماعي موثر و مفيد باشد.
اما اينكه چرا برخي علي رغم مطالعه و داشتن ارتباط تنگاتنگ با كتاب از حركات و رفتارهاي اجتماعي مطلوب برخوردار نيستند به استفاده نادرست از مطالعه و مطالعات غيركاربردي برمي گردد. اينكه ناخودآگاه در راستاي تئوري قرار مي گيريم كه هوشيار باشيم ولي درست عمل نكنيم مانند پزشك هوشيار و باتجربه اي كه علي رغم برخورداري از تخصص بالا و مهارت خوب هنوز طرز برخورد صحيح با بيماران و ارباب رجوع را بلد نيست.
ضرورت ايجاد انگيزه و عرضه كتاب هاي خوب
سيدعبدالحسين هاشمي - مشاور سازمان پژوهش و برنامه ريزي وزارت آموزش و پرورش و مديرعامل موسسه فرهنگي برهان (انتشارات مدرسه) كه با 1300 عنوان كتاب در نمايشگاه امسال حاضر شد ه در مورد علل كاهش سطح مطالعه در زندگي روزانه مردم مي گويد: موضوع مهم ايجاد انگيزه است به عنوان نمونه چون دانش آموزان مجبورند براي گرفتن نمره يا قبولي در آزمون كتاب هاي درسي را خوب و با دقت مطالعه كنند لذا اين انگيزه براي مطالعه در اين قشر از اجتماع وجود دارد هرچند ما معتقديم براي يادگيري اين ميزان محتوي كافي نيست. وي در ادامه مي افزايد: به عنوان نمونه ما كه مخاطب كودك و نوجوان داريم اگر معلمان بتوانند در سطح مدارس با اعمال شرايطي دانش آموزان را در راستاي مطالعات غيردرسي و پژوهشي ترغيب و در آنها ايجاد انگيزه نمايند مي توانيم با ارائه كتب متنوع و غيردرسي به دانش آموزان در اين زمينه نيز موثر باشيم.
هاشمي مي گويد: هرچند نمي توان ميزان مطالعه را تنها در مطالعه كتاب جست وجو كرد و مطالعه روزنامه، مراجعه به وبگاههاي اينترنتي هم جزء مطالعه است و در اين ميان هستند كساني كه فكر مي كنند تنها از طريق رسانه ملي مي توانند سطح فرهنگ و معلومات خود را افزايش دهند.
وي با بيان اينكه كتاب در مجموع جايگاه خود را حفظ كرده و نمي توان مدعي شد كه گرايش به سمت مطالعه و كتاب رو به افول است مي گويد: حضور وسيع ناشران با محصولات متنوع و گسترده و همچنين استقبال فراوان مردم بيانگر آن است كه گرايش مردم به مطالعه كم نشده و نمي توان واقعاً مدعي شد كه ميزان مطالعه در ميان اقشار مختلف جامعه سير نزولي دارد. به نظر من اگر اين نمايشگاه دوبار در طول سال هم برگزار شود باز استقبال مردم همچنان پابرجاست.
هاشمي با اشاره به اينكه محيط برگزاري نمايشگاه و جاذبه هاي جانبي مي تواند در استقبال مخاطب از نمايشگاه بسيار مهم باشد مي افزايد: اگر دولت بتواند جايگاه خاص و ثابتي را به نمايشگاه اختصاص دهد خيلي بهتر است. به عنوان نمونه مكاني كه براي ناشران كودك اختصاص داده مي شود بايد متناسب با جاذبه هاي كودكان و سازگار با روحيات لطيف كودكان باشد در حاليكه سطح غرفه هاي ناشران كودك در نمايشگاه امسال آسفالت است كه اين مناسب سازي و ايجاد فضا در جذب مخاطب بسيار ضروري به نظر مي رسد.
نمايشگاه كوچكي كه با 300 عنوان كتاب مربوط به حضرت صديقه طاهره(س) در شبستان مصلي برگزار شده تنها نمايشگاهي است كه علي رغم مصادف بودن زمان برگزاري نمايشگاه با ايام فاطميه به آثار مربوط به حضرت فاطمه(س) اختصاص دارد. جايي كه فضاي معنويش براي مخاطب كاملا مشهود است. متأسفانه در مورد اين غرفه هم اطلاع رساني درستي صورت نگرفته بود طوري كه با زحمت فراوان توانستم محل برپايي غرفه را پيدا كنم.
احمد عطايي مديرمسئول موسسه فرهنگي قدر ولايت در مورد تفاوت هاي نمايشگاه امسال با سال هاي گذشته مي گويد: هر چند نمايشگاه امسال به لحاظ غرفه داران و كتاب هاي ارائه شده با سال هاي قبل بسيار بهتر است و اين توفيق حاصل شده قابل تقدير است اما باز هم جمع معنوي حاكم بر نمايشگاه بسيار ضعيف است و نگاه اكثر غرفه داران به كتاب و مخاطب يك نگاه اقتصادي است درحالي كه اين نگاه بايد يك نگاه معنوي فرهنگي باشد.
