حديث بندگي بربال ملائك تأملي بر فضيلت ها و اعمال شب هاي قدر (بخش نخست)

گاليا توانگر
هر دل آرزويي دارد و براي رسيدن به آن گاه چه درها را كه نكوفته ايم و چه حرف ها كه نشنيده ايم. گاه ده ها بار رو انداخته ايم و ده ها بار خرد شده ايم.
به هر دري زده ايم كه آني شود كه ما مي خواهيم و سهم خواهي از دنيا ما را خفيف كرده است.
در شب هايي كه ملكوت دل ما را صدا مي زند، همه درها را مي توان رها كرد. مي توان بهانه ها را كنار گذاشته و به خود رسيد و از خود به ملكوت و درگاه اصلي راه يافت. چرا اينگونه ايم؟ چرا غافليم و عزت نفس خويش را در پشت درهايي به حراج مي گذاريم كه ارزشمندترين چيزهايمان را به هيچ مي خرند!
هر كدام از ما قيمتي داريم. به نظر مي رسد قيمت واقعي هر آدمي به چيزهايي باشد كه در صندوقچه دلش پنهان كرده است. بياييد آن قدر قيمتي شويم كه به جاي دعا براي خود و دنياي خود براي همه دل ها دعا كنيم. براي جهان اسلام و ظهور آقايمان دعا كنيم. در درگاه بزرگ الهي دل را پيشكش كرده و با دعا براي ديگران ستاره هاي رستگاري بچينيم.
پرونده مان را به نزد آقا مهدي موعود(عج) مي برند. آقا تا سحر صبر كرده، بلكه دل مان به راه بيايد و زنگار گناه از خود بزدايد. اما افسوس و صدافسوس كه خيلي پيشتر خواب چشم هايمان را ربوده است و دل درپي مطالبات دنيايي اش به هر سو مي رود. سر سفره هر غريبه اي مي نشينيم، بي آنكه درپي درگاه اصلي و رستگاري باشيم.
ملكوت صدايمان مي زند اگر گوش شنوايي باشد و دل هنوز مجال پر زدن داشته باشد، اگر در اين شب هاي بهشتي لااقل انقلابي در نگاهمان ايجاد شود، اگر بشود بزرگتر فكر كنيم و بزرگتر بخواهيم، اگر بشود آسماني شويم، چه ها كه تغيير نمي كند و چه ها كه نخواهيم ديد!
كمي عاشق تر باشيم و بزرگتر بخواهيم.
چطور براي شب هاي قدر آماده شويم؟
اوج اميد هر مؤمني به اين شب هاست. هر يك از اين سه شب مصادف با هزار ماه است و چنانچه توبه و استغفار بنده اي پذيرفته شود، گويي از نو متولد شده است.
حجت الاسلام عليرضا شاه فضل مسئول دفتر نهاد رهبري در دانشگاه علوم پزشكي كاشان پيرامون آماده سازي خود براي ورود به اين شب ها توضيح مي دهد:
«مؤمنين بايد از شب هاي قبل خودشان را آماده كنند. بيشتر قرآن تلاوت كنيم. ضمناً جسم هم بايد براي يك شب بيداري تمرين كند، از اين روز شب هاي قبل از شب قدر كمي بيشتر بيدار بمانيم و به راز و نياز با معبود مشغول شويم. اهل بيت(س) به بيداري فرزندانشان در اين شب ها خيلي تأكيد داشتند و سفارش مي كردند در طول روز بخوابند و شب براي عبادت بيدار بمانند. ضمناً مؤمنين از قبل مناجات ها و ادعيه مخصوص شب هاي قدر مثل مناجات ابوحمزه ثمالي و جوشن كبير را تورق كنند و به معاني ها دقت داشته باشند تا در شب هاي قدر بهتر و بيشتر به مفاهيم بينديشند. به قول معروف دعاها فقط لق لقه زبانشان نباشد.»
