ضرورت بررسي تاثيرات روحي و رواني شب امتحان (بخش پاياني)

حسن آقايي
عكس: وحيد بهادري
در طول سال تحصيلي همواره آواي آموختن، هوشياري و آزمون در كلاس هاي درس موج مي زند. بسياري از دانش آموزان و دانشجويان به روز طنين اين نغمه هاي سودمند را در لوح ذهن خود ثبت كرده و در هر فرصت آن ها را مرور مي كنند. براي اين قبيل محصلان شب امتحان، نفس عميق كشيدن از آرامش خاطر براي صبح امتحان است اما براي بعضي ديگر از دانش آموزان، شب امتحان مطلع يادگيري و آغاز استرس و اضطراب است و نمره اي كه يكي از دانش آموزان به اين دانش آموزان مي داد «10» بود.
در شماره پاياني گزارش نظر برخي ديگر از دانش آموزان و كارشناسان را در خصوص درس خوانان شب امتحان و راهكارهايي براي بهتر بهره گيري از درس و امتحان را مي خوانيم.
دانش آموزان چه مي گويند؟
ساعت حول و حوش 10 صبح است. حياط بزرگ دبيرستان حوزه امتحانات، روزهاي آرامش خلوتي پس از 9 ماه ازدحام را با خاطرات شور و شعف دانش آموزان مي گذراند. دمي در وسعت حياط مي گرديم. به انتظار تمام شدن زمان امتحان دانش آموزان و چند دقيقه گپ وگو، مي مانيم. محيط مدرسه دوست داشتني است.. فضايي خاطره انگيز و التهاب امتحانات و پرسش و پاسخ هاي روي كاغذ گاه خارج از كتاب درسي و آموزشي كه يادگيري ها و دانستني هاي محفوظ را نيز به آزمون نهايي مي گيرند. همه چيز مدرسه دوست داشتني است... بيست دقيقه اي از انتظار به دوران دانش آموزي مي رويم كه ديدن يك دانش آموز باعث خشنودي مي شود. او از در ساختمان بزرگ دبيرستان به حياط مي آيد. چه شوقي دارد، يك دستش ورقه متن سؤالات زبان و دست ديگرش موبايل و چشمانش شماره هاي صفحه موبايلش را ورق مي زند. ظاهراً خبرخوشي براي خانواده يا دوستي دارد. لحظه اي روي يكي از سكوهاي حاشيه ديوار مي نشيند و بلند مي شود. مي گويمش برويم روي نيمكت فلزي كنار ديوار در خروجي، يك سؤالي دارم.
محمد هادي بزم آلون، دانش آموز پيش دانشگاهي و رشته رياضي است. مي پرسم: موفقيت تحصيلي را در چي مي داني؟ پاسخ مي دهد: «مهم ترين عامل هدف است كه بايد مطابق علاقه دانش آموز باشد. الكي و بي هدف سر كلاس نيايد. بعد انتخاب رشته مورد علاقه است و رشته بازار كار داشته باشد. اما همه جور دانش آموز در كلاس هست. اگر دانش آموز موفق شود بايد دوستانش هم درسخوان باشند. دوست خوب بايد آدم را ياد هدف و آينده بيندازد. براي موفقيت، كمك و محيط خانواده براي برقراري آسايش، تامين كتاب كمك درسي- آموزشي و تشويق مؤثرند.»
مي پرسم: فرصت تفريح هم داري؟ مي گويد: «پنج شنبه و جمعه با دوستان به كوه مي روم. آدم بايد تفريح هم داشته باشد اما به حدي كه به درسش صدمه نزند و روحيه درسخواني حفظ شود.»
«10» نمره قبولي شب امتحان
«سيدصالح خسروشاهي» تازه از جلسه امتحان بيرون آمده است. درس زبان امتحان داده است. مي پرسم: امتحان چطور بود؟ جواب مي دهد: «سطح امتحان خيلي بالا بود. مطالب بيشتر خارج از كتاب درسي بود.» مي گويم: راجع به
درس خواني شب امتحان چه نظري داري؟ مي گويد: «درس خواندن شب امتحان به شرطي فايده دارد كه از قبل چيزهايي خوانده شده باشند و شب امتحان مرور شوند. اگر كسي قبلا درس را نخوانده باشد، درس خواندن شب امتحان شايد نمره قبولي 10 را بگيرد.»