وي با بيان اينكه همين نگاه اقتصادي محور به كتاب و مخاطب متأسفانه باعث شده برخي از غرفه داران با استفاده از متصديان اجاره اي براي فروش بيشتر استفاده كنند مي افزايد: ما به معاون امور فرهنگي وزارت ارشاد (آقاي پرويز) هم پيشنهاد داريم كه براي ارائه خدمات مطلوب به مخاطبين بايد براي متصديان غرفه ها كه مستقيما با مخاطب در ارتباط هستند از نظر تحصيلي، سابقه كار و نگاه تخصصي و حتي نوع رفتار و برخورد با مشتري بايد يك سري حداقل ها را تعيين و بر آنها نظارت لازم بشود.
به عنوان نمونه ما در اين نمايشگاه حدود 10 هزار متصدي غرفه داريم كه در هر لحظه با يك فرد در ارتباط هستند كه اين ارتباط و تعامل در نوع خود مي تواند بسيار مهم و موثر باشد.
لذا براي تلطيف فضاي نمايشگاه ما به رعايت اين حداقل ها و نظارت بر آن به شدت نيازمنديم.
متأسفانه برخي غرفه داران با به كارگيري فروشندگان غيرحرفه اي و حتي فاقد صلاحيت هاي اخلاقي سعي دارند تنها به فروش بيشتر بپردازند.
عطايي با بيان اينكه افزايش تعداد نشريات و تعداد مخاطبان در انتهاي نمايشگاه در مقايسه با سال هاي گذشته نشان از آن دارد كه ما از پيشرفت سطحي خوبي برخوردار بوده ايم مي افزايد: بايد در كنار حركت در سطح به حركت در عمق نيز توجه بشود. و حركت در عمق آن است كه ناشر بتواند با مخاطب ارتباط برقرار كند. حتي اگر مخاطب پرسش و سؤالي دارد ناشر جوابگو باشد. لذا ما در اين نمايشگاه به لحاظ تعداد و تراكم غرفه ها و همچنين محدوديت زماني در مقايسه با پيشرفت سطحي از پيشرفت عمقي نسبتا ضعيفي برخورداريم. به قول برخي ناشرين اين نمايشگاه كتاب به يك فروشگاه بهاره تبديل شده است. مثل يك فروشگاه بهاره تنها به فكر ارائه جنس هستيم. در حالي كه انتظاراتي كه از نمايشگاه كتاب وجود دارد به عنوان يك كار فكري فرهنگي بسيار متفاوت تر از انتظاراتي است كه از يك فروشگاه بهاره وجود دارد.
لذا عرضه كتاب در نمايشگاه هاي دائمي مي تواند با شكستن زمان در گسترش فرهنگ صحيح در سطح جامعه بسيار موثر باشد.
عطايي با اشاره به طرح شهرداري تهران موسوم به كتاب شهرمي گويد: كتاب شهر نيز مي تواند در فضاي آرام پارك ها و در ترويج فرهنگ كتابخواني بسيار موثر باشد.

پنجره اي رو به قانون مصرف مواد مخدر قبل از ارتكاب جنايت رافع مسئوليت متهم نيست

يك قاضي دادگاه كيفري گفت: برخي از متهمان مدعي مي شوند كه در زمان قتل مواد مخدر مصرف كرده و حالت عادي نداشته اند ولي اين موضوع قابل قبول و رافع مسئوليت متهم نيست.
حسن تردست، قاضي دادگاه كيفري استان تهران با بيان اين مطلب اظهارداشت: متاسفانه دربين افكار عمومي اينگونه القا شده است كه اگر درحال نشئگي ناشي از استعمال مواد مخدر مرتكب جنايت شود، ديگر در رابطه با آن جرم، مسئوليتي ندارد.
رئيس شعبه 74 دادگاه كيفري استان تهران، با بيان اينكه اين تصور به هيچ وجه صحيح نيست، ادامه داد: استعمال مواد مخدر و ارتكاب جنايت، به هيچ وجه رافع مسئوليت نيست.
تردست در ادامه اظهاراتش افزود: در بين متهمان نيز اين موضوع به يك فرهنگ، تبديل شده است و هر متهمي كه از زندان به دادگاه مي آيد. مي گويد من شيشه مصرف كرده بودم و درحال عادي نبودم.
اين قاضي دادگاه كيفري استان تهران درادامه گفت: افكار عمومي و مخصوصاً متهماني كه مدعي مي شوند در زمان ارتكاب قتل حالت عادي نداشته و يا هوشيار نبوده اند بايد بدانند كه طرح اين موضوعات به هيچ وجه قابل قبول نيست. وي افزود: مصرف مواد مخدر، زمينه هاي ارتكاب قتل را فراهم مي كند و موجب تجري مي شود و به هيچ وجه موجبات سلب اختيار و عقل را مهيا نمي كند.