مشق فداكاري پاي تخته كلاس
نگاهي به نقش معلم در بهارستان تعليم و تربيت (بخش نخست)

گاليا توانگر
فصل ثبت نام داوطلبان آزمون جديدالاستخدامي بود. حق التدريسي هاي جوان هر روز به اداره مراجعه مي كردند تا براي آزمون ثبت نام كنند.
در راهرو اداره مرد جواني را ديدم كه قرص و محكم از رديف پله ها بالا مي آمد. چقدر چهره اش آشنا به نظر مي رسيد، گويي با او پيوندي نزديك داشتم. چشم هايم را تنگ تر كردم و پلك هايم را جمع تر تا چهره اش را بهتر برانداز كنم. چهره اش از آب و گل درآمده بود و سبيل مردانه پشت لب هايش او را خيلي بزرگ تر از سال هاي دوره راهنمايي نشان مي داد.
خاطرات را تندتند در ذهنم ورق زدم تا به اسمش رسيدم. يكباره بلند گفتم: امير!
امير بلافاصله برگشت و پاسخ داد: آقاي محمدجواد برهاني... شما؟!
و وقتي از تعجب درآمد فوراً سلامي گفت و با آغوش باز به سمتم دويد، درست مثل فرزندي كه به آغوش پدرش بازگشته باشد. اشك در چشمانم حلقه زد و تنم را به شانه هاي مردانه امير تكيه دادم. امير شاگرد ديروز و همكار امروز من به زندگي ام بزرگ ترين معنا را بخشيد. اميرها به معلمشان يادآوري مي كنند كه چقدر از داشتن شاگردان خوبي چون آنها سعادتمندم، چرا كه ثمره روحم را در آينه اهداف و مسئوليت هاي امروز ايشان مي بينم.
در سنوات قبل منزلت معلمي در اجتماع و حتي اگر بخواهيم صراحتاً صحبت كنيم نزد خانواده هايشان افت مشهودي داشت. اين قشر هميشه در مضيقه رفاه و در محاصره مشكلات مادي بودند. خوشبختانه با پيگيري هاي محسوس معلمين و نيز رويكرد جديد دولت به رفاه فرهنگيان در سال هاي اخير گام هاي مؤثري برداشته شده است.
لااقل اين كه روزنه اميدي با تخصيص حداقل هاي رفاهي به اين قشر از نو مي تابد. اختصاص بيمه طلايي، توجه به تسهيلات ورزشي رايگان براي فرهنگيان، اختصاص يافتن مسكن مهر به اين قشر و ده ها اقدام جديد همگي مؤيد تلاش هاي جديد براي بيرون كشيدن فرهنگيان از دره مشكلات مادي است.
با اين حال انتظار مي رود كه اين روند با سرعت بيشتري ادامه پيدا كند، چرا كه سرمايه گذاري براي نيروي انساني در آموزش و پرورش به مفهوم اين است كه نسل هاي بعدي را به سمت قله هاي بالندگي هدايت مي كنيم و زمينه رشد همه جانبه كشور را پايه گذاري خواهيم كرد.
امروز 12 ارديبهشت و روز معلم است، به همين مناسبت گزارش امروز و فرداي كيهان را به اين موضوع اختصاص داده ايم.
گام هاي مؤثر
در جهت رفع مشكلات زندگي معلمان
در صدر اسلام هر اسير جنگي كه مي توانست فرد يا افرادي را باسواد كند، آزاد مي شد. بايد دقت كرد كه دين اسلام دين علم دوستي و علم آموزي است. پيامبر اكرم(ص) مي فرمايد: علم را بياموزيد اگرچه در چين باشد.
