نگاهي به چالش اعتباربخشي به مقالات ايران در مجلات علمي جهاني
شيفتگي علم وارداتي روي موج ISI -بخش پاياني

پريسا جلالي
در مذمت اتكاي صرف به ISI و اعتمادي كه فرهيختگان ايراني به آن دارند سخن زياد گفته شده است؛ هم توسط برخي اساتيد دغدغه مند و هم از سوي مسئولان ذ ي ربط.
صورت مساله به اندازه كافي شفاف و عدم غناي محتوا در علوم انساني هم مشخص است و ديگر اينكه در حوزه علوم انساني حرف هاي زيادي براي گفتن داريم اما نه در ISI و نه در دانشگاه هاي خودمان.بلكه در طرح هاي تدوين شده براي آينده نظام آموزشي كه قرار است روزي اسلامي شدن دانشگاه را براي منفك شدن آن از مباحث غيربومي جشن بگيريم و استقلال اعتبارسنجي دانشجويان و مقالات علمي را نويد دهيم.
در حالي كه اگر در رشته هاي علوم انساني حرف هاي خودمان را به دور از انديشه هاي غربي جامه عمل پوشانده بوديم ديگر نه امروز از وابستگي اعتبارسنجي دانشگاه هايمان به غرب نگران بوديم و نه هر روز از شنيدن عبارت اسلامي شدن دانشگاه و عمل نكردن به چنين فريضه اي متاسف.
يكي از روش هاي مطرح در حل مساله استقلال دانشگاه ها از بي نيازي به مجلات علمي خارجي و جلوگيري از هرز رفتن بيش از پيش انديشه هاي دانشجويان متاثر از علوم وارداتي و پيشگيري از مهاجرت نخبگان، همراهي و همگامي مسئولان
ذي ربط پابه پاي اساتيد و فرهيختگان متعهد دانشگاهي است.
اين موضوعي است كه سيد محمد ظريفي فعال دانشجويي بدان تاكيد
مي كند.
وي در گفت و گو با خبرنگار سرويس گزارش كيهان مي گويد: هميشه اين دو عامل مهم را جداگانه در نظر گرفته ايم. اينكه مسئوليت دانشمندان و اساتيد دانشگاهي چيست و يافتن اين پاسخ كه مسئولا ن ذي ربط اجرايي چه نقشي دارند را نمي توان مجزا برآورد كرد. جواب هاي جداگانه مبين جدايي فضاي علمي از اجرايي است.
اين كارشناس مديريت، پيشنهاد خود را به مسئولان اجرايي و دانشگاهي اين طور توضيح مي دهد: افرادي كه داراي بيشترين مقاله هاي ISI هستند پيشگام حركت به سوي ISC شوند. با اين حركت تحرك به سمت اسلامي شدن دانشگاه ها و تقويت علوم انساني بومي از سوي دانش پژوهان شتاب مي گيرد. اما برخي عالمان اعتقادي به اين مساله ندارند كه البته تعدادشان كم است اما حركت اين دو با هم مي تواند موثر باشد.
وي نقطه ضعف اتكا به علوم وارداتي را نشات گرفته از اين تصور مي داند كه در برخي دانشگاه ها داشتن مقاله ISI براي يك فرد به مثابه داشتن يك مدال شجاعت بر سينه اوست كه اين روند به كلي خطا است. اين رويه فضاي وحدت گونه اي بين دانشگاهيان و مسئولان ذي ربط را مي طلبد و در اين صورت مي توانيم يك قالب علمي داشته باشيم.
برندسازي با نشان فلزي و لوح كاغذي
دل بستن به روزي كه صرفا حرف و حديث اسلامي شدن دانشگاه و اصلاح كتب درسي به ويژه در حوزه علوم انساني، ايران را صاحب كرسي هاي معتبر در حوزه هاي علوم انساني كند، جز نااميد شدن دانشمندان و دانشجويان متعهد ثمر ديگري نخواهد داشت.
