ضرورت بررسي دلايل رقابت ناسالم در محيط كار
مهار زيرآب زني با تدبير مديران- بخش پاياني

گاليا توانگر
كساني كه جرأت رودررو گفتن مشكلاتشان را با اطرافيان ندارند، هميشه سعي مي كنند با زيرآبي رفتن تسويه حساب كنند. اين نوع رفتار يكي از زشت ترين رفتارهاست.
در جنگ اهريمني ستارگان در اداره كه هر فردي سعي دارد نورچشمي و ستاره رئيس باشد، دروغ، تهمت و غيبت سه گناه كبيره است كه افراد سست عنصر و در يك كلام كساني كه كمبودهايي در محيط كار دارند به آن متوسل مي شوند، بلكه بتوانند فاتح صندلي ها باشند!
اما هميشه بايد به اين بنگريم كه چه چيز را از دست مي دهيم و چه چيز را به دست مي آوريم؟ يك فصل زخم هاي التيام نشدني بين دو همكار و رفيقي كه دست كم بيست سال در يك مجموعه فعاليت دارند، آه ها و اشك ها و نفرين ها و نهايتا اندك اندك بي اعتبار شدن و به عنوان يك فرد منفي و سخن چين شناخته شدن حقيقتا ارزش چنين مقابله هايي را ندارد. كاش به جاي آن بر روي كيفيت كارمان متمركز شويم و به ارتقاي تخصص و تجربه كاري مان بينديشيم. اينگونه خود معرف توانمندي هايمان خواهيم بود.
كاركنان از مديران الگو مي گيرند
مهران طهماسبي، پژوهشگر مسائل مديريتي ضمن اين كه عوامل استرس زاي محيط كار را كه منجر به واكنش هاي منفي كاركنان مي شود به چهار دسته روابط بين مسئولين و كاركنان، نوع شغل، ضوابط بين همكاران در يك محيط و امكانات و تجهيزات فضاي كار تقسيم كرده و مي گويد: «مديران و كاركنان اگر صميميت و آن روابط گرم مابين شان برقرار نباشد، قطعا رابطه خشك اضطراب و استرس را ايجاد كرده و سوءتفاهم به همراه دارد. اين هنر مدير است كه فضاي مثبت و گرمي در سازمان خود ايجاد كند. معمولا كساني كه دچار شغل هاي حساس هستند، چنانچه تحت فشار زيادي قرار بگيرند، بر عليه همكار و يا مدير خود طغيان مي كنند. در شغل هاي پراسترس انتظار اين است كه لااقل مضاف بر استرس كار كمترين استرس را از عوامل ديگر دريافت كنند.»
وي ادامه مي دهد: «در برخي مجموعه ها يك عده حقوق پاييني دارند، ولي پاداش و مزاياي بالايي مي گيرند. يك عده هم حقوق بالايي دارند، ولي پاداش كمي دريافت مي كنند. در اين ميان چون قانون تدوين شده منسجمي وجود ندارد، برخي تبعيض ها موجب اختلافات ريشه دار بين همكاران و رقابت هاي ناسالم به ويژه در مورد دريافت پاداش و مزايا مي شود. عده اي خودشان را به هر دري مي كوبند تا نورچشمي رئيس شده و بيشتر دريافت كنند. در صورتي كه مدير موفق، دشمني ها را كم كرده و بهره وري را بالا مي برد.»
طهماسبي معتقد است اگر به كاركنان شخصيت و انگيزش داده شود، آنها هرگز به فكر زيرآب زني نمي افتند. وي مي گويد: «بالادستي ها هميشه بايد براي زيردستان خود الگو باشند همان طور كه كاركنان سهم قابل توجهي در رفع كدورت و تنش هايي دارند كه مديران هيچ نقشي در شكل گيري آن نداشته اند.»
شايسته سالاري نياز اصلي مديريت سازماني
نظام اداري اعم از سازمان هاي كوچك و بزرگ در سطح محلي، منطقه اي و حتي بين المللي بر سه محور استوار است كه عبارتند از: مديريت، قانون و نقدينگي (پول).
اگر مديريت بتواند به نحو احسن نقدينگي و قانونمداري را به كار گيرد، يعني با استفاده از نقدينگي نيازمندي هاي سازمان از قبيل نيروي انساني، ماشين آلات، تجهيزات و... را مهيا كرده و در چهارچوب قانون به نحو احسن مورد استفاده قرار دهد، آن سازمان به نحو شايسته و مطلوب در راستاي اهداف مربوط با كمترين هزينه و بيشترين بازدهي ادامه حيات مي دهد.
