E-mail:shayanfar@kayhannews.ir

كاركرد ارزش هاي اخلاقي
بنيان هاي نظري فرهنگ غرب در بوته نقد

نوشته : مهدي جمشيدي
هـ- علاوه بر استدلال از طريق انشايي (اعتباري) دانستن قضاياي اخلاقي، نظريه نسبيت اخلاقي گاهي هم از طريق «نسبيت گرايي توصيفي» بيان مي شود. در نسبيت گرايي توصيفي، از متفاوت بودن ارزش ها و ضدارزش ها در جوامع مختلف در مقايسه با يكديگر، نسبيت اخلاقي استنتاج مي شود.
اما اختلاف هاي ميان نظام هاي ارزشي و هنجاري جوامع و وجود تكثر و تعدد ارزشي نمي تواند دليلي براي اثبات نظريه نسبيت اخلاقي باشد، زيرا:
اول، استناد به نسبيت گرايي توصيفي به صورت قضيه جزئيه، تنها براي رد ادعاي كساني قابل استفاده است كه معتقدند همه ارزش هاي اخلاقي مطلق اند. اما ما چنين ادعايي نداريم، بلكه تنها برخي از ارزش ها و هنجارها را مطلق مي انگاريم.
دوم، وجود اختلاف هاي ارزشي در ميان جوامع گوناگون- حتي در مورد ارزش تمامي افعال- نمي تواند دليل نسبيت گرايي اخلاقي باشد؛ زيرا وجود اختلاف ميان نظام هاي اخلاقي، بر واقع نمايي و حقانيت همه آن ها دلالت ندارد. 37
درباره بند اول ممكن است اين پرسش مطرح شود كه مگر از نظر ما، همه ارزش هاي اسلامي مطلق نيستند. پاسخ اين است كه خير، از نظر اسلام، برخي از احكام و قضاياي اخلاقي به يك معنا، نسبي و مقيد به شرايط خاص هستند. توضيح اين كه مي توان دو معنا براي نسبيت اخلاقي درنظر گرفت كه اسلام پذيراي معناي اول آن است:
معناي اول، حكم يك موضوع نسبت به شرايط و قيود خاصي كه آن موضوع در واقع پيدا مي كند، متفاوت است. البته حكمي كه مقيد (و يا به اين معنا نسبي) است، در شرايط و قيود واقعي خود، مطلق و ثابت است. به عنوان مثال، قضيه «عدل خوب است» مطلق است اما قضيه «كشتن انسان بد است»، مقيد و نسبي است.
معناي دوم، حكم تحت هيچگونه شرايط واقعي، ثابت و تغييرناپذير نيست؛ يعني حكم، ارتباطي با واقعيات ندارد، بلكه وابسته به سلايق و قراردادهاي افراد است.
و. ملاك كلي ارزش اخلاقي، «مصلحت فرد و جامعه» است. بنابراين مفاهيم اخلاقي از اين جهت موضوع احكام اخلاقي قرار مي گيرند كه فرد و جامعه را به سعادت و كمال رسانده و مصلحت واقعي آن ها را تحقق مي بخشند. به همين دليل، اگر مفاهيم اخلاقي و ارزشي در جايي اين كاركرد مطلوب خود را از دست بدهند (يعني به جاي تامين مصلحت، مفسده ايجاد كنند)، ديگر نمي توان آن ها را موضوعي براي محمول «خوب» قرار داد. به عنوان مثال، اين حكم كه «هر راست گفتني خوب است» صواب نيست؛ زيرا تنها راست گفتني كه براي مصلحت واقعي و سعادت حقيقي فرد و جامعه مفيد باشد، خوب است. 38
ز. همچنين در بياني جدلي در پاسخ به كساني كه مدعي اند «مقولاني از قبيل علوم انساني، فرهنگ، ارزش هاي اجتماعي و... به طور كلي نسبي اند، زيرا وابسته به زمينه هاي تاريخي و اجتماعي و شرايط متنوع زماني و مكاني هستند، مي توان گفت: «در بطلان كليت اين نظريه همين بس كه اگر كليت داشته باشد و يك نظريه كلي مطلق ثابت باشد، نتيجه آن مي شود كه يك قضيه مطلق غيرنسبي داشته باشيم؛ يعني همين نظريه، كلي و ثابت است. اگر هم يك قضيه كلي نباشد بلكه قضيه جزئي باشد، لازمه اش اين است كه باز يك قضيه مطلق داشته باشيم؛ يعني به طور مطلق بگوييم كه اين نظريه، كلي نيست. درهر صورت و علي ايحال كليت اين نظريه باطل مي گردد.»39.
