هواي جنگل در خيالات قفس
واكاوي پديده اي با عنوان نگهداري حيوانات خانگي - بخش پاياني

گاليا توانگر
جوجه بلدرچين ها در قفسي تنگ بر بال هاي يكديگر فشار مي آورند، بلكه فضايي براي تنفسشان باز كنند. حيوان چه در بازار فروشندگان اسير باشد، چه در قفس خانه و يا در باغ وحش، اسارت را حس مي كند و خوشايندش نيست.
خيلي ها كه خود از احساس تهي اند، تصورشان اين است كه حيوان احساسي ندارد و مي توانند به سليقه خودشان خيلي چيزها را به جانور تحميل كنند. جالب است بدانيد اخيرا كاسبي ديگري تحت عنوان جراحي زيبايي بر حيوانات بخصوص در مورد سگ ها رونق گرفته كه در كشور ما به جراحي گوش و دم سگ ها آن هم در برخي كلينيك هاي خصوصي محدود مي شود. كافي است در اينترنت تصاوير كوتاه كردن دم سگ ها را جستجو كنيد!
دلخراشي عكس ها به حدي است كه روزتان خراب مي شود. برخي افراد سيم هاي مفتولي را به دم سگ ها مي بندند تا جريان خون به قسمت بالايي دم قطع شود و اندك اندك دم تا اندازه اي كه به دلخواه سانت زده اند، باقي مانده و مابقي اش كنده شود.
خونريزي، عفونت، درد و رنج حيوان هيچ تاثيري در بي رحمي صاحبان آنها ندارد. آنها حتي بدون پرداخت هزينه عمل مي خواهند حيوان همان گونه باشد كه آنها مي پسندند!!
هميشه به ياد داشته باشيم كه ما حافظ حيوانات هستيم نه مالك آنها. در روابط انسان با حيوان همانند روابط انسان با انسان مالكيت معنايي ندارد.
مرز بين حيوان دوستي و حيوان آزاري گاهي بسيار باريك است. نگهداري يك بلبل خرمايي تنها در يك قفس، حيوان آزاري است نه حيوان دوستي. اگر براي آن كه پرنده بخواند، او را تنها نگه داشته ايم، بهتر است به جاي تنها گذاشتن پرنده بيچاره، صداي آواز يك بلبل را ضبط كنيم و از ضبط صوت كامپيوتر براي پخش مداوم صدا استفاده كنيم!
ما زندانبان حيوانات نيستيم. بهتر است عشق خود به حيوانات را با آزادكردن آنها (در صورت امكان) و يا حداقل با فراهم كردن اسباب شادي آنها نشان دهيم نه با اسير كردن و گرفتن خوشي هاي آنها. اگر حيواني امكان زندگي آزاد در طبيعت را دارد، او را اسير نكنيم.
نگهداري يك يا حتي دو يا چند بلبل در قفس درحالي كه صدها بلبل آزادانه در شهر زندگي مي كنند و مشكل خاصي براي زندگي در طبيعت ندارند، نشانه حيوان دوستي ما نيست.
نگهداري يك موش يا خرگوش در قفس يا نگهداري يك همستر در يك آكواريوم، نشانه حيوان دوستي نيست. زنداني كردن يك حيوان وحشي در صورتي كه حيوان بدون كمك ما قادر به زندگي در طبيعت باشد، حيوان آزاري است. در مورد حيواناتي مثل موش ها، پرندگان كوچك، حيوانات وحشي اسير، لاك پشت ها و... كه هنوز قابليت زندگي در طبيعت را دارند، بهتر است در مورد زندگي طبيعي حيوان تحقيق كنيم و كم كم شرايطي فراهم آوريم كه حيوان بتواند به طبيعت بازگردد.
با آوردن بهانه هايي مثل «خودش به من يا به اينجا عادت كرده است» يا «اگر هم من آزادش كنم، كس ديگري او را اسير مي كند» خود را گول نزنيم!
عمل جراحي زيبايي بر روي حيوانات!
Docking و cropping به عمل جراحي كوتاه كردن دم و يا گوش سگ ها گفته مي شود. درحالي كه NGOها و دولت هاي غربي همواره دم از حمايت حيوانات و طبيعت زده اند، واقعيت اين است كه صاحبان بي عاطفه حيوانات زبان بسته به سليقه خود عذاب آورترين دردها را به حيوان تحميل مي كنند.