رحيم زماني با بيش از 33 سال سابقه خدمت در آموزش و پرورش و رئيس آموزش و پرورش شهرستان هاي استان تهران با بيان اين مطلب كه دست كم يك فرصت 12ساله براي تربيت دانش آموز در سيستم آموزشي ما وجود دارد و اگر اين فرصت را جدي نگيريم در واقع به سازندگي كشور پشت كرده ايم، مي گويد: «اگر شخصي احساس خلاء روحي و حتي پشتيباني داشته باشد، نمي تواند استعدادهايش را بروز دهد. در دوره هاي گذشته براي رفاه فرهنگيان تلاش ها نه تنها كافي نبود، بلكه حتي كم كاري هايي نيز صورت گرفت، اما خوشبختانه در دوره فعلي وزارت كليد شروع بسياري از اقدامات مؤثر زده شده است. زماني بود كه هر كس وابستگي فاميلي و آشنايي داشت مي توانست وارد سيستم آموزشي شود، اما اولين اقدام سازنده اين دوره، ساماندهي شرايط در اختيار گرفتن نيروي انساني براي سيستم آموزشي كشور بود. برگزاري آزمون استخدامي با تكيه بر توانمندي هاي علمي افراد يكي از راه هاي برقراري عدالت در جذب معلمين است.»
وي ادامه مي دهد: «اگر خلأهاي پشتيباني خيلي بروز كند معلمين عكس العمل نشان مي دهند ولي خوشبختانه با تغيير رويكردها و عملكردها معلمين متوجه تلاش هاي صورت گرفته هستند. ما بر اين باوريم كه دغدغه هاي حاشيه اي معلمين را كم كنيم. در حال حاضر به عنوان مثال در مورد كارت طلايي شايد 5درصد نقايصي وجود داشته باشد، اما 95درصد اقدام صورت گرفته مثبت بوده است. آن 5درصد هم به خدمات بيمه اي در برخي شهرستان ها برمي گردد اين در حالي است كه در گذشته 95درصد مشكل وجود داشت.
در پايان سال 90، 1700 نفر از معلمين طبق قول هاي داده شده در شهرستان هاي استان تهران تحت پوشش مسكن مهر قرار خواهند گرفت. 6700 نفر ثبت نامي در مناطق 19گانه داشته ايم كه 1700 نفر در اولويت قرار گرفته اند. البته قول 5هزار واحد داده شده است كه ان شاءالله به تدريج به رقم 5هزار نفر برسيم.
مجتمع هاي آموزشي ساخته شده، افتتاح مدارس قرآني، افتتاح هزار مدرسه هوشمند كه خود به تنهايي يك مبحث بزرگ است، همگي گواه تغييرات عمده اند.»
رئيس آموزش و پروش شهرستان هاي استان تهران باز هم تأكيد مي كند كه ساماندهي جذب معلمين به وسيله آزمون، مصاحبه و گزارش طبق روش هاي قانونمند گام بزرگي در راستاي تأمين عدالت در سيستم استخدامي آموزش و پرورش است.
وي مي گويد: «آزمون تعيين تكليف معلمين حق التدريسي، خريد خدمات آموزشي و آموزشياران نهضت سوادآموزي به زودي قبل از سال تحصيلي جديد برگزار خواهد شد. افرادي كه از تاريخ 1/1/79 به بعد به صورت حق التدريس يا خريد خدمت آموزشي (حداقل 12 ساعت در هفته) در يك سال تحصيلي با آموزش و پرورش همكاري آموزشي و پرورشي داشته يا حداقل يك دوره به صورت آموزشيار نهضت سوادآموزي بوده اند و خدمت آنها مستمر نبوده است، مي توانند براي اين آزمون از طريق امور اداري- كارگزيني مناطق و نواحي تا 18/2/90 اقدام كنند. اين آزمون به معناي اين نيست كه راهي بسته شده، اتفاقاً راه عدالت در گزينش باز شده است.»
نقش رهبري معلم
در كلاس درس را تقويت كنيم
فردي به نجف اشرف مشرف شد و ابتدا بر سر مزار استادش حاضر شد. اطرافيان اعتراض كردند چرا ابتدا به ديدار مولايمان علي(ع) نمي روي؟! وي پاسخ داد: رفتم از استادم تشكر كنم كه راه علي(ع) را نشانم داد.