مي پرسم: خودت چطور درس مي خواني؟ پاسخ مي دهد: «سركلاس ياد گرفتن درسم بيشتر است. در خانه كمتر درس مي خوانم ولي سر كلاس حواسم به درس معلم است.»
«درس خواندن شب امتحان در كوتاه مدت خيلي خوب است ولي براي بلندمدت مطمئناً از ياد مي رود.»
اين هم نظر «عليرضا اسماعيل زاده» است كه علوم انساني مي خواند او مي گويد: «به لحاظ رشته تحصيلي كه كتاب ها را بايد خواند برخلاف رشته رياضي، طبعاً دروس را حفظ مي كنم.»
وضع امتحان نهايي اش را مي پرسم. مي گويد: «استاندارد سؤالات خوب و در سطح پايين بود اما براي كسي كه درس نخوانده، خيلي سخت است. من خوانده بودم. سؤالات 40 درصد پيش دانشگاهي و 60 درصد سال دوم و سوم دبيرستاني بود. »
درس شب امتحان بيشتر براي نمره است
«جواد هاشمي» دانشجوي كارشناسي ناپيوسته رشته كامپيوتر مي گويد: «به نظر من موفقيت در تحصيل بستگي به يك سري شرايط دارد از جمله مشاور خوب براي انتخاب رشته تحصيلي ولي پيش از هر چيز كمك و تشويق معلم خيلي با اهميت است.» او در اين خصوص هنوز با معلم و مدير دبيرستان محل تحصيلش ارتباط خانوادگي دارد و مي گويد: «پيشرفت تحصيلي را مديون معلمانم مي دانم» مي پرسم موفقيت تحصيلي اش در چه بوده است؟ پاسخ مي دهد: «برنامه ريزي، دوره خواني دروس. درس را براي آخر سال و هنگام امتحانات نهايي نمي گذاشتم. كساني كه شب امتحان درس مي خوانند چندان فايده نمي برند. بيشتر براي گرفتن نمره است. من در دوره دانشجويي ام پروژه هايم را پيگيري مي كنم، زمان كار خودم را تنظيم مي كنم و روي برنامه جلو مي روم.»
درس خواندن، يادگيري و دانايي نيازي بالنده از حضور انسان در عرصه زندگي است. مدرسه جايگاه تراوش شگفتي هاي توانمندي آدمي است كه با محرك كوشش و خواستن متجلي و مانا مي شود.
كسب دانش و ارتقاء سطح شعور و معرفت كامل از آموزش و پردازش استعداد و پشتكار هر انسان خودشناس و خويشتن باور ميسر و شدني مي شود. اما اين كه از سر غفلت و ناشناختي مفاهيم تحصيل علم مثلا راه مدرسه دور و ترافيك كور، استعداد درس خواندن در من نوعي نيست، يا در طول سال تا زمان امتحانات با بي ميلي درس خواندن و... چيزي جز كم مهري به توانايي و چشم پوشي از بالندگي دانش ورزي و لذت درك از دانستن و شايستن هستي، نيست اين كه تاكيد شده
«... زدانش دل پير برنا بود.» را شايد مي شود اين طور هم تفسير كرد كه انسان با علم مي تواند هر نوع شرايط سخت و ناباور را دگرگون كند و طرحي نو دراندازد با اين قيد كه خود را بشناسد و نيازش را مديريت كند.
امتحان پايان سال و شرايط آن
«محمدرضا بهشتي» مدير دبيرستان، در ادامه گفت وگو در بخش دوم گزارش پيرامون جابه جايي مكان برگزاري امتحانات نهايي كه به گفته او مسايلي نظير نبود برنامه ريزي مناسب رسيدن به موقع به حوزه امتحان، احساس غريبگي با محيط جديد و... مي توانند سبب كاهش بازدهي اطلاعات دانش آموز شود، اينك در همين ارتباط مي گويد: «اگر تمهيدات لازم و آموزش هاي كافي قبل از برگزاري آزمون اعمال شود آفت و آسيب كمتري متوجه دانش آموز مي شود.» اگرچه او نيز معتقد است «اصلا شرايط آزمون بايد به گونه اي باشند كه استرس و نگراني براي دانش آموز ايجاد نكند.»
