ضرورت بازنگري عملكرد انجمن ها در روز پيوند اوليا و مربيان
تشكلي به دور از دغدغه نام و نان (بخش پاياني)

پريسا جلالي
انجمن اوليا و مربيان در سال 1326 در مدرسه متولد شد. در آن زمان تشكيلاتي به نام اداره كل، شهرستان و ستاد نبود اما امروز تشكيلاتي به اين وسعت، شهرستان و منطقه تشكيل شده است. با وجودي كه 31 سال از عمر 63 ساله انجمن به قبل از انقلاب باز مي گردد و 32 سال متعلق به سال هاي بعد از انقلاب است اما هنوز بدور از دغدغه نام و نان با نقاط ضعفي در كنار نقاط قوت خود مواجهند تا جايي كه نحوه عملكرد اين انجمن ها داراي مخالف و موافقاني است كه توجه به نظرات اين دو گروه تضميني براي موفقيت هاي آتي انجمن ها خواهد بود.
اوليا به عنوان صاحبان اصلي سرمايه هاي ارزشمند، داراي حق اظهار نظر، نظارت و در برخي موارد حق دخالت در مسايل آموزش و پرورش هستند. فقط در اين حالت است كه فرآيند پيچيده تعليم و تربيت به شكل درست و شايسته اجرا و موجب رشد و تعالي خواهد شد.
ناگفته نماند مهمترين نقش در پرورش فكري و رواني كودك به عهده مدرسه است و از سوي ديگر تا زماني كه اهميت ارتباط ميان خانواده و مدرسه براي اوليا روشن نشود نمي توان آنها را در مسايل آموزش و پرورش مشاركت داد. چرا كه هر يك از اوليا خانه و مدرسه اين وظيفه مهم كه بر دوش هر دو سنگيني مي كند را نقش و مسئوليت ديگري دانسته و در اين صورت امر آموزش و پرورش موفقيتي كسب نخواهد كرد.
بنابراين خانه و مدرسه زماني رسالت آموزشي و تربيتي خود را به نحو مطلوب اجرا مي كنند كه از وظايف خود شناخت كافي داشته باشند و نقش تربيتي خاص خود را با بصيرت اجرا كنند.
در شماره اول اين گزارش به صحبت هاي موافقان و مخالفان فعاليت انجمن هاي اوليا و مربيان اشاره شد كه البته اين نظرات تا حدودي صحيح به نظر مي رسد.
به همين علت در گزارش دوم چرايي ضعف برخي از انجمن هاي اوليا و مربيان از ديدگاه كارشناسان و مسئولان بررسي خواهد شد.
جلسات انجمن مساوي با پول نيست
برخي از والدين انجمن اوليا و مربيان را مساوي با پول مي دانند در حالي كه چنين اشكالي به هيچ عنوان به اين انجمن ها وارد نيست بلكه به اعتقاد كارشناسان اگرچه انجمن ها آنگونه كه بايد عمل نكرده اند و پاره اي ضعف ها در كارنامه آنها ديده مي شود اما بايد فعاليتشان را مساوي با به خدمت گرفتن مردم در همه ابعاد و با برنامه دقيق و منطقي قلمداد كرد.
سيد حسين حاجي معاون يكي از مدارس پسرانه تهران كه تمامي مسئوليت تشكيل جلسات انجمن را در اين مدرسه برعهده دارد، نوع فعاليت انجمن ها را وابسته به تلاش مديران و اولياي آموزشي آن مدارس مي داند.
وي در گفت و گو با خبرنگار سرويس گزارش كيهان ضمن رد اين ادعا كه هدف از تشكيل جلسات انجمن اخذ كمك هاي مالي از والدين است، مي گويد: با وجود همكاري با دو مدرسه و اطلاع از نحوه فعاليت ديگر مدارس تهران حتي بعضي از شهرستان ها چنين ادعايي صحت ندارد و تمام جلسات انجمن براي رفع مشكلات دانش آموزان تشكيل مي شود.