ح. در اينجا مناسبت دارد كه براي تبيين دقيق تر و منسجم تر نظريه اخلاقي و ارزشي اسلام، اساسي ترين ويژگي هاي آن را برشماريم. 40
اول، انتزاعي بودن مفاهيم اخلاقي، قضيه اخلاقي، مشتمل بر موضوع و محمول است. موضوع، حاكي از افعال اختياري انسان است از آن جهت كه مشمول يكي از عناوين انتزاعي خاص واقع مي شود. محمول نيز از ضرورت بالقياس (با عناوين بايد، نبايد، خوب، بد و...) حكايت مي كند. 41 به عنوان مثال در گزاره «عدالت، خوب است»؛ «عدالت» موضوع و «خوب» محمول است.
دوم، اخباري (واقع نما) بودن احكام اخلاقي- هرچند قضايا و احكام اخلاقي را مي توان به صورت انشايي (در قالب بايد و نبايد يا خوب و بد) بيان كرد، اما احكام اخلاقي، از سنخ جملات خبري بوده و خبر از واقعيت نفس الامر مي دهند.
سوم، بديهي اولي نبودن قضاياي اخلاقي.
چهارم، معتبر بودن عقل، تجربه و وحي در حكم اخلاقي.
پنجم، كمال حقيقي انسان به عنوان مصداق نتيجه مطلوب در حكم اخلاقي.
ششم، معيار ارزشگذاري افعال اخلاقي- ارزش اخلاقي، تابع تأثيري است كه فعل اخلاقي در تحصيل «كمال انسان» دارد، به طوري كه:
الف. فعل اخلاقي داراي ارزش مثبت (فضيلت)، تأثير مثبت دارد.
ب. فعل اخلاقي داراي ارزش منفي (رذيلت)، تأثير منفي دارد.
ج. فعل اخلاقي داراي ارزش صفر (مباح)، تأثير ندارد.
هفتم، نقش اختيار و آگاهي در ارزش اخلاقي- ارزش اخلاقي در سايه «انتخاب آزادانه» حاصل مي شود42.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
37- همان، صص 154-.151
38- همان، صص 166-.161
39- سيد محمد حسين طباطبايي،روابط اجتماعي در اسلام، قم: انتشارات آزادي، ]بي تا[، صص 75-.74
40- محمد تقي مصباح يزدي، نقد و بررسي مكاتب اخلاقي، قم:موسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني، چاپ اول 1384، صص 326-.325
41- ضرورت بالقياس حاكي از رابطه حقيقي بين دو چيز است. فعل اختياري انسان را وقتي با آثار مكتوب بر آن مي سنجيم، بين آنها ضرورت بالقياس مي يابيم، به عنوان مثال، ميان اقامه نماز (فعل) و نيل به قرب الهي (هدف)، رابطه واقعي علي (ضرورت بالقياس) وجود دارد. (فلسفه اخلاق، صص 61-58).
42- ازبندهاي 6 و 7 چنين مي توان نتيجه گرفت كه عناصر ارزشمندي اخلاقي يك فعل عبارتند از: اول، دارا بودن مطلوبيت ازنظر تكامل انساني. دوم وجود اختيار و انتخاب آگاهانه (همان، ص 113-109).علاوه بر اين ، شرايط مسئوليت اخلاقي عبارتند از: اول، قدرت و توانايي(«لايكلف الله الا وسعها».. سوره بقره. آيه 286)، علم و آگاهي ، سوم اختيار و اراده آزاد. (همان، صص 127- 124).
پاورقي

دست هاي نامرئي -28
متمم بودجه پنتاگون كجا خرج شد ؟

نويسنده: محمد عبدالهي
ارتباط من با دولت آمريكا فقط 24 سال خدمت در نيروي دريايي بوده و در دوران انقلاب ايران و بحران گروگان گيري عضو شوراي امنيت ملي بودم و از هيچ آژانس ديگر دولت آمريكا حقوق نگرفته ام و اگر معاقبين قانوني در ايران مدركي برخلاف آن دارند خوشحال مي شوم بدانم.