دكتر ابوتراب عليرضايي، دكتراي مديريت و پژوهشگر ضمن بيان مطالب بالا توضيح مي دهد: «چنانچه مديريت نتواند نقش خود را به خوبي در هدايت امور ايفا كند، دو ركن ديگر به تنهايي يعني قانون و نقدينگي نمي توانند حيات سازمان را نجات دهند. با توجه به اهميت نقش مدير، ضرورت دارد نظام مديريت در كشور مثل نظام پزشكي و مهندسي و... تشكيل شود و افرادي كه شايستگي لازم را دارا هستند، مجوز قرار گرفتن در پست هاي مديريت را پيدا كنند. به گونه اي كه حداقل شرايط قرار گرفتن در پست هاي مديريتي بايد داشتن تحصيلات لازم در رشته تخصصي مورد نياز باشد. قطعا با توجه به سطوح مختلف مديريت ويژگي هاي ديگري نيز براي انتصاب در مشاغل بايد تبيين شود.»
وي به جابه جايي اتوبوسي كاركنان با تغيير يك شبه مديريت اشاره كرده و مي گويد: «گاه شاهديم مديري در يك سازمان تغيير مي كند و به اصطلاح با اتوبوسي از همكاران قبلي خود وارد سازمان جديد مي شود. اين رويه همه چيز را به هم ريخته و دوباره همه چيز از نو شروع مي شود و اين فرآيند با جابه جايي هاي بعدي به صورت يك سيكل تكرار مي شود. براستي چه عاملي باعث پديده فوق مي شود؟ شايد بتوان گفت عدم توجه به شايسته سالاري و انتصاب مديراني كه باور آنها به يك سازمان عزت و كرامت مي بخشد، دليل اصلي پديده فوق است. ما به افرادي در رأس نيازمنديم كه شخصيت و هويت آنها به مقامشان نيست، بلكه بدون عنوان هم هويت ذاتي خودشان شايسته و ارزشمند است.»
وي با طرح اين سؤال كه اصولا پديده هاي زشت مثل زيرآب زني، رشوه گيري، پارتي بازي، عدم رعايت كرامت ارباب رجوع، بي توجهي به قوانين و مقررات، عدم كاهش هزينه ها و ولخرجي هاي غيرضروري، بي توجهي به درست استفاده كردن از بيت المال از كجا ناشي مي شود؟ ذهن مان را به سوي اهميت وجود مديران لايق و كارآمد در سازمان ها معطوف كرده و مي گويد: «افراد لايق باتوجه به اعتماد به نفس و توانمندي هايي كه در خود سراغ دارند، نياز به چاپلوسي، تملق گويي، دروغ پردازي، غيرواقعي جلوه دادن كارها، عدم رعايت قوانين و دستورالعمل هاي اداري و... نداشته و با رعايت تقوا و پاكدامني با شجاعت در سازمان مربوطه كار مي كنند و در راستاي رضاي خداوند و خدمت به مردم به اداره امور مي پردازند.»
چاه نكن بهر كسي...
دكتر مهدي ايرانمنش رئيس انجمن علمي مديريت راهبردي استان كرمان معتقد است براي ريشه كني غيبت، يك كلاغ چهل كلاغ و زيرآب زني در سازمان ها بايد به كار فرهنگي رو بياوريم و دستورات دين اسلام را كه به طور واضح چنين بي اخلاقي هايي را مذمت كرده و حتي در قرآن كريم به خوردن گوشت مردار تشبيه شده، يادآور شويم.
وي مي گويد: «اگر بالادستي ها گوش شنوايي براي درددل هاي كاركنان داشته باشند، ريشه سوءتفاهمات خشك شده و خود كاركنان جلوي چنين جريان هايي را مي گيرند.»
وي به آسيب زيرآب زني در بين همكاران اشاره كرده و ادامه مي دهد: «اين آسيب ناشي از حسادت ها، تنگ نظري ها و قدرت طلبي هاست. البته به اين افراد بايد يادآور شد هركس زيرآب كسي را بزند، زيرابش زده خواهد شد. طبق قانون افزايش هركس براي ديگران افزايش نعمت، بركت، ثروت و... بخواهد يا خوشحال شود، خداوند همين را به ميزان بيشتري به خود فرد خواهد داد. و برعكس در قانون كاهش هركس براي ديگران موارد فوق را كمتر بخواهد و ياناراحت بشود، خداوند همين را از وي دريغ مي كند و يا اگر دارد، بازپس مي گيرد. به همين دليل است كه در سوره فلق آورده شده: از شر حسود به خدا پناه مي بريم. بنابراين هركس نقشه زيرآب زدن همكارش رامي كشد، منتظر باشد روزي زيرآب خودش نيز توسط فردديگري زده شود! بنده دوستي داشتم كه بارها در كارم سنگ اندازي كرده و با نفاق و اظهار دوستي زيرآب مرا زد. مدتي بعد باتوجه به مشكلاتي كه در تعاوني مسكن اداره برايش پيش آمد، جالب بود كه به خود من پناه آورد و طلب كمك كرد!»