حميدرضا نجفي معلم رياضي و باسابقه 12ساله تدريس در منطقه15 آموزش و پرورش شهر تهران گويي دل پري از برخورد والدين با فرزند توبيخ شده شان در مدرسه دارد. وي مي گويد: «در دوراني كه ما دانش آموز بوديم؛ ارزش گذاري معلم ها به دانش آموزان با برخورد امروز ما در جايگاه معلم با دانش آموزان امروزي بسيار فرق داشت. در آن دوران مادرها و پدرها به مدرسه مي آمدند و با شنيدن مشكلات فرزندانشان و تربيت آنها با يك ضرب المثل كه مي گفت: پوست و گوشتش از شما استخوانش از ما، دست معلمين را براي تربيت نسل آينده باز مي گذاشتند كه البته به قولي افتادن از آن طرف بام براي خيلي از همكاران ما و آسيب ديدگي شخصيتي و روحي براي دانش آموزان را در پي داشت. اين ضرب المثل كه براي ما مثل خاطره اي هر روز تكرار مي شود دقيقاً نقطه مقابل رفتار والدين امروزي با مشكلات درسي و اخلاقي دانش آموزان است. مخصوصاً كه بيشتر دانش آموزان امروزه تك اولاد خانواده و در رفاه نسبي بزرگ شده اند و از ديد والدين، معلم فقط مسئول بازپرسي درس و مرقوم كردن نمره هاي مدنظر آنهاست.
تعجب آور است كه برخي والدين از بي خوابي فرزندشان به خاطر توبيخ لفظي معلم شكايت دارند. گويا فراموش كرده اند معلم، دلسوزانه توبيخ مي كند؛ نه براي اينكه دانش آموزش، فارغ الخيال شب را به صبح برساند و بار ديگر كار اشتباه خود را تكرار كند. شايد اين خاطره هر روز ما باشد كاري نكنيم تا دانش آموز و والدين آن از دست ما دلگير شود! در حالي كه تنبيه سازنده هم گاهي اوقات لازم است.»
اين معلم با تذكر نسبت به اين كه نبايد بر طبق ديدگاه هاي فانتزي جايگاه معلم را از رهبري به يك مشورت دهنده صرف تنزل دهيم، مي گويد: «معلمين امروز با توجه به شرايط روز جامعه وظيفه سنگيني دارند. دست هاي پنهاني هستند كه مي خواهند سمت و سوي تفكرات سازنده نوجوانان و جوانان ما را به چاه عميق افسردگي بكشانند.»
وي مي گويد: « مهم ترين رسالت فعلي معلمين رسالت تربيتي آنهاست. آنها بايد بتوانند ديدگاه هاي روشني نسبت به زندگي و مسئوليت هاي فردي پيش روي دانش آموزان قرار دهند.»
نجفي پيرامون منزلت و جايگاه معلم مي گويد: «معلم در جايگاه پيامبر زمان براي آموختن علم است. علمي كه به روز پيش مي رود و ديني كه بايد ترويج شود، تاريخي كه بايد براي عبرت گرفتن بازگو شود و هنري كه بايد براي رقيق شدن قلب، هنرمندانه تدريس شود؛ در دست معلم است.
اما آسيب شناسي اين مسئله كار بسيار بزرگي است كه نياز به زمان و كارشناسان آشنا به مسائل روانشناختي و روانشناسي در نظام آموزش و پرورش دارد.»
بهتر است جاي اينكه فقط در روز معلم به ياد اين قشر باشيم بدانيم تا زماني كه علم هست، مدرسه هست، دانش آموز هست و هر روزي كه دنيا بر چرخ زمان مي چرخد، هر روز روز معلم است، در اين صورت معلم در معناي كلمه جايگاه حقيقي و حقوقي خود را از دست نمي دهد و اين شغل معنوي با گذشت زمان به جايگاه واقعي خود نزديك مي شود. جايگاهي كه اگرچه در چشم به هم زدني دست يافتني نيست، اما رسيدن به آن نيز ممكن نمي نمايد.
تربيت شهروند خوب در كلاس درس
مهر شما گرافيت وجود مرا الماس كرد. من از با شما بودن چيزي فراتر از روابط استكيدمتري آموختم. اميدوارم كلوئيد زندگي تان شفاف و معادلات زندگي تان موازنه شده و محلول زندگي تان از عشق و محبت فراسير شده باشد. با بيشترين درصد خلوص دوستتان دارم و با بالاترين غلظت مولال روزتان مبارك! به بهترين و مهربان ترين دبير شيمي دنيا. آنچه خوانديد دست نوشته گروهي از دانش آموزان يك دبيرستان براي تبريك روز معلم خطاب به دبير شيمي شان بود.