برخي مفسرين مسائل ايران نظير «رائول گرشت»، «گراهام فولر» و «بروس ريدل» براي سيا كاركرده اند و خودشان هم مي گويند ولي من هرگز براي سيا كار نكرده ام. شبكه 2000 هم كه 16 سال پيش تأسيس شد، در زمينه ايجاد ارتباط و تبادل اطلاعات بين افراد حرفه اي و دولتي از سراسر جهان كه در مسائل خليج فارس كار مي كرده اند فعال بوده و در كنفرانس هاي تهران و جاهاي ديگر مورد استناد قرار گرفته است. اين شبكه محدود به متخصصين بوده ولي محرمانه نيست و در براندازي حكومت ها هم درگير نبوده است.
من و تاجبخش هر دو در نيويورك هم دانشگاهي بوده و گاهاً همديگر را مي ديديم. من همه سفراي ايران در سازمان ملل و بسياري از اعضاي نمايندگان در سازمان ملل را مي شناسم و بيش از وقتي را كه با تاجبخش گذرانده ام با آن ها بوده ام. از همه مهمتر ظرف سه سال گذشته، چهار بار در ملاقات هاي رييس جمهور احمدي نژاد بوده و نه ساعت با ايشان وقت صرف كرده ام.»
در ماه هاي آتي مداخله هاي خارجي در امور ايران ادامه يافت كه بعضا تحت تأثير ضدانقلاب مقيم خارج بود؛ به عنوان نمونه در آبان ماه «كاي گرانگر»265، نماينده جمهوريخواه مجلس نمايندگان آمريكا از ايالت تكزاس، تحت تأثير «هادي قائمي» از ضدانقلاب هاي مقيم آمريكا و سخنگوي تشكيلات غيردولتي « كمپين بين المللي حقوق بشر در ايران» كه از سال 87 تا كنون از فعال ترين عناصر جنگ رواني عليه جمهوري اسلامي ايران به شمار رفته و مرتبا بيانيه تنظيم و براي رسانه هاي بين المللي و شخصيت هاي حقيقي و حقوقي ارسال مي كند، قطعنامه اي را به كنگره آمريكا پيشنهاد كرد كه در آن، آن چه وي باعنوان «سركوب بي رحمانه مردم ايران از طريق سانسور، حبس و اقدامات خشونت آميز مستمر» از آن ياد مي كرد، محكوم و از جوامع بين المللي خواسته شده بود كه از طريق رسانه، اينترنت و تماس هاي مخابراتي، ارتباطات پرحجمي را با مردم ايران داشته باشند.گرانگر كه يكي از اعضاي موسس «گروه پارلماني بين آتلانتيكي» است اقدام به هماهنگي با پارلمان اتحاديه اروپا و پارلمان كانادا كرد تا قطعنامه هاي مشابهي را به جريان بياندازد.
در آبان ماه گروهي موسوم به «گروه كاري ناپديدشدگان اجباري» در ژنو طي نامه اي در حمايت از متهمين فتنه، اعلام كرد كه تعدادي از فعالان سياسي و مطبوعاتي طي وقايع پس از انتخابات در ايران دستگيرشده و اطلاعاتي از ايشان در دست نمي باشد. وجود اسامي زير در اين ليست كه حاوي 172 اسم از متهمين مي باشد، قابل تأمل است:
سعيد حجاريان، مصظفي تاج زاده، محمدجواد امام، علي تاجرنيا، عبدالله مؤمني، هدايت الله آقايي، جهانبخش خانجاني، كيان تاجبخش، مهدي خزعلي، عليرضا بهشتي شيرازي، عيسي سحرخيز، سعيد ليلاز، محمد قوچاني، عليرضا تاجيك، اميرحسين مهدوي، شيوا نظرآهاري، محمدرضا جلايي پورو...
وابستگي فتنه گران به استعمارگران و حمايت آن ها از ايشان تا جايي پيش رفت كه در آذرماه «بنيامين نتانياهو»«، نخست وزير رژيم اشغالگر قدس، طي سخنراني در پارلمان اين رژيم گفت:
«حوادث اخير در ايران و مخالفت برخي گروه ها با حكومت و نظام جمهوري اسلامي در جهت منافع اسرائيل است.»
وي دو حادثه مهم روي داده در ايران را تغيير و تحولات هسته اي جمهوري اسلامي و حوادث پس از انتخابات توصيف نمود و تاكيد كرد:
«اين حركت هاي مخالف به نفع اهداف و منافع رژيم صهيونيستي در منطقه است . » 266
همچنين «ديويد ميلي بند»267، وزير امور خارجه انگليس، طي سخنراني ضمن حمايت از تجمع حاميان موسوي در دانشگاه تهران و اهانت به عكس امام خميني(ره)،از برخورد نظام با معترضين ابراز نگراني كرد.
