(صفحه(12(صفحه(6(صفحه(9(صفحه(7(صفحه(8(صفحه(15(صفحه(11(صفحه(5(صفحه(16(صفحه(13(صفحه(4(صفحه (2.3.14


دوشنبه 26 اردیبهشت 1390- شماره 19927

آسيب شناسي كاركردهاي رسانه در عصر ارتباطات (بخش نخست)
خير و شر رسانه هاي جديد



آسيب شناسي كاركردهاي رسانه در عصر ارتباطات (بخش نخست)
خير و شر رسانه هاي جديد

پريسا جلالي
- از وقتي وبلاگم راه اندازي شده پيام هاي مشكوكي دريافت مي كنم.گويا مي خواهند آن را هك كنند.
- شايد مطالبي مي نويسي كه به مذاقشان خوش نيامده؟
- اتفاقا فقط دارم راجع به آمادگي دانش آموزان براي كنكور مي نويسم و كاري با ديگران ندارم اما از ارسال پيام مشكوك و كامنت هايي كه نشاني سايت هاي مستهجن را گذاشته اند در امان نيستم.
- دريافت پيام مشكوك و هك كردن سايت و وبلاگ اين روزها عادي شده به تنوع سليقه و افرادي كه روي اعصاب آدم ها راه مي روند بايد عادت كرد. البته مي توني شكايت كني.
ورود رسانه ها از هر نوع و قسمي و با هر كاربردي در زندگي ساكنان شهرها و روستاها و در هر كوچه و پس كوچه اي فراتر از يك ورود و در مفهوم واقعي هجوم تلقي مي شود.
باقر ساروخاني استاد علوم ارتباطات چندين سال پيش در كلاس درسي مان از يك منظره به ياد ماندني گفت. آن زمان برا يمان تعجب آور بود كه روي سقف يك سياه چادر عشايري آنتن تلويزيون ديده است.
اما حالا در دستان كودكان روستايي و كنار
بازي هاي ساده و صميمي بازي هاي رايانه اي حرف اول را مي زنند.
پورياي 7 ساله با پدر نابينا و بضاعت محدود خانواده دلش براي كامپيوتر لك زده و نسترن خواهرش دوست دارد زنگ تفريح از دوستانش كه ماجراهاي فيلم هاي فارسي وان را دوره مي كنند عقب نماند.
در شهرها هم خبر زياد است
لوازم خانگي تبليغي دل شهلا خانم رو برده و هنوز پول هايي كه براي مسافرت تابستاني جمع كنار گذاشته به اندازه اي نرسيده كه ست قابلمه هايي كه چند روزي است روي اعصابش راه مي روند را سفارش دهد.
هديه كه چند وقتي است چشمش مدل هاي آرايشي را گرفته به دنبال آرايشگاهي است كه چهره اش را به مد بسپارد تا در مسابقه اي كه از طريق چت مطلع شده شركت كند.
احسان و سعيد و آراد هم با اينترنت پرسرعت سرگرم دانلود فيلم هاي تازه اند تا ركورد دانلود كردن را بشكنند و زودتر از بقيه فيلم را ببينند. البته اگر مقدور بود كپي هم بردارند و ديگران را به نوعي شريك كنند.
چند وقتي هم هست رضا به فكر دانلود موسيقي افتاده تا با سيستمي كه در ماشين وصل كرده و با ترانه هاي جديد ديوار صوتي را بشكند هر از گاهي هم سرگرم كار مشترياني است كه مي خواهند
آنتن هاي آن سوي آبها را به خانه بياورند.
بقيه هم خب به نوعي سرگرم به روز كردن گوشي همراه و سيستم هاي صوتي و تصويري و مسافرت با اينترنت و يافتن دوستان ايراني و خارجي و كلي كار ديگر با وسايل ارتباطي اند تا هجوم رسانه اي را به ذهن و فكرمان بيشتر تداعي كنند.
البته رضا مي گويد: استفاده از اينترنت مي تواند بشر را از علوم روز دنيا آگاه كند و فقط كه نبايد از آن استفاده هاي منفي برد.