در اغلب موارد Docking (كوتاه كردن دم) به صورت محلي و يا نهايتا بيهوشي موضعي صورت مي گيرد. دم را تا ناحيه اي محكم مي بندند و بخش مرده دم ظرف سه روز بعد كنده مي شود. اخيرا اين كار را بر روي توله سگ ها در بدو تولد انجام مي دهند و توجيه شان اين است كه توله سگ ها مثل نوزادان درد را حس نمي كنند! اين درحالي است كه از لحاظ علمي ثابت شده حتي نوزادان هم قادرند دردي مشابه بزرگسالان را تحمل كنند.
دكتر مجيد.م دامپزشك برايمان توضيح مي دهد: «خيلي از اين نوع عمل ها بين سگ ها و گربه ها مشابه هستند. در نوع ديگري از عمل گوش هاي حيوانات كوتاه مي شود كه بعضا به ناشنوايي آنها مي انجامد. برخي از صاحبان گربه ها دوست دارند وقتي به زير گلوي حيوان دست مي كشند، پوست نرمي را احساس كنند، بنابراين طي عملي ديگر بخشي از بافت هاي گلوي گربه را برمي دارند. وقتي بافت هاي زخمي جوش مي خورد امكان دارد بدجوش بخورد و راه گلوي جانور مسدود شود كه موجب مي شود دوباره عمل تكرار شود.
در ايران خوشبختانه هنوز چنين عمل هايي اپيدمي نشده و اگر هم باشد در برخي كلينيك هاي خصوصي تنها درخصوص كوتاه كردن دم و گوش سگ ها صورت مي گيرد. قيمت عمل بين 150 تا 500 هزار تومان و حتي بيشتر متغير است!»
در مقاله علمي ديگري آورده شده كه حتي برخي صاحبان گربه ها پنجه هاي آنها را كوتاه مي كنند تا ناخن در نياورند و به مبل و پرده هاي خانه شان آسيبي وارد نشود! اين كار بر روي تعادل راه رفتن حيوان تأثير مي گذارد. حتي بعضا سگ هايي كه تحت عمل كوتاه كردن دم قرار گرفته اند ديگر قادر نبوده اند فرزي قبل خود را داشته باشند و سگ هاي شكاري دچار مشكل در سرعت شده اند.
در انگليس نهايتا توانسته اند قوانيني وضع كنند كه محدود كننده چنين عمل هايي باشد، با اين حال در آمريكا برخي از افراد كه از طرفداران متد اصلاح نژاد سگ ها هستند، گاهي حتي به نسل كشي برخي نژادها مشغولند و جالب است بدانيد مدال هم مي گيرند. وقتي عميق فكر كنيم مي بينيم كه در تفكر ماترياليسم طبيعت و جانوران نيز قربانيان شماره يك محسوب مي شوند.
بخشي از پرده برداري نوين به سلطه گرفتن طبيعت و جانوران با هدف زياده خواهي بشر است.
مرگ حيوان در قفس و در مسير نقل و انتقال
سه برادر از سه نسل همگي در كار خريد و فروش كبوتر هستند. كبوتر فروشي يك كار تخصصي به حساب مي آيد. حتي جزوه و كتاب هم دارد. پرندگان كوچك مثل بلبل و كبوتر و فنچ و... شناسنامه دار نيستند، اما طوطي ها مخصوصا از نوع قيمتي شان شناسنامه دارند. كبوترها به چشم كبوترشناسان قيمت مي خورند. فري، پاچر و كاكلي در كنار كبوترهايي كه از اكراين، آلمان، فرانسه و سوئيس قرار گرفته اند تا زيبايي كبوتر ايراني را به رخ چشم ها بكشند.
برادر بزرگتر توضيح مي دهد: «دوطيف فروشنده داريم. يك دسته در كار كفترهاي پرشي هستند و يك گروه رنگ بازند. از كفترهاي رنگي كلكسيون دارند.»
درميان كبوترهاي رنگي يك كبوتر خيلي بزرگ جلب توجه مي كند، فروشنده مي گويد: «اين كينگ آلمان است.»
از وي سؤال مي كنم: «اين خارجي ها شناسنامه هم دارند؟» فروشنده پاسخ مي دهد: «نه، خيلي از اين ها همين جا تكثير شده اند. مشكلي ندارند! پرنده ها اصولا چون كوچك و ارزان هستند، شناسنامه ندارند اما طوطي هايي چون باراتا كه بايد زير نظر دامپزشك باشند، شناسنامه دار هستند.»