به افراد متعهد، با مسئوليت
و انقلابي نيازمنديم
غلامرضا غياثوند مدرس رشته مديريت در دانشگاه توضيح مي دهد: «استرس محيط كار زائيده عدم رضايت و انگيزه است. وقتي كاركنان رضايت و انگيزه نداشته باشند، چون احساس مي كنند، امنيت شغلي ندارند، به حرف هاي درگوشي و زيرآب زني رومي آورند. در اين حرف هاي درگوشي گاه دروغ هاي بزرگي نيز شكل مي گيرد.
وظيفه مديران كارآمد اين است كه اولاً جو را به سمت ارتقا كيفيت كار و بهره وري تغيير دهند و درثاني با قضاوت منصفانه و به دور از غرض ورزي ها تك تك نيروهاي انساني شان را حفظ كنند. نيروي انساني هر سازمان به منزله خوني در رگ هاي آن مجموعه است.»
مهران سعيدي راد يكي از كاركنان سازماني صراحتاً مي گويد: «به عقيده من كه چند سال است در يك سازماني مشغول به كار هستم، استرسي كه در محيط كار به دليل زيرآب زني ها شكل مي گيرد، راندمان كار را به طور كامل پايين مي آورد و اجازه خلاقيت و هنرنمايي گرفته مي شود، چنانچه پتانسيل و انگيزه اي نيز براي كار كردن وجود داشته باشد، اتوماتيك وار خلع سلاح مي شود. زيرآب زني در ادارات و كلاً محيط كار براي برخي از اشخاص امري طبيعي محسوب مي شود و مرتب در حال كندن چاه براي ديگران هستند. من نمي دانم آيا اين افراد زيرآب زن هيچ ترسي و واهمه اي از حساب و كتاب روز قيامت ندارند؟ و آيا آنها به خدا اعتقاد دارند؟ آيا نمي دانند كه خداوند مي فرمايد از همه چيز مي گذرم الا حق الناس؟!»!
وي ادامه مي دهد: «البته اين افراد در توجيه كار مي گويند كه من به خاطر روند روبه رشد سازمان اين كار را انجام دادم و لاغير. بايد بگويم كه براي رسيدن به منافع شخصي خود اين كار را انجام مي دهند، وگرنه كسي كه به خدا و لقمه حلال ايمان داشته باشد، هيچ وقت در كار خود كم كاري نمي كند و وجدان كاري كه مقام شامخ ولايت بارها و بارها نسبت به آن تأكيد كرده اند هميشه درنظرش است.متأسفانه در بعضي موارد به گزارش هاي واهي و بي اساس توجه مي شود، ولي به آناني كه آشكارا ضدوجدان كاري و تعهدات انقلابي و اسلامي هستند و همگان هم مي دانند كه اين آدم مورد دارد، ترتيب اثري داده نمي شود! اين نكته جاي تأمل و سؤال دارد كه چرا اين گونه بايد باشد؟
ما به افراد متعهد، با مسئوليت و انقلابي نيازمنديم زيرا كارنامه مثبت كاري آنها مطمئناً سد راه توطئه هاي آشكار و پنهان زيرآب زنان در بدنه سازمان خواهد بود.»
سعيدي راد در تكميل صحبت هايش مي گويد: «البته بيشترين افرادي كه در معرض زيرآب زني هستند و به اصطلاح ديواري كوتاه تر از ديوار آنان پيدا نمي شود، كارگران يا نيروهايي هستند كه زيرنظر برخي پيمانكاران به فعاليت مشغولند. اين افراد به خاطر عدم ثبات كاري متأسفانه در مقابل آماج حملات افراد زيرآب زن قرار مي گيرند. جا دارد از همين جا گلايه اي كنم از اين كه چرا قانون دولت مبني بر حذف پيمانكاران به طور كامل اجرا نشده و هر ارگاني به طور سليقه اي با آن برخورد مي كند.
گزارش روز