دو روي سكه جريان رسانه اي
كاركرد رسانه با انواع و اقسامش فقط منحصر به اين ها نمي شود.
اطلاع از آب و هوا، آگاهي از وضعيت راه ها و جاده ها، كسب جديدترين اخبار و اطلاعات و دانلود كتاب و مطالعه و در نهايت افزايش آگاهي در هر زمينه اي كه دامنه پيشرفت را در همه ابعاد گسترش داده است را مي توان از كاركردهاي مثبت رسانه برشمرد.
دانشجوياني كه به روزترين اطلاعات علمي را در رسانه مي يابند، مادراني كه به دنبال برترين
روش هاي تربيتي فرزندانند، پزشكاني كه از اكتشافات جديد دنياي پزشكي مطلع مي شوند، مسئولاني كه در تعامل با افكار عمومي اند و ميليون ها مخاطب ديگري كه بهره هاي مفيد و ارزشمندي از رسانه ها مي گيرند و امور زيادي از قبيل خريد و فروش ، تحصيل، مشاوره خانوادگي ، ازدواج وحتي مشاوره هاي پزشكي ميان پزشكان و بيماران در اينترنت انجام مي گيرد.
سعيده هاشمي پور مادري 40 ساله فرزند نوجواني دارد كه به گفته خودش اغلب اوقات فراغتش را براي دانلود كتاب هاي داستان و علمي و مطالعه آنها اختصاص مي دهد. بنابراين اينترنت نه تنها بد نيست بلكه استفاده از آن مطلوب هم هست.
اما اين تصور بسياري از والدين را آزار مي دهد كه صرف استفاده از اينترنت توسط نوجوانان و عدم كنترل آنان براي استفاده صحيح از فضاي مجازي آنها را در معرض تهديد روحي و رواني قرار مي دهد.
اما اكبر مرادي معلم با سابقه آموزش و پرورش معتقد است: چقدر براي اين ادعا مي توان تضمين آورد و از حضور نوجوانان و جوانان در محدوده هاي آسيب زا در اينترنت و فضاي مجازي جلوگيري كرد؟
اين معلم مقطع راهنمايي اعتماد صرف به نوجوان و جوان و عدم كنترل دقيق خانواده ها را بر همين مبنا رد مي كند و معتقد است: نبايد نوجوان را با اينترنت تنها گذاشت. بهتر از هر چيزي همراهي والدين با نوجوانان و جوانان در كشف كنجكاوي هايشان است. در غيراين صورت فرزند ما شبهات و كنجكاوي هايش را نزد دوستانش مي برد كه مشخص نيست چه پاسخ هايي از آنها دريافت كند.
پيشتازي مستضعفين با ظهور رسانه ها
رسانه ها داراي دو بعد مثبت و منفي هستند. نقشي كه مي تواند سازنده يا تخريب گر باشد.
حجت الاسلام والمسلمين محمد علي معلي كارشناس فرهنگي سه نظريه را بر كاركرد رسانه قايل است و در اين باره به گزارشگر كيهان مي گويد: گروه نخست رسانه ها را مايه شر و فساد مي دانند و معتقدند رسانه براي ارسال خير و خوبي آمادگي ندارد و اگر رسانه را رها كني مشكل ايجاد مي شود و علت آن را نيز در واقعيات بيروني مي دانند. برخي هم معتقدند رسانه ظرف است و علما از اين دسته هستند به طوري كه اگر از علما در زمان شاه مخلوع راجع به تلويزيون سوال مي كرديد مي گفتند كه با تلويزيون مخالف نيستند اما با برنامه هاي آن مخالفت مي كردند و اكثر علما از اين پرهيز مي كردند كه به خود رسانه نسبت بدي بدهند.
وي گروه ديگر را شامل انديشمنداني مي داند كه رسانه را عامل خير و خوبي مي دانند اگرچه كه رسانه اين امكان را مي دهد كه از طريق آن پيام شر هم منتقل شود.
