خدمات شهري ؛ ويترين مديريت
نگاهي به وضعيت حمل ونقل عمومي پس از هدفمندي يارانه ها (بخش نخست)

حسن آقايي
خدمات شهري نمايشگر برآيند و فرايند كاركرد مديريت شهري است. به عبارت ديگر هر آنچه پيرامون موضوعات رفاهي، تسهيلاتي، بهداشتي، ايمني و... در گستره زيست محيطي به مرحله اجر درمي آيد ويترين برنامه ريزي مسئولان ذيربط محسوب مي شود كه در معرض قضاوت شهروندان قرار مي گيرد. هدفمندي يارانه به عنوان يك پروژه قانونمند تغييردهنده در بافت زندگي انتظار ارتقاي سطح و گستره خدمات شهري را به نوعي در ذهن جامعه تداعي مي كند.
عملكرد خدمات شهري در بافت زندگي؛ ايمني، آسايش، رفتار، شادابي، يا ناخوشايندي مردم تأثير مي گذارد. هرچقدر شهر نظيف و خوش منظر باشد، ناوگان حمل ونقل عمومي منظم و متناسب با جمعيت مسافران باشد و آبراه ها بستر انباشت ضايعات و آشغال نباشد، نزولات آسماني تبديل به سيلاب و مزاحم عبور و مرور نشود و نظارت كارساز بر چرخه خدمات حاكم باشد حتماً به مرور زمان همياري، فرهنگ مداري، بهره وري، مسئوليت پذيري سبب مي شود هر فردي شهر را به منزله خانه خود بداند و بيش از گذشته وظايف شهروندي را رعايت نمايد. آن گاه مديريت حرف آخر خدمات در تحقق نيازهاي شهروندان را زده و كارشان در منظر عمومي درخشان تر خواهد شد.
الزام توسعه در خدمات شهري
در تازه ترين بررسي وضعيت شبكه هاي خدماتي مسافربري مترو و اتوبوس با درنظر گرفتن هدفمند كردن يارانه ها و اصلاح نرخ هاي سوخت اين پيش بيني دور از انتظار نبود كه بسياري از مالكان خودروهاي شخصي استفاده از ناوگان كلان حمل ونقل درون شهري را در برنامه خود مي گنجانند طبعاً در كنار پروژه هدفمندي يارانه ها تغييرات لازم در وسعت دادن به كميت و كيفيت ناوگان ها و در جهت رفاه ازدياد مسافران نيز اجتناب ناپذير مي شود. همين طور در ساير بخش هاي خدمات شهري گسترش عمليات حوزه مديريتي متناسب با اثرات هدفمندي يارانه ها، يك امر ناگزير با هدف نظافت محيط و زيبا سازي مبلمان شهري و آسايش روحي شهروندان مي باشد.
با اين نگاه و او صاف، همياري مردم در هر بخش از خدمات شهري و حفظ و رعايت امور اجرايي نقش مؤثر خواهد داشت.
نظر برخي از مردم درباره چند و چون خدمات شهري كه بعضاً متفاوت و فراگير است را مي خوانيم:
«احمدي» كارمند مي گويد: خدمات شهري از هر نوعش 50، 50 است. يعني مناسب و نامناسب بودن امور خدماتي مساوي است. او به حاشيه خيابان و پياده روي مقابل اشاره مي كند. آنجا دو پايه فلزي ناوداني شكل با نصب دو لبه عمودي حدود 10سانتي در يك طرف است. اين پايه جاي قرار دادن سطل بزرگ زباله مي باشد اما سطلي در كار نيست.
وي بعد مي گويد: «همين دو لبه برآمده از ناوداني جاي ظرف آشغال، ممكن است به پاي رهگذري گير كند و عابر را مصدوم كند. دو مورد ديگر همين نوع پايه بدون ظرف زباله كمي پايين تر كنار هم وجود دارد. كلاً نظرم اين است كه بر كارهاي خدمات شهري پس از اجرا و انجام، پيوسته رسيدگي و نظارت بر كارآيي ها اعمال شود. با پيگيري به موقع، رضايت و آسايش مردم بيشتر مي شود.»
