نگاهي به برپايي نمايشگاه هاي فصلي
دام انحصارگران براي شبكه هاي توليد و توزيع  - بخش پاياني

صديقه توانا
ساماندهي شبكه توزيع همواره اين فرصت را براي مصرف كننده به وجود مي آورد كه افراد بتوانند مايحتاج خود را در قالب اجناس با كيفيت و قيمت مناسب تامين كنند و از سوي ديگر توليدكننده نيز بتواند به راحتي به عرضه كالاهاي توليدي خود بپردازد و در اين ميان توزيع كننده نقش واقعي خود را ايفا نمايد. در اين راستا كه نمايشگاه هاي فصلي يا پاييزه و بهاره با هدف ايجاد فضايي براي عرضه مستقيم كالاي توليدكنندگان و حذف واسطه ها براي كاهش قيمتها در سراسر كشور بر پا مي شود، بايد هر سال بهتر از سال گذشته به عرضه محصولات مرغوب بپردازد و چنانچه عرضه متناسب با تقاضا نباشد، برخي كمبودها و گراني ها پديد خواهد آمد.»
استقبال مردم از برپايي نمايشگاه هاي فروش بهاره و پاييزه در تهران و سراسر كشور بيانگر آن است كه بايد در تدارك تجهيزات مركزي ثابت براي برگزاري اين نمايشگاه ها بود و نمايشگاه هاي فصلي به دائمي تبديل شود.
به اعتقاد كارشناسان مسائل اقتصادي، مردم مايلند براي تامين مايحتاج خود به مكانهايي بروند كه علاوه بر رقابت در عرضه كالا، تنوع و قيمت نيز براي آنها به صورت دلخواه وجود داشته باشد، اين تقاضا و خواست مردم است، در عين حال بايد به سمت ديگر نيز توجه شود، اصناف شبكه گسترده اي هستند كه منافع دارند و به خواسته آنها هم بايد توجه كرد.
نمايشگاه هاي دائمي، آري يا نه
اصناف به دولت ماليات پرداخت مي كنند و آنها هم همچون ديگر اقشار جامعه هزينه هاي بسياري دارند، بنابراين نبايد با ايجاد نمايشگاه هاي دائمي آنها را از كسب و كار دور و براي عده اي ديگر كسب و كار ايجاد كرد، در اين كار بايد به گونه اي رفتار شود كه بين شبكه موجود سنتي كشور و روندي كه تقاضا ايجاد مي كند، تعادل به وجود آيد.»
مسعود عليپور معاون بازرگاني داخلي سازمان بازرگاني استان تهران در گفت وگو با گزارشگر كيهان با بيان مطلب فوق، در توضيحات بيشتري در خصوص دائمي شدن نمايشگاه هاي فصلي اينطور مي گويد: «برگزاري نمايشگاه هاي فصلي به رفع نياز مردم به برخي از كالاها آن هم در يك مقطع زماني كه اين نياز بيشتر مي شود، پاسخ مي دهد و به آنها كمك مي كند؛ همچنين اگر اين نمايشگاه ها در تمام فصول و ماهها برگزار شود، نه تنها مورد شكايت اصناف قرار مي گيريم، بلكه مردم هم هميشه نياز مبرمي به تامين برخي ازكالاها ندارند تا اين نمايشگاه ها دائمي شود.»
عليپور در ادامه هدف از برپايي نمايشگاه هاي عرضه مستقيم كالا را حمايت از مصرف كنندگان و آشنايي آنها با توليدكنندگان عنوان مي كند و ادامه مي دهد: «قطع كردن دست واسطه ها و ارتباط مستقيم توليدكننده با مصرف كننده نيز جزو مهمترين اهداف مسئولان برگزاري نمايشگاه و وزارت بازرگاني است و در بررسيهاي انجام شده هم به اين نتيجه رسيديم كه وقتي مردم مستقيماً با خود توليدكنندگان ارتباط برقرار كنند، از تخفيف ويژه و بهتري براي خريد اجناس بهره مند مي گردند.»
وي در ادامه مي گويد: «در اين چرخه توليد و توزيع چون معامله به صورت نقدي صورت مي گيرد هيچ مشكلي به وجود نمي آيد و توليدكنندگان نيز زودتر به پول خود دست مي يابند و چون واسطه حذف مي شود در اين معامله نه تنها كسي ضرر نمي كند، بلكه همه به يك اندازه سود مي كنند و ما مي خواهيم مردم هميشه با نازلترين قيمت سبد مصرفي مورد نظر خود را خريداري كنند.»