برادر كوچكتر فروشنده مي گويد: «البته به صورت نادر كفترهاي ميليوني هم پيدا مي شود. مثلا فردي را مي شناسم كه سه تا كفترش را فروخت و يك پاترول خريد! از نمونه هاي معمولي 30، 40 هزار تومن هم مي فروشيم.»
در مغازه طوطي فروشي قيمت ها از 150 هزار تومان شروع مي شود و به سه ميليون هم مي رسد. هر چه پرنده كلمات بيشتري را تكرار كند و بزرگتر باشد قيمتي تر است. خيلي ها تصورشان اين است كه كاسكوها و شاه طوطي ها مي توانند حرف بزنند، ولي اشخاصي را سراغ داريم كه با تمرين چندهفته اي و تكرار يك كلمه توانسته اند طوطي معمولي را هم به حرف بيندازند.
در بازار خريد و فروش طوطي ها كه اكثرا وارداتي هستند، حقيقتا مي توان ردپاي برده داري نوين را جست وجو كرد. قاچاق طوطي ها در سراسر دنيا سالانه منجر به كشته شدن ده ها نمونه نادر از طوطيان كمياب مي شود.
سر كه برمي گردانم يكي از بلبلان خرمايي كه در تلاش بوده فضايي براي رهايي از قفس پيدا كند، سرش در لاي ميله هاي كف قفس گير كرده و خفه شده است.
زندگي در باغ وحش
پرويز و شيرين به همراه 8 بچه خود در قفس باغ وحش ارم سال هاست كه به اميد ديدن جنگل زندگي مشتركشان را ادامه مي دهند. اين ها شامپانزه هايي هستند كه از جنگل هاي استوايي آمده اند، نهايت سن يك شامپانزه 50 سال است ولي پرويز كه قبلا در باغ وحش ديگري بوده 55 ساله است و مي توان نامش را در كتاب ركوردهاي گينس ثبت كرد.
هاني و ماني نيز دو خرس شكلاتي رنگي هستند كه تازه مزدوج شده اند. هاني فقط نگهبانش را مي شناسد و وقتي توسط او صدا زده مي شود، بدو بدو از سنگ هاي طراحي شده در قفسش مي لغزد و خودش را به كلم سبزي مي رساند كه نگهبانش به سوي او پرتاب كرده است.
امير الهامي مدير جوان باغ وحش ارم مي گويد: «خيلي ها كه نزديك قفس شيرها و ببرها مي رسند دائما مي پرسند چرا اين ها بي حال هستند؟ گاه حتي اطلاعات اوليه در مورد جانور ندارند. مثلا شيرها فقط دو ساعت هنگام طلوع آفتاب و دو ساعت هم غروب هنگام زبل مي شوند و غرش مي كنند. به طور متوسط هر شير 18 ساعت در طول شبانه روز مي خوابد. هر كدام از شيرها يك روز در ميان لاشه يك الاغ را مي درند و مسلما براي هضم غذايشان به خواب زيادي احتياج دارند.»
وي آگاهي مي دهد كه دوستداران نگهداري از حيوانات در خانه مي توانند به دفتر فروش باغ وحش مراجعه كرده و حيوانات قابل نگهداري در محيط منزل را كه اغلب در زمره پرندگان هستند با گرفتن فاكتور خريداري كنند.
الهامي پيرامون خريداري حيواناتي كه وحشي محسوب مي شوند، مي گويد: «خريداري حيوانات وحشي تابع شرايط قانون حفاظت محيط زيست است. معمولا مؤسسات تحقيقاتي، مراكز معتبر علمي و دانشگاهي و باغ وحش داران خارج از كشور خواستار چنين جانوراني هستند كه بايد درخواست كتبي بنويسند و پس از بررسي درخواست توسط كارشناسان بخش مديريت حفاظت، شكار و صيد سازمان محيط زيست در صورت تأييد، دستورات لازم به باغ وحش ابلاغ مي شود.»
مدير باغ وحش ارم در تكميل صحبت هايش اشاره مي كند كه برخي از حيوانات نظير گوزن، آهو و پرندگان تزئيني نيز در زمره حيوانات وحشي به حساب مي آيند اما اشخاصي كه باغ دارند مي توانند آنها را خريداري كنند. مراحل خريد براي اين قشر نيز شبيه گروه قبلي است.
همراه الهامي به سمت قفس ببرها مي رويم. ببرها به انواع مختلف ببر سيبري، بنگال، منچوري، جاوه، سوماترا و چين تقسيم بندي مي شوند.