متمم بودجه وزارت دفاع آمريكا براي براندازي نظام جمهوري اسلامي ايران
سران سلطه جهت نيل به رؤياي خام براندازي نظام جمهوري اسلامي ايران و در راستاي حمايت از عوامل داخلي خود در ايران، قانوني را به عنوان متمم بودجه وزارت دفاع در كنگره آمريكا به تصويب رساندند تا بتوانند هزينه كلاني را به دست نشانده هاي خود اعطاكنند. اين قانون كه «قانون نفوذ يا قانون قربانيان سانسور در ايران» نام دارد، جهت مبارزه با فيلترينگ موجود در ايران و بالا بردن ظرفيت برنامه هاي رسانه اي ضد نظام اجرايي شده است.
به موجب قانون قربانيان سانسور در ايران، كنگره آمريكا مبلغ 55 ميليون دلار براي مقابله با سانسور در ايران اختصاص داده است. اهداف و حوزه هاي هزينه كردن مبلغ تعيين شده در قانون مذكور ذيل بندهاي 1261 تا 1266 قانون بودجه سال 2010 به شرح ذيل تبيين شده است:
«- بند1262: علاوه بر ساير بودجه هاي مصوب قبلي، 15 ميليون دلار براي گسترش برنامه هاي فارسي زبان راديو فردا و ارايه اطلاعات درست و مستقل به مردم ايران از طريق تلويزيون، اينترنت، تلفن هاي همراه، پيامك و ساير وسايل ارتباط جمعي اختصاص مي يابد.
- علاوه بر ساير بودجه هاي مصوب قبلي، 15 ميليون دلار براي تقويت، پوشش و ارسال برنامه هاي فارسي زبان اختصاص مي يابد.
- موارد استفاده از مبالغ يادشده به منظور تحقق اهداف مذكور عبارت خواهند بود از:
1- ايجاد ظرفيت بيشتر پخش براي راديو فردا و شبكه خبر فارسي براي مقابله با تلاش ايران به منظوراخلال در پخش برنامه هاي شامل پخش امواج متوسط و كوتاه اضافي ماهواره و مكانيزم هاي ماهواره اي
2- توسعه ظرفيت سرورهاي پروكسي و نرم افزار هاي ضدسانسور براي مقابله با تلاش هايي كه هدف آن بلوكه كردن پايگاه هاي اينترنتي راديو فردا و شبكه خبر فارسي است.
3- توسعه تكنولوژي هاي مقابله با بلوكه كردن تبادل پيامك تلفن همراه
4- افزايش پوشش برنامه هاي راديو فردا و شبكه خبر فارسي شامل توسعه ايستگاه ها و برنامه هاي پخش در راديو، تلويزيون و اينترنت براي افزايش تعامل با ايرانيان و تقويت تعامل در ميان آنها
5- استخدام كاركنان بيشتر دائمي يا قرار دادي براي راديو فردا و شبكه خبر
6- تهيه برنامه هاي تلويزيوني اينترنتي فارسي زبان از جمله يك كانال خبري اينترنتي فارسي زبان.
- بند1263: حسابي در وزارت خزانه داري آمريكا براي آموزش الكترونيك ايرانيان، مبادلات و رسانه ها ايجاد مي شود. مديريت بهره برداري از اين حساب با اعتبار 20 ميليون دلار بر عهده وزير امور خارجه خواهدبود. بودجه تخصيص يافته به اين حساب در جهت توسعه تكنولوژي هاي مورد نياز از جمله سايت هاي اينترنتي كه به ايرانيان توانايي دسترسي و مبادله اطلاعات، آزادي بيان، آزادي گردهمايي از طريق اينترنت و ديگر وسايل الكترونيك را مي دهد، هزينه خواهد شد. اقدامات ذيل اين بند همچنين شامل برنامه هاي آموزشي براي تعامل آمريكايي ها و ايرانيان، مقابله با سانسور، نظارت بر اينترنت و قطع يا نظارت بر شبكه تلفن همراه و پيامك نيز خواهد بود. بودجه اختصاصي به اين حوزه همچنين مي تواند به دانشگاه هاي آمريكايي يا خارجي، سازمان هاي غيرانتفاعي و شركت هايي كه پروژه هاي هدفمند در راستاي اهداف صندوق را اجرا كنند تخصيص يابد.