اما آيا صرفاً بيداري ما را به بهره مندي كامل از اين شب ها مي رساند؟ حجت الاسلام شاه فضل پاسخ مي دهد: «بايد در اين شب ها بيشترين سهم را به تفكر در اعمال خود اختصاص دهيم. به رفتارهاي سنوات قبل خود بينديشيم و منصفانه از خود بپرسيم كه آيا روند رفتار، اعمال و گفتارمان به ويژگي هاي مثبت زندگي ما افزوده است؟ آيا به خدا و مردم نزديكتر شده ايم؟ رفتار و تفكراتمان نسبت به اطرافيانمان چطور بوده است؟ همه پاسخ ها را روي كاغذ بنويسيم و درپي كشف اشتباهاتمان باشيم. وقتي به خطاهاي خود پي ببريم ناخودآگاه باران توبه بر كوير گونه هايمان فرو مي نشيند و خداوند خريدار دل هاي شكسته و آمرزنده توبه كنندگان است.» اين كارشناس مسائل ديني و فرهنگي ادامه مي دهد: «يكي از اعمالي كه باعث مي شود خدا نيز بر ما سهل بگيرد، بخشش ديگران است. از تكنولوژي استفاده كرده و با يك تلفن زدن به كدورت ها و دلخوري ها پايان دهيم. صلح و آشتي باعث مي شود در شب قدر خداوند به بنده اش عنايت ويژه اي داشته باشد. ببخشيم هرچند كار سختي باشد چرا كه خداوند نيز نقص ها و گناهان بزرگ ما را خواهد بخشيد.»
وي ضمن تأكيد بر اين كه در اين شب ها از سخنرانان زبده براي محافل استفاده كرده و طوري بگوييم كه دل هاي جوانان جذب شود، به حضور در مساجد اصرار دارد و مي گويد: «از آن جا كه اگر به تنهايي در خانه بمانيم، نمي توانيم كاملاً بهره ببريم، بهتر است در كنار سايرين و در خانه خدا به عبادت بپردازيم تا بيشترين بهره نصيبمان شود.»
اجماع مؤمنين براي استجابت دعا
تا قبل از اسلام شب قدر كه فضيلت آن مطرح شده بود، در طول شب هاي سال محدوده اش معين و مشخص نبود، ولي ساكنان و عارفان با احياء كل شب هاي سال خود را قانع مي ساختند كه به فيض شب قدر نائل آمده اند. ظهور اسلام با تعيين سه شب احتمالي از شب هاي ماه مبارك رمضان، اميد انسان مؤمن به فيض و درك آن شب را فزوني و دست يافتني ساخته است.
حجت الاسلام عليرضا يحيايي پژوهشگر مسائل ديني مي گويد: «مقدرات يا تغيير آن مثل حج، سلامتي، روزي ها، بيماري ها، قسمت ها و مرگ ها در اين شب رقم مي خورد و انسان مؤمن به قصد اجابت دعاها و توبه اين شب را احيا مي كند. اين شب ها فضائل بسياري دارد كه يكي از آنها نزول يكباره قرآن كريم به قلب پيامبر اكرم(ص) است. پس شايسته است كه در اين شب بيش از هر چيز با قرآن انس بگيريم و در مفاهيم آيات دقت كنيم. روزهاي قدر نيز ويژگي شب هاي قدر را دارد و مي توان از روزهاي قدر نيز براي تفكر بيشتر در آيات نور بهره ببريم. از زرنگي هاي مؤمنين اين است كه بسياري از اعمال عبادي و اجتماعي خود را به دليل مضاعف بودن ثواب اعمال در اين شب و روزها انجام مي دهند، براي مثال محاسبات سال خمسي، عيادت مريض، صله رحم، اكرام يتيم، صدقات و اطعام و...»