نمايشگاه ها و طرح هدفمندي يارانه ها
مرتضي تمدن استاندار تهران قبلا در بازديد از نمايشگاه بهاره در پارك ارم برخلاف نظر معاون بازرگاني داخلي بازرگاني استان تهران اعلام كرده بود: «دولت در برپايي نمايشگاه هاي بهاره و پاييزه به صورت مقطعي عمل مي كند، به اين معنا كه در ايام بازگشايي مدارس يا نوروز، اقدام به برگزاري اين نمايشگاه ها مي كند، اما كشش بازار و تقاضا اين پيام را مي دهد، كه بايد براي مسئله توزيع و روان كردن و اقتصادي بودن آن و نيز حفظ حقوق مصرف كننده، نمايشگاه هاي دائمي برگزار كنيم.»
محمد خسروپناه استاد اقتصاد دانشگاه شاهرود هم در تأييد صحبتهاي استاندار تهران به گزارشگر كيهان با اشاره به اينكه بايد تلاش شود اين گونه نمايشگاه ها در طول سال برگزار شود، خاطر نشان مي كند: «با توجه به اينكه هدفمند كردن يارانه ها آغاز شده است، عده اي به همين بهانه با افزايش قيمتها اقدام به سودجويي از مردم مي كنند كه به نظر مي رسد برگزاري اين گونه نمايشگاه ها در آستانه اجراي طرح هدفمند كردن يارانه مي تواند، زمينه افزايش قيمت ها را در بازار از بين برده و از سودجويي برخي سودجويان كه منتظرند تا با كوچكترين اتفاقي براي خود كيسه بدوزند، جلوگيري شود.»
نمايشگاه عرضه مستقيم كالا،
راهي براي تنظيم بازار
برپايي نمايشگاههاي عرضه مستقيم كالا كه به اعتقاد كارشناسان اقتصادي به منظور تنظيم بازار برپا مي شود، دنبال اين مسئله است كه طرف عرضه كالا را تقويت كند و قيمتها را در بازار كاهش دهد. اما آيا به راستي برپايي نمايشگاه هاي فصلي بر كاهش قيمتها اثر دارد و مي تواند در تنظيم بازار مؤثر باشد؟
حسين ميرميري مدير نمايشگاه پارك ارم در گفت وگو با گزارشگر كيهان در پاسخ به اين سؤال مي گويد: «قطعاً نمايشگاه هاي فصلي تاثير مستقيم بر كاهش قيمتها دارد و چنانچه اين نمايشگاه ها به صورت دائمي برپا شود، نه تنها اعتراض شديد اصناف را به دنبال دارد، بلكه آن تأثير واقعي خود در كاهش قيمتها را هم نخواهد داشت و در درازمدت قيمتها با بيرون هيچ تفاوتي نمي كند و تنها خواسته ما از مسئولان اين است كه محل ثابتي را براي برپايي اين نمايشگاه ها در اختيار مان قرار دهند تا بهتر بتوانيم به مردم خدمت رساني كنيم.»
وقتي از اعتراض مردم نسبت به عرضه اجناس بي كيفيت و بعضاً چيني به وي مي گويم، اينطور توضيح مي دهد: «معمولا اجناس عالي و درجه يك در هيچ نمايشگاهي عرضه نمي شود، اجناس اين گونه نمايشگاه ها در سطح خريد قشر كارمندي و كارگري است و هدف برپايي اين نمايشگاهها هم كمك به اقشار آسيب پذير جامعه است، البته تمام سعي خود را كرده ايم كه توليدات خوب داخلي مخصوصا در بخش پوشاك را در اختيار مردم قرار دهيم.»
به آقاي ميرميري مي گويم مگر فقط توليدات داخلي بايد در نمايشگاه عرضه شود كه در پاسخ مي گويد: «بله هدف نمايشگاه حمايت از توليدات داخلي است و فروش هر نوع جنس خارجي در نمايشگاههاي عرضه مستقيم كالا ممنوع است.»
وقتي به او مي گويم كه چطور با اين همه تاكيد بر ممنوعيت كالاهاي خارجي، به وفور شاهد اجناس چيني اعم از كيف، كفش، لوازم التحرير و پوشاك در نمايشگاه هستيم در توضيحاتي مي گويد: «كارشناسان اتحاديه ها و وزارت بازرگاني روي اجناس خارجي هيچ گونه قيمت گذاري نمي كنند و ممكن است عده اي به صورت قاچاق اقدام به فروش اين اجناس نمايند كه كار آنها تخلف محسوب مي شود.»
به آقاي ميرميري مي گويم اصلا هم قاچاق نيست چون در جلوي چشم همه اين كار را مي كنند ضمنا مگر مديريت نمايشگاه بازرس ندارد كه آنها براحتي تخلف مي كنند كه در پاسخ مي گويد: «25 بازرس در نمايشگاه به صورت دائم مشغول بازرسي از غرفه ها بودند و همه در تلاشند تا به بهترين نحو به مردم خدمت رساني كنند.»