موضوع ديگر مدنظر اين شهروند، چاله و ناهمواري در خيلي از پياده روها و كوچه ها است: «كنده كاري هاي خدمات شهري پس از انجام عمليات، ديده شده چند هفته و گاه ماه ها بدون مرمت و همسطح سازي رها مي شوند. اين وضع امكان دارد هنگام عبور افراد مخصوصا بچه ها و سالمندان مشكل ساز شود. بنابراين مسايل تاكيدم اين است كه نظم و نظارت بر هر نوع خدمات از جمله بهداشت و حمل و نقل شهري جدي تر صورت بگيرد. همه مردم هم حفظ سلامت محيط را بيشتر مراعات كنند.»
بهينه سازي خدمات
در كنار هدفمندي يارانه ها
«خواجوي» شغل آزاد در مورد هدفمندي يارانه ها و انتظار گسترش خدمات شهري، با بيان اين كه اجراي يارانه ها هنوز جانيفتاده است، مي افزايد: «گفت وگوهاي مردمي براين است كه يك بخش از منظور هدفمندي يارانه ها آن است كه مقداري از مازاد جابه جايي نرخ هاي شامل يارانه ها صرف بهينه امور خدمات شهري شود نظير توسعه ناوگان حمل و نقل عمومي شهري، نان با كيفيت بهتر و نظافت محيط و بهداشت شهري. گمان من هم اين است كه مي بايست خدمات شهري درهر زمينه همپاي تغييرات و اقتضاي روز و به موازات هدفمندي ها، بهتر شود. فكر مي كنم دولتمران چنين هدفي از مجموعه اهداف هدفمندي يارانه ها داشته باشند. دراين حال، رفاه مردم با توسعه و بهتر شدن خدمات شهري، خوبتر خواهد شد.»
اتوبوس هاي پرمسافر و جا ماندن
در ايستگاه ها
افزوني مسافران ناوگان شركت واحد از اوايل اجراي هدفمندي يارانه ها به حدي رسيده كه در برخي خطوط عده اي از مسافران در ايستگاه ها با پرشدن چند اتوبوس، همچنان در ايستگاه ها مي مانند تا سرانجام در اتوبوسي كه جاي ايستادن چند نفر دارد حتي روي ركاب در جلو سوار شوند.
«شريف» دانشجوي مهندسي صنايع، دراين خصوص مي گويد: در ساعات پيك سرويس دهي حدود ساعت 4 و 30 دقيقه عصر و 7 شب اتوبوس ها به ويژه خطوط بي. آر.تي از جمله در خط تجريش راه آهن كثرت مسافران به طوري است كه عده اي از مسافران در ايستگاه ها 6-5 اتوبوس انبوه از سرنشينان را كه حتي روي پله در جلوي اتوبوس ايستاده اند، نمي توانند سوار شوند. ناچار مدتي ديگر در ايستگاه معطل مي شوند تا زماني اتوبوسي برسد و جايي براي سوار شدن چند مسافر در وسط اتوبوس داشته باشد.»
به گفته او كمبود شديد اتوبوس آن هم زماني كه انبوه جمعيت مي خواهند صبح به موقع به محل كار يا مقصد ديگرشان برسند و شب هم به خانه خود برگردند با خستگي و بي حوصلگي مواجه مي شوند. اما در ساعات غيراز زمان شلوغي مسافر در صبح و بعدازظهر مسافران مشكلي ندارند.»
اين دانشجو با چنين توصيفي از وضعيت اتوبوس ها، اظهارمي دارد: «مسئولان مربوطه بايد تدابيري براي آسايش مسافران اتوبوس هاي خطوط مختلف بينديشند چون كه اين مشكل ديرينه و هر روز شهروندان و با توجه به افزايش قابل توجه مسافر است.»
كارمند «احمدي» در ادامه صحبت هاي قبلي خود، در مورد وضع سرويس دهي اتوبوس ها، براين نظر است كه تعداد اتوبوس ها در ساعت پاياني شب (سرويس دهي) كم است. براي نمونه در منطقه يوسف آباد اين كمبود در زمان ريزش برف و باران دسترسي به اتوبوس را بسيار سخت مي كند.»
اما يك شهروند ديگر به نام فرهنگي مي گويد: «سال ها پيش اتوبوس ها كمك راننده داشتند كه ناظر بر سوار و پياده شدن مسافران بود. حالا كه جمعيت مسافر چند برابر سابق شده، راننده قادر به نظارت سوار و پياده شدن مسافران نيست. بارها صداي فرياد و جيغ مسافر از گير كردن لاي در عقب ماشين شنيده شده است. مديران شركت خوب است فكري براي رفع اين معضل كنند.»