اين كارشناس فرهنگي ادامه مي دهد: اين ديدگاه درستي است . در سال هاي اخير دو اتفاقي كه براي رسانه افتاده است يكي مربوط به رشد رسانه ها است و ديگري كيفيت برنامه هاي رسانه اي را شامل
مي شود. كيفيت برنامه ها تغيير كرده است. معمولا پيام رسانه ها توسط حكومت تامين مي شد اما به تدريج كه رسانه از منبر به بلندگو تغيير كرد و بعد به راديو و سپس به تلويزيون و رسانه هاي جديدتر رسيد بر تعداد گيرندگان يا همان مخاطبانش افزوده شد تا جايي كه به مخاطبان ميلياردي دست يافت و با رسانه هايي مانند اينترنت و رسانه هاي ديجيتالي جديد اين كيفيت تغيير كرد به نحوي كه امروزه با دستيابي به اينترنت همه مي توانند پيام دهنده و پيام گيرنده باشند.
حجت الاسلام والمسلمين معلي معتقد است: مهندسي رسانه ها در حال حاضر از دست كشورهاي امپرياليسم خارج و رسانه تبديل به غولي شده از شيشه بيرون آمده و بر سازنده خودش غلبه كرده است. سازندگان سخت افزاري رسانه ها كشورهاي غربي و امپرياليسم است اما امروزه مي بينيم كه رسانه عليه آنها كاركرد پيدا كرده است و مردم كه پيام رسانه ها را مي شوند بيدار شده و قيام مي كنند. نمونه اين قيام را در تحولات اخير منطقه خاورميانه شاهديم. يعني مي توانيم به جرات بگوييم مهندسي رسانه ها عليه سازندگان غربي خود قيام كرده و با اين كاركرد به بيداري اسلامي و هوشياري مستضعفين جهان در جهان مبدل شده است.
وي در تكميل سخنانش به اشاره صريح قرآن كريم در سوره قصص تاكيد دارد كه روزي خواهد آمد كه خداوند بر تمام مستضعفين عالم بر تمام مستضعفين اين كره خاكي منت گذاشته و آنها را پيشوايان جهان قرار مي دهد. اين آيه خبر از قيام مستضعفين جهان مي دهد يعني تمام آنها از نظر اقتصادي و سياسي ضعيف نگه داشته شده اند اما با اطلاع از اخبار جهان بيدار شده و قيام مي كنند و از سيطره استكبار جهاني خارج مي شوند.
به عقيده وي اگر اين اتفاق براي همه مستضعفين جهان رخ دهد پس آنها بايد داراي وحدت نظر و وحدت فكر و داراي آرمان مشترك شوند. امروز مردم توسط رسانه ها به اين آگاهي رسيده اند. خود اين آيه نشانه تكامل رسانه ها است و هميشه افراد بهره مند از قدرت و نفوذ سياسي و اقتصادي پيشتاز بوده اند اما اينكه درعصر ظهور مستضعفين موفق مي شوند نشان از سير تكاملي رسانه ها دارد و همين رسانه ها مي توانند مقدمات ظهور را فراهم كنند.
از انقلاب صنعتي تا تحول رسانه اي
دكتر عباس اسدي عضو هيات علمي دانشگاه علامه و متخصص در علوم ارتباطات، چالش نگاه به رسانه را ميان كاركردهاي مثبت و منفي آن هميشگي مي داند و مي گويد: نمي توان گفت اثرات رسانه صرفا مثبت است يا فقط آثار منفي دارد اما اين را مي توانيم تعيين كنيم كه نحوه استفاده از رسانه چطور بايد باشد تا مورد استفاده مطلوب واقع شود. رسانه هم مي تواند در دست افرادي باشد كه استفاده بهينه و حساب شده از آن ببرند و هم در اختيار افرادي باشد كه استفاده نامطلوب داشته باشند.