فرشته اميري دبير شيمي كرمانشاه با 16 سال سابقه كار در آموزش و پرورش اين نوشته را بهترين و باارزش ترين كادو روز معلم در سنوات خدمتش مي داند.
وي مي گويد: «متأسفانه همه توجه در كلاس درس به اين معطوف شده كه حل پرسش و طرح نمونه سؤالات امتحاني و كنكوري به بيشترين ميزان باشد. همگي شور مي زنند كه درصد قبولي كنكور دبيرستان بالا باشد، اما سهميه پرورشي خيلي كم و به ندرت است. ديگر صبحگاه مدرسه خيلي كم برگزار مي شود. همه اش دغدغه اين را داريم كه فوق برنامه براي كلاس شيمي، فيزيك و رياضي برگزار شود، اما كسي به تدريس درس زندگي توجهي ندارد!»
از وي سؤال مي كنم: اين بي توجهي به بعد تربيتي متوجه معلمين و همكاران شماست يا دليل ديگري دارد؟ وي صراحتا پاسخ مي دهد: «معلم هم رويش فشار است. اگر درصد قبولي كلاس در يك سال تحصيلي از 80 به 60 برسد، معلم بايد جوابگو باشد. من در وقت محدود كلاس موظفم به موقع كتاب را تمام كرده و تدريس كنم، نمونه سؤال امتحاني سركلاس بياورم، تست كنكور كار كنم و... حتي فرصت نفس كشيدن هم نيست. مجبوريم يك نفس با بچه ها كار كنيم و تحت هر شرايطي قبولي آخر سال كلاس را بالا ببريم. اين گونه ناخودآگاه ارتباطات تربيتي با دانش آموز كم مي شود.»
وي در ادامه مي گويد: «بهترين كادو در روز معلم همان درك احترام به معلم است. براي همكاران من چيزهاي مادي، ارزش يك تقديرنامه زيبا از سوي دانش آموزشان را ندارد. ما به خوبي درك كرده ايم كه تربيت يك شهروند خوب به مراتب مهم تر از تربيت يك شيمي دان، رياضي دان و فيزيك دان است، اما بايد شرايط به گونه اي ساماندهي شود كه دو بال آموزش و تربيت در كنار هم قرار بگيرند.»
كلاس، مكاني مقدس
براي استجابت دعا
محمدجواد برهاني كارشناس سازمان آموزش و پرورش شهرستان هاي استان تهران برنامه هاي هفته معلم را اين گونه عنوان مي كند: «روز 12 ارديبهشت زنگ سپاس در مدارس نواخته مي شود و بعدازظهر اين روز حضور بيش از هزار معلم را در مرقد مطهر امام راحل(ره) جهت تجديد ميثاق خواهيم داشت. ديدار با مقام معظم رهبري، همايش يادواره شهداي فرهنگي و سردار شهيد پيچك، همايش معلم و تحكيم خانواده، همايش معلم و پيشكسوتان تعليم و تربيت، مراسم تقدير از معلمين نمونه استان با حضور مقام عالي وزارت و نيز برگزاري ده ها مسابقه فرهنگي و ورزشي با حضور معلمين از برنامه هاي شاخص اين هفته خواهد بود.»
وي به تجليل از 4 معلم نمونه كشوري در سطح آموزش و پرورش شهرستان هاي استان تهران اشاره كرده و مي گويد: «يكي از زحمت كش ترين اقشار فرهنگي در كشور معلمان مناطق دور افتاده هستند. بنده سابقه تدريس دوره راهنمايي به مدت 5 سال در روستاي حر چلسبان از توابع شهرستان ساوه را در كارنامه كاري خود دارم. عمده خاطرات فراموش نشدني ام از شاگردان و پيوندهاي مستحكم عاطفي با آنها مربوط به اين دوران است. وقتي در سرماي زمستان زير باران خودم را به كلاس مي رساندم، مي دانستم اين راهي كه انتخاب كرده ام، راه نور است. از استادي به ياد دارم كه مي گفت: هر زماني در زندگي از خداوند متعال درخواستي داشتيد، كلاس مكاني مقدس براي استجابت دعاي شماست.»
گزارش روز