نحوه تشكيل جلسات انجمن اوليا و مربيان ديگر موضوعي است كه وي بدان اشاره و تاكيد مي كند: طي هر هفته شوراي معلمان با حضور معاونين و مدير مدرسه تشكيل مي شود و يكي از موضوعات مطرح در اين شورا مباحثي است كه مي بايست در جلسات ماهانه با اعضاي انجمن در ميان گذاشته شود. بنابراين حضور معلمان در جلسات انجمن به صورت غيرمستقيم انجام مي شود.
اين معاون باسابقه همچنين مي گويد: طرح مباحث آموزشي، پرورشي، اردوها و رفع مشكلات اخلاقي و رفتاري دانش آموزان بحث ديگري است كه مطرح مي شود و در جلسات انجمن علاوه بر هزينه اعتبارات در مورد اين موضوعات هم صحبت مي شود. اما اينكه مدرسه هزينه اي از والدين طلب كند صحت ندارد.
كمندي مدير يكي از مدارس تهران هم در همين زمينه مي گويد: اغلب مدارس دولتي سعي مي كنند از دانش آموزان هزينه اي دريافت نكنند بلكه كمبود بودجه با كمك شهرداري مناطق يا اداراتي كه تمايل به كمك دارند تامين مي شود. اما شاهد اين هم بوده ايم كه اعضاي انجمن بدون اينكه ما عنوان كنيم براي كلاس هاي مدرسه پرده هايي تهيه كردند اما هزينه نصب آن را مدرسه تقبل كرد.
وي در ادامه به خبرنگار سرويس گزارش كيهان مي گويد: كليد اصلي حل مشكلات مدرسه به دست مدير مدرسه و معاونان است. اگر مدير آگاه به مسائل باشد هيچ زمان از والدين پول طلب نمي كند.
14 ميليون دانش آموز و هزينه هاي فراوان
تامين هزينه هاي بسيار بالاي آموزش و پرورش براي 14 ميليون دانش آموز در مقاطع دبستان، راهنمايي و دبيرستان مسئوليت دشواري است كه به عقيده كارشناسان اجتماعي وظيفه اي كمرشكن عنوان مي شود.
دكتر قرائي مقدم عضو هيات علمي دانشگاه و آسيب شناس اجتماعي تامين اين هزينه را از جانب آموزش و پرورش كه وزارتخانه اي بدون درآمد است دشوار مي داند و در اين مورد به گزارشگر كيهان مي گويد: امسال حدود يك ميليون نفر وارد مدرسه شدند كه تا پايان مقطع دبيرستان هزينه زيادي براي آموزش و پرورش دارند. علي رغم اعتبارات موجود چنانچه والدين كمك هاي مالي هم به مدارس داشته باشند باز هم جبران هزينه نخواهد بود.
وي با انتقاد از سخن والديني كه دريافت كمك هاي مالي از خانواده ها را ضعف نظام آموزشي توصيف مي كنند، اظهار مي دارد: برخي از والدين حاضرند انواع هزينه هاي تفريحي را براي دانش آموزان داشته باشند اما براي آموزش و پرورش او در مدرسه هزينه نكنند. چنين ايده اي باعث ضعف نظام آموزش و پرورش مي شود ضمن آنكه اين تصور به فرزندان هم منتقل مي شود و تعامل خانه و مدرسه به حداقل مي رسد.
اين استاد دانشگاه كه سابقه طولاني در عضويت انجمن اوليا و مربيان دارد اضافه مي كند: تا زماني كه جامعه درك نكند و مسئولان ندانند كه آموزش و پرورش بزرگترين توليد كننده است و عامل مهمي براي توسعه اقتصادي تلقي مي شود و توسعه سطح بهداشت، آموزش، رعايت قانون و مقررات و درك بينش سياسي و اجتماعي و فرهنگي را در برخواهد داشت انجمن ها كارايي ندارند.