«اصغري» يك شهروند ديگر هم تعريف مي كند: رانندگان اتوبوس هاي ريالي (شركتي) كمكي ندارند. موقعي كه به پايان ايستگاه خط مي رسند براي دريافت كرايه، در عقب اتوبوس را مي بندند و انبوه مسافران مجبورند يك يك پس از پرداخت كرايه از در جلو پياده شوند درحالي كه مسافر دقايقي صرف پيدا كردن پول خرد مي شود. اين معضل همه روزه در پايان خط اتوبوس هاي ريالي براي مسافران است.»
رويكرد مردم به استفاده از اتوبوس از چند روز نخست اجراي هدفمندي يارانه ها به طور ميانگين 14درصد، و در سامانه تندرو تنها در خط دو بيش از 50درصد افزايش يافته است.
از سوي ديگر تحولات تازه در بخش كمي و كيفي اتوبوس ها كليد خورده از جمله خريد اتوبوس هاي دو كابين جديد است كه تا آخر سال 89 تعدادي شان به ناوگان شهري افزوده مي شود. در بخش كيفي و رفاهي مسافران خبر از مجهز شدن سيستم مانيتوري و كنترل سرويس دهي از راه دور در شبكه اتوبوسراني شركت واحد به گوش مي رسد.
ميانگين افزايش مسافر 14درصد
در گفت وگو با «مهندس پيمان سنندجي» مديرعامل شركت واحد اتوبوسراني تهران و حومه، وي در پاسخ اين سؤال كه با توجه به هدفمندي يارانه ها، شركت واحد در جهت توسعه ناوگان و تسهيلات رفاهي سفرهاي درون شهري چه برنامه و اقدامات خدماتي تازه دارد؟ چنين مي گويد: «خوشبختانه در سه چهار روز بعد از اجراي هدفمندي يارانه ها يك اتفاق در حوزه حمل و نقل شهري افتاده است و آن اين است كه مردم لطف كردند و گرايش استفاده از اتوبوس هاي شركت واحد بيشتر شده است. برابر آمار مستند از بليت هاي دريافت شده و تعداد كارت مسافران تا هفته پيش 14درصد به طور ميانگين در شهر تهران افزايش مسافر داشته ايم، در خصوص (سامانه تندر و «بي. آر.تي» جذب مسافر در خط دو خاوران- ميدان آزادي) تا 52 درصد شده است. در بخش اتوبوس هاي تندرو ميزان مسافر خيلي زياد بوده است. اين نشان مي دهد كه اجراي هدفمندي يارانه ها موفق شده است . حال مديران بايد بنشينند براي اين استقبال مردم و خدمات رساني بهتر تدبيري بينديشند.»
وي در ادامه، ضمن بيان اين كه در حال حاضر روزانه چهار ميليون و 200 هزار نفر در تهران با اتوبوس واحد جابه جا مي شوند، خبر از ضرورت كميت و كيفيت ناوگان مي دهد و در اين باره چنين اظهار مي دارد كه افزايش ناوگان از لحاظ كمي و كيفي مورد نياز است، كمي به لحاظ تعداد و كيفي آن طور باشد كه مردم راحت سوار و پياده شوند. بر اين مبنا سيستم ناوگان مجهز به دستگاه اعلام وضعيت ارايه خدمات باشد. بنابراين، خط يك و بعضي از سامانه هاي دوكابين به سيستم اعلام موقعيت خدمات مجهز شده اند. با توجه به اين امر مهم تصميم داريم خطوط را به «جي.پي.اس» (رديابي) مانيتوري مجهز كنيم، يعني ايستگاه ها از طريق مانيتور رؤيت شوند و در صورت نياز به مركز كنترل منطقه هر خط ابلاغ شود اتوبوس براي ارايه خدمات تسهيلي مسافران در ايستگاه مورد نظر رزرو شود. اين سيستم الآن در خطوط يك، دو، سه و هفت سامانه تندرو عمل مي شود و پنج خط ديگر «بي.آر.تي» به سيستم مانيتور مجهز خواهند شد.»
از مديرعامل شركت واحد، درخصوص توسعه كميت ناوگان مي پرسم. وي مي گويد: «شهرداري تعداد 400 دستگاه اتوبوس دوكابين جديد خريداري كرده است. تعدادي از آن ها تا آخر سال 89 وارد خواهند شد و وزارت كشور قول تأمين تعدادي اتوبوس داخلي را داده است.»
گزارش روز