اين كارشناس ارتباطات و رسانه ضمن تاكيد بر ناگزير بودن انسان ها به استفاده از رسانه ها و ابزارهاي ارتباطي در شرايط امروز به گزارشگر كيهان مي گويد: در زمينه ارتباطات تحقيقات متعددي انجام شده است. در ابتدا موضوع تحقيق خود رسانه بود بعدا محتواي رسانه يا پيام مطرح شد و در وهله بعدي اثرات پيام مورد بحث و بررسي قرار گرفت.
به اعتقاد مك لوهان خود رسانه، پيام است و اين رسانه مي تواند افكار عمومي را امتداد ببخشد. يعني شما مي توانيد اينجا صحبت كنيد و آن سوي جهان صداي شما را بشنوند و روي فكر آن ها تاثير بگذارد و نگرش و انديشه افرادي كه آن سوي دنيا هستند را تحت تاثير قرار دهد. بنابراين اگر در دهه 30 رسانه طبق نظريه تزريقي مثل سرنگي عمل مي كرد كه پيامش را تزريق مي كرد و مخاطب صد درصد آن را مي پذيرفت امروز مخاطب فعال است و رسانه هاي تعاملي جايگزين شده اند.
همان طور كه با بوجود آمدن تكنولوژي هاي نوين ارتباطي وبلاگ ها در اين بحث مي گنجند و با كامنت هايي كه دارند تعامل مخاطبان برقرار مي شود. تماس تلفني و ايميل و پيامك مخاطبين به برنامه هاي تلويزيوني و راديويي و رسانه هاي مكتوب هم در اين حدود مي گنجند. بر همين اساس حرف هاي دكتر اسدي واقعيت دارد كه رسانه هاي قديمي مخاطبان را منفعل بار مي آوردند و رسانه هاي امروزي مخاطب تعاملي مي خواهند.
اما بحث ديگري در مورد رسانه ها مطرح مي شود و آن اينكه به عقيده دكتر اسدي رسانه ها افراد را سطحي بار مي آروند يعني نمي توانيم از طريق رسانه ها افكار عميق در افراد ايجاد كنيم. اغلب رسانه ها امروزه به دنبال تخدير اذهان عمومي اند بنابراين براي مقابله با تسلط كامل رسانه بر افكار عمومي جهان و ممانعت از تخدير ذهني بايد سطح مطالعه را در جامعه افزايش داد.
دكتر اسدي مي افزايد: وسايل ارتباطي كه تا سال ها پيش تنها در انحصار نامه و كتاب و راديو و تلويزيون و غيره بود و امروز شبكه هاي اينترنتي و ماهواره اي مرزهاي عمومي و حتي خصوصي را درنورديده اند و به آن سوي حصار ذهن ها و فكرها وارد شده اند.
در ابعاد اقتصادي مخاطبان را به مصرف گرايي، در بعد سياسي شست و شوي افكار عمومي و در بعد ديني مذاهب جديد و نوظهوري طراحي كرده اند تا در قالب فيلم هاي به اصطلاح خانوادگي عقايد، عواطف، اديان و ... را تحت تاثيرقرار دهند و در نهايت به اهداف سياسي و اقتصادي خود دست يابند.
اين ها مبين گفته مانوئل كاستلز است كه شبكه جهاني ديجيتال در قرن بيست و يكم همان نقشي را ايفا مي كند كه كارخانه ها در زمان انقلاب صنعتي ايفا كرده اند.
آن زمان مردم زندگي روستايي را رها كرده و به كار منظم در كارخانه ها و زندگي در شهرها
روي آورده و براي ظهور اشكال تازه اي از دولتها مبارزه كردند اما اكنون با تاثير شبكه هاي
تبادل اطلاعات ،جامعه جهاني ناگزير است ساختار سياسي و نگرش كلي خود را درباره تمامي ساختارهاي اجتماعي تغيير دهد.
گزارش روز

 

(صفحه(12(صفحه(6(صفحه(9(صفحه(7(صفحه(8(صفحه(15(صفحه(11(صفحه(5(صفحه(16(صفحه(13(صفحه(4(صفحه (2.3.14