حراجي يا نمايشگاههاي فصلي
محمدهاشم پور يزدان پرست، عضو هيئت علمي بخش اقتصاد دانشگاه شيراز هم در گفت وگو با گزارشگر كيهان با بيان اينكه هرچند نمايشگاهها در فصول مشخص و مهمي از سال مثل بازگشايي مدارس و شب عيد برپا مي شود، اما نقش مهمي در تعديل قيمتها مخصوصا در شهرهاي بزرگ بازي مي كند، به تفاوت نمايشگاههاي فصلي و حراجي ها اشاره مي كند و مي گويد: «حراجي ها در تمام جاي دنيا مرسوم است و واحدهاي صنفي با توجه به پايان فصل، اجناس خود را با سود كمتري در اختيار مردم قرار مي دهند و اين نوع فروش بيشتر به نفع فروشندگان است تا مصرف كنندگان، چون آنها به جاي اينكه مثلا سرمايه خود را 3 تا 6ماه بخوابانند و اجناس را در انبار نگهداري كنند، با سود كمتري اجناس را به فروش مي رسانند. وي اضافه مي كند: «اما اين حساسيت در مورد نمايشگاههاي فصلي وجود ندارد و غرفه داران مجبور نيستند فقط اجناس مورد نياز فصل يا مناسبتي را در اختيار مردم قرار دهند، بلكه تمام كالاهاي مورد نياز و اولويت دار براي مردم را در معرض فروش قرار مي دهند و با توجه به كنترلي هم كه دولت و مسئولان ذيربط بر اين نمايشگاهها دارند، وضعيت مناسبتري نسبت به مغازه هاي حراجي پيدا مي كنند و تأثير مستقيمي بر كاهش قيمتها دارد و جلوي افزايش بي رويه قيمتها را مي گيرد.»
وي در ادامه دائمي شدن نمايشگاههاي عرضه مستقيم كالا را هم رد مي كند و مي گويد: «در گذشته با تشكيل فروشگاههاي شاهد، قدس، رفاه و شهروند سعي شد اجناس به صورت دائمي با تخفيف ويژه و به نرخ توليدي در اختيار مردم قرار گيرد، اما با توجه به مشكلاتي كه در فروشگاههاي دائمي از جمله يكسان شدن قيمتها و افزايش آن، سودخواهي و محاسبات اقتصادي بوجود آمد، عملا باعث بي تفاوتي اين نمايشگاهها در عرضه محصولات شد و پس از گذشت زمان الان مي بينيم هدف اوليه تأسيس اين فروشگاهها فراموش شده و نتوانسته اهداف مورد نياز را در درازمدت تامين كند، بهتر است به جاي اينكه به فكر دائمي شدن نمايشگاههاي فصلي باشيم، به فكر محل مناسبي براي برپايي آنها باشيم.»
هدف، رضايتمندي مشتري
عرضه اجناس و كالاهاي لازم و ضروري مورد نياز خانواده ها با قيمت پايين و با كيفيت بالا هدف اصلي برپايي نمايشگاههاي فصلي است.
دكتر ارسلان ميرزابابايي، استاد اقتصاد با اين انتقاد كه متأسفانه برپايي نمايشگاههاي بهاره و پاييزه در طول سالهاي گذشته به محلي براي توزيع اجناس بي كيفيت و در انبار مانده تبديل شده است، به گزارشگر كيهان در توضيحاتي مي گويد: «هدف از برپايي اين نمايشگاهها عرضه اجناس و كالاهاي ضروري تمام اقشار جامعه است ولي متأسفانه شاهد عرضه اجناس بي كيفيت چيني و لوازم غيرضروري هستيم.»
وي مي گويد: «در نمايشگاههاي عرضه مستقيم كالا بايد زمينه و شرايط لازم براي حضور كارخانجات واحدهاي توليدي فراهم شود تا كالا و محصول بدون واسطه و افزايش قيمت به دست مشتري برسد كه البته اين كار در سطح بسيار ضعيفي انجام شده اما نيازمند تجديدنظر جدي است.»
استاد ميرزابابايي اضافه مي كند: «متأسفانه يكي از مهمترين موارد افزايش سرسام آور قيمت بعضي از كالاها و اجناس در بازار كشور، بحث رواني است كه عده اي سودجو براي كسب درآمد بيشتر بدنبال اين كار بوده و در بعضي مواقع برنامه هايي را انجام مي دهند كه سازمانها و دستگاههاي نظارتي بايد براي مقابله با اين معضل چاره انديشي نمايند.»