وي با اشاره به اين كه مي توان با خواندن دعاهايي چون جوشن كبير (اسماء اعظم خداوند) با حالت توبه به درگاه خداوند متوسل شويم، مي گويد: «دعاي همگان در اين اوقات اجابت مي شود و نشانه اجابت منقلب شدن قلب و پيدا كردن حالت خشوع و خضوع است. شكستن دل و روان شدن اشك نشانه قبولي و مغفرت است. اما دعاي چهار گروه از افراد مورد اجابت واقع نمي شود: كسي كه مورد عاق و نفرين والدين قرار گرفته است. كسي كه قاطع رحم است و صلح رحم به جا نمي آورد. كسي كه در دلش دشمني مؤمني را دارد و شرابخوار.»
حجت الاسلام يحيايي به نقل از امام صادق(ع) مي گويد: «خداوند اجابت نكند دعايي را كه از روي دل غافل باشد، پس هرگاه دعا كردي به دلت توجه كن و يقين داشته باش كه اجابت مي شود. هيچ چهارنفري براي دعا نزد هم اجماع نكنند و خداوند را در كاري نخوانند و دعا نكنند جز اين كه دعاي آنها مستجاب شود. هرگاه يكي از شما دعا كند پس بايد عموميت دهد به همگان و همه را دعا كند، زيرا آن به اجابت نزديكتر است.»
مقدراتمان چطور امضا مي شود؟
حضرت علي(ع) فرمودند: قدر فرصت ها را بدانيد كه اين فرصت ها مثل ابر در گذرند. و امروزه جامعه شناسان نيز عامل سعادت يك ملت را بهره برداري از فرصت ها تعبير كرده اند. اگر فرصت ها از دست بروند به تهديد تبديل مي شوند.
حجت الاسلام عليرضا روحي مسئول نمايندگي ولي فقيه در بسيج دانش آموزي و فرهنگي توضيح مي دهد: «در مسائل عبادي هم دقيقاً همين گونه است. خدا فرصت هايي را براي بندگانش قرار داده كه بايد براي سعادت و نيكبختي خود استفاده كنيم، اگر استفاده نكنيم اين خسران تبديل به تهديد مي شود.»
وي ادامه مي دهد: «براي شب قدر معاني مختلفي ذكر كرده اند. يكي از معاني قدر به معناي اندازه و مقدار است. هيچ انساني في الواقع به اندازه واقعي شب قدر پي نبرده است. قرآن مي فرمايد: شما چه مي دانيد كه ارزش اين شب چيست؟ در هر ديني هر چيزي كه نازل شده در شب قدر بوده و خدا براي صحبت با بنده اين شب را اختصاص داده است. نزول دفعي قرآن كريم بر قلب پيامبر(ص) نيز در اين شب اتفاق افتاد، به عبارتي قرآن در اين شب تكميل شد.
معناي ديگر قدر يعني جا و مكان، تنگ و ضيق. شب قدر شب نزول ملائكه الهي است. همه ملائك آسماني بر زمين نازل مي شوند و لذا بر زمين جا كم مي آيد و تنگ مي شود.»
سؤال اين جاست كه چرا ملائك نازل مي شوند؟ حجت الاسلام روحي پاسخ مي دهد: «ملائك در شب قدر مهمان حضرت ولي عصر(عج) هستند و همه اعمال و مقدرات موجودات را نزد حضرت مي برند و ايشان پس از آگاهي، امضا مي فرمايند.»
بلافاصله سؤال ديگري در ذهن شكل مي گيرد: «اگر در اين شب مقدرات نوشته و امضا مي شود، پس اختيار انسان به چه كار مي آيد؟» اين كارشناس مسائل مذهبي و معنوي پاسخ مي دهد: «جبريون از اين گفتار استفاده برده اند و سعي كرده اند بر افكار خود صحه بگذارند، اما مقدرات دو قسم دارند؛ در يك اموري مثل زمان ظهور آقا امام عصر(عج) انسان هيچ اختياري ندارد، زمانش را فقط خدا مي داند و بس و هر وقت اراده كند رخ مي دهد. ولي در امور ديگري انسان صددرصد صاحب اختيار سرنوشت خود است. مثلا درهم شكستن قدرت هاي استكباري فعلي است كه انسان مي تواند با تكيه بر اختيار خود محققش كند.