در باغ وحش ارم ببر سيبري و ببر بنگال زيست مي كنند. پهناي خط و خطوط اين انواع متفاوت است. مثلا خط هاي بدن ببر سيبري باريكند و ببر بنگال پهن، ببري يك ساله و نيمه نمونه اي از ببر بنگال است. سه ماهه بوده كه توسط نگهبانش بزرگ شده است، ولي وقتي نگهبان از پشت ميله ها دست به قفس ببري مي كشد، حيوان براي دفاع از قلمرواش نعره مي زند. دهان كه باز مي كند، دندان هاي خنجري اش در نور آفتاب ظهر گاهي برق مي زنند. ما در نزديكترين حالت نسبت به قفس ايستاده ايم.
ببرها آب دوستند اما شيرها حقيقتا مغرور و منزوي اند. شيرها آب را دوست ندارند ولي ببرها گاه به آب مي زنند. شيرها جز در فصلي خاص حتي جفت خود را در يك قفس تحمل نمي كنند.
خطر انتقال بيماري از حيوان به انسان
واكسن تزريقي به سگ ها، واكسن موثر بر عليه ديستمپر، هپاتيت عفوني، لارنگو تراكئيت عفوني، هاري و لپتو سپيروز است. اولين واكسن در سگ ها 12 هفتگي، دومين دو تا سه هفته بعد و تكرار آن ساليانه است. واكسن ليفيليزه بايد در مايع واكسن biocan رقيق شود و بلافاصله پس از رقيق كردن بايد واكسن مصرف شود. دوسي سي واكسن بايد زيرجلدي تزريق شود.
اين نسخه تنها يكي از اعمال دامپزشكي است كه بايد روي سگ انجام شود و خود مي توانيد حدس بزنيد نگهداري چنين حيواني تا چه اندازه زمان بر، هزينه بر و پردردسر است. افرادي را مي شناسيم كه يك سگ قوي هيكل نگهبان را در آپارتمانش نگه مي دارد. بزاق دهان حيوان همه جا ريخته و خشك شده است. ده ها نوع بيماري در چنين محيطي وجود دارد كه اگر به حيوان واكسن هم تزريق نشود كه آلودگي ها چندين برابر مي شود.
محمد دهدار استاد دانشگاه و جانورشناس پيرامون بيماري هاي مشترك انسان و حيوان مي گويد: «هاري شايع ترين بيماري است كه در بزاق سگ ها، گربه ها و حتي خفاش ها وجود دارد. توكسوپلاسموز انگلي است كه از طريق گربه يا گوشت نپخته گاو و گوسفند به انسان منتقل مي شود و در زنان سقط جنين و نازايي ايجاد مي كند. فاسيولا در فضله گوسفند است و اگر روي سبزي بنشيند اين انگل وارد بدن انسان مي شود. تب راجعه نيز از طريق انگل ها و شپش ها منتقل مي شود. تب مالت، بيماري هاي تنفسي، بيماري هاي پوستي، اسهال خوني و انگل تينا و آسكاريس همگي ماحصل نگهداري حيوانات در محيط بسته است.»
وقتي خطرات ناشي از نگهداري حيوان توسط كودكان را در نظر بگيريم، مهم آن است كه علت وجود خطر بيشتر براي كودكان را هم در نظر داشته باشيم. به عنوان مثال كودكان خردسال دوست دارند هر چيزي را در دهان بگذارند و بدون توجه به عواقب، حيوان را در دست بگيرند و با وي تعامل داشته باشند و به اين ترتيب دچار زخم و خراش شوند.
نگهداري ماهي ها در منزل مطمئن تر است و خطر انتقال عفونت كمتري دارد، زيرا معمولا كودك نمي تواند به ماهي دست بزند و احتمال انتقال بيماري از ماهي بسيار كم است. البته اين امر تا زماني درست است كه دستان كودك وارد مخزن يا حوض ماهي نشود. علاوه بر اين هر حيواني كه بتوان به آن غذا داد و در قفس نگهداري كرد نسبت به حيواناتي كه كنار انسان مي خوابند مطمئن تر است.
گاه ممكن است كودك با رفتار خود حيوان را عصبي كرده و دچار گازگرفتگي شود. مثلا در اخبار آمده بود كه كودكي پاي يك سگ را لگد كرده است و سگ اهلي خانگي به يكباره صورت كودك را گاز گرفته بود. كنه ها و انگل ها لابه لاي موهاي سگ و گربه هستند. حتي واكسيناسيون هم به طوركامل سبب امنيت خاطر نخواهد شد.
گزارش روز