بهتر است در بحث توليد علم و فناوري به قرون 3 و 4 برگرديم. ايران در سطح دنيا يك مرجع علمي بود. رنسانسي كه در غرب رخ داد محصول دانشي بود كه غربيان با استفاده از «نهضت ترجمه» از كشورهاي اسلامي وام گرفتند و متاسفانه وابستگي و ضعف پادشاهان آن دوره مرجعيت علمي را نصيب غرب كرد. به فرموده رهبر معظم انقلاب، اتوبان يكطرفه علم و فناوري به سمت غرب است و اميدواريم حداقل اين مسير دوطرفه شود.
مهدي اقراريان كارشناس مطالعات منطقه اي آينده ثبت علمي را در جهان به نفع دولت هاي اسلامي ارزيابي مي كند.
وي در گفت و گو با گزارشگر كيهان
مي گويد: بايد دقت شود چه عواملي آمريكا را به عنوان يك قطب علمي مطرح كرده و تا به حال چه اقداماتي داشته است تا توانسته مجموعه اي از بهترين دانشگاه ها را به خود اختصاص دهد. آخرين تحقيقات در هاروارد در بيان علت اين موضوع اشاره مي كند كه آمريكا از دانش و بينش ساير كشورها استفاده كرده تا توانسته به اين جايگاه برسد.
وي تاكيد مي كند كه اين اقدام با برندسازي و استفاده از نشان فلزي و لوح كاغذي انجام مي شود تا مقالات را جذب كنند. نه تنها در ISI بلكه در جشنواره هاي بين المللي برخي از جوانان ما ايده هاي بكر خود را به بهاي اعتبار صوري يك تكه فلز يا يك ورق كاغذ مبادله مي كنند.
اقراريان ادامه مي دهد: طي سال هاي گذشته به اين موضوع اهميت داده مي شد كه فردي صاحب تعدادي مقاله در مجلات علمي خارجي باشد حتي اگر كاربرد داخلي نداشته باشد و يا به صنعت منجر نشود. اصلاح اين نگاه مبتني بر خودباوري و غرب مركز نبودن است.
در حالي كه مي دانيم پس از پيروزي انقلاب اسلامي ايران، توانسته ايم به نقطه بالايي از علم و فناوري و دانش برسيم اما هنوز برخي به اين مساله باور ندارند.
همين الان هزاران طلبه در حوزه علميه قم صاحب مقالات علمي هستند و تاريخ هم گوياي اين توان و قابليت دانشجويان و طلاب است.
اقراريان مي گويد: ISI يك سيستم ساختاري است كه غرب آن را آفريده است و خدا را شكر مي كنيم كه اين نگاه در دولت وجود دارد كه با ISC به قابليت هاي مطرح برسيم.
مظلوميت جشنواره هاي علمي
اگرچه تعدادي جشنواره علمي چند سالي است در كشور برگزار مي شود كه برنده هايي هم دارد اما برپايي اين جشنواره ها نتوانسته مشكلات موجود را حل كند.
سيد محمد ظريفي ضمن اشاره به
بي توجهي به پتانسيل ها از جمله جشنواره فارابي تصريح مي كند: جشنواره فارابي هر سال يك بار و در غربت برگزار مي شود كه در مقايسه با ديگر جشنواره ها و مسابقات ورزشي و هنري كاملا مورد غفلت دانشجويان و البته برخي اساتيد واقع شده است. اين موضوع ثابت
مي كند ارزش بخشي به علوم انساني در كشور مثل ارزش بخشيدن به ورزش و هنر و غيره نيست.
به مفهوم دقيق تر مي توان ادعا كرد جشنواره فارابي سالي يك بار با حضور رييس جمهور يا يكي از وزرا و معاون ايشان برگزار مي شود در حالي كه تعدادي از دانشجويان و حتي اساتيد آن را با جشنواره خوارزمي اشتباه مي گيرند.
تبليغاتي كه از ماه ها پيش براي انواع فستيوال ها و همايش ها مي شود، هرگز جشنواره هايي مثل خوارزمي و فارابي را در برنمي گيرد. حتي برخي از دانشجويان از زمان و مكان برگزاري جشنواره اطلاعي ندارند تا آثارشان را ارسال كنند.