- بند1266: مبلغ 5 ميليون دلار براي جمع آوري اسناد و انتشار اطلاعات در مورد حقوق بشر در ايران دراختيار وزارت امور خارجه قرار مي گيرد. اطلاعات مورد نظر از جمله شامل موارد نقض حقوق بشر از زمان انتخابات رياست جمهوري ايران از 12 ژوئن 2009 مي باشد.»
گفتني است قانون «قربانيان سانسور در ايران» به صورت متمم بودجه وزارت دفاع آمريكا براي سال 2010 پيشنهاد و پس از تصويب در كنگره، با امضاء رئيس جمهور آمريكا در 28 اكتبر(6 آبان88) به صورت قانون لازم الاجراء در آمده است محتواي مصوبه ياد شده نشان مي دهد كه هر دو بخش نرم افزاري و سخت افزاري تامين اهداف مورد نظر در قانون پيش بيني شده است. اختصاص مستقيم 25 ميليون دلار از اين بودجه به وزارت امور خارجه آمريكا نشان دهنده اهميت توجه به جايگاه تخصصي برجسته اين نهاد در امور ايران است. وزارت دفاع آمريكا طبق بند 1232 قانون بودجه اين وزارتخانه موظف است به مدت 5 سال گزارشي را قبل از اول مارس در مورد قدرت نظامي ايران، استراتژي فعلي و آينده و ارزيابي توانمندي ها و نفوذ سپاه و نيروي قدس، نيروهاي سه گانه نظامي و ساير فعاليت هاي نظامي و امنيتي ايران در داخل و خارج اين كشور به كميته هاي مربوطه در كنگره آمريكا ارايه نمايد، دولت جديد آمريكا با توجه به جنجالي بودن كمك مستقيم دولت بوش به گروه هاي معاند ايراني، رديف «گسترش دموكراسي در ايران» را از بودجه 2010 حذف نمود و اخيرا اعلام شد بودجه بنياد مربوطه نيز توسط دولت اوباما قطع شده است. بر اين اساس، اختصاص 5 ميليون دلار به موضوع «حقوق بشر» در قانون «قربانيان سانسور» را مي توان نوعي از احيا رويكرد سابق در حوزه حقوق بشر تلقي نمود؛ اغلب بانيان قطعنامه ها و لوايح ضدايراني كنگره آمريكا از حزب جمهوري خواه و فعالان و يهوديان شناخته شده لابي صهيونيزم در آمريكا هستند اما در اظهاراتي متناقض تاكيد مي كنند اين اقدامات با سياست هاي رسمي دولت آمريكا درتعامل با دولت ايران تناقضي نداشته و تصويب اين اقدامات در كنگره صرفا به عنوان مكمل و ابزار اقدامات دولت دراعمال استراتژي دوسويه (تهديد و تطميع) انجام مي شود.
در ماه هاي ابتدايي فتنه، نيروهاي امنيتي و انتظامي به اسنادي دست يافتند كه از هدايت گري مستقيم بيگانگان در امور داخلي كشور خبر مي داد. از آن جمله كشف خانه هاي تيمي فتنه گران و ستادهاي تبليغاتي بعضي از كانديداها و برخي اعتراف هاي اعضاي ستادها مواردي از وابستگي اين جريان به دشمنان داخلي به دست آمد كه چند مورد از آن ها عبارت بودند از:
«در پي كشف ستاد عملياتي رواني و شايعه پراكني مير حسين موسوي در يكي از برج هاي متعلق به يكي از آقازاده هاي معروف، نحوه ي ارتباط تشكيلاتي ستاد انتخاباتي مير حسين موسوي با بي بي سي فارسي لو رفت.
پس از كشف مكان اصلي ستاد جنگ و عمليات رواني ميرحسين موسوي در برج ده طبقه ي واقع در قيطريه، شواهد و اطلاعات بسياري در مورد ارتباط تنگاتنگ تشكيلاتي موسوي با بي بي سي فارسي به دست آمد.
بر اساس اين گزارش، در ستاد مستقر در اين برج ده طبقه اي كه متعلق به مهدي هاشمي است، استوديوي ضبط برنامه ي انتخاباتي كشف شد كه متعلق به شبكه ي بي بي سي فارسي بوده و در اين مكان برنامه هاي مكرر تلويزيوني براي پخش در اين شبكه ضبط مي شده است. لازم به ذكر است، مديريت ستاد عمليات رواني مذكور را محسن امين زاده از اعضاي اصلي حزب مشاركت برعهده داشته است.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
265 Kay Granger
266 . نشريه صهيونيستي هاآرتص، 17/9/88
267 David Miliband
پاورقي