وي با اين توضيحات، در عين حال، امتحان پايان سال تحصيلي را يك آزمون ويژه نمي داند چرا كه اعتقاد دارد دانش آموزاني كه چندين مرحله در كنكور آزمايشي شركت و زمان را مديريت كرده و با انواع سؤالات آشنا شده است امتحان آخر سال براي آنان به منزله يكي از همان مراحل مي باشد و بنابه عادت با آرامش خاطر به جلسه امتحان مي آيد. اصولا بايد دانش آموز بداند همه روزهايش امتحان است.»
شب امتحان
شب نگراني امتحان نيست
«بهشتي» در بخش پاياني بيان نظرات خود اظهار مي دارد:«درس خواندن شب امتحان بايد پيشتر و به مرور زمان و با بودجه بندي، مشخص و اجرا شود. دانش آموزي كه درس در شب امتحان مي خواند ممكن است در حافظه كوتاه مدت او باقي بماند اما دانش آموزي كه بر طبق برنامه زمان بندي شده و طي يك سال تحصيلي به امور آموزشي خود مي پردازد مطالب در حافظه بلندمدت او ثبت مي شود و ديگر شب امتحان شب نگراني امتحان نيست.»
چند راهكار تسهيلاتي
كارشناس ارشد برنامه ريزي آموزشي «رضا مددي» در شماره نخست گزارش راجع به
چند و چون برگزاري امتحانات نهايي در مدرسه غير از مدرسه ثابت دانش آموزان مطالبي پيرامون فلسفه و چرايي اين جابه جايي و تاثير رواني آن بيان كرد. او اكنون در ادامه بيان نظرات خود مواردي به عنوان راهكار تسهيلاتي اين موضوع مطرح مي كند.
وي در اين باره توضيح مي دهد: قبل از رفتن دانش آموزان به محل جديد، در مدرسه خود امتحان بدهند. سپس چند روز پيش از زمان برگزاري آزمون نهايي، به مدرسه جديد برده شوند تا در آنجا با محيط، فضا، معلمان و پرسنل آشنا شوند و آنان هم از ايشان استقبال كنند. اين پيش رفت و ديدار به لحاظ روحي و آرامش مي تواند به دانش آموزان خيلي كمك كند.
راه كار ديگر آن است كه به جاي آن كه مثلا 100 نفر دانش آموز براي دادن امتحان به مدرسه ديگر بروند بهتر است عده اي از معلمان و مراقبان امتحاني به مدرسه خود دانش آموزان براي نظارت بر امتحان منتقل شوند.»
اين كارشناس ارشد در پايان صحبت شان، پيرامون جابه جا شدن دانش آموزان براي حضور در امتحانات باور دارد اين امر آثار اجتماعي و هزينه هاي مسير رفت وآمدها و احتمال دير رسيدن به جلسه امتحان را دربردارد.
بردن دانش آموز به ديدن محل امتحان
«دكتر فدايي» مدير گروه روانپزشكي دانشگاه علوم بهزيستي و توانبخشي، درباره اين پرسش كه برگزاري امتحان نهايي در محلي به جز مدرسه خود دانش آموز چه اثري بر روحيه او مي گذارد، چنين پاسخ مي دهد: «هر دگرگوني در شرايط مي تواند سبب فشار رواني بر فرد شود و اگر اين دگرگوني شديد باشد امكان دارد به كارآيي او لطمه بزند.»
به گفته وي كودكي كه با اضطراب ناشي از امتحان روبروست در صورتي كه مجبور باشد اين امتحان را در محلي ناآشنا بگذراند طبعا با اضطراب بيشتر روبرو مي شود و ممكن است نتيجه امتحان او از حد توان معمول وي كمتر باشد. براي كاستن از اين وضعيت مي توان كودك را براي اين موضوع آماده كرد، راجع به محل امتحان توضيحاتي به او بايد داد. عكس محل امتحان را مي توان نشان و حتي مي توان دانش آموزان را به بازديد محل امتحان برد. در عين حال بايد دانست كه به هر حال دانش آموزان بايد بتوانند با دگرگوني ها روبه رو شوند و با آن كنار بيايند، اين جزيي از فرآيند رشد و پختگي است ضمن آن كه بايد مراقب بود كه كودك در اين روند نياز به حمايت بزرگ ترها نيز دارد.»
گزارش روز