اين فعال دانشجويي در حوزه نرم افزاري به ويژه علوم انساني معتقد است: بنياد ملي نخبگان و در زمينه جشنواره ها وزارت بهداشت فعاليت هاي زيادي داشته اند اما نتيجه تا به حال آن طور كه مي بايد نشده و انتظار بيشتري از دولت مي رود.
با وجود اين اظهارات، دكتر غلامرضا
خواجه سروي معاون فرهنگي وزارت علوم از جشنواره بين المللي فارابي به عنوان نماد و سمبلي نام مي برد كه از طرف دولت و آموزش عالي براي همه دانش پژوهان برگزار مي شود.
ضرورت برگزاري آن از اين جهت است كه علوم انساني از اهميت زيادي در توسعه جامعه برخوردار و راهگشاي ساير علوم است . به همين منظور وزارت علوم به آن توجه زيادي دارد و با برگزاري جشنواره فارابي علوم انساني از انزوا خارج مي شود.
اما هنوز اتفاقي كه پيش بيني مي شد حادث نشده است.
تقارب جشنواره هاي علمي
به ديدگاه رهبر معظم انقلاب
جشنواره بين المللي فارابي با هدف تقويت علوم انساني و بومي شدن آن و نيز توليد دانش براي اسلام و ايران در اين حوزه راه اندازي شده است.
به همين علت تاكيد مي شود رويكرد جشنواره به ديدگاه رهبر معظم انقلاب در حوزه علوم انساني نزديك شود چرا كه بي توجهي به حوزه علوم انساني، آينده كشور را با ضعف هويتي مواجه خواهد كرد و بايد با
سرمايه گذاري مناسب و دقيق در اين حوزه حركت كنيم.
حجت الاسلام حميد احمدي عضو هيات علمي دانشگاه هم در اين راستا وام گرفتن صرف از مكاتب غربي را ترويج سكولاريسم در جامعه مي داند كه فعلا گريبانگير علوم انساني است و مي تواند در حوزه هايي مثل اتكا به مجلات وابسته به غرب آسيب زا باشد.
اين استاد دانشگاه نگاه اسلام به مسايل اجتماع و انسان را بسيار كامل تر و جامع تر از ديگر مكاتب غربي مي داند و در گفت و گو با گزارشگر كيهان اضافه مي كند: بازنگري در علوم نياز امروز جامعه دانشگاهي به شمار
مي رود . چون وام گرفتن صرف از مكاتب غربي در واقع همان ترويج سكولاريسم در جامعه و به نحوي مخرب فرهنگ بومي ايراني اسلامي است.
وي با تاكيد بر اينكه اين ضعف اساسي در علوم نياز به تجديد نظر دارد، اظهار مي كند: اگر بتوانيم مكتب اسلام را در خلال برنامه هاي دانشگاهي جاي دهيم به طور حتم با مشكل مواجه نخواهيم شد. اما صرف آموزش مكاتب غربي با ظاهري اسلامي تهديدي براي نسل آينده و فرهنگ جامعه است.
دكتر حاج ابراهيم عضو گروه معارف دانشگاه اميركبير هم در گفت وگويي تصريح
مي كند: بايد اين علت كه چرا رشته هاي علوم انساني در جامعه كارآمد نيستند را در ضعف ارايه علوم و عدم تطابق آن با فرهنگ جامعه جست وجو كنيم كه البته برخي سهل انگاري ها در نظام آموزشي هم به اين موضوع دامن
مي زند.
وي ادامه مي دهد: سطحي و آسان برگزار كردن آزمون هاي علوم انساني نسبت به ساير كشورها از جمله اين سهل انگاري ها است. اگر بيشتر تامل كنيم
مي بينيم كه نظريه پردازان بزرگ جهان صاحب علم و دانش رشته هاي انساني هستند. اما ما چقدر به اين رشته ها بها
داده ايم. جامعه ما استعدادهاي نخبه را به سمت علوم فني و مهندسي سوق مي دهد كه سختگيري در آزمون هاي ورودي
رشته هاي انساني در ايران نيز مانند ساير كشورها امر مهمي است كه نبايد مورد غفلت قرار گيرد.
گزارش روز