در طول تاريخ جمهوري اسلامي خيلي از اين امور را تجربه كرده ايم. الان هم استكبار همه توانش را به كار گرفته، اما نمي تواند ضربه اي وارد كند، چون ما اجازه نمي دهيم.
البته در هر دو قسم از امور اختيار و اراده پروردگار بالاترين جايگاه را دارد. وقتي اراده خدا باشد، حضرت موسي در قصر فرعون بزرگ مي شود، پس هم نظر خدا شرط است و هم در امور قسم دوم همت مومن. وقت سحر حضرت ولي عصر(عج) مقدرات قسم دوم مؤمنين را امضاء مي كند كه در طول يكسال آينده محقق خواهند شد.»
به راستي چرا حضرت ولي عصر(عج) تا سحرگاه صبر مي كنند و بعد مقدرات امضا مي شود. شايد ايشان مي خواهند ببينند تا لحظه آخر بالاخره كدام مسير را برمي گزينيم؟ انسان زيرك آن است كه علاوه بر توبه براي يكسال پيش روي خود تصميماتي بگيرد و نقشه اي طرح ريزي كند.
بزرگتر فكر كنيم، بزرگتر بخواهيم
شب قدر همان شبي است كه در طول سال شبي به عظمت و بزرگي و فضيلت آن نيست، يعني هيچ ساعات و دقايق و لحظاتي در طول سال از نظر محتوي و تأثيرگذاري و سرنوشت سازي با شب قدر برابري نمي كند، همان شبي است كه از نظر كمي اعمال آن برابر با هزار ماه است و به تعبير منابع ديني در آن شب تقدير امور مي شود. ملائكه و روح به اذن خداي تعالي زميني مي شوند و خدمت امام زمان(عج) مشرف شده و پرونده مقدر همه افراد را تقديم ايشان مي كنند.
آقا به عنوان منجي عالم بشريت و ملجاء و پناه انسان ها و واسطه بين عرش و فرش پرونده ها را بررسي و تعيين تكليف نهايي مي كنند.
حجت الاسلام رحيم جعفري كارشناس مسائل فرهنگي يكي از اعمال مهم شب قدر را خواندن زيارت اباعبدالله الحسين(ع) دانسته و مي گويد: «ذكر شده كه هر كس زيارت حضرت امام حسين(ع) را بخواند، آمرزيده مي شود. نكته عجيب و قابل تأمل اين است كه در تمام مناسبت هاي مهم چه آنهايي كه هويت عيد و شادي دارند و چه آنهايي كه هويت غم و اندوه يكي از اعمال ثابت و حتمي آن زيارت امام حسين(ع) است.
اين عظمت قيام، نهضت و فداكاري حضرت را مي رساند. اميد است با زيارت او و توسل به ايشان در اين شب ها تقدير و سرنوشت خود را زيبا و معني دار كنيم و اين شب ها را سرآغاز جهاد اكبر با نفس و مستكبرين زمانه قرار دهيم.»
وي ادامه مي دهد: «متاسفانه خيلي ها عظمت و ماهيت اين شب ها را به صرف خواسته هاي زودگذر، مادي و احساسي و نفساني مي كنند كه به نظر بنده اشتباه و جنبه كوچكي از موضوع را در نظر گرفته اند كه غفلت غيرقابل جبراني است. اگر ما شب قدر را درك كنيم و معني و محتوي آن را دريافت كنيم و بر اساس اعمال و شرط مهم آن يعني خلوص، تقدير و سرنوشت بواسطه اراده الهي محقق شود، بقيه امور، خواسته ها، آرزوها، آينده و سرنوشت به واسطه اراده الهي محقق خواهد شد.
به استناد آن ضرب المثل معروف چون صد آمد، نود هم پيش ماست، بايد بزرگتر فكر كنيم و بزرگتر بخواهيم.»
گزارش روز