اين استاد اقتصاد خاطرنشان مي كند: «اولويت سازمان بازرگاني و سازمانهاي متولي برپايي نمايشگاه پاييزه و بهاره بايد عرضه مستقيم كالا و فراهم كردن شرايط حضور واحدهاي توليدي باشد تا فروشندگان، كالاها و اجناس ضروري و مورد نياز مردم را تهيه كنند و همه بتوانند با صرف كمترين هزينه نيازمنديهاي خود را تامين نمايند.»
حسن رادمرد، رئيس مركز امور اصناف و بازرگانان كشور هم در اين خصوص مي گويد: «اگر فرهنگ برگزاري فروش فوق العاده و حراج فصلي در واحدهاي صنفي جا بيفتد ديگر نيازي به نمايشگاههاي فصلي و دائمي نداريم.»
وي در عين حال جلب رضايت مردم و رعايت حقوق مصرف كننده را يكي از اهداف برگزاري نمايشگاه عرضه مستقيم كالا ذكر مي كند و ادامه مي دهد: «با توجه به تاكيد رهبر معظم انقلاب مبني بر مديريت واردات و حمايت از توليدكنندگان داخلي، در اين نمايشگاه ها عرضه اجناس خارجي ممنوع است.»
رادمرد سطح رضايت مردم از نمايشگاههاي سال گذشته را مطلوب ارزيابي مي كند و مي گويد: «با توجه به ارزيابي هاي صورت گرفته از برگزاري نمايشگاه عرضه مستقيم كالا در سال گذشته ميزان رضايتمندي مردم از عرضه كالا 75 درصد، در مورد مكان برگزاري نمايشگاه 68 درصد و سطح رضايتمندي مردم از نظر قيمتها 80 درصد بوده است كه نشان دهنده رضايت نسبي مردم از نمايشگاه عرضه مستقيم كالاست.»
بيژن عبدي، پژوهشگر اقتصادي هم در گفت وگو با گزارشگر كيهان با بيان اينكه دليل عمده تشكيل نمايشگاههاي فصلي، عرضه كالاي ارزان به دست مردم است، به برخي مشكلات موجود در شبكه توليدات داخلي اشاره مي كند و مي گويد:«انحصار شبكه توزيع، مشكل اصلي ماست و تا زمانيكه اين انحصار وجود داشته باشد كالاهاي باكيفيت با قيمتي كه از سوي انحصاركنندگان تعيين مي شود، به دست مصرف كننده مي رسد، در نتيجه مي بينيم كه كالاهاي ته انباري و تقريبا ارزانتر به نمايشگاه راه مي يابد و بازارچه هاي فصلي هم اسير دست انحصارگران شبكه هاي توزيع قرار مي گيرند.»
وي با اشاره به اينكه شبكه هاي توليدي براحتي امكان توزيع ندارند، مي گويد: «براي حل ساختار جاري، ابزارهاي موجود پاسخگو نيست و تعداد شبكه هاي توزيع چند برابر نرم بين المللي و استاندارد است، با اضافه كردن بازارها يا نمايشگاههاي فصلي نمي توان انتظار داشت قيمتها شكسته شود و از سوي ديگر هرچه تعداد خرده فروشي ها بيشتر شود، قيمت تمام شده هم بيشتر مي شود.»
از وي در خصوص راه حلي براي مشكل توزيع سؤال مي كنم كه در پاسخ مي گويد: «ساماندهي توليدكنندگان در قالب تعاوني، كم كردن فاصله توليد و توزيع و حذف واسطه هاي اضافي در اين فرآيند، بهترين و تنها راه حل مشكل موجود است تا از اين طريق هم توليدكنندگان سود معقولي ببرند و هم با كاهش قيمتها روبه رو شويم.»
اين پژوهشگر اقتصادي مي گويد: «چنانچه نمايشگاههاي فصلي يا بازارچه ها در قالب تعاوني در اختيار توليدكنندگان خرد قرار گيرد، مسئولان و بازرسان براحتي مي توانند بر كيفيت اجناس نظارت داشته و از استاندارد بودن اجناس هم مطمئن باشند.»
عبدي در ادامه اضافه مي كند:«واسطه ها كه شبكه انحصار واردات و توزيع را در دست دارند، در اين ميان از همه بيشتر سود مي كنند، بنابراين كليدي ترين كار براي حل مشكل شكستن انحصار است كه با ساختار شبكه اي بايد حل شود. ساختاري كه در قانون اساسي پيش بيني شده و مسئولان هم در بخش خصوصي روي آن تاكيد كردند.»
گزارش روز