فاطمه عاطف يكتا كارشناس امور آموزش و پرورش با دفاع از فعاليت انجمن اوليا و مربيان مي گويد: انجمن هاي اوليا و مربيان مدارس در طول سه دهه بدون ادعا نقش بسيار موثري در افزايش توليد ملي داشته است. وقت گذراني هاي داوطلبانه، كمك هاي مالي و مهارتي اين عزيزان به مدارس با وجود كاستي هاي برخي مقررات و سرانه دانش آموزي حداقلي بسيار راهگشا بوده است.
وي عدم بهره گيري برخي مديران از ظرفيت فكري والدين را در پيشبرد امور آموزشي و پرورشي وابسته به دلايل متعددي مي داند كه درگفت و گو با گزارشگر كيهان بدان اشاره مي كند و مي گويد: امور سخت افزاري مدارس به انجمن ها سپرده شده اما درامر نرم افزاري اعم از محتواي آموزشي و روش هاي پرورشي به دليل آماده نبودن زيرساخت هاي لازم اين مسئوليت به مديران واگذار شده است.
وي علت ديگر را مسئوليت فردي مدير مدرسه در پاسخگويي نسبت به مشكلات عنوان مي كند و معتقد است: در اين زمينه بايد مديران محافظه كارتر باشند و فقط عوامل اجرايي را به معاونان واگذار كنند. شرح صدر مديران و تسلط كافي علمي و مهارتي مهم است اما اگر نقصي در اين موارد باشد مدرسه از ظرفيت فكري اوليا محروم خواهد ماند.
اين كارشناس امور آموزش و پرورش كه سابقه مشاور رييس سازمان مركزي اوليا و مربيان را در كارنامه كاري اش دارد ادامه مي دهد: كمرنگ بودن جايگاه هاي حمايتي از حقوق انجمن هاي اوليا و مربيان در مناطق واستان ها در مواقع بروز اختلاف نظر از جمله عوامل ورود انجمن ها در مسايل محتوايي است بنابراين نياز مبرم به بازنگري در قوانين و مقررات موجود براي اصلاح اين موارد احساس مي شود. البته جايگاه نظارتي در برخي حوزه هاي ستادي با آسيب هايي در حيطه مقررات وساختار و نيروي انساني مواجه است در حالي كه سازمان ها و مراكز با اولويت دادن به پايش و نظارت مرحله اي و هشدارهاي پيشگيرانه مي توانند با هزينه كمتر به بهره وري بيشتر دست يابند.
راه افزايش بهره وري تزريق پول نيست
به اعتقاد كارشناسان امور تربيتي اگر بپذيريم مساله آموزش و پرورش صحيح نسل جوان به مولفه هاي متعددي نياز دارد در اين صورت همه مسئوليت ها به اولياي آموزشي و مسئولان آموزش و پرورش ختم نخواهد شد.
بهروز همتي كارشناس آموزش و پرورش يكي از اين مولفه ها را همكاري خانه و مدرسه و همفكري اين دو مي داند و البته خانواده از نظر وي مهمترين ركن است.
وي در گفت و گو با خبرنگار سرويس گزارش كيهان معتقد است: هنوز خانواده ها و اولياي آموزشي به اين باور نرسيده اند كه از تجربيات و دانش يكديگر استفاده كنند. بايد ارتباطات منطقي و تعريف شده در يك چارچوب منطقي و اثربخش تعريف شود تا همكاري اين دو به سرانجام برسد.
همتي دريافت كمك هاي مالي مدارس از خانواده ها را در قالب جلسات انجمن اوليا و مربيان در گذشته باعث بي رغبتي و عدم تمايل خانواده ها به اين انجمن ها مي داند و مي گويد: در حال حاضر مدارس بيشتر از اينكه نياز به تزريق پول و امكانات از سوي خانواده ها داشته باشند به همكاري و تعامل والدين در امور آموزشي و پرورشي احتياج دارند. راه افزايش بهره وري هم افزايش امكانات و بودجه نيست بلكه اصلاح الگوهاي رفتاري مدنظر است و چنين هدفي در اثر ارتباط تنگاتنگ خانه و مدرسه ميسر مي شود.
دكتر رضا مومني هم كه پيش از اين مشاور عالي سازمان انجمن اوليا و مربيان بوده و در حال حاضر ارتباط تنگاتنگي در امور مشاوره با اين سازمان دارد به گزارشگر كيهان مي گويد: در فضاي جديد مديريت سازمان، برنامه هاي جديدي براي تعامل بيشتر اوليا درنظر گرفته شده است.
وي برنامه هاي اين سازمان را به منظور تقويت انجمن اوليا و مربيان در مدارس اينطور شرح مي دهد: برنامه هايي از قبيل انتخابات اعضا انجمن ها همچنين برنامه هاي آمادگي مشاورين خانواده براي ارايه خدمات مشاوره به خانواده ها و بازرسي هاي محسوس و نامحسوس از فعاليت انجمن ها و جذب همكاري خانواده ها براي كمك هاي فكري از جمله اقدامات اين سازمان به شمار مي رود.
تشخيص صلاحيت اعضاي انجمن
پيوند اوليا و مربيان آنچنان از اعتبار و ارزش برخوردار است كه بي توجهي به آن مي تواند لطمات جبران ناپذيري به عرصه آموزش و پرورش كشور تحميل كند.
دكتر مومني انتخاب ناصحيح اعضاي انجمن در برخي مدارس را يكي از علل ضعف عنوان مي كند و با تاكيد بر نظارت استصوابي مديران بر كانديداهاي عضويت در انجمن مي گويد: مديران بايد نظارت دقيقي داشته باشند چرا كه برخي از والدين از اهرم عضويت در انجمن استفاده مي كنند تا ضعف تحصيلي دانش آموزانشان را به نوعي بتوانند جبران كنند و درنهايت سوء استفاده هايي شود.
بنابر همين ادعا حجت الاسلام اسلام درخشان پور مشاور حوزه علميه قم انتخاب اعضاي انجمن ها را منوط به شناخت قبلي و اطلاع از وضعيت اعتقادي، اخلاقي و شخصيتي آنها مي داند و مي گويد: پيش از انتخاب اعضاي انجمن بهتر است صلاحيت افراد شناسايي شود. در صورتي كه شايستگي افراد محرز شد انتخاب اعضا از ميان آنها انجام گيرد تا جلسات انجمن هم موثرتر برگزار شود.
وي ابزارهايي كه پيوند اوليا و مربيان را تقويت و تحكيم مي كند را مطرح و بر تجهيز مدارس به آن تاكيد مي كند.
حجت الاسلام درخشان پور در همين رابطه به گزارشگر كيهان مي گويد: گام اول داشتن نماينده و مسئول كارآمد و مورد اعتماد براي برقراري ارتباط و تعامل ميان خانه و مدرسه است كه البته در نقش انجمن هاي اوليا و مربيان تعريف شده اما اين انتخاب نماينده بايد با انگيزه و رغبت و نظارتي دقيق صورت گيرد. ارتباط گيري حضوري يا تلفني، داشتن ارتباطات مكاتبه اي هم ديگر گام هاي لازم براي تعامل بهتر ميان خانه و مدرسه است.
وي اضافه مي كند: در صورتي كه اوليا مدرسه بتوانند علت رفتارهاي نابهنجار كه از سوي بعضي دانش آموزان سر مي زند را شناسايي كنند يا در اثر ارتباط با خانواده ها از مشكلات آنها آگاه شوند نه تنها مي توانند بسياري از دغدغه هاي خانواده ها را حل كنند بلكه اين موضوع موجب اعتماد خانواده به مدرسه و تقويت روحيه دانش آموزان مي